No Aramidentay ti Pagayatan ti Dios, Dinatayto Pulos Baybay-an

Kas insalaysay ni Grete Schmidt

NAIYANAKAK idiay Budapest, Hungaria, idi 1915. Madama idi ti umuna a gubat sangalubongan, ket ni amak adda idi idiay pagbabakalan kadua ti buyot nga Austrian-Hungarian. Idi isut’ natay maysa a tawen kamaudiananna, nagsubli ni Nanang a kaduak idiay Yugoslavia, a yan dagiti kakabagianna.

Yantangay saanen a nakiasawa ni Nanang, kasapulan nga isut’ agbiruk ti trabaho, gapuna intalekna iti kabsatna a babai ti panangpadakkel kaniak. Adda pagtalonan ti ikitko agarup lima a kilometro ti kaadayona manipud siudad ti Maribor idiay umamianan a Yugoslavia. Idiay binusbosko ti adu a nararagsak a tawtawen, a kanayon nga ur-urayen ti Domingo inton agawid ni Nanang manipud Maribor tapno bumisita. Maigiddato iti dayta, napatanorko ti panagil-iliw unay iti maysa nga ama.

Pannakirelasion iti Maysa nga Ama

Katoliko dagiti kakabagiak, ket yantangay ti langit ken impierno dakkel ti pasetna iti relihion Katoliko, rimsua ti suppiat iti isipko. Impatok a saanak a naimbag unay para idiay langit, ngem mariknak a saanak met a dakes unay a maidusa idiay impierno. Pakisarsaritaak a kanayon daytoy a parikut iti tunggal maysa, manipud ken apongko a baket agingga iti padi iti purok.

Ni Nanangko ti rirriribukek unay. Gapuna kalpasan ti sumagmamano a bulan, inyawatna kaniak ti maysa a polieto iti Slovenian, Sadino ti Yan dagiti Natay?, a nagun-odanna idiay ili. Saan pay a nabasa dayta ni Nanang, ngem impatona a mabalin daytat’ makasungbat ti salsaludsodko.

Nikaanoman diak pay nakabasa ti aniaman a pagbasaan iti kasta kasansan ngem iti dayta a polieto iti intero a panagbiagko! Saanna laeng a sinungbatan ti salsaludsodko maipapan iti biag ken ipapatay no di ket impakitana met kaniak no kasanot’ panangparang-ayko ti nasinged a pannakirelasion iti nailangitan nga Amak. Nagpedidoak ti lima a polieto nga addaan panggep nga iwaras ida idiay sanguanan ti simbaan.

Idiay purokmi makimismisa dagiti babbai no Domingo, ngem dagiti lallaki ti aggigian idiay ruar a pagsasaritaanda dagiti paboritoda a tema, dagiti tarakenda nga an-animal ken agrikultura. Gapuna, bayat nga agpalpalawag ti padi kadagiti babbai idiay simbaan, mangaskasabaak met kadagiti lallaki idiay ruar. Agtawenak laeng ti 15, ket kaawatan a tagtagiragsakenda ti kinarayray ti kinaagtutubok, ta binayadanda dagiti polieto, ket inusarko ti kontribusionda tapno maaddaan ti baro nga abasto.

Di nagbayag naammuan ti padi ti ar-aramidko ket immay a makisao iti ikitko. Iti sumaganad a Domingo, namakdaar manipud iti pulpito: “Siempre, awan asinoman iti puroktayo ti ignorante tapno patien ti es-estoria ti maysa a tin-edyer.” Kas resultana, tunggal maysa iti purok ti bimmusor kaniak. Uray ti ikitko ti mababainan ket pinakaammuanna ni nanangko a saannakon a maaywanan.

Naabandonar ti riknak, ngem iti kararag ken Jehova, nasarakak ti pannakaliwliwa ken napapigsaak manen. Timmiponak ken Nanangko idiay Maribor, ket naaddaankam ti nakaragragsak a tiempo a dua. Nupay di nairaman kadagiti naespirituan nga interesesko, pinalubosannak a tumabuno kadagiti miting iti bassit a kongregasion sadiay. Idi Agosto 15, 1931, insimbolok ti dedikasionko iti Dios babaen iti bautismo ti danum.

