Ti Simbaan ken Estado Idiay Bizantium

TI NAMANGON iti Kinakristiano imbatadna ti dakkel a pagdumaan koma dagiti pasurotna ken ti lubong ti sangatauan a naisina iti Dios. Kinuna ni Jesus kadagiti pasurotna: “No pasetnakayo koma ti lubong, ti lubong maayatan iti kukuana. Ita agsipud ta saankayo a paset ti lubong, no di ket pinilikayo manipud iti lubong, gapu iti daytoy guraennakayo ti lubong.” (Juan 15:19) Iti saklang ni Pilato, maysa a pannakabagi ti napolitikaan a turay idi kaaldawanna, impakaammo ni Jesus: “Ti pagariak saan a paset daytoy a lubong.”​—Juan 18:36.

Tapno maitungpalda ti annongenda a mangasaba “agingga iti kaadaywan a paset ti daga,” masapul a saan a pasinga dagiti Kristiano kadagiti pakakumikoman ti lubong. (Aramid 1:8) Kas ken Jesus, saan a nakiraman ti politika dagiti nagkauna a Kristiano. (Juan 6:15) Nakadkadlaw ta saan a naaddaan dagiti matalek a Kristiano iti napolitikaan wenno administratibo a saad. Saan a nagtultuloy a kasta.

“Paset ti Lubong”

Kalpasan ti ipapatay ti naudi kadagiti apostol, adda tiempo a binaliwan dagiti panguluen ti relihion ti panangmatmatda iti bagbagida ken iti lubong. Nangrugi a sirmataenda ti maysa a “pagarian” a saan laeng nga adda iti lubong no di ket paset pay dayta. Makaisuro no imutektekantayo ti nagbalin a relasion ti relihion ken politika iti Imperio Bizantino​—ti Makindaya nga Imperio ti Roma, nga idiay Bizantium ti kabeserana (Istanbul ita).

Iti kagimongan a dakkel ti akem ti relihion, nakabilbileg ti Simbaan a Bizantino, a ti sentrona ket idiay Bizantium. Naminsan, kinuna ti historiador ti simbaan a ni Panayotis Christou: “Minatmatan dagiti Bizantino ti naindagaan nga imperioda kas ladawan ti Pagarian ti Dios.” Ngem saan a kanayon a kasta ti panangmatmat dagiti agturay iti imperio. Kas resultana, adda tiempo a nariribuk ti relasion ti Simbaan ken ti Estado. Kuna ti The Oxford Dictionary of Byzantium: “Nadumaduma ti kababalin dagiti obispo ti Constantinople [wenno Bizantino]. Adda dagidiay nagpasakup iti nabileg nga agturay gapu iti buteng . . . , adda dagidiay nabunga ti pannakibinnadangda iti emperador . . . , ken adda met dagidiay natured a nagkedked iti pagayatan ti emperador.”

Nagbalin a naimpluensia ti patriarka ti Constantinople, ti pangulo ti Makindaya a Simbaan. Isu ti nangkorona iti emperador, ket ngarud manamnama a daytoy ti kangrunaan a mangikanawa iti Orthodox. Nakabakbaknang met ti patriarka, agsipud ta kontroladona dagiti adu a sanikua ti simbaan. Ti impluensiana ket kangrunaan nga agtaud iti autoridadna kadagiti di mabilang a monghe ken iti impluensiana iti masa.

Ti patriarka ket masansan nga addaan iti bileg a mangsumra iti emperador. Mabalinna nga ipangta ti pannakaikkat, nga ipaulogna ti pagayatanna iti nagan ti Dios, wenno mangipatungpal iti dadduma a pamay-an tapno mapadisi ti emperador.

Gapu iti panagkapuy ti gobierno ti tao iti ruar ti kabesera, masansan a dagiti obispo ti kaiimpluensiaan kadagiti siudad nga ayanda, a kas kabileg dagiti gobernador iti probinsia a tinulonganda a mapili. Makibiang dagiti obispo kadagiti hudisial a banag ken negosio no mairaman ti simbaan​—ken uray saanda a nairaman no dadduma. Nakatulong kadakuada ti pinullo ribu a papadi ken monghe nga adda iti sakup dagiti lokal nga obispo.

Politika ken Simonia

Kas ti nadakamat, dagiti pastor ket naisinggalut unay iti politika. Kanayonanna, masapul ti dakkel a kuarta gapu iti adu unay a bilang dagiti klero ken dagiti narelihiosuan nga aktibidadda. Nasaliwanwan ti panagbiag ti kaaduan a nangangato a klero. Bayat a bimmileg ken bimmaknang ti simbaan, napukaw ti apostoliko a kinapanglaw ken kinanadiosan. Nagbayad ti dadduma a padi ken obispo tapno madutokanda. Gagangay ti simonia agingga kadagiti kangatuan a saad iti hirarkia. Iti tulong dagiti nabaknang a kampaniador, nagiinnartap dagiti klero a maaddaan iti eklesiastikal a saad iti imatang ti emperador.

