Am-ammuenyo Dagiti Batak

Idi maika-13 a siglo, nakadanon ti Italiano nga eksplorador a ni Marco Polo iti isla ti Sumatra idiay Indonesia. Sigun kenkuana, adda dagiti agnanaed iti turturod nga “agbibiag . . . a kas kadagiti animal, ken agsidsidada iti tao.” Dagidi a tattao ket maipagarup a dagiti Batak. Ngem interamente a naiduma ti makunami nga agassawa maipapan kadakuada. Am-ammuenyo dagiti tattao a naam-ammo ken nasursuromi nga ipateg.

“HORAS!” Dayta ti naragsak a kablaaw dagiti kabbaro a gagayyemmi a Batak idi nakadanonkami iti North Sumatra, Indonesia, ti baro a nakaidestinuanmi kas misionero. Asideg dayta iti Danaw Toba, maysa kadagiti kapipintasan a lugar iti Sumatra. Iti intero a lubong, daytoy ti kadakkelan a danaw a pinataud ti bulkan. Ditoy nga agnanaed ti kaaduan a Batak.—Kitaenyo ti kahon iti baba.

Dagiti Batak ket maysa kadagiti kadakkelan a tribu iti Indonesia. Mapattapatta a walo a milion ti bilangda ken buklen ti nalabit innem nga agsisina ngem asideg nga agkakabagian a tribu—ti Toba, Simalungun, Karo, Dairi, Angkola, ken Mandailing. Tunggal tribu ket buklen ti dadakkel a pamilia. No agkikita dagiti Batak, masansan a ti damo a damagenda ket “Ania a pamiliaka?” Nalakada no kuan a maammuan no agkakapin-anoda.

Pagannurotan iti Panagasawa

Kaaduanna a no mangasawa dagiti Batak, saan la a dua a tao ti agtipon no di ket dua a pamilia. Ti maibilang a kasayaatan nga agkatuloyan ket ti agkasinsin nga agkabsat ti innada. Ngem nainget a maiparit ti panagasawa dagiti agkapamilia wenno dagiti agkasinsin nga agkabsat ti ammada. Kastoy ti kadawyan a masurot: Ti lallaki iti pamilia A asawaenda ti babbai iti pamilia B, ti lallaki iti pamilia B asawaenda ti babbai iti pamilia C, ti met lallaki iti pamilia C asawaenda ti babbai iti pamilia A. Dayta nga urnos dagiti Batak pasingedenna ti panagkakabagianda ken paaduenna ti kabagian ti agassawa.

Uray no legal ti panagkallaysa ti agassawa a Batak ken addaandan iti annak, saan a bigbigen dagiti pamiliada ti panagtiponda no dida agkasar sigun iti tradisionda. Nagarbo dagitoy a seremonia ken agpaut iti sumagmamano nga oras a pakipasetan ti ginasut a kakabagian.

Kas pagarigan, kadagiti kasar iti tribu a Karo, ti sab-ong nga ited ti nobio ket maibunong kadagiti espesipiko a grupo iti pamilia ti nobia tapno mabilang a naimbag. Kalpasanna, mabalinen nga angayen ti kasar. Dagiti kameng ti pamilia ket agbitla iti napaut maipapan iti biag ti naasawaan. Siraraem met nga umimdeng ti nobio ken ti nobia. Saan a kompleto ti kasar no awan ti padaya ken pasala.

Paraiso Dagiti Mannalon

Idi un-unana, adu a pamilia a Batak ti agkakabbalay kadagiti dadakkel ken atitiddog a balay a ti tuktok ti atepda ket addaan iti dua a murdong a sinan-sara ti nuang. Dadduma kadagitoy a nagarbo a balay—a naaramid iti kayo, kawayan, ken apis ti kaong (sugar-palm)—ket nangato dagiti datarna ken adda dagiti makalaon iti 12 a pamilia. Awan ti nausar a lansa kadagita. Adu ti mapagnanaedan pay laeng uray 300 a tawenen ti kadaanda. Iti sirok dagita a balay ti ayan dagiti tarakenda a kas iti baka, manok, aso, baboy, ken nuang.

