Panangmatmat iti Lubong
Iti 95.2 a milion a tonelada a tinawen a makalap iti baybay, agarup 38.5 a milion ti maibelbelleng. “Saan nga umadu dagiti ikan no agtultuloy a maibasura ti 40% kadagiti kalkalapentayo iti baybay,” kuna ni Karoline Schacht nga eksperto iti industria ti panagkalap ken kameng ti World Wildlife Fund.—BERLINER MORGENPOST, GERMANY.
“Dagiti baka, karnero, ken kalding ket mabalin a kasla inosente la a biktima dagiti tattao a mannangan iti karne, ngem . . . iti sangalubongan, ti tig-ab dagiti matartaraken nga animal ti pagtataudan ti 18% ti gas a mangpabpabara iti atmospera [kangrunaanna ti methane]—ad-adu ngem iti amin nga ipugso dagiti lugan.”—NEW SCIENTIST, BRITAIN.
Nakapigpigket a Kola Idi Ugma
Dagiti sientista nga agtartrabaho idiay KwaZulu-Natal, South Africa ket nakadiskobre iti nakapigpigket a kola wenno piket a rinibu a tawenen ti kabayagna. “Ti kola . . . ket kas kapigket dagiti magatang kadagiti tiendaan ita,” kuna ti The Star a periodiko idiay Johannesburg. Maipagarup a kasta ti us-usaren idi dagiti mangnganup no isilpoda dagiti tirad ti pana wenno pika iti putan dagita. Pinadas dagiti sientista ti agaramid iti kasta a kola babaen ti panamaglalaokda iti nalabaga a daga, taba ti animal, tutot ti akasia, ken darat, sada tinantiar ti eksakto a temperatura a kasapulan tapno agmaga ti kola no maidadang. Narigatanda isu a “dimmakkel ti panagraemda” kadagiti nagkauna a tattao.
Managpanatengka no Kurang ti Turogmo
“Dagidiay kurang a pito nga oras ti turogda kada rabii ket dandani mamitlo ti posibilidadna nga agpanatengda ngem kadagidiay maturog iti walo nga oras wenno nasursurok pay,” kuna ti report manipud Carnegie Mellon University, Pittsburgh, Pennsylvania, U.S.A. Dagidiay met siririing latta iti uray “8% iti kapaut ti tiempo a nakaiddada ket 5.5 a daras ti posibilidadna nga ad-adda” nga agpanatengda ngem kadagidiay nargaan ti turogda. “Nupay pagaammon a makaapektar ti turog iti resistensia ti bagi, daytoy ti kaunaan nga ebidensia nga uray ti sangkabassit laeng a pannakasinga ti turog ket mangpakapuy iti resistensia kontra kadagiti virus a pakaigapuan ti panateng,” kinuna ni Sheldon Cohen a nangidaulo iti panagadal. “Gapu iti dayta, rumbeng nga iwayaan dagiti tattao ti umdas a pannaturog iti rabii.”
Adu Pay ti Baro a Matalon
“Nalawa pay ti daga iti lubong a pangalaan iti kanayonan a taraon a kasapulan ti dumakdakkel a populasion,” kuna ti magasin a New Scientist. “Ken maisupadi iti pagarup, idiay Africa ti kaaduan kadagita.” Dinakamat ti magasin ti report maipapan iti masanguanan ti agrikultura nga impablaak ti Organization for Economic Cooperation and Development ken ti Food and Agriculture Organization ti United Nations. Sigun iti report, ti agdama a kalawa ti daga para iti agrikultura iti intero a lubong ket mabalin a paminduaen ti kadakkelna wenno nalawlawa pay. Kuna ti report a “masarakan idiay Africa ken Latin America ti nasurok a kagudua ti kanayonan a daga.”