“Ti Ayat Saan a Pulos Aggibus”

KAS INSALAYSAY NI SAMUEL D. LADESUYI

Masdaawak no lagipek dagiti napalabas a tawen ken kitaek amin dagiti nairingpas. Nagaramid ni Jehova kadagiti nakaskasdaaw a bambanag iti intero a daga. Idiay Ilesha, Nigeria, ti nagbassit a bilangmi a nangrugi a nangaskasaba idi 1931 ket nagbalinen a 36 a kongregasion. Ti agarup 4,000 nga agibumbunannag idiay Nigeria idi simmangpet ti immuna a grupo dagiti nagturpos iti Watchtower Bible School of Gilead idi 1947 ket nagbalinen a nasurok a 180,000. Saanmi a ninamnama kadagidi nga aldaw, wenno inarapaap man la koma, ti irarang-ay a mapasamak. Anian a ragsakko ta adda naaramidak iti daytoy nakaskasdaaw a trabaho! Palubosandak a mangisalaysay kadakayo maipapan iti daytoy.

AGLAKLAKO idi ni Tatangko kadagiti paltog ken pulbora iti inilin-ili; manmano nga adda iti pagtaengan. Ammok nga adda pito nga asawana, ngem saanda a makikabkabbalay amin kenkuana. Tinawid ni tatang ni nanang manipud iti natayen a manongna. Nagbalin [ni nanang] a maikadua nga asawana, ket nakipagnaedak kenkuana.

Maysa nga aldaw, simmangpet ni Tatang manipud iti ibibisitana iti umuna nga asawana, nga agnanaed iti kabangibang a purok. Bayat ti kaaddana sadiay, naammuanna nga ages-eskuelan ti kabsatko iti ama. Sangapulo idi ti tawen ti kabsatko a kas met laeng kaniak. Isu nga inkeddeng ni Tatang a kasapulan metten nga ageskuelaak. Inikkannak iti siam a sentabo​—tallo a sentabo para iti libro ken innem a sentabo para iti pagsuratan. Dayta ket idi 1924.

Nabuangay ti Maysa a Grupo iti Panagadal iti Biblia

Manipud iti kinaubingko, pagay-ayatko ti Sao ti Dios, ti Biblia. Tinagiragsakko dagiti panagadal iti Biblia iti eskuelaan ket kanayondak idi a padayawan dagiti mangisursuro kadakami iti Sunday school. Isu nga idi 1930, ginundawayak a tinabunuan ti palawag nga impaay ti bumisbisita nga Estudiante ti Biblia, maysa kadagiti immuna a nangasaba idiay Ilesha. Kalpasan ti palawag, impaimaannak iti maysa a kopia ti libro a The Harp of God iti pagsasao a Yoruba.

Regular idi a tumabtabunoak iti Sunday school. Ita, rinugiakon nga itugot ti The Harp of God ket inaramatko dayta a pangbalusingsing iti sumagmamano a doktrina a maisursuro idi sadiay. Nangibunga daytoy kadagiti panagririkiar, ket masansan a binallaagandak dagiti pangulo ti simbaan maibusor iti isusurot iti daytoy ‘baro a sursuro.’

Iti simmaganad a tawen, bayat nga agpagnapagnaak iti kalsada, naiparna a nasarakak ti maysa a bunggoy dagiti tattao nga agdengdengngeg iti maysa a lalaki a mangisursuro kadakuada. Ti agdisdiskurso ket ni J. I. Owenpa, maysa nga Estudiante ti Biblia. Isut’ imbaon sadiay ni William R. Brown (masansan a naawagan iti Bible Brown), a mangay-aywan idi iti trabaho a panangikasaba iti Pagarian manipud Lagos.a Naammuak a nabuangay ti maysa a bassit a grupo ti panagadal iti Biblia idiay Ilesha a mangadal iti The Harp of God, isu a timmiponak kadakuada.

Siak ti kaubingan iti grupo​—ages-eskuela pay laeng, agedad iti 16. Gagangay koma a mabainanak ken maamak pay ketdi a makitimpuyog a sisisinged kadagiti lallaki nga agedad iti 30 ken natataengan pay. Ngem maragragsakanda unay iti kaaddak kadakuada, ket pinarparegtadak. Kasla amma ti nangibilangak kadakuada.