Iti dakkel a ladingitko, bigla a nagsakit ni Nanang ket natay sumagmamano a lawas kamaudiananna. Dagiti maudi a sasaona kaniak ti naikitikit unay iti panunotko: “Gretel, anak, agtalinaedka iti pammatim. Siguradoak a daytat’ kinapudno.” Kalpasan ti ipapatayna, nariknak ti nasakit a pannakaabandonarko manen, kaskasdi ti pannakirelasionko iti nailangitan nga Amak ti nangpapigsa kaniak.

Maysa a pagassawaan nga awanan annak a bukodda ti nangala kaniak, ket nagserbiak kas katulongan iti sastreda nga imatmatonan ti asawa a babai. No material awan pagkurangak, ngem ti tarigagay ti pusok ket isut’ panagserbi iti Dios iti amin a tiempo. Iti bassit a kongregasionmi idiay Maribor, kumbinsidoda amin a ti natda a panawen iti daytoy a sistema dagiti bambanag ket ababan. (1 Corinto 7:29) Sililimed nga indawatko ken Jehova iti karkararagko nga itantanna ti ibaballaetna agingga a makompletok ti kina-aprentisko. Nagturposak idi Hunio 15, 1933, ket iti sumaganad unay nga aldaw, pinanawak ti pagtaenganmi tapno rugiakon ti agpayunir! Gapu iti kinaagtutubok unay​—agtawenak laeng ti 17​—uray dadduma kadagiti kakabsat ti nangpadpadas a manglapped kaniak, ngem determinadoakon.

Dagiti Immuna nga Al-adaw ti Panagpayunir

Ti umuna a destinok ket idiay Zagreb, maysa a siudad nga agarup 200,000 ti umilina di unay adayo manipud Maribor. Ti kongregasion ket addaan laeng innem nga agibumbunannag. Adu unay ti naadalko a nakipagtrabaho ken Kabsat Tuc̀ek, ti kakaunaan a payunir idiay Yugoslavia. Kalpasanna, nagpayunirak a bukbukodko iti ngangngani makatawen. Ngem, nagin-inut, adu a payunir ti simmangpet manipud Alemania, ta ti panangaskasaba sadiay ket nabiit pay nga imparit ti gobierno a Nazi.

Tinulongak ti sumagmamano kadagiti pagassawaan a payunir babaen ti panagserbik kas manangipatarusda. Ti pannakipagtrabaho kadua dagitoy natataengan a Kristiano ket nasudi unay a kapadasan kaniak. Rimmang-ayak iti pannakaammo ken pannakaawat, ket dimmakkel a kanayon ti panangipategko iti pribilehio a panangikaskasaba ti naimbag a damag ti Pagarian.

Iti pannagna ti panawen, nagbalinkami a mapagsidsiddaawan a grupo ti 20 a payunir nga agserserbi kadagiti Estado ti Balkan. Ti sangsangkamaysa a tarigagaymi nga isut’ panangipakaammo ti Sao ti Dios ti nangisinggalut ti maysa ken maysa kadakami, a tunggal maysa sisasagana a tumulong iti maysa inkaso nga adda pagkasapulan. Natignaykam amin iti kinatulok a masarakan laeng iti ili ti Dios. Daytoy naisangsangayan a “singgalut ti panagkaykaysa,” ti ayat, ti nagtultuloy kadagidiay adda iti grupo a sibibiag aginggana itatta.​—Colosas 3:14.

Ti biag ti payunir ket nabaknang kadagiti kapadasan ken mangted ti adu a panagdudumaduma kas kaadda ti ul-ulep iti tangatang. Napabaknang ti riknami babaen kadagiti nasudi a kapkapadasan a pannakaammo kadagiti dagdaga ken tattao a dati saanmi a pagaammo, agraman kuskustombreda ken wagas ti panagbiagda. Malaksid iti dayta, napadasanmi no kasanot’ panangaywan ni Jehova kadagiti matalek nga ad-adipenna, kas impasiguro ni Pablo kadatayo idiay Efeso 3:20: ‘Sigun iti pannakabalinna nga agar-aramid wenno agtigtignay kadatayo, iti di matukod nga ad-adu ngem iti dagup ti isuamin a mabalintayo a dawaten wenno panunoten.’

