Nagtulnog iti Dios kas Agturay Imbes a Kadagiti Tao

“Masapul nga agtulnogkami a nangnangruna iti Dios ngem kadagiti tao.”

NGANGNGANI 2,000 a tawtawenen ti napalabas, dagitoy natured a sasao ti immaweng iti aglawlaw ti ummong ti Sanhedrin idiay Jerusalem. Maysa a grupo dagiti immuna-siglo a Kristiano ti pagsalsaludsodan ti nangato a padi a Judio. Naarestoda idiay templo bayat a mangisursuroda iti maysa nga ummong dagiti tattao. Binilin ida ti maysa nga anghel ni Jehova a mapan sadiay ket ikasaba ti Sao ti Dios. Imbaga kadakuada dagiti papadi a saanda nga ar-aramiden dayta. Asino ti pagtulnoganyo iti kasta a kasasaad? Awan duadua kadagiti Kristiano. Agtulnogda iti Dios kas agturay imbes nga iti tao.​—Aramid 5:17-32.

Kadagiti adu a siglo a naglabas nanipud idin, dagiti dadduma ti simmurot iti natured nga ulidanda idi a dagiti narelihiusuan a papangulo, kas kadagidiay papadi a Judio idi umuna a siglo, nagkedkedda a dumngeg a mismo iti kinapudno ket pinadpadasda pay a lapdan dagiti dadduma manipud panagdengngeg iti dayta. (Mateo 23:13) Idiay pangrugian ti maika-15 a siglo, ni John Husa (1371-1415) ti nagapelar kadagidiay met laeng a sasao idi binilinda a saan a mangaskasaba idiay daga a nakaiyanakanna a Bohemia (maysa a paset ti moderno a Czechoslovakia). Binigbigna ti kangatuan nga autoridad ti Dios ken ti Saona idi tiempo nga idi ti papa ken ti iglesia mabigbigbigda a kangatuan iti ngangani tunggal maysa. Kasanot’ pannakaalana iti daytoy a takder?

Dagiti Namunganayan ti Sursuro ni Hus iti Biblia

Ni John Hus isut’ pinadakkel ti nabalon mannalon nga inana; gapuna ti panagadalna ket maysa a pannakidangadang. Masansan nga isut’ agkanta kadagiti simsimbaan tapno makasapul iti pagbiagna. Nupay saan nga isut’ kasariritan, nabaelanna ti maaddaan iti edukasion idiay Unibersidad ti Prague ken iti kamaudiananna isut’ nagbalin a rector iti unibersidad.

Iti dayta a panawen, adda ti dakkel a suppiat iti nagbabaetan dagiti Aleman ken Czech iti dayta nga unibersidad. Nagbalin ni Hus a kampeon iti pagimbagan dagiti Czech, ket dimmakkel ti impluensiana idi isut’ nagbalin a nabilbileg pay a manangaskasaba. Iti kalalainganna a panawen, adda ti riribuk ken diskusion kadagiti adu a panangabuso a nakairamanan ti Iglesia Katolika Romana, ket daytoy ti bimmara babaen iti panangisaknap kadagiti sursurat ti Ingles a repormador a ni John Wycliffe. Ti movimiento ti Bohemia saanna nga utang ti namunganayanna kadagiti paspasamak idiay Inglatera; imbes ketdi, dayta ti makigidgiddan kadakuada. Nakita ni John Hus nga isut’ naatrakar kadagiti sursurat ni Wycliffe, nangnangruna ti libro nga On Truth of Holy Scripture, nga isut’ nagun-odanna idi 1407.

Nupay kasta, isut’ binusor ni Arsobispo Zbynek iti Prague, a linaksidna ti panangaskasaba ni Hus ket iti publiko pinuoranna ti adu kadagiti sursurat ni Wycliffe idi 1410. Pinasarunuan ni Zbynek daytoy babaen ti panangiparitna iti amin a panangaskasaba malaksid kadagiti mabigbigbig a simbaan, ket inlaksid dayta ti Bethlehem Chapel nga isu ti indauluan ni Hus. Madi ni Hus nga agtulnog iti panangiparit ti arsobispo, a kunkunana a “masapul nga agtulnog iti Dios imbes a kadagiti tattao kadagiti bambanag a nasken a maipaay iti pannakaisalakan.” Isut’ nagapelar iti papa, a gapu itoy ti arsobispo ti nangilaksid kenkuana. Ngem saan a kimmapuy ni Hus, ta nakitana a ti dakdakkel a pannakaawatna ti nangpatadem ti konsiensiana ket nagbalin nga ad-adda a sensitibo kadagiti pannursuro ti Biblia. Silalawag a kinunana: “Ti tao mabalin nga agulbod, ngem ti Dios di pulos agulbod,” nga inkallunguganna dagiti sasao ni apostol Pablo kadagiti taga Roma. (Roma 3:4) Indepensa ni Ari Wenceslas ti movimiento ti reporma ni Hus, ket iti kamaudiananna pimmanaw ni Zbynek iti pagilian, a di nagbayag natay kalpasan dayta.

