Ti ‘Panangiggemko iti Arado ken Saanen a Tumaltaliaw’
IDI agluganakon iti eroplano nga agturong idiay baro a pagtaengak sadi Bolivia, dagiti sasao nga insurat ni nanangko iti maudi a suratna ti kanayon a malaglagipko. “Awan ti tao, nga idinto nga immiggem iti arado, ket tumaliaw pay iti likudan, a maikari iti pagarian ti Dios.” (Lucas 9:62, King James Version) Siak idi ti determinado a mangiyaplikar kadagitoy a sasao.
Nupay ti trabaho a kinamisionero ket agbalinto a baro a kapadasan, tinagiragsakkon ti amin-tiempo a serbisio iti agarup lima a tawen. Naammuak ti kinapudno manipud kadagiti dadakkelko, a nangrugi a nagad-adal idi pay laeng 1923 a kadua dagiti Estudiante ti Biblia kas pannakaaw-awag dagiti Saksi ni Jehova idi. Nupay up-uppat pay laeng ti tawenko idi, tinarigagayakon a matarusan dagiti pagiwarnak ti Watch Tower Society. Nupay kasta, iti adu a tawtawen bassit laeng ti naar-aramidan ti pamiliami maipapan iti kinapudno. Sagpaminsan dadduma kadagiti kaarrubami nga Estudiante ti Biblia umayda sumarungkar kadakami. Malaglagipko pay met, no kasano a sumarungkar met ni Tatang tapno agdengngeg kadagiti palpalawag ni Judge Rutherford babaen iti radio.
Ngem, saan nga agingga iti 1938, a nangrugi nga agbunga dagiti bin-i ti kinapudno. Ni nanangko—nga itan ti diborsiada ket nakiasawa manen—nangrugi a nangawat ken napasnek nga agbasbasa kadagiti publikasion manipud kadagiti Saksi ni Jehova. Nangnangruna a maragsakanak a makaammo a “maysa a dakkel a bunggoy” ti makalasatto iti pannakadadael daytoy agdama a sistema dagiti bambanag ket agbiagdanto nga agnanayon ditoy daga. (Apocalipsis 7:9-14) Daytoy nga impormasion ti masapul a mairanud kadagiti dadduma!
Gapuna kalpasan ti pannakabautisarko idi Hunio 1939, pinampanunotkon ti agbalin a maysa nga amin-tiempo a ministro, wenno payunir. Kalpasan ti iyaalisko idiay Colorado, naam-ammok da Helen Nichols ken ni nanangna—dua a napulotan a kakabsat a babbai a regular payunir. Dagiti nakaskasdaaw a kapkapadasan nga insalsalaysayda ti nangparegta kaniak nga agserbi met kas payunir. Gapuna, idi Mayo 1940 inawatkon ti umuna a pakaidestinuak kas payunir idiay Salida, Colorado.
Panagsanay Idiay Gilead ken Destino iti Ballasiw Taaw
Kalpasan ti sumagmamano a tawen a panagpayunir kadagiti nadumaduma a paset ti Colorado ken Indiana, naawisak a tumabuno iti maikatlo a klase ti Gilead. Daytoy ket maysa nga eskuelaan nga inorganisar ti Watchtower Society a pagsanayan kadagiti misionero. Iti lima a nakaskasdaaw a bulan tinagiragsakko dagiti bendision iti Eskuelaan ti Gilead, ngem kalpasan ti panagturposko diak dagdagus inawat ti destino idiay ballasiw-taaw. Madama pay laeng idi ti Gubat Sangalubongan II! Gapuna temporario a naibaonak nga agtrabaho a kadua dagiti pito a kakabsat a babbai idiay West Haven, Connecticut. Idi 1945 naitudingak nga agtrabaho idiay Washington, D.C. Nupay kasta, naluktan met laengen ti dalan a panagturongko iti pakaidestinuak iti ballasiw-taaw: La Paz, Bolivia.
Sakbay ti panangawatko ti nakaitudingak, diak pay pulos nangnangngegan ti Bolivia! Isu met laeng a dagiti makapadanag a kapampanunotan ti naggarasugas iti isipko bayat a lumuglugankami iti eroplano: Kasanoakto ngata kas maysa a misionero? Makapagtalinaedakto met laeng aya? Ti pananglaglagipko iti pammagbaga ni nanang a ‘mangiggem iti arado ket di tumaltaliaw’ ti nangpabileg iti pangngeddengko a pagballigian ti trabahok kas misionero. Kasta met, saanakto nga agmaymaysa iti daytoy baro a daga. Kakuyogko ti kabsatko a babai ken ti bayawko a nagraduar met manipud iti maikapat a klase ti Gilead. Idi Hunio 9, 1946, nagdisson ti eroplanomi idiay La Paz.