Ti panagpasuksok ket maysa met a pamay-an tapno maimpluensiaan dagiti panguluen ti relihion. Idi impapatay ni Emperatris Zoe (agarup 978-1050 K.P.) ti asawana a ni Romanus III ken kayatna ti makiasawa iti kaayan-ayatna ken agbalinto nga emperador, a ni Michael IV, dinagdagna ni Patriarka Alexius nga umay iti palasio. Sadiay a naammuan ti patriarka ti ipapatay ni Romanus ken ti manamnama a serbisiona a mangkasar. Nariribukan ni Alexius agsipud ta ramrambakan ti simbaan ti Biernes Santo iti dayta a rabii. Nupay kasta, inawatna dagiti adu a sagut ti emperatris kasukat ti naikalikagum kenkuana.

Panagpasakup iti Emperador

Adda dagiti tiempo bayat ti historia ti Imperio Bizantino nga usaren ti emperador ti autoridadna a mangdutok kadagiti agbalin a patriarka iti Constantinople. Bayat dagita a tiempo, awan ti agbalin wenno agbayag a patriarka no saan a pagayatan ti emperador.

Naamiris idi ni Emperador Andronicus II (1260-1332) a masapul a masukatan dagiti patriarka iti maminsiam a daras. Iti kaaduan kadagita a kaso, ti panggep ket tapno mapili ti katulnogan a kandidato nga agbalin a patriarka. Sigun iti libro a The Byzantines, maysa a patriarka ti uray la nagkari iti emperador babaen ti surat, nga “aramidenna ti aniaman nga ibilinna, uray kasano ti kinadakes dayta, ken di agaramid iti aniaman a di makaay-ayo kenkuana.” Namindua a pinadas dagiti emperador nga ipaulog ti pagayatanda iti simbaan babaen ti panangdutokda kas patriarka ti maysa a prinsipe iti naarian a pamilia. Intan-ok ni Emperador Romanus I iti saad a kinapatriarka ti anakna a ni Theophylact, a 16 laeng idi ti tawenna.

No mapaay ti patriarka a mangay-ayo kenkuana, mabalin a piliten ti emperador nga aglusulos wenno mangbilin iti sinodo a mangpadisi kenkuana. Kuna ti libro a Byzantium: “Bayat dagiti pasamak iti historia ti Bizantino, bimmileg ti kinaturay dagiti nangato nga autoridad ken uray ti direkta nga impluensia ti Emperador iti panangpili kadagiti obispo.”

Iti kaadda ti patriarka iti sibayna, idauluan met ti emperador dagiti konsilio ti simbaan. Imatonanna dagiti debate, mangpanday kadagiti pagalagadan ti pammati, ken makirinnason kadagiti obispo agraman kadagiti erehe, a kadakuada isut’ addaan iti maudi a pangngeddeng​—ipapatay iti istaka. Ti emperador ti mangpatalged ken mangipaulog met kadagiti doktrina a napagnumuan iti konsilio. Idarumna dagidiay bumusor kenkuana saan laeng a gapu iti iyaalsa (lèse-majesté) no di ket gapu iti panagbalin a kabusor ti simbaan ken ti Dios. “Awan ti maaramid iti Simbaan a maibusor iti pagayatan ken bilbilin ti Emperador,” kinuna ti maysa a patriarka idi maikanem a siglo. Kas kadagiti mangidadaulo kadakuada, kaaduanna a di agprotesta dagiti obispo iti pangukoman​—lallaki a diplomatiko, managpabus-oy, a nalaka a maimpluensiaan babaen dagiti pabor ken nasikap a katulagan.

Kas pagarigan, idi saan a sinerbian ni Patriarka Ignatius (agarup 799-878 K.P.) iti komunion ni Chief Minister Bardas, bimmales ti ministro. Inraman ni Bardas ni Ignatius iti maipagarup a plano a panangpapatay ken panangliput. Naaresto ken naidestiero ti patriarka. Kas kasukatna, impagna ti ministro ti pannakapili ti awan adalna a tao a ni Photius. Iti uneg ti innem nga aldaw, nagun-odan ni Photius ti kangatuan a saad iti simbaan, a kamaudiananna nagbalin a patriarka. Addaan kadi ni Photius kadagiti kualipikasion tapno agbalin a patriarka? Isu ket nadeskribir kas tao nga “ambisioso unay, nakaar-arogante, ken saan a maartapan ti laingna iti politika.”

Doktrina Agpaay iti Politika

Masansan a nailimed ti napolitikaan nga ibubusor babaen dagiti supiat iti doktrina ti Orthodox ken kinaerehe, ket dagiti napolitikaan a banag imbes a ti tarigagay a mangyam-ammo kadagiti baro a doktrina ti nangimpluensia kadagiti adu nga emperador. Kaaduanna, a ti emperador ti mangpanday kadagiti doktrina ken mangkalikagum iti panagtulnog ti simbaan iti pagayatanna.