Ti naayat a panangaywan ni Jehova ti naidemostra idi ni Kabsat Honegger sinarungkarannakami manipud Switzerland ket nakitana a masapul a magnakami aginggat’ 40 kilometros tapno madanonmi dagiti kabangibang a purpurok ti Zagreb. Nakitana nga uksotenmi dagiti sapatosmi ket iyabadaymi ida kadagiti abagami apaman a nakapanawkami iti siudad tapno saan a magasgas unay ti suelasda. Gapuna inggatangannakami ti 12 a bisikleta, uray no, kas kinunana iti kamaudianan, inibusna amin nga adda a kuartana! Pudno a tigtignayen ni Jehova ti puspuso dagiti nalinteg. Dagiti bisikleta, kas regalo a naggaput’ langit, ti nagserbi kas matalek a kakaduami bayat ti 25 tawtawen iti serbisiomi kas payunir.

Naminsan, siak ken ni Willi ken Elisabeth Wilke dimmanonkami iti maysa a kalalaingan kadakkelna a purok a Croatiano, a sadiay ti nagtrabahuanmi a sagsaggaysa​—manipud ruar ti purok nga agturong iti sentrona. Ituktukonmi idi ti polieto a Righteous Ruler, a mangiladladawan ken Jesu-Kristo iti paulo a panidna. Iti laeng tawen sakbayna, idi 1934, ti ari ti Yugoslavia, a ni Alexander, ti pinapatayda, ket ni anakna a Peter ti simmuno kenkuana iti trono. Nupay kasta, kaykayat dagiti umili ti autonomia imbes a ti maysa nga ari a taga Serbia (umabagatan a Yugoslavia).

Kalpasan ti dua oras a panangasaba, adda napigsa nga ariwawa a mangngegan manipud plasa ti purok. Sadiay, siak ken ni Kabsat Wilke nakitami ni Sister Wilke nga inaribungbongan ti maysa a grupo ti agarup 20 a lallaki ken babbai, a dadduma armado iti kumpay, dadduma madamada a pupuoran dagiti polietomi. Saan a makapagsao unay ni Sister Wilke iti pagsasaoda tapno maikkatna koma ti panagsus-suspetsa dagiti pumurok.

“Patgek a gagayyem ken kakabsat,” impukkawko, “aniat’ ar-aramidenyo?”

“Dikam kayat ni Ari Peter!” insungbatda iti sangsangkamaysa a timek.

“Kasta met kadakami,” insungbatko.

Nakellaatda, intudo dagiti tattao ti ladawan iti polieto ket sada insaludsod, “Ngarud apay nga isut’ iporpropagandayo?” Napagerraduanda ni Jesu-Kristo nga isu ni Ari Peter!

Nalawlawagan ti di pagkikinnaawatan, ket naited ti naan-anay a pammaneknek maipapan ken Ari a Jesu-Kristo. Dadduma a nangpuor kadagiti polietoda itan kayatdan ti maaddaan ti baro. Pinanawanmi ti purok iti naragsak a kasasaad, a marikrikna a ti makasalaknib nga ima ni Jehova ti mangsalsallukob kadakami.

Kamaudiananna innatnatmi ti panangaskasabami idiay Bosnia, ti makintengnga a paset ti Yugoslavia. Sadiay, ngangngani kagudua ti populasion ket Muslimda, ket ditoy manen naipasangokami kadagiti baro a kustombre ken kasta met ti adu nga an-anito. Kadagiti purpurok, di pay nakakitkita dagiti tattao ti maysa a babai a nakabisikleta, gapuna ti idadatengmi ket kasla pannakakellaat, a namataud ti panagusiuso. Dagiti narelihiusuan a papangulo ti nagisaknap ti tsismis a ti maysa a babai a nakabisikleta ti nangyeg ti dakes a gasat iti purok. Kalpasan dayta ibatbatimin dagiti bisikletami iti ruar dagiti purok ket sumrekkamin a magmagna.

