Im-impluensiaan Kadi ti An-anito ti Biagyo?

NASAKNAP ti an-anito iti intero a lubong. No dadduma, mamatmatanda dayta kas paset ti natawid a kultura. Wenno maibilangda a babassit a paginteresan​—mangarkos iti panagbiag. Kadagiti Lumaud a pagilian, dida unay pakasikoran dagiti an-anito. Iti dadduma a lugar​—kas iti Africa​—dakkel ti epekto dagiti an-anito iti panagbiag dagiti tattao.

Adu a kultura ti Africa ti naibatay iti an-anito. Dagiti pelikula, programa iti radio, ken literatura a naaramid idiay Africa masansan nga itampokda ti an-anito ken misterioso a bambanag, kas iti mahika, panagdayaw iti inapo, ken anting-anting. Apay a kasta unay ti panamati dagiti tattao kadagiti an-anito, ken ania ti naggubuayan dagiti an-anito?

Ania ti Adda iti Likudan Dagiti An-anito?

Adu nga an-anito ti naparnuay gapu iti panagbuteng kadagiti espiritu dagiti natay wenno espiritu ti aniaman. No adda mapasamak, ipapanda nga adda ballaag, pakdaar, wenno gunggona a kayat nga idanon dagiti espiritu kadagiti tattao.

Masansan met a mainaig dagiti an-anito kadagiti panangpaimbag ken agas. Iti kaaduan a tattao kadagiti napanglaw a pagilian, nangina unay ken narigat a magun-odan dagiti moderno nga agas. Gapuna, adu ti agpaagas wenno mangsaluad kadagiti bagida babaen ti panagpannuray kadagiti kaugalian dagiti lallakay, espiritismo, ken an-anito. Nalaglag-an ti riknada kadagiti arbulario, a makaammo iti kaugalian ken makaawat iti pagsasaoda, ngem kadagiti doktor. Gapuna, nasaknap latta dagiti an-anito.

Ipapan dagiti mamatpati kadagiti an-anito a saan a kadawyan a pasamak dagiti panagsakit ken aksidente no di ket maigapu daytoy kadagiti puersa manipud iti lubong dagiti espiritu. Mabalin nga ibaga dagiti arbulario nga adda ngamin di magustuan ti natay nga inapo. Wenno nalabit kunaen dagiti managsalamangka nga adda kalaban a mangkukulam a nangilunod iti biktima, isu a nagsakit wenno naaksidente.

Adu ti nagdudumaan dagiti an-anito iti intero a lubong, ken naparnuayda depende iti lokal a sarsarita, sariugma, ken kasasaad. Ngem ti nagpapadaanda isu ti panamati nga adda maysa a persona, wenno banag, iti lubong dagiti espiritu a nasken a maay-ayo.

Awan Dakesna Wenno Makadangran?

Iti kaaduan a pamilia, ti pannakayanak ti singin ket manmano ken makapagagar a pagteng. Ngem iti managanito, patienna a maysa a pagilasinan dayta. Iti dadduma a paset ti Makinlaud nga Africa, adu ti mamati a dios dagita a nayanak, ket pagdayawanda ti singin. No maysa wenno agpada a matay ti singin, mayaramidan iti babassit nga estatua dagiti singin, ket nasken a mangyatang ti pamilia kadagitoy nga idolo. Iti dadduma a lugar, maibilang a lunod ti pannakaipasngay ti singin, nga uray la papatayen ti dadduma a nagannak ti maysa kadakuada. Apay? Patienda a no agpada nga agbiag ti singin, papatayendanto dagiti dadakkelda.

Dagiti kastoy a pagarigan ipakitada nga uray kasla makapainteres ken awan pagdaksan ti dadduma nga an-anito, makadangran ti dadduma​—makapapatay pay ketdi. Gapu iti dakes nga interpretasion, agbalin a makadangran ti simple laeng a pasamak.

Wen, iti kinapudnona, ti an-anito ket maysa a pammati, maysa a kita ti relihion. Gapu kadagiti makadangran nga aspeto ti an-anito, napateg nga imtuoden: Asino kinaagpaysuanna ti maay-ayo gapu kadagiti inaanito a patpatien ken aramid?