Naminsan manen a kimmaro ti ibubusor ken ni Hus idi a kinondenarna ti maysa a krusada a maibusor iti ari ti Naples ken imbutaktakna ti panaglako kadagiti indulhensia a maipaay iti dayta, a gapu itoy dinadaelna ti pagsapulan dagiti papadi. Impalubos dagiti indulhensia iti maysa a tao a makagun-od iti pannakapakawan ti apagbiit a dusa babaen ti panagbayad ti kuarta. Tapno maliklikan ti panangyeg kadagiti problema iti siudad, pinanawan ni Hus ti Prague a maipaay iti temporario a pannakaidestierro iti pagiliam. Idi adda sadiay, idi 1413, insuratna ti libro nga On Simony, a nangibutaktak ti panagayat dagiti klero iti kuarta ken ti panangsuportar dagiti sekular nga autoridad kadakuada. Manen, nasarakan ni Hus ti autoridadna iti Sao ti Dios, a kunkunana: “Tunggal matalek a Kristiano rebbeng a managpanunotda tapno saanda a mangsalimetmet iti aniaman a maibusor iti Nasantuan a Kasuratan.”

Nagsurat met ni Hus ti maysa nga artikulo a mapauluan De Ecclesia (Maipapan iti Iglesia). Imbinsabinsana iti dayta ti sumagmamano a singasing, a maysa ti nagkuna: “A ni Pedro nikaanoman, ken saan, nga isu ti ulo ti Iglesia.” Nasarakanna a dagiti kangrunaan a bersikulo ti Mateo 16:15-18 nalawag ti panangipasdekna a ni Jesu-Kristo ti pamuon ken ulo ti iglesia, nga isu ti intero a bagi dagiti naawis a manamati. Gapuna ti linteg ni Kristo kas masarakan iti Sao ti Dios ti agtakder a katan-okan a saan ket a ti sao ti papa. Imbes ketdi, ti papado addaan ti namunganayan iti pannakabalin ti imperio ti Roma.

Testimonio iti Saklang ti Konsilio ti Constance

Saanen a matngelan ti Iglesia Katolika dagiti panangibutbutaktak ni Hus gapuna inawaganda a sumungbat kadagiti panangmatmatna iti saklang ti Konsilio ti Constance, a naangay manipud 1414 agingga iti 1418 idiay asideg ti Danaw Constance.b Isut’ sinikapanda a tumabuno babaen iti kabsat ti ari, ni Emperador Sigismund, a kinarianda iti kinatalgedna, a daytat’ insigida a napaneknekan nga ulbod. Di nagbayag kalpasan ti idadatengna isut’ naaresto, ngem intultuloyna ti nangsuppiat iti autoridad agpadpada ti papa ken ti konsilio.

Idi inawagan ti konsilio ni Hus a babawienna ti kapanunotan ken pannursurona, simmungbat nga isut’ maragsakan a mangaramid iti dayta no isut’ mapaneknekan a nagkamali babaen ti Kasuratan, a maitunos iti 2 Timoteo 3:14-16. Patien ni Hus a ti konsiensiana ti kanayon a mangbabalaw kenkuana no isu ti agbabawi a naiyebkas kadagiti nalibeg wenno di nalawag a termino. Kunana: “Ti kankanayon a tarigagayko a ta ti nasaysayaat a doktrina ti mapaneknekan kaniak manipud iti Kasuratan, kalpasanna sisasaganaakto nga agbabawi.” Agpapan iti karitna a ti kabassitan a miembro ti konsilio ti mangipakita iti biddutna manipud iti Sao ti Dios a mismo, isut’ nakondenar kas maysa a natangken ti lengngesna nga erehes ket isut’ naisubli idiay pagbaludan nga awan ti aniaman a napagsasaritaan manipud iti Biblia.