Ibubusor Dagiti Klero

Di nagbayag, nangrugi a naipasangokam iti nakaro nga ibubusor dagiti klero. Nagkaykaysa itan a bumusor kadakami dagiti Katoliko, Anglicano, ken sabsabali pay, a dati nga agbibinnusor. Nakikumplotda kadagiti lokal nga agtuturay tapno upayendakami. Imbaonda dagiti polis a mangkompiskar kadagiti libromi, a kunada a makapadakes kadagiti tattao. Nupay kasta, imballaag ti opisial ti distrito nga awan kalinteganda a mangala kadagiti libro, ket dua a lawas kalpasanna, naisubli dagiti libro.

Kalpasan daytoy inayabandakami iti maysa a taripnong a sadiay naam-ammomi ti oba, wenno kangatuan a hepe, a kaduana ti sabsabali pay a prominente a tattao iti ili. Agarup 30 ti bilangmi iti dayta a tiempo. Ti panggep isut’ panangpasardengda kadakami nga agbasa kadagiti “napeggad” a libro. Inimtuodda no ganggannaetkami, ngem idi miningmingandakam a naimbag, kinunada, “Kailiantayo dagitoy, nupay adda sumagmamano a kakaduada a ganggannaet.” Imbagada kadakami a dida kayat nga itultuloymi nga adalen dagiti libro ti relihion a mangdangran kadakami.

Nagawidkami a di pulos nagsasao, ta naikeddengmin a dikam ikaskaso dagidiay a prominente a tattao. Kaaduan kadakami ket maragragsakan unay idi kadagiti maad-adalmi ket determinadokam nga agtultuloy nga agadal. Gapuna, nupay napabutngan ti sumagmamano ken simminada iti grupomi, kaaduan kadakami ti nagtultuloy nga agadal iti siled a pagtartrabahuan ti maysa nga allawagi. Awan idit’ mangidadaulo kadakami. Irugimi babaen ti kararag ket kalpasanna, nagsisinnublatkami laeng a mangbasa kadagiti parapo ti libro. Kalpasan ti agarup maysa nga oras, agkararagkami manen sakam agawid. Ngem sisiimendakami gayam, ket kanayondakami nga ayaban dagiti hepe ken relihioso a papangulo iti tunggal dua a lawas ket ballaagandakami maibusor iti panangadal iti literatura dagiti Estudiante ti Biblia.

Kabayatanna, inkagumaanmi nga aramaten ti sangkabassit a pannakaammomi tapno matulongan dagiti tattao, ket adut’ immanamong kadakami. In-inut a timmipon kadakami dagiti tattao. Naragsakankami unay, ngem kaskasdi nga awan pay unay ti ammomi maipapan iti relihion a pakitimtimpuyoganmi.

Idi apagtapog ti 1932, simmangpet ti maysa a kabsat manipud Lagos tapno tumulong a mangorganisar kadakami, ket dimteng met ni “Bible” Brown iti Abril. Iti pannakakitana nga adda maysa a grupo nga agdagup iti agarup 30, nagimtuod ni Kabsat Brown maipapan iti irarang-ay ti panagbasbasami. Imbagami amin kenkuana dagiti naammuanmi. Kinunana a mabalinmin ti agpabautisar.

Yantangay kalgaw idi, kasapulan a mapankami iti maysa a karayan a sangapulo ket uppat a kilometro ti kaadayona manipud Ilesha, ket agarup 30 kadakami ti nabautisaran. Manipud idin nariknami a maikarikamin kas manangaskasaba iti Pagarian ket rinugianmin ti mamalaybalay. Saanmi a ninamnama nga aramiden daytoy, ngem magagarankami itan a mangiburay kadagiti sabsabali iti ammomi. Kasapulan nga agsaganakam a naimbag tapno maaramatmi ti Biblia a pangsuporta iti panangbalusingsing kadagiti palso a doktrina a masabatmi. Gapuna kadagiti gimongmi, pagsasaritaanmi dagiti doktrina, nga agtitinnulongkami iti maysa ken maysa babaen ti naammuanmi.

Ti Panangasabami

Winanasmi ti nangasaba iti ili. Linalais ken binugbugkawandakam dagiti tattao, ngem saanmi nga inkaskaso dayta. Naragsakankam unay gapu ta adda kadakami ti kinapudno, nupay adu pay laeng ti kasapulan nga adalenmi.