Ti Makinggapuanan Kadagiti An-anito

Iti laksid dagiti ebidensia, dadduma a tattao ita ti di mamati nga adda ni Satanas wenno dagiti dakes nga espiritu. Ngem iti tiempo ti gubat, delikado ti di panamati iti kaadda ti napeggad a kabusor. Kasta met laeng no maipapan iti pannakidangadang kadagiti espiritu a parsua a nabilbileg ngem iti tao agsipud ta insurat ni apostol Pablo: “Addaantayo iti pannakigubal . . . maibusor kadagiti nadangkes nga espiritu a puersa.”​—Efeso 6:12.

Nupay ditayo makita ida, adda dagiti dakes nga espiritu. Insalaysay ti Biblia a maysa nga espiritu a persona ti nagusar iti maysa serpiente, no kasano a ti ventriloquist usarenna ti maysa a munieka, tapno makisarita iti umuna a babai, ni Eva, ket intuggodna daytoy nga umalsa iti Dios. (Genesis 3:1-5) Tukoyen ti Biblia daytoy nga espiritu a persona kas “ti kadaanan a serpiente, daydiay naawagan iti Diablo ken Satanas, a mangyaw-awan iti intero a mapagnaedan a daga.” (Apocalipsis 12:9) Daytoy a Satanas ket nagballigi a nanggargari iti dadduma pay nga anghel tapno agrebeldeda. (Judas 6) Dagitoy a dakes nga anghel nagbalinda a demonio ken kabusor ti Dios.

Pinaimbag ni Jesus dagiti tattao a naluganan kadagiti demonio, kas inaramid met dagiti adalanna. (Marcos 1:34; Aramid 16:18) Dagitoy nga espiritu ket saan a dagiti natay nga inapo, ta dagiti natay “saanda a pulos sipapanunot iti aniaman.” (Eclesiastes 9:5) Imbes ketdi, isu dagitoy dagiti immalsa nga anghel nga inyaw-awan ni Satanas. Saan koma a laglag-anen ti pannakiuman wenno panagpaimpluensia kadakuada, agsipud ta kas iti liderda a ni Satanas a Diablo, kayatdatayo a biktimaen. (1 Pedro 5:8) Ti panggepda isu ti panangyadayoda kadatayo iti kakaisuna a namnama ti sangatauan​—ti Pagarian ti Dios.

Ipalgak ti Biblia ti maysa kadagiti metodo nga us-usaren ni Satanas ken dagiti demoniona: “Ni Satanas a mismo pagbalbalinenna ti bagina a kasla anghel ti lawag.” (2 Corinto 11:14) Kayatnatayo nga allilawen ni Satanas tapno patientayo a nasaysayaat ti ituktukonna a biag. Gapuna, kasla adda dagiti temporario a pagimbagan nga iyeg dagiti dakes nga espiritu. Ngem saanda a makaipaay iti manayon a solusion. (2 Pedro 2:4) Dida kabaelan nga ipaay ti biag nga agnanayon iti asinoman, ken asidegdan a madadael. (Roma 16:20) Ti Namarsua kadatayo ti kakaisuna a gubuayan ti biag nga agnanayon, pudno a ragsak, ken kasayaatan a salaknib manipud kadagiti dakes nga espiritu.​—Santiago 4:7.

Kondenaren ti Dios ti panagpatulong babaen dagiti espiritistiko nga aramid. (Deuteronomio 18:10-12; 2 Ar-ari 21:6) Panagpannuray dayta iti kabusor, pannakialiansa kadagiti nangliput iti Dios! Ti panagkonsulta iti horoscope, iyuuman iti maysa nga arbulario, wenno panamati iti aniaman nga inaanito nga aramid ket mangipamatmat nga ipalpalubosyo nga impluensiaan dagiti dakes nga espiritu dagiti desisionyo iti biag. Kaipapananna dayta a nakikaduakayo iti iyaalsada iti Dios.

