“Kayatko La nga Alaen Dagiti Suratko”
“DIAK pulos malipatan daydi nga agsapa ti Lunes idiay post office,” malagip ni Andre, maysa a puraw a nayanak idiay South Africa ngem agnanaed idiay Namibia. “Nagadu ti tao sadiay. Nakakitaak iti mapagduaduaan a bag iti asideg. Innalak dagiti suratko saak pimmanaw. Agarup tallo minuto pay laeng nga agmanmanehoak idi nakangngegak iti nakapigpigsa a kanalbuong. Naammuak idi agangay nga adda bimtak a bomba sumagmamano la a deppa manipud iti nagtakderak.”
“Kayatko la nga alaen dagiti suratko,” kinuna ni Andre. “Ngem naklaatak unay idi naamirisko a nagadu nga inosente, am-ammok pay ti sumagmamano kadakuada, ti narangrangkay gapu iti bomba. Sumgarak pay laeng, uray no nasurok a 25 a tawenen ti napalabas. No dadduma, malagipko pay laeng ti adu a natay ken nasugatan a nakitak kalpasanna. Mapampanunotko a dandaniak idin natay.”
Sangalubongan a Problema
Nupay nalabit dimo pulos mapadasan ti kasta, mabalin a nadamagmon a masansan a mapaspasamak dagiti umasping a kinaranggas iti intero a lubong. Umad-adu ti agar-aramid iti kinaranggas, a gagangay a maaw-awagan iti terorismo, tapno maalada ti kayatda.—Kitaem ti kahon nga “Asino Dagiti Terorista?” iti sumaganad a panid.
Naammuan ti maysa nga agsuksukisok a periodista nga idi 1997, “uppat laeng a pagilian ti nakapasar iti agsasaruno a suicide attack.” Ngem idi 2008, insurat ti isu met la a periodista a “nasurok a 30 a pagilian iti amin a kontinente malaksid iti Australia ken Antarctica ti nakapasar iti nakaro nga epekto dagiti suicide attack.” Kas konklusion, kinunana a dagita a panangatake ket “ar-aramiden ti umad-adu nga organisasion a mangpappapatay iti umad-adu a tao kada tawen.”—The Globalization of Martyrdom.
Panunotem ti panangatake a nadakamat iti rugi daytoy nga artikulo. Ti grupo a nangamin a nangimula iti bomba ibilangda ti bagida kas mangilablaban iti wayawaya. Ikagkagumaanda ti pannakawayawaya ti pagilianda. Ngem ania ti mangtigtignay iti tattao a mangaramid kadagita tapno maragpatda dagiti kalatda? Usigem ti kapadasan ni Hafeni.
Nayanak ni Hafeni idiay Zambia ken dimmakkel kadagiti refugee camp kadagiti kabangibang a pagilian. “Kagurak unay ti naulpit ken di nainkalintegan a pannakatrato ti pamiliak ken ti sabsabali,” kinunana. Dayta ti makagapu a nakimiembro iti grupo dagiti militante a nakaikamengan dagiti nagannakna.
Iti pananglagipna iti napalabas, intultuloy ni Hafeni: “Ti kakas-angan a napadasak ket ti nasaem nga epekto ti panagbiag kas maysa a refugee. Naipanaw dagiti ubbing kadagiti nagannak ken kakabsatda. Makiruprupak dagiti in-inauna ket adu kadakuada ti din pulos nakasubli. Diak pulos nakita ni tatangko uray retratona la koma. Ti la ammok ket natay iti pannakirupakna. Agingga ita, marikriknak pay laeng ti saem ti napalabas.”
Nabatad a komplikado dagiti makagapu. No ad-adda a matarusam dagita, matingitingmo no ania ti kasapulan tapno agpatingga ti kasta a kinaranggas.
[Kahon/Ladawan iti panid 4]
ASINO DAGITI TERORISTA?
Inlawlawag ti managsirarak a ni Mark Juergensmeyer: “Ti panangusar ti maysa a tao iti sao a ‘terorismo’ wenno saan iti panangdeskribirna kadagiti naranggas nga aramid ket agpannuray no pagarupenna a nainkalintegan dagita. Kaaduanna, ti pannakausar ti termino ket agpannuray iti panangmatmatna iti lubong: no ibilangna a natalna ti lubong, terorismo amin a naranggas nga aramid. No ipapanna nga aggugubat ti intero a lubong, ibilangna a nainkalintegan dagiti kasta a kinaranggas.”
Masansan ngarud a nainaig iti politika ti pannakausar ti termino a “terorista.” Adu a grupo ti mangibilbilang iti bagida kas mangilablaban iti wayawaya, saan a terorista. Sigun iti maysa a mannurat, ti terorismo ramanenna ti (1) ar-aramid a nairanta kadagiti sibilian ken (2) panangusar iti kinaranggas kas pamutbuteng. Ngarud, dagiti militante—miembroda man iti rebelde a grupo wenno kameng iti gobierno sibil—mabalin a masansan nga usarenda dagita a taktika wenno pamay-an dagiti terorista.