Kas pagarigan, inkagumaan ni Emperador Heraclius (575-641 K.P.) a risuten ti panagsusupiat maipapan iti kinasiasino ni Kristo a namagpeggad iti panagkaykaysa ti napaksuyan ken nakapuy nga imperiona. Iti panangikagumaanna a makikompromiso, inyam-ammona ti maysa a baro a doktrina a naawagan Monotelitismo.a Kalpasanna, tapno mapatalgedan ti kinasungdo dagiti makin-abagatan a probinsia ti imperiona, nangpili ni Heraclius iti baro a patriarka ti Alexandria. Isu ni Cyrus iti Phasis, ti nangaprobar iti doktrina a sinuportaran ti emperador. Ti emperador pinagbalinna ni Cyrus a saan laeng a patriarka no di ket nangato nga opisial iti Egipto, nga addaan autoridad kadagiti lokal nga agtuturay. Babaen ti sumagmamano a panangidadanes, nagun-odan ni Cyrus ti anamong ti kaaduan a kameng ti simbaan ti Egipto.

Dakes nga Apit

Kasano nga iyanninaw dagitoy a pasamak ti sasao ken kababagas ti kararag ni Jesus, idi kinunana a dagiti pasurotna ‘saanda nga agbalin a paset ti lubong’?​—Juan 17:14-16.

Dagiti agkunkuna a panguluen dagiti Kristiano idi tiempo ti Bizantino ken idi ud-udina ket naglak-am iti dakes a resulta gapu iti pannakairamanda kadagiti napolitikaan ken namilitariaan nga aramid ti lubong. Ania ti ibagana kadakayo daytoy ababa a panangusigtayo iti historia? Nagun-odan kadi dagiti lider ti Simbaan a Bizantino ti pabor ti Dios ken ni Jesu-Kristo?​—Santiago 4:4.

Ti pudno a Kinakristiano ket saan nga intandudo dagita nga ambisioso a panguluen ti relihion ken dagiti kakumplotda iti politika. Daytoy a narugit a panagkappon iti relihion ken politika ti nangdadael iti nasin-aw a relihion nga insuro ni Jesus. Makasursurotayo koma iti historia ken agtalinaedtayo a “saan a paset ti lubong.”

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 10]

“KASLA DIOS A MAGMAGNA ITI LANGIT”

Dagiti pasamak mainaig ken ni Patriarka Michael Cerularius (agarup 1000-1059) ket pagarigan ti impluensia ti panguluen ti simbaan iti ar-aramid ti Estado ken dagiti ambision a nairaman. Kalpasan a nagbalin a patriarka, pinanggep ni Cerularius nga agbalin a natantan-ok. Nadeskribir daytoy kas arogante, napalangguad, ken nakaing-inget​—“ti kababalinna ket kasla dios a magmagna iti langit.”

Gapu iti tarigagayna a maital-o, rinubroban ni Cerularius ti gannuat a pannakaisina iti papa idiay Roma idi 1054, ket pinilitna ti emperador a mangawat iti dayta. Gapu ta naay-ayo iti panagballigina, inasikaso ni Cerularius ti panagbalin ni Michael VI nga emperador ket tinulonganna nga ad-adda a bumileg. Kalpasan ti makatawen, pinilit ni Cerularius ti emperador nga aglusulos ket insaadna ni Isaac Comnenus (agarup 1005-1061) iti trono.

Dimmegdeg ti susik iti nagbaetan ti kinapatriarka ken imperio. Gapu ta suportado dagiti tattao, nangbutbuteng, nagidarum, ken nagbalin a naranggas ni Cerularius. Maysa a kapanawenanna a historiador ti nagkuna: “Impakpakaunana ti pannakatnag ti Emperador iti gagangay, nasabrak a sasao, a kunkunana, ‘Intal-oka, sika nga agmauyong; ngem dadaelenka.’” Ngem isu ti pinaaresto, imbalud, ken indestiero ni Isaac Comnenus idiay Imbros.

Dagita a pagarigan ti mangipakita no kasano kadakkel ti riribuk a pinataud ti patriarka idiay Constantinople ken no kasano ti kinaturedna a sumaranget iti emperador. Nasken a sanguen ti emperador dagiti kasta a tattao, a nasaririt a politiko, a mabalin a mangsumra iti emperador ken armada.

[Mapa/Ladawan iti panid 9]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Ti Kasaknap ti Imperio Bizantino

Ravenna

Roma

MACEDONIA

Constantinople

Nangisit a Baybay

Nicaea

Efeso

Antioquia

Jerusalem

Alexandria

Baybay Mediteraneo

[Credit Line]

Mapa: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Dagiti Ladawan iti panid 10, 11]

Comnenus

Romanus III (iti kannigid)

Michael IV

Emperatris Zoe

Romanus I (iti kannigid)

[Credit Lines]

Comnenus, Romanus III, ken Michael IV: Courtesy Classical Numismatic Group, Inc.; Empress Zoe: Hagia Sophia; Romanus I: Photo courtesy Harlan J. Berk, Ltd.

[Ladawan iti panid 12]

Photius

[Ladawan iti panid 12]

Ni Heraclius ken ti anakna

[Credit Lines]

Heraclius ken ti anakna: Photo courtesy Harlan J. Berk, Ltd.; amin a paset ti disenio, panid 8-12: Manipud iti libro a L’Art Byzantin III Ravenne Et Pompose