Bethlehem—Simbolo ti Nakristianuan a Panagkaykaysa ken Ayat?
“TI Bethlehem—ket pammaneknek ti awan-inggana nga ayat, daytat’ maysa a leksion iti kinapakumbaba.”—Maria Tereza Petrozzi, mannurat ti libro a Bethlehem.
Adda aya kasta a kaipapanan ti Bethlehem kadakayo? Nalabit a kasta, ta ginasgasut a milion dagiti napasnek, managayat-talna a tattao ti lubong matmatmatanda a sidadayaw ti Bethlehem, nangnangruna bayat ti panawen ti Krismas. Silalagipda a daytoy bassit a siudad ti Makintengnga a Daya isut’ nakaiyanakan ti “Prinsipe ti Kappia,” a ni Jesu-Kristo. Iti sinigsiglo immarak dagiti peregrino ditoy tapno sarungkaran ti maysa kadagiti kasasantuan a disso ti Kakristianuan ken nalabit tapno pagrukbaban dayta. Isu daytat’ Grotto a Nakaiyanakan, ti tradisional a nakaiyanakan ni Jesu-Kristo. Daytat’ adda iti dakkel, historiko a patakder a maaw-awagan Simbaan ti Nakaiyanakan.—Isaias 9:6; Mateo 2:1.
Ngem, iti kinaagpaysuanna, dagitoy kadi tradisional a nasantuan a luglugar nagserbida kas sentro ti Nakristianuan a panagkaykaysa, ayat, ken kinapakumbaba? Aniat’ makunayo manipud ti sumaganad?
Ti Katoliko a mannurat a ni Maria Teresa Petrozzi nagkomento idiay Bethlehem: “Mangrugi idi maika-16 a siglo, [ti Bethlehem] nagsagaba manipud kadagiti kapaitan ken kadaraan a panagdadangadang dagiti Latin [Romano Katoliko] ken dagiti Griego [manamati ti Griego Ortodokso] a maipaay iti napigsa nga impluensia iti simbaan ti Nakaiyanakan.” Dagitoy masansan a “kadaraan a panagdadangadang” a maipaay iti panangkontrol masansan naisentro iti pirak a bituen idiay Grotto ti Nakaiyanakan, a makita idiay uneg ti daga, iti sirok ti Simbaan ti Nakaiyanakan. Daytoy a bituen naikuna a marka ti aktual a disso ti nakaipasngayan ni Kristo. Kuna ni R. W. Hamilton iti librona a The Church of the Nativity, Bethlehem: “Pagaammo unayen a dua kadagiti saludsod iti susik ti Francia ken Russia a nangiturong iti Crimean a gubat ket maipapan iti panagribal a maipaay iti panangikut kadagiti tulbek dagiti kangrunaan a ruangan ti basilika ken ti siled iti uneg ti daga [Grotto ti Nakaiyanakan], ken maipapan iti misterioso a panagtakaw iti maysa a rabii idi 1847 iti pirak a bituen nga addaan naikitikit a Latin a daytat’ naikabil iti maysa a napuskol a marmol iti sirok ti altar ti Nakaiyanakan.”
Kas resulta dagiti nagtultuloy a panagsususik dagiti nadumaduma a denominasion kadagiti adu a siglo a maipaay iti kalintegan kadagitoy a luglugar, “dagiti kalintegan ti tunggal denominasion siaannadda itan a naikeddeng. Kadagiti 53 a pagsilawan idiay grotto, kas pangarigan, naipalubos ti 19 kadagiti Franciscano. Ti Altar ti Nakaiyanakan kukuan dagiti Griego, ket saan a mapalubosan dagiti Latin a mangangay kadagiti serbisioda sadiay.”—Historical Sites in Israel.
No tiempo ti Krismas, no ipalubos ti kasasaad ti politika, tunggal maysa a narelihiusuan a komunidad ti Kakristianuan angayennat’ kabukbukodanna a Misa ti Krismas ken addaan prusision a lumasat iti Bethlehem. No Disiembre 24 ken 25, maaddaan dagiti Latin ti prusision ken Misa iti tengngat’ rabii idiay Simbaan ni Santa Catalina, a dumna ti Simbaan ti Nakaiyanakan, a pagrinrinnanudan itan dagiti simbaan a Griego ken Armenian Orthodox. No Enero 6, dagiti simbaan a Griego, Syriano, ken Coptic Orthodox selebraranda ti Krismas kadagiti Misada. No Enero 18, ti Misa ti Krismas ti Armenian Orthodox maangay, nga adda prusision iti Enero 19.
Dagiti kadi napalabas isingasingna a dagiti tradisional a nasantuan a luglugar ti Bethlehem ket ‘pammaneknek ti awan-inggana nga ayat, maysa a leksion iti kinapakumbaba’? Mainayon pay, isarsarmingda aya ti kinapudno maipapan kadagiti sirkumstansia ti pannakaiyanak ni Jesus? Kas pangarigan, kaanot’ pannakaiyanakna? Aktual aya a naipasngay idiay makunkuna ita a Nakaiyanakan a Grotto? Ken rebbengyo aya wenno ti asinoman a pagrukbaban daytoy a lugar a nakaiyanakan?
[Picture Credit Line iti panid 3]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.