Ti kangrunaan a pagsapulanda ket panagtalon, panagkalap, panagtaraken kadagiti dinguen, ken turismo. Talaga a paraiso dagiti mannalon ti nalawa nga aglawlaw ti Danaw Toba. Iti ngatuen dayta a danaw, nakaberberde ti natukantukad a kinelleng a kapagayan. Malaksid iti naraber a kanatengan, adda pay mulmulada a kape, prutas, ken rekrekado. Nakalanglangto dagita gapu iti nabaknang ken nangisit a daga ti bulkan. Agusar met dagiti mangngalap iti kayo a barangay no mapanda agala iti lames iti nalamiis ken nalitnaw a danaw.

No mumalemen, nakaragragsak dagiti ubbing a mapan aglalangoy ken agsisinnayyo iti danaw. Aguummong dagiti lallaki kadagiti karinderia, ket agallangugan ti musika iti napariir a rabii. Wen, agdinamag dagiti Batak gapu iti napigsa ken naimpusuan a panagkantada. Magusgustuanda met ti agsala. Agiinnaddayo dagiti babbai ken lallaki ken nagpintas a buyaen ti panangigarawda kadagiti takiag ken im-imada.

Kontrobersial a Pakasaritaan

Sipud idi tiempo ni Marco Polo agingga idi maika-19 a siglo, nagdindinamag a dagiti Batak ket nauyong a kanibal ta adda ritualda nga agsida kadagiti kabusorda a mannakigubat ken kriminal. Ngem ti dadduma a “makapasidduker a detalye ti pannanganda iti tao ket nalabit pinarpartuat met laeng a mismo dagiti Batak tapno saan ida a serken dagiti dida katribu,” kuna ni Leonard Y. Andaya, maysa a propesor iti history. Agpayso man wenno saan, kastoy ti kuna ti libro a The Batak—Peoples of the Island of Sumatra: “Idi maika-19 a siglo, ti kanibalismo ket imparit ti gobierno ti Netherlands kadagiti masakupanda.”

Dagiti Batak ket animista—mamatida nga adda kararua ti amin a banag iti nakaparsuaan isu a nagadu ti didiosen ken espiritu a daydayawenda. Ar-aramidenda met dagiti ritual a panagdaton, pannakiuman kadagiti espiritu, panagpadles, ken panaggamud. Dagiti orasion, pagsurotan iti panagpadles, ken pormula ti panangagas ket insuratda kadagiti ukis ti kayo nga agatiddog iti agarup 15 a metro ken nakulpikulpi a kas iti abaniko, isu a nakapataudda iti kasla libro. Nagabelda met kadagiti nalabor ken sagrado a tela a pangpaksiatda kadagiti dakes nga espiritu ken pagipadlesda iti mapasamak iti masanguanan.

Sigun kadagiti rekord, dagiti Baptist a da R. Burton ken N. Ward ti immuna a misionero manipud Laud a simmarungkar kadagiti Batak idi 1824. Kalpasan ti 10 a tawen, idi ikagkagumaan a sakupen dagiti buyot ti Netherlands ti dadduma a paset ti Indonesia, simmangpet ti dua pay nga Americano a misionero a da H. Lyman ken S. Munson. Ngem di nagbayag, napapatayda. Nalabit kasta met ti napasamak iti dua a Katoliko a misionero a di nangipangag kadagiti pakdaar a dida dumapdap-aw kadagiti peligroso a lugar.

Ngem di naan-ano ken adu ti naaramidanna ti Aleman a misionero a ni Ludwig Nommensen nga immay nakipulapol kadagiti Batak idi 1862. Kinapudnona, isu ket malaglagip pay laeng ti adu nga umili. Ita, kaaduan kadagiti Batak ti agkuna a Kristianoda ket Muslim wenno animista met ti dadduma. Ngem adu pay laeng ti mangan-annurot iti dadduma a tradisionda.

Nakadanon ti Pudno a Naimbag a Damag

Idi agarup 1936, dimteng dagiti Saksi ni Jehova iti lugar dagiti Batak. Awitda ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios, nga impadto ni Jesus a maikasaba “iti intero a mapagnaedan a daga.” (Mateo 24:14) Impangag ti adu a Batak daytoy naibasar-Biblia a mensahe ken tinallikudandan dagiti an-anitoda. Ita, dandanin 30 ti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova ditoy.—Kitaem ti kahon iti kannawan.

Bayat nga ikaskasabami nga agassawa ti naimbag a damag kadagiti tattao ditoy, masansan a makasaritami dagiti turista nga agsidsiddaaw iti nagpintas a buya ti Danaw Toba ken maragragsakan iti nagsayaat a klimana. Umanamongkami ngem ipasarunsonmi a ti talaga a makaay-ayo ditoy ket dagiti umili—dagiti nasingpet ken mannakigayyem a Batak.