Pannakasalaknib iti Dakes​—Posible Kadi?

Ni Ade,a maysa a lalaki nga agnanaed idiay Niger, ket makipagad-adal iti Biblia iti maysa nga amin-tiempo a mangaskasaba a Saksi ni Jehova. Inlawlawag ni Ade no apay nga adda ti anting-antingna iti tiendaanna: “Adu ti kabusor.” Impakita ti mangyad-adal iti Biblia ken ni Ade a ni laeng Jehova ti makaipaay iti pudno a salaknib. Imbasana ken ni Ade ti Salmo 34:7, nga agkuna: “Ti anghel ni Jehova agpakpakarso iti intero nga aglikmut dagidiay agbuteng kenkuana, ket alawenna ida.” Ti konklusion ni Ade: “No pudno a masalaknibannak ni Jehova, ibellengko ngarud ti anting-antingko.” Ita, kalpasan ti adu a tawen, agserserbin ni Ade kas panglakayen ken amin-tiempo a ministro. Awan ti uray asinoman kadagiti kabusorna ti nangdangran kenkuana.

Ipakita ti Biblia a mapagteng kadatayo amin ti tiempo ken dagiti di mapakpakadaan a pasamak, mamatitayo man iti an-anito wenno saan. (Eclesiastes 9:11) Ngem pulos a dinatay suoten ni Jehova babaen dagiti dakes a banag. (Santiago 1:13) Ti ipapatay ken kinaimperpekto ket maigapu iti basol a natawidtayo ken ni Adan. (Roma 5:12) Gapuna, pasaray agsakit ti tunggal maysa ken makaaramid iti biddut a mangyeg kadagiti makadidigra a bunga. No kasta, di umiso a panunoten nga amin a sakit wenno parikut iti biag ket aramid dagiti dakes nga espiritu. Ti kasta a panamati ti ad-adda a manggargari kadatayo a mangay-ayo kadagiti espiritu.b No agsakittayo, nasken a birokentayo ti umiso a medikal a pagpaagasan, saan a ti balakad ti “managulbod ken ti ama ti kinaulbod,” ni Satanas a Diablo. (Juan 8:44) Ipakita ti estadistika a saan a napapaut wenno nasalsaliwanwan ti biag dagidiay agnanaed kadagiti pagilian a nasaknap ti panamati kadagiti an-anito no idilig kadagidiay adda iti sabali a pagilian. Nalawag ngarud a di makaiyeg ti an-anito iti nasaysayaat a salun-at.

Adayo a nabilbileg ti Dios ngem iti asinoman a dakes nga espiritu, ken maseknan iti pagimbagantayo. “Dagiti mata ni Jehova addada kadagidiay nalinteg, ket dagiti lapayagna situturong iti ararawda.” (1 Pedro 3:12) Ikararagyo kenkuana ti pannalaknib ken sirib. (Proverbio 15:29; 18:10) Pagreggetanyo a tarusan ti Nasantuan a Saona, ti Biblia. Ti umiso a pannakaammo iti Biblia ti kasayaatan a salaknib a magun-odantayo. Tulongannatayo a mangtarus no apay a mapasamak dagiti dakes a banag ken no kasano a magun-odan ti anamong ti Mannakabalin-amin a Dios.

Dagiti Gunggona nga Iyeg ti Pannakaammo Maipapan iti Dios

Ti umiso a pannakaammo maipapan ken ni Jehova ken kadagiti panggepna​—a kasungani ti kinaignorante ken an-anito​—ti tulbek tapno magun-odan ti pudno a salaknib. Pagminaren daytoy ti napasamak ken ni Jean, maysa a lalaki a taga Benin. Managanito ti pamilia ni Jean. Sigun iti inaanito a patpatien iti lugarda, ti ina a kalkalpas a nangipasngay iti lalaki ket nasken nga agtalinaed iti siam nga aldaw iti kalapaw a naibangon para kenkuana. No babai ti impasngayna, aggian iti kalapaw iti pito nga aldaw.