Iti Tengnga ti Rebolusion
Iti mismo nga aldaw nga isasangpetko, adda maysa a padpadasenna ti mangirugi iti maysa a rebolusion babaen ti panangitupakna ti bomba idiay Palacio ti Gobierno. Saan a bimtak ti bomba, kasta met ti rebolusion. Ngem kurang pay a dua a bulan iti kamaudiananna, sabali manen a rebolusion ti bimtak, ket adu dagiti natay ken nasugatan. Ti presidente ti pagilian, agraman dadduma kadagiti ministrona, naibitinda kadagiti poste ti elektrisidad idiay kangrunaan a plasa. Kasta iti pannakaiyam-ammok iti Bolivia.
Nupay kasta, kalpasan daytoy nakabutbuteng a panagayus ti dara, nabalinanmi a ‘liniwliwa dagidiay agdung-aw,’ ket adu kadagiti napakumbaba a taga Bolivia ti mayat nga agadal iti Biblia a kaduami. (Isaias 61:1, 2) Kadagidiay nga al-aldaw, masansan nga agus-usarkami kadagiti naiplaka a sermon kas pangaskasaba kadagiti tattao. Kaipapanan daytoy agpadpada iti panagawit iti ponograpo ken iti bag a sumang-at ken sumalog kadagiti katurturodan iti La Paz iti makakayaw a kangato a 12,000 pie (3,660 m). Gapu iti limitado a panagsaok iti Español, pagarup dagiti dadduma a tattao nga aglaklakoak iti ponograpo ken dagiti plaka!
Nagadu dagiti kapadasan a tinagiragsakko kas baro a misionero. Maysa nga aldaw, bayat ti panagbalaybalaymi iti maysa kadagiti nasaysayaat a paset ti La Paz, maysa a katulong a babai ti napan iti ruangan ket pinaunegnak. Ti babai a bumalay nagimdeng iti panangiparangko ket nagsuskribir iti Ti Pagwanawanan. Apay a nakalaklaka nga immawat? Ti babai nabiit pay a naoperaan, ket bayat ti kaaddana idiay klinika nagbasbasa iti Bibliana. Naammuanna a dagiti doktrina ti Biblia naiduma manipud naisursuro kenkuana manipud iti simbaanda, gapuna isut’ magagaran a mangbasa iti literatura nga imbatik kenkuana. Sakbay a makapagsubliak a mangsarungkar kenkuana, nupay kasta, isu immayen a nangsapsapul kaniak, a ti kamaudiananna nasarakannak iti maysa a pagsulian ti lansangan nga agituktukon iti Pagwanawanan ken Agriingkayo! a magasin kadagiti aglabas. ‘Pangngaasim ta kumuyogka kaniak!’ Isut’ sipapardas a rimmang-ay iti panagad-adalna iti Biblia ket di nagbayag nabautisaran. Itan, 30 a tawen kamaudiananna, kaskasdi nga isut’ maysa pay a matalek nga adipen ni Jehova.
Ti Namureng a Munieka
Kalpasan 11 a tawen a panagtartrabahok idiay La Paz, naidestinokami iti umabagatan a paset ti Bolivia. Gapuna, ti kabsatko a babai ken ni lakayna, ti kaduak a ni Esther Erickson, ti nagturong iti bassit nga ili a managan Tupiza. Daytoy napasamak idi Pebrero 1957. Ti Tupiza ket adda iti asideg ti riles ti tren iti nagbaetan ti Bolivia ken Argentina. Dagiti tattao sadiay mannakigayyemda, ket naglaka ti panangirugi kadagiti panagadal iti Biblia. Kinapudnona, di nagbayag nakaorganisarkamin iti regular a panaggigimong, a tabtabunuan dagiti sumagmamano manipud Tupiza.
Maysa nga aldaw, nakakitakami iti namureng a nunieka iti paraanganmi. Aniat’ kaipapanan daytoy? Nalawag a mangrugi a pakpakdaaran ti padi dagiti tattao a maibusor kadagiti Saksi ni Jehova, gapuna adda maysa a mangpadpadas a mangikabil iti hechizo, wenno panggamod kadakami! Nupay kasta, awan bilegna daydiay hechizo nga inkabilda.
Gapu ta bassit laeng nga ili ti Tupiza, siak ken ni Esther ti naituding manen idiay Villazón, maysa pay a bassit nga ili idiay beddeng ti Bolivia ken Argentina. Daytoy a lugar ti nalangalang, naangin, ken naglam-ek! Ngem saankami a napaay, ta agtalekkami nga awatenminto ti bendision ni Jehova.
Idi rugianmi ken ni Esther ti agtrabaho iti ili, dagiti tattao addaandan kadagiti naipaskil a pakaammo kadagiti tawada a nagkuna: “Jehovah’s Witnesses and Evangelists Not Accepted.” Kaskasdi dagiti tattao idiay Villazón awan kapanunotanda no asinoda dagiti Saksi ni Jehova! Kas idiay Tupiza, simminga ti maysa a padi, a nagiwaras ti tarheta idiay simbaanna kadagiti tattao tapno ikabilda kadagiti tawtawada. Agpapan pay adda dagitoy a tarheta iti tawada, nagsayaat ti panangabrasa dagiti tattao, ket nakaipaimakami kadagiti adu a pagbasaan ken nakairugi kadagiti adu a panagadal ti Biblia. Nagin-inot nagpukaw met laeng dagiti tarheta manipud kadagiti tawtawa.