[Kahon iti panid 17]

NALAMIIS A DANAW NGA UMAP-APUY TI NAGTAUDANNA

Ti Danaw Toba ket 87 a kilometro ti kaatiddogna ken 27 a kilometro ti kaakabana. Iti intero a lubong, dayta ti kadakkelan a danaw nga adda iti wangawangan ti bulkan. Ti linaonna a danum a tamnay ket makaanay a mangtinep iti intero a United Kingdom iti agarup maysa a metro. Masarakan dayta iti tengnga ti nakaberberde a Kabambantayan ti Barisan. Nagpintas a retratuen ti amin a paset daytoy a nakangayngayed a danaw.

Timmaud ti danaw kalpasan ti maysa wenno ad-adu pay a panagbettak ti bulkan, a patien dagiti sientista a nalabit karaman kadagiti kapigsaan a panagbettak iti pakasaritaan ti daga. Idi agangay, naurnong ti danum iti nagdakkel nga abut ti bulkan nga isu itan ti Danaw Toba. Gapu kadagiti simmaganad a panagbettak iti tukok ti danaw, timmaud ti nagpintas nga Isla ti Samosir nga 647 a kilometro kuadrado a kadkadakkel ti Republika ti Singapore.

[Kahon iti panid 18]

KALKALAINGAN TI KLIMANA A PARAISO

Ti Danaw Toba ket agarup 300 a kilometro manipud iti equator ngem nalamiis ti klima sadiay ta 900 a metro ti kangatona manipud patar ti baybay. Dagiti narukbos a kayo ti palma ken saleng ket agpadpada a makita iti daytoy a paraiso.

Ti danaw ti pannakabeddeng ti pagnanaedan ti adu nga animal. Kas pagarigan, iti amianan ti danaw ti ayan dagiti orangutan, white-handed gibbon, ken Thomas’ leaf monkey. Iti met abagatan ti danaw ti pakasarakan kadagiti tapir, tarsier, ken banded leaf monkey.

[Kahon/Ladawan iti panid 19]

ESPIRITISTA IDI, PUDNO A KRISTIANO ITAN

Ni Nursiah ket maysa a Batak a dukun, wenno manggagamud. Agus-usar idi iti mahika tapno mapaimbagna dagiti masakit, maparuarna dagiti sairo, ken tapno makasaritana dagiti “natay.”a Napigsa idi dayta a panguartaanna ken nupay manggagamud, mararaem latta a miembro ti relihion a Protestante iti lugarda.

Nakasarita ni Nursiah dagiti Saksi ni Jehova ket nasdaaw idi maammuanna a Jehova ti nagan ti Dios. (Salmo 83:18) Idi agangay, nabasana iti Biblia nga adu kadagiti nagbalin a Kristiano idi umuna a siglo ket timmallikud kadagiti aramid a mainaig iti mahika. Pinuoranda dagiti libroda maipapan iti espiritismo tapno awaten ti Dios ti panagdayawda kenkuana. (Aramid 19:18, 19) Iti laksid ti nakaro nga ibubusor, inkeddengna a kasta met ti aramidenna. Naan-anay a nagtalek iti kinuna ni Jesus a “ti kinapudno wayawayaannakayto.”—Juan 8:32.

Ita, ni Nursiah ken ti anakna a lalaki a ni Besli ket bautisadon a Saksi. Regular metten a tumabtabuno kadagiti Nakristianuan a gimong ni lakayna a Nengku. “Ita ta agserserbiakon ken Jehova,” kuna ni Nursiah, “nasaysayaaten nga amang ti biagko! Idi manggagamudak pay laeng, tartarigagayak a maammuan ti kinapudno. Ita, talaga a kontentoakon.”

[Footnote]

[Ladawan]

Ni Nursiah, ni lakayna, ken ti anakda

[Dagiti Mapa iti panid 16]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Sumatra

Danaw Toba

[Credit Line]

Manipud iti NASA/Visible Earth imagery

[Ladawan iti panid 16, 17]

Ti buya ti Danaw Toba no addaka iti bakras ti Bantay Pusok Buhit

[Ladawan iti panid 18]

Ti 110 a metro ti kangatona a dissuor ti Sipisopiso iti amianan nga ungto ti Danaw Toba