MANGGAGAMA
[Heb., ʽaq·ravʹ; Gr., skor·piʹos].
Bassit a parsua (maysa nga arachnid, saan nga ibilang dagiti biologo kas karaman kadagiti insekto) a naklasipikar kas kagrupo dagiti lawwalawwa. Ngem, saan a kas iti dadduma nga arachnid, ti kabaian a manggagama agipasngay iti sibibiag nga annak imbes nga agitlog.
Ti manggagama ket addaan iti walo a saka nga aramatenna iti pannagna; maysa nga atiddog, akikid, ken nabennebenneg nga ipus nga addaan iti murdong a kimmawweng ken usarenna a pagsilud; ken dua a sipit nga umarngi iti sipit ti udang ken nabunubonan kadagiti sensitibo unay a dutdot. Gagangay a nakatingra ti immarko nga ipusna nga agpasango ken makapaggunay iti amin a turong. Usaren ti manggagama ti pagsiludna kas depensa ken pangala iti siludenna. Tiliwenna ti biktimana babaen kadagiti ipitna ket no kasapulan, siludenna dayta agingga a matay. Yantangay nangnangruna nga aktibo iti rabii, agmalmalem a nakalemmeng ti manggagama iti sirok ti batbato, iti rengngat ken rekka ti patpatakder, ken uray pay iti sirok dagiti ikamen ken katre, a rummuarda iti rabii tapno agkaanda iti lawwalawwa ken insekto.
Iti nasurok nga 600 a kita ti manggagama, a kadawyan nga agrukodda iti nakurang a 2.5 cm (1 pul.) agingga iti 20 cm (8 pul.), agarup 12 a kita ti nasarakan idiay Palestina ken Siria. Nupay ti silud ti manggagama ket kaaduanna a saan nga ipatay ti tattao, adda dagiti kita ti manggagama a nabilbileg ti gitada no idilig iti gita ti adu a napeggad a karasaen iti desierto. Ti kagigitaan a kita a nasarakan idiay Israel ket isu ti duyaw a Leiurus quinquestriatus. Ti nakaro nga ut-ot a patauden ti silud ti manggagama ket nadakamat iti Apocalipsis 9:3, 5, 10, a sadiay dagiti simboliko a dudon nadeskribirda nga addaan iti “isu met laeng nga autoridad a kas iti adda kadagiti manggagama ti daga” ken addaanda iti pannakabael a mangtuok iti tattao a kas iti “manggagama no siludenna ti tao.”
Kadawyan nga adda manggagama iti Let-ang ti Juda ken iti Peninsula ti Sinai a nadeskribir kas “nakaam-amak a let-ang.” (De 8:15) Naawagan pay ketdi ti Acrabbim (kaipapananna “Dagiti Manggagama”) ti maysa a sasang-atan iti abagatan a daya a beddeng ti Juda, a masarakan iti abagatan-a-laud ti makin-abagatan nga ungto ti Natay a Baybay.—Nu 34:4; Jos 15:3; Uk 1:36.
Iti 1 Ar-ari 12:11, 14 ken 2 Cronicas 10:11, 14, ti Hebreo a termino nga ʽaq·rab·bimʹ, a naipatarus a “pannaplit,” literal a kaipapananna “dagiti manggagama.” Ti instrumento a matuktukoy a naaramat a pangdusa ket mabalin a maysa a saplit nga addaan kadagiti natadem a tirad.
Iti panangilawlawag ni Jesu-Kristo a mangipaay ti nailangitan nga Amana iti nasantuan nga espiritu kadagidiay agdawdawat iti dayta, impatuldona a ti maysa a natauan nga ama saanna nga iyawatan ti anakna iti maysa a manggagama no ti anak nagkiddaw iti itlog. (Lu 11:12, 13) Kadagiti 70 nga adalan nga imbaonna, nangted kadakuada ni Jesus iti autoridad a mangdadael kadagiti makadangran a banag, nga inrepresentar dagiti serpiente ken dagiti manggagama.—Lu 10:19; idiligyo ti Eze 2:6.