Ngem, sadino, ngay ti mabalinmi a paggigimongan? Pinagbalinmi ti maysa a kuarto iti bassit nga apartmentmi a Kingdom Hall. Para kadagiti pagtugawan nagikabilkami iti tabla a maituon kadagiti karton ti liblibro. Awan pay dagiti nabautisaran a kakabsat a lallaki sadiay, gapuna siak ken ni Esther nagdalungdongkami ket indaulomi a mismo dagiti panaggigimong. Iti ragsakmi, iti umuna a Memorial iti ipapatay ni Kristo nga inaramidmi sadiay, naaddaankami iti nasurok a sangagasut a timmabuno! Pudno, dadduma immayda a mangusiuso laeng no kasano ti panangidaulo dagiti gringas (ganggannaet a babbai) iti panaggigimongda. Ngem dadduma kadagidiay damo nga immay gapu iti panagusiuso ket Saksida itan.
Trinabahomi met ti bassit nga ili ti La Quiaca, Argentina, a nakairugianmi kadagiti sumagmamano a panagadal ti Biblia kadagiti tattao nga interesado. Gapu iti kanayon a panagballasiwmi iti pagbeddengan, naatrakarmi ti atension ti polisia iti pagbeddengan. Maysa nga aldaw, idi agaw-awidkamin manipud La Quiaca, kinuna ti lalaki nga agpatpatrolia a dikam ar-aramiden ti trabahomi a silalatak unay, ta ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova naipariten idiay Argentina. Kunak kenkuana, “Maawatak a ti gobiernoyo ket ipanamnamana ti wayawaya ti panagdayaw.” Ti sungbatna a ta dagiti papadi ti nangpilit kadagiti ministro iti gobierno, nga isut’ nangibunga iti dayta a panangiparit. Nupay kasta, kalpasan dayta, isut’ tumallikud tunggal bumallasiwkamin iti pagbeddengan nga agturong idiay Argentina!
Trinabahomi ti Villazón iti uppat a tawen. Ti kaduak ti nakipagadal iti maysa a lalaki a ti baketna ti mangimatmaton iti maysa a chichería, maysa a taberna a dagiti mailaklako a mainum sadiay ket naggapu iti pinaingel a tubbog ti mais. Daytoy a lalaki naammuanna ti kinapudno ket kamaudiananna nabautisaran, nga iti agangay nagserbin kas maysa a panglakayen agingga iti ipapatayna. Ti chichería? Dayta itan ti maysa a Kingdom Hall! Idi pinanawanmi ti Villazón, adda maysa a kongregasion a 20 nga agibumbunannag. Itan addan agarup 60 a Saksi nga agarup 110 ti tumabtabuno kadagiti panaggigimong iti ngudo ti lawas.
Pulos Di ‘Timaltaliaw’
Kalpasan ti Villazón immay ti pannakaituding manen idiay Santa Cruz, maysa a siudad iti makindaya a paset ti Bolivia. Anian a ragsak ti pannakakita a ti trabaho dimmakkel manipud bassit a kongregasion iti 20 nga agibumbunannag ingganat’ siam a narang-ay a kongregasion. Kalpasanna, idi 1965, nagsubliakon nga agtaeng idiay La Paz iti maysa kadagiti pagtaengan a misionero nga isu ti ayanko nanipud idin.
Idi Pebrero 1978 maysa a pader nga adobe ti nagtuang kaniak bayat a bumabbabaak iti bus iti siudad. Natukkol ti makinkanawan a sakak a gapu itoy masapul nga adalek manen ti pannagna. Ngem itan mabalinkon ti agsubli iti serbisio a mangidaulo kadagiti panagadal iti Biblia.
Saan, ti amin-tiempo a serbisio ket saan a kanayon a nalaka. Adda met dagiti rigrigatna, dagiti makapasakit iti puso ken ti pannakapapaay. Ngem ti ragsak iti panagsapul kadagiti kimmarnero a tattao ken ti panangtulong kadakuada nga agserbi ken ni Jehova ti ad-adda pay a nangsupusop iti aniaman a pakapapaayan. Ita, kalpasan ti ngangngani 44 a tawtawen iti amin-tiempo a serbisio, ad-adda a determinadoak pay a mangikapet ti ‘imak iti arado’ ken makiraman iti trabaho a masapul a maaramid pay.—Kas salaysayen ni Betty Jackson.
[Ladawan iti panid 28]
Ni Betty Jackson a mangikaskasaba ti naimbag a damag idiay Bolivia