Dinominggo a mamalaybalaykami. Agimtuod dagiti tattao, ket ikagumaanmi ida a sungbatan. Agpalawagkami iti publiko kadagiti rabii ti Domingo. Awan Kingdom Hall-mi, isu nga aggigimongkami iti ruar. Ummongenmi a sangsangkamaysa dagiti tattao, agpalawag, ken awisenmi ida nga agsaludsod. No dadduma, mangasabakami kadagiti simbaan.

Napankami met kadagiti lugar a saan pay a pulos a nangngegan dagiti tattao ti maipapan kadagiti Saksi ni Jehova. Masansan nga agbisikletakami, ngem no dadduma mangarkilakami iti bus. No makagtengkamin iti maysa a purok, agtangguyobkami iti napigsa. Mangngegdakami ti intero a purok! Agdardaras dagiti tattao a mangkita no aniat’ mapaspasamak. Kalpasanna, ilawlawagmi ti mensahemi. No malpaskamin, agdudupudop dagiti tattao a mangala kadagiti literaturami. Adut’ naipapaimami.

Sinegseggaanmi ti iyaay ti Pagarian ti Dios. Malaglagipko nga idi inawatmi ti 1935 Yearbook, nagimtuod ti maysa kadagiti kakabsat idi nakitana ti naibalabala a makatawen nga eskediul a panangusig iti teksto: “Kaipapanan kadi daytoy a turposentay ti sabali pay a makatawen sakbay a dumteng ti Armagedon?”

Kas sungbat, inimtuod ti mangidadaulo: “Kabsat, pagarupem kadi a no dumteng ti Armagedon inton bigat, isardengtayon ti agbasa iti Yearbook?” Idi kinuna ti kabsat a saan, kinuna ti mangidadaulo: “Apay ngarud a madanaganka?” Magagarankam idi ken uray pay ita iti aldaw ni Jehova.

Idi Tiempo ti Gubat

Bayat ti maikadua a gubat sangalubongan, naiparit ti pannakaiserrek dagiti librotayo iti pagilian. Intukon ti maysa a kabsat idiay Ilesha ti libro a Riches iti maysa a saanna nga impagarup a polis. Nagsaludsod ti polis: “Siasino ti akinkukua iti daytoy a libro?” Kinuna ti kabsat a kukuana a mismo. Kinuna ti polis a maiparit dayta a libro, isut’ impanna iti estasion ti polisia, sana imbalud.

Napanak iti estasion ti polisia ket, kalpasan ti panagimtuodko, piniansaak ti kabsat. Kalpasanna, tineleponuak ni Kabsat Brown idiay Lagos tapno ipakaammok kenkuana ti napasamak. Dinamagko met no adda aniaman a linteg a mangipawil iti pannakaiwaras dagiti librotayo. Kinuna ni Kabsat Brown kaniak a ti laeng pannakaiserrek dagiti librotayo iti pagilian ti maiparit, saan a ti pannakaiwaras. Tallo nga aldaw kalpasanna, nangibaon ni Kabsat Brown iti maysa a kabsat manipud Lagos tapno kitaenna no aniat’ mapaspasamak. Inkeddeng daytoy a kabsat a mangasabakami amin iti sumaganad nga aldaw nga agitugot kadagiti magasin ken libro.

Nagwaraskami iti nagduduma a turong. Kalpasan ti agarup maysa nga oras, naipadamag kaniak a natiliw ti kaaduan kadagiti kakabsat. Isu a kaduak ti bumisbisita a kabsat a napan iti estasion ti polisia. Saan a dimngeg dagiti polis iti panangilawlawagmi a dagiti libro ket saan a maiparit.

Naipan dagiti natiliw a 33 a kakabsat iti Chief Magistrate’s Court idiay Ife, ket kinuyogko ida. Nagpukkaw dagiti umili a nakakita iti pannakaipanawmi, “Nagpatinggan ti trabaho dagitoy a tattao. Saandanton a makasubli ditoy.”

Naidatag ti akusasion iti kangatuan a mahistrado a taga-Nigeria. Naiparang amin a libro ken magasin. Dinamagna no siasino ti nangbilin iti hepe ti polisia a mangtiliw kadagitoy a tattao. Kinuna ti hepe ti polisia a sinurotna laeng dagiti pammilin ti opisial ti distrito. Pinaayaban ti kangatuan a mahistrado ti hepe ti polisia ken uppat kadagiti pannakabagimi, a pakairamanak, iti opisinana.