Agsipud ta maiparpariten dagiti literaturami, masansan tiltiliwendakami dagiti polis. Masansan, bilinendakami a pumanaw iti probinsia. Dua a polis ti mangkuyog kadakami agingga iti beddeng, maysa a distansia a manipud 50 ingganat’ 100 a kilometros. Masdaawanda a nalalaingkami a bumibisikleta, a kabaelanmi ti gumiddan kadakuada agpapan pay aw-awitenmi amin a kawkawes ken literaturami ken maysa a bassit a de gaas a paglutuan. Dagiti kumuykuyog kadakami ket masansan a maragsakanda a makakita ti pagdagusan iti asideg ti dalan, ket masansan nga awisendakami a maipaay iti mainum wenno uray pay ti pannangan. Tinagiragsakmi dagitoy nga okasion, ta ti bassit a kuartami dina ipalubos dagiti kakasta a kanayonan a paggastosan. Siempre, al-alaenmi dayta a gundaway a mangibagbaga kadakuada ti namnamami, ket masansan umawatda met ti sumagmamano kadagiti “maiparparit” a pagbasaan. Iti kaaduanna, agsisinakamin nga addaan nasayaat a relasion.

Kalpasanna immayen ti tawen 1936. Mangaskasabakami idiay Serbia idi nakagteng ti damag kadakami a maysa nga internasional a kumbension ti maangay idiay Lucerne, Switzerland, iti Setiembre. Maysa nga espesial a lugan ti agrubuat manipud Maribor, ngem daytat’ 700 a kilometros manipud ayanmi​—maysa a naunday a panaglugan babaen iti bisikleta! Nupay kasta, nangrugikami a mangurnong ti kuartami ket, iti tartaraudi dayta a tawen, nakapankami.

Dumawatkami ti palubos dagiti mannalon a palabasenmi ti rabii kadagiti sarusarda imbes nga agbayad para iti maysa a pagdagdagusan a balay. Iti agsapa, saludsodenmi no mabalinmi ti gumatang ti bassit a gatas kadakuada, ngem masansan itdenda dayta a libre kadakami ket no maminsan nayonanda pay ti kalalainganna a pammigat. Adu a natauan nga asi ti maipakpakita kadakami, ket nagtalinaed daytoy a naragsak a paset ti pakalaglagipan ti panagpaypayunirmi.

Sakbay a nagrubuat manipud Maribor nga agturong Lucerne, adu pay a payunir ti nagsangpet manipud Alemania. Maysa kadakuada isu ni Alfred Schmidt, a nakapagserbin ti walo a tawen iti Bethel idiay Magdeburg, Alemania. Makatawen kamaudiananna siak ti nagbalin nga asawana.

Ngangngani amin a payunir idiay Yugoslavia ti nakatabuno iti kumbension idiay Lucerne. Daytat’ damdamok, ket siak ti nalapunos iti ayat ken dungngo nga impakita dagiti kakabsat a Suizo, malaksid ti pannakakayawko iti kinapintas ti siudad ti Lucerne. Bassit pagaammok a 20 a tawtawen ti kamaudiananna, agpaypayunirakto sadiay!

Panagtrabaho iti Sidong dagiti Panangiparit

Idi panagsublimin idiay Yugoslavia manipud napintas a Switzerland, di nagbayag nangrugi a mapasaranmi ti pudpudno a pannakaidadanes. Tiniliwdakami ket impupokdakami iti kangrunaan a pagbaludan idiay Belgrade. Ti kabsat a responsable iti trabaho idiay Yugoslavia ti dimmawat ti palubos a bumisita kadakami, ngem daytoy ti napagkedkedan. Nupay kasta, isut’ nakisao iti warden ti pagbaludan iti nakapigpigsa a timek nga isut’ mangmangngegmi, ket ti uni ti mismo a timekna ket dakkelen a pammaregta kadakami.

Kalpasan ti sumagmamano nga aldaw, impandakami a naposasan idiay beddeng ti Hungaria; dagiti literatura ken kuartami ti kinompiskarda. Gapuna, nakagtengkami idiay Budapest nga awan pulos kuartana, no di ket aglaplapusanan kadagiti kuto a kimpet kadakami kas pakalaglagipan manipud pagbaludan. Di nagbayag nasarakanmi dagiti dadduma a payunir ket nakiramankami iti panangaskasaba sadiay.

Kada Lunes dakami a payunir idiay Budapest ti agtitipon iti pagdidigosan a Turko, ket bayat nga as-asikasuenmi dagiti bagbagimi, masinasina dagiti kakabsat a babbai ken lallaki a nangtagiragsak ti “panagpipinnaregta . . . iti pammati ti tunggal maysa.” (Roma 1:12) Ti panaggigimong a regular ti nagserbi kas panangsitar inkaso nga adda maysa a nagbalin a masakit wenno naibalud.