Idi Hulio 6, 1415, ni Hus ti pormal a nakondenar idiay katedral ti Constance. Isut’ napalubosan a sumungbat idi naibasa kenkuana dagiti pammabasol. Kalpasanna isut’ naussoban iti kinapadina iti publiko, bayat a dagiti sursuratna ti napuoran idiay paraangan ti simbaan. Isut’ inturongda iti maysa a talon iti ruar ti siudad ket idiay a pinuoranda iti istaka. Dagiti dapona kinolektada ket imbellengda idiay Karayan Rhine tapno lapdanda ti asinoman nga agidulin ti pakalaglagipan daytoy a martir. Gapu ti nasinged a pannakaikawingna ken ni John Wycliffe, ti konsilio ti nangkondenar met iti dayta a repormador​—a natayen​—nga imbilinda a ti bagina ti makali manen ken mapuoran ket dagiti dapona ti maibelleng idiay karayan Swift idiay Inglatera. Iti kamaudiananna, ti kangrunaan unay a pasurot ni Hus, ni Jerome iti Prague pinuoranda met iti istaka.

No Aniat’ Naragpat ni Hus

Iti dayta a panawen, ni Hus ti maysa kadagiti immuna a lallaki a natured a nangbusor iti autoridad agpadpada ti papa ken ti konsilio ken nangawat ketdi iti natan-ok nga autoridad ti Kasuratan. Iti kasta isut’ nangirugi ti panagandar ti movimiento a maipaay kadagiti kalintegan ti indibidual, a maipaay iti wayawaya ti konsiensia ken panagsao.

Nasurok a sangagasut a tawtawen iti kamaudiananna, ni Martin Lutero iti Alemania ti naakusar iti panangpabaro kadagiti errado ni Wycliffe ken ni Hus. Nalawag, a ni Lutero addaan kadagiti isu met laeng a pamunganayan a panangmatmat a kas ken Hus idi a kinunana: “Malaksid a siak ti pabasolen ti Kasuratan ken ti nabatad a panagrason​—diak awaten ti autoridad dagiti papa ken dagiti konsilio, ta suppiatenda ti maysa ken maysa​—​ti konsiensiak ti kinayawan ti Sao ti Dios.” Nalabit dayta ti makagapu no apay a kinunana: “Datayo amin paspasurotnatayo ni Hus a ditay pagaammo.”

Da Hus, Wyciffe, ken ni Lutero ti pudno a nangbiag iti adu kadagiti sursuro dagiti immuna a Kristiano. Siempre, saanda a nagna a naan-anay iti dayta a dalan gapu ta saan a nalaka kadagidi nga al-aldaw nga iwalin ti kinasipnget dagiti adu a siglo. Kaskasdi, aminda immanamongda iti maysa a napateg a banag: Masapul a ti Sao ti Dios ti umun-una, aniaman ti kapanunotan dagiti tattao. Sinalimetmetan dagiti immuna a Kristiano daytoy met laeng a nalawlawagan a panangmatmat agsipud ta nasursuruanda babaen iti Apo, ni Jesu-Kristo, a mismo.​—Juan 17:17; 18:37.

Itatta, masapul nga alaen dagiti Kristiano dayta met laeng a takder. Aduantayo kadagiti bentahe no maiyarig kadagidiay adda kadagiti immuna a siglo. Umuna, ti Biblia siwayawaya a magun-odanen iti kaaduan a pagsasao. Maikadua, kadagiti maudi nga al-aldaw ti nasantuan nga espiritu isut’ mangiturturong kadagidiay addaan puso nga umawat a maipaay iti dakdakkel a pannakaawat iti Biblia. Inawatyo metten aya daytoy a pannakaawat? No kasta, awan panagalikakayo a mangsurot iti prinsipio a napamaysa nga inkallangugan ni John Hus. Itatta, ti dakdakkel a bilang dagiti tattao iti historia ti agbibiagen kadagidiay a sasao ti apostol: “Masapul nga agtulnogkami a nangnangruna iti Dios ngem kadagiti tao.”​—Aramid 5:29.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 29]

John Hus

[Ladawan iti panid 31]

Dagiti Biblia a Czech, kas ti 1579 nga edision a naipakita iti ngato, ti ipatpateg dagiti kolektor itatta. Napuoran ni John Hus iti istaka agsipud ta impatpategna ti kuna ti Biblia a nangnangruna ngem ti sao ti tao