Dinamagna no asino ni Mr. Brown. Imbagami kenkuana nga isut’ pannakabagi ti Watch Tower Society idiay Lagos. Kalpasanna, kinunana kadakami a naawatna ti telegrama ni Mr. Brown maipanggep kadakami. Intantanna ti kaso iti dayta nga aldaw ken impalubosna a mapiansaan dagiti kakabsat. Iti sumuno nga aldaw, inabsueltona dagiti kakabsat, pinalubosanna ida, ken imbilinna kadagiti polis nga isublida dagiti libro.

Nagkankantakami a nagsubli idiay Ilesha. Nagpukpukkaw manen dagiti tattao, ngem ti ipukpukkawda itan ket, “Addada manen!”

Nagbalin a Nabatad ti Pagalagadan ni Jehova iti Panagasawa

Idi 1947, simmangpet idiay Nigeria dagiti immuna a tallo a nagturpos iti Gilead. Agserserbi pay laeng idiay Bethel ti Nigeria ti maysa kadagitoy a kakabsat, ni Tony Attwood. Manipud idin, nakitami dagiti naindaklan a panagbalbaliw iti organisasion ni Jehova idiay Nigeria. Ti maysa kadagiti dakkel a panagbalbaliw isut’ panangmatmatmi iti poligamia.

Nagasawakami ken ni Olabisi Fashugba idi Pebrero 1941 ken nautobko idin a saanakon a mangala iti kanayonan pay nga asawa. Ngem agingga idi dimteng dagiti misionero idi 1947, kadawyan idi ti poligamia kadagiti kongregasion. Naibaga kadagiti kakabsat a lallaki nga adut’ assawada nga inaramidda dayta gapu ta saanda nga ammo a dakes dayta. Isu a no addaanda iti dua wenno tallo wenno uppat wenno lima nga assawa, assawada latta ida, ngem saanda koman a mangala iti nayonna. Dayta idi ti pagalagadan nga adda kadakami.

Magagaran idi ti adu a tattao a tumipon kadakami, kangrunaanna ti Cherubim ken Seraphim Society idiay Ilesha. Kinunada a dagiti laeng Saksi ni Jehova ti tattao a nangisuro iti kinapudno. Immanamongda kadagiti pannursuromi ken kayatda a pagbalinen dagiti simbaanda a Kingdom Hall. Adu a rigatmi a nangipatungpal iti daytoy a panagkaykaysa. Naaddaankami pay kadagiti lugar a pangsanayan kadagiti panglakayenda.

Kalpasanna, dimteng ti baro a panangiwanwan maipapan iti poligamia. Nagpalawag ti maysa kadagiti misionero iti asamblea sirkito idi 1947. Dinakamatna ti maipapan kadagiti nasayaat nga ugali ken kababalin. Sana inadaw ti 1 Corinto 6:9, 10, a kunana a dagiti nakillo saandanto a tawiden ti Pagarian ti Dios. Sana innayon: “Ket dagiti adut’ assawada saandanto a tawiden ti Pagarian ti Dios!” Nagpukkaw dagiti tattao iti tallaong: “Ania, dagiti adut’ assawada saandanto a tawiden ti Pagarian ti Dios!” Dimteng ti pannakasinasina. Daytat’ kasla maysa idi a gubat. Simmardeng a makitimpuyog ti adu kadagiti kabbaro a naitipon, a kunkunada: “Pagyamanan iti Dios ta saankam pay unay a nainaig iti daytoy nga organisasion.”

Nupay kasta, pinalinteg ti kaaduan kadagiti kakabsat ti kasasaad ti panagasawada babaen ti panangpalubosda kadagiti assawada. Inikkanda ida iti kuarta sada kinuna, ‘No ubingka pay, sumarakka iti sabali nga asawa. Nagbiddutak iti panangasawak kenka. Ita, kasapulan nga agbalinak nga asawa ti maymaysa a babai.’

