Ti Kadi Pammatiyo iti Gasat Iturayanna ti Biagyo?

IDI Setiembre 1988 dimteng ti didigra. Dagiti di malapdan a dandanum iti naglawaan a sabangan dagiti karayan a Ganges ken Brahmaputra ngimmatoda iti 9 metros ket tininepda ti tallo a kakapat iti Bangladesh. Rinibo ti nalnalmes. Agarup 37,000,000 ti naawanan pagtaenganna. Nasurok a 60,000 kilometros a kalkalsada ti nagpukaw.

Gapu ta dagita a layus ti masansan a nangparmeken iti Bangladesh, maysa a periodiko ti nangawag iti pagilian a “Sabangan ni Panungpalan.” Dayta a panangiladawan isarmingnat’ pagarupen ti adu a tattao a gapu dagita a nakabutbuteng a didigra: panungpalan, wenno gasat.

Nupay patien ti dadduma a ti gasat saanna nga iturturayan ti biag, dagiti panangmatmat iti gasat pudno a sinaknapanna ti globo. Apay a nakaad-adu ti mamati iti gasat, ket ania ti signos?

Ti Papel ti Relihion

Ti sao a “gasat” naggaput’ Latin a fatum, a kayatna a sawen “no aniat’ naisaon.”a Patien dagiti manamati ti gasat a naikeddengen nga immun-una dagiti pasamak ket awan gaway dagiti tattao a mangbalbaliw kadagiti bambanag. Daytoy a panangmatmat ket insaknap ti nadumaduma a relihion ken minoldena ti panagpampanunot ti minilmilion a manamati. Ti panangmatmat kadagiti tallo a kadadakkelan a relihion ti lubong ipakitana a ti gasat nakamaskara iti nagduduma a langa​—kas panagduduma ti itsura dagiti templo a Hindu, mosque nga Islāmiko, ken simsimbaan ti Kakristianuan.

Dagiti agarup 900 milion a Muslim ti lubong, kas pangarigan, kunada a ti gasat (Kismet) ket inkeddeng ti nadiosan a pagayatan.b Kuna ti Qur’ān: “Awan dakes a dumteng iti daga . . . , ngem daytat’ adda iti libro sakbay nga iyegtay iti kaaddana.” “Ken ti kararua saan a matay no awan pammalubos ni Allah; ti tungpalna naikeddengen.”​—Surah 57:22; 3:145.

Ti Karma isut’ linteg ti gapu ken epekto​—sabali manen a parupa ti gasat​—a mangap-apektar iti biag ti ngangngani 700 milion a Hindu iti lubong. Patienda a dagiti paspasamak a mapagteng iti agdama a biag ti maysa a Hindu ket naikeddengdan babaen kadagiti ar-aramidna iti napalabas nga inkarnasion. Ti Garuda Purana, maysa a kadaanan a surat a Hindu, ti nagkuna: “Dagiti ar-aramid daytoy a bagi iti napalabas a kaaddana ikeddengna ti kababalin ti organismona iti sumaganad, agraman iti kita dagiti saksakit, pisikal man wenno mental, nga isunto ti pakakemmeganna . . . Magun-odan ti tao ti biag a naisignos kenkuana.”

Dagiti ngay mapattapatta a 1,700 milion a kamkameng ti Kakristianuan? Ikabilyon, mabalin kunaen ti dadduma iti Kakristianuan a sinukatanda ti gasat iti Dios, ken ti gasat iti signos. Ngem inannugot ti Encyclopædia of Religion and Ethics: “Saan a maikuna a ti Kinakristiano ket . . . interamente a libre manipud panamati iti Gasat.” Dadduma a denominasion kaskasdi nga ikalkallangoganda ti pammati ti maika-16 a siglo a repormador a ni Martin Luther, a naminsan nagkuna a ti tao “di nawaya kas maysa a kayo, bato, damili, wenno teddek ti asin.”

Kara y Krus ken Panangbasa ti Bitbituen

Nupay dagita a nainget a panangmatmat ket iniddianen a pammati dagiti kangrunaan a paset ti Kakristianuan, inadmitir ti maysa a teologo nga adu kadagiti miembroda ti kaskasdi a mangakseptar ti pammati “iti nailubongan a langana.” Iti dayta a langa, mabalin a ti gasat addaan apagbiit nga imbag ken mabuniagan kas suerte. Mabalin addada adu nga ammoyo a sagpaminsan mangipallangatokda ti sinsilio gaput’ panagapelarda iti suerte, wenno gasat. Nupay padpadasenda a palabsen daytoy kas maysa laeng a kustombre, itultuloyda latta nga ar-aramiden, ket, no maminsan, kasla agkurri dayta kadakuada. Kas pangarigan, kuna ti The New York Times iti nabiit pay a maysa a lalaki nga aggigian idiay Estados Unidos ti nakakita ti nakakara a siping (sinsilio) kalpasan a gimmatang kadagiti tiket ti loteria. Kunana: “Tunggal makakitaak ti nakakara a siping, adda naimbag a mapasamak kaniak.” Iti daytoy a kaso, isut’ nangabak ti 25.7 milion a doliar. Kunaenyo aya a bimmassit ti pammatina iti suerte, wenno, gasat?

Dadduma a tattao katawaanda ti panangipallangatok ti sinsilio. Kaskasdi, mabalin a mamatida a ti masanguananda ket naisignosen babaen iti panaggunay dagiti bituen​—sabali manen a parupa ti gasat. Idiay laeng Norte America, agarup 1,200 a periodiko ti addaan kadagiti binatog ti astrolohia. Ipakita ti maysa a panagsurbey a 55 porsiento kadagiti agtutubo idiay Estados Unidos ti mammati a makatulong ti astrolohia.

Wen, maawagan man dayta ti Kismet, Karma, Dios, suerte, wenno dagiti bitbituen, ti pammati iti gasat sinaknapanna ti globo ken adda daytan iti adu a pampanawen. Ammoyo aya, kas pangarigan, nga amin a historikal a tattao a nailista ditoy, maymaysa laeng ti di namati iti gasat? Asinot’ saan? Ken kasano a ti panangmatmatna iti gasat impluensiaanna ti pammatiyo?

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 4]

ASINOT’ NAMATI ITI GASAT?