Karugrugimi pay laeng a mairuam iti baro nga aglawlawmi idi, kalpasan ti innem a bulan, ti visa ti panagtaengmi idiay Hungaria ket nagpason. Kabayatanna, siak ken ni Alfred ti nagkasaren. Ita naibilin kadakamin ti panangala ti visa para Bulgaria. Dagiti agassawa a payunir sadiay napapanawda, ket ti sangapulo ribo a polieto a pinididoda ti sisasaganan idiay bassit a pagimprentaan sadi Sofia. Ti literatura dagiti pagassawaan ti pinuoranda iti publiko, gapuna ammomin no ania ti namnamaen a pannakatrato.

Kamaudiananna nakaalakami ti tallo-bulan a visa para Bulgaria. Limmasatkami idiay Yugoslavia iti rabii, ket maysa a responsable a kabsat a lalaki ti nangsabat kadakami iti antimanon a naikeddengen nga estasion nga addaan kuarta a panggatang kadagiti polieto. Kamaudiananna, nakagtengkami a sitatalged idiay Sofia ken nakakita ti maiyanatup a kuarto.

Ti Sofia ket maysa a moderno a siudad nga agarup 300,000 dagiti umilina, ngem awan Saksi sadiay. Iti aldaw kalpasan ti isasangpetmi, napankami idiay pagimprentaan. Nangngegan ti makinkukua ti pannakaiparit dagiti literaturami ken ti pannakaidestierro ti agassawa a nagpedido kadagiti polieto, gapuna idi naammuanna nga immaykami tapno gatangenmi ida, ngangnganinakam arakupen. Impekpekmi dagiti polieto kadagiti supot a basio ket naglugankami a limmabas iti sumagmamano a polis, a, maragsakanak a mangibaga, saanda a mangmangngegan ti bumanurbor a panaggutok ti pusomi!

Ti sumaganad a problemami ket no sadino ti pangipempenanmi kadagiti polieto ken no kasanot’ panangipaima ti kasta kadakkel a kantidad iti tallo laeng a bulan. Siak ti aktual a mabutbuteng iti dayta a tambak dagiti polieto! Diak pay nakakitkita ti kasta kaadu. Ngem ni Jehova manen ti Katulonganmi. Naaddaankam ti nakaskasdaaw a panagballigi, a makaipaima ti 140 kada aldaw, ket iti sumagmamano a lawas, dimteng da Brother ken Sister Wilke a tumulong kadakami.

Maysa nga aldaw, nupay kasta, ngangngani dakes ti nagtungpalan dagiti bambanag. Mangaskasabaak idiay lugar ti negosio a sadiay tunggal ruangan adda ti plata a tanso nga addaan nagan ni Dr. Kastoy. Kalpasan ti agarup dua nga oras, nasarakak ti maysa a lakay a nangmingming a suspetsuso kaniak. Sinaludsodna no ammok no sadinot’ ayanko.

“Diak ammo nga eksakto no ania a patakder ti yanko, ngem nakitak nga amin dagiti nalalaing nga abogado kasla pinagtitiponda dagiti opisinada ditoy,” insungbatko.

“Addaka ditoy Ministry of the Interior,” insungbatna.

Nupay kasla nagintek ti pusok, sikakalma nga insungbatko met: “Ay, isu met la gayam nga amin dagitoy a tattao ket nakagaygayyem unay kaniak!” Daytoy a sao ti nangpalukneng ti kababalinna, ket sana inyawat ti pasaportek kalpasan ti panangsukimatna a naimbag iti dayta. Pimmanawak a nabang-aran iti panagangesko, a siyayaman ken Jehova iti pannalaknibna.

Iti kamaudiananna, amin met laengen dagiti polieto ket naipaimadan, ket dimtengen ti aldaw a panawanmin ti “daga dagiti rosas,” ti Bulgaria. Nagrigat a panawan ti kakasta a mannakigayyem a tattao, ngem ti laglagip kadakuada ti nagtalinaed a naiyukuok kadagiti puspusomi.