Di nagbayag, timmaud ti sabali pay a parikut. Kalpasan a naikeddeng ti dadduma a salimetmetanda ti maysa nga asawa ken palubosanda ti dadduma, binaliwanda ti pampanunotda ket inkeddengda a kayatda nga alaen manen ti maysa kadagiti assawada ket palubosanda ti dati! Isu a nangrugi manen ti parikut.

Dimteng ti kanayonan pay a panangiwanwan manipud iti hedkuarter idiay Brooklyn, a naibatay iti Malakias 2:14, a nangdakamat iti “asawa ti kinaagtutubom.” Naibilin a dagiti assawa a lallaki rumbeng nga alaenda ti immuna nga inasawada. Kastat’ pannakarisut ti parikut iti kamaudiananna.

Dagiti Pribilehio iti Serbisio

Idi 1947, rinugian ti Sosiedad a pabilgen dagiti kongregasion ken inorganisarda ida kadagiti sirkito. Kayatda a dutokan dagiti nataengan a kakabsat a lallaki nga aduan iti pannakaammo kas ‘adipen kadagiti kakabsat,’ a maawagan itan a manangaywan iti sirkito. Pinagsaludsodannak ni Kabsat Brown no awatek ti kasta a pannakadutok. Kinunak a nabautisaranak tapno aramidek ti pagayatan ni Jehova, sa innayonko: “Dakayo pay ngarud ti nangbautisar kaniak. Ita ta adda gundaway a makapagserbi ken Jehova a naan-anay, panagkunayo pagkedkedak kadi pay?”

Idi Oktubre iti dayta a tawen, pito kadakami ti naayaban idiay Lagos ken nasanay sakbay a naibaonkami nga agserbi iti sirkito. Nalawa dagiti sirkito kadagidi nga aldaw. Nabingay ti intero a pagilian iti pito laeng a sirkito. Manmano dagiti kongregasion.

Narigat ti trabahomi idi kas ad-adipen kadagiti kakabsat. Magnakami iti adu a kilometro iti tunggal aldaw, a masansan a lasatenmi ti nakapudpudot ken naagneb a tropikal a kabakiran. Linawas a masapul a daliasatenmi ti kada purok. Adda panawen a mariknak a kasla agbetted dagiti sakak. No dadduma mariknak a kasla matayakon! Ngem adda met naindaklan a rag-o, nangruna ti pannakakita iti umad-adu a tattao a mangabrasa iti kinapudno. Iti pito laeng a tawen, anian ta immadu ti bilang dagiti agibumbunannag iti pagilian iti uppat a daras!

Nagserbiak iti sirkito agingga idi 1955 idi napilitanak nga agawid idiay Ilesha gapu iti sakit, a nakadutokak kas manangaywan iti siudad. Ti kaaddak iti pagtaengan isut’ nangipaay kaniak iti ad-adu nga atension a tumulong iti pamiliak iti naespirituan. Amin dagiti innem nga annakko ket simamatalekda ita nga agserserbi ken Jehova.

Ti Pudno nga Ayat Saan a Pulos Aggibus

No lagipek dagiti napalabas a tawen, nakaad-adu ti rumbeng a pagyamanak. Adda dagiti pannakaupay, danag, ken sakit, ngem nakaad-adu met dagiti rag-o. Nupay rimmang-ay ti pannakaammo ken pannakaawatmi kadagidi a tawen, nasursurok babaen ti kapadasan ti kaipapanan ti 1 Corinto 13:8, a kunana: “Ti ayat saan a pulos aggibus.” No ay-ayatem ni Jehova ken agtultuloy a sititibker iti serbisiona, tulongannaka kadagiti pakarigatam ken bendisionannaka a sibabaknang.

Rumaniag a rumaniag ti lawag ti kinapudno. Kadagidi aldaw a panangrugimi, impagarupmi a nakaas-asidegen ti Armagedon; daytat’ makagapu no apay nga agap-apurakami a mangaramid iti amin a kabaelanmi. Ngem daytat’ nagsayaatanmi met laeng. Isu nga umanamongak iti sasao ti salmista: “Bayat ti panagbiagko idaydayawkonto ni Jehova. Kantaakto kadagiti panangidaydayaw ti Diosko bayat ti kinaaddak.”​—Salmo 146:2.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 23]

Ni Samuel a kaduana ni Milton Henschel idi 1955

[Ladawan iti panid 24]

Ni Samuel a kaduana ti baketna, ni Olabisi