Gapu ta addaankam kadagiti pasaporte nga Aleman, nabalinanmit’ nagsubli idiay Yugoslavia, ngem naikkankam laeng ti ababa a panaggian. Kalpasanna, tapno maliklikanmi ti pannakaaresto, masapul a maturogkami iti nagduduma a luglugar kada rabii. Nagbibiagkami iti kastoy a pamay-an iti agarup innem a bulan. Sa, bayat ti maudi a kagudua ti 1938, immawatkami ti surat manipud opisina ti Sosiedad idiay Bern, Switzerland, a mangibagbaga kadakami a padasenmi ti mapan idiay Switzerland. Ti buyot a Nazi ti nangukoparen iti Austria, ket dumakdakkel met ti panangpilit ti politika. Kinapudnona, ti gobierno ti Yugoslavia ti nangiyawaten ti dadduma kadagiti payunir nga Aleman kadagiti Nazis.

Gapuna siak ken ni lakayko nagsinakami a nagbiahe a nagturong Switzerland, ni Alfred nagna idiay Italia ket siak nagnaak iti Austria. Maragsakankami a nagtipon met laeng ken natudingan nga agtrabaho idiay talon ti Sosiedad, sadi Chanélaz, ket iti kamaudiananna iti Bethel idiay Bern. Daytoy ti interamente a baro a kapadasan kaniak. Itan masapul nga adalek ti panagdalus ti balay iti pamay-an a Suizo, ket ad-adda nga inapresiarko a nangnangruna ngem idi ti organisasion ni Jehova.

Ti Makapapigsa a Pannakabalin ni Jehova

Kalpasan a makapagserbi idiay Bethel bayat ti Gubat Sangalubongan II ken kalpasan dayta, idi 1952 siak ken ni Alfred ti simrek manen iti kinapayunir a trabaho, ti trabaho a nangmolde ti panagbiagmi. Awanankami ti annak a kabukbukodanmi, ngem iti pannagna ti tawtawen, immawatkami ti nakaad-adu nga ebkas ti ayat manipud kadagiti naespirituan nga annakmi. Kas pangarigan, idi Pebrero 1975 immawatkami iti sumaganad a surat:

“Malaglagipko pay ti aldaw idi ti maysa a masirib, ubanan a lakay bimmisita iti natangken-ulona a manangbalakadmi iti Iglesia Evangelical ken nangitukon kenkuana ti panagadal ti Biblia. Addaan panagduadua ken panangbabalaw, siak ken ti pamiliak ti nangakseptar ket kalpasanna sinuksukimatmi ti tunggal punto kas kadagiti taga Berea, agingga a masapul nga admitirenmi nga inyegyo kadakami ti kinapudno. . . . Anian a manangngaasi nga Ama ni Jehova a Dios a talaga! Kenkuana isu ti dayaw ken panagyaman gapu iti isuamin a kinaanus ken kinamanangaasina. Ngem kayatmi met ti agyaman kadakayo, ay-ayatenmi nga Alfred ken Gretel, manipud kaunggan ti puspusomi, gapu ti napalalo a kinaanus nga impakitayo kadakami. Sapay koma ta bendisionannakayo a sibabaknang ni Jehova gapu iti dayta. Manginanamakami a sipapasnek nga ikkannakam met koma ti pigsa a makaibtur.”

Idi Nobiembre 1975 ni Alfred a lakayko ti natay a bigla gaput’ atake ti puso. Iti 38 a tawtawen nagserserbikam a dua ken Jehova, nga inib-ibturan dagiti rigat ti panagpaypayunir. Daytoy ti namagbalin iti relasionmi a nakasingsinged. Nupay kasta, gapu iti ipapatayna dayta rikna ti kinaongaong ken pannakaabandonar ti immapay manen kaniak. Ngem babaen ti panagkamang ken Jehova, naliwliwaak manen.

Ti pannakirelasionko iti nailangitan nga Amak ti nangpapigsa kaniak a limmasat iti nasurok ngem 53 a tawtawen iti amin-tiempo a serbisio. Ket ti rikriknak ti agtultuloy a kas kadagidiay ken Jesu-Kristo: “Ngem saanak nga agmaymaysa, ta ni Ama adda kaniak.”​—Juan 16:32.

[Ladawan iti panid 23]

Ni Alfred ken Frieda Tuc̀ek nga agpaypayunir idiay Yugoslavia a kompleto ti aruatenda, idi 1937

[Ladawan iti panid 25]

Ni Alfred ken Grete Schmidt nga agpaypayunir idiay Mostar, ti Islamiko a paset ti Yugoslavia, idi 1938