Idi 1975, nagpasngay ti asawa ni Jean iti naguapo nga ubing, a pinanagananda iti Marc. Maitunos iti pannakaammoda iti Biblia, saan a kayat da Jean ken ni baketna ti maaddaan iti aniaman a pakainaigan kadagiti dakes nga espiritu. Ngem rumbeng kadi nga agbuteng ken surotenda ti kaugalian ket paggianenda ti ina iti kalapaw? Saan, linaksidda daytoy nga inaanito a patpatien iti lugarda.​—Roma 6:16; 2 Corinto 6:14, 15.

Nadangran kadi ti pamilia ni Jean? Adun a tawen ti naglabas, ket agserserbi ita ni Marc kas ministerial nga adipen iti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti lugarda. Maragsakan ti intero a pamilia ta dida pinati ti an-anito, iti kasta, nadangran koma ti naespirituan a salun-atda.​—1 Corinto 10:21, 22.

Nasken nga iwaksi dagiti pudno a Kristiano iti biagda dagiti inaanito nga aramid ket awatenda ti naespirituan a lawag nga ituktukon ti Namarsua, ni Jehova, ken ti Anakna, ni Jesu-Kristo. Iti kasta, matagiragsakda ti pudno a talna ti panunot nga itden ti pannakaammo nga ar-aramidenda ti umiso iti imatang ti Dios.​—Juan 8:32.

[Footnotes]

[Kahon/Ladawan iti panid 5]

Dagiti Sumagmamano a Gagangay nga An-anito iti Aglikmut ti Lubong

• Ti nakatakder a chopstick iti sangamalukong nga innapuy ket partaan nga adda matay

• Malas ti makakita iti kullaaw iti lawag

• No maiddep ti kandela bayat ti maysa a seremonia, adda dagiti dakes nga espiritu iti asideg

• No matinnag ti payong iti datar, adda mapapatay iti uneg ti balay

• Malas ti mangibati iti kallugong iti rabaw ti kama

• Mapapanaw dagiti demonio babaen ti uni dagiti kampanilia

• Mapatgan ti kiddaw ti maysa no maiddepna amin dagiti kandela iti birthday cake iti umuna a panangpuyotna

• No nakasanggir ti sagad iti kama, dagiti dakes nga espiritu iti sagad mabalinda nga ilunod ti kama

• Malas no adda pusa nga agballasiw iti dalanmo

• Adda bisita a lalaki no matinnag ti tinidor

• Suerte no adda retrato ti elepante a nakasango iti ridaw

• Suerte no adda sapatos ti kabalio iti ruangan

• Salaknib iti kinadakes no adda agtubo nga ivy iti balay

• Malas ti magna iti sirok ti agdan

• Ti pannakabuong ti sarming kaipapananna ti pito a malas a tawen

• No makaiburaiska iti pamienta, agririkayonto iti kasingedan a gayyemmo

• Malas no makaiburaiska iti asin malaksid no mangibukbokka iti sangkabassit nga asin iti makinkannigid nga abagam

• Maawis nga agtugaw dagiti sairo iti batua-batuag (rocking chair) no maibati dayta nga aggargaraw

• Malas ti agibati iti sapatos a nakabalinsuek

• No adda matay, masapul a maluktan dagiti tawa tapno makaruar ti kararua

[Kahon iti panid 6]

Nawayawayaan Manipud Impluensia ti An-anito

Mangaskasaba idi dagiti Saksi ni Jehova iti maysa a paset ti South Africa. Iti maysa a ridaw a tinuktokda, naipasango dagiti Saksi iti maysa a babai a naan-anay a nakakawes iti bado ti Sangoma (mangkukulam). Kayatda ti pumanaw, ngem kiniddaw ti babai nga ibagada ti mensaheda. Binasa ti maysa kadagiti Saksi ti Deuteronomio 18:10-12 tapno ipakitada kenkuana ti panangmatmat ti Dios kadagiti espiritistiko nga aramid. Inawat ti mangkukulam ti mensaheda ket immanamong iti maysa a panagadal iti Biblia. Kinunana a no babaen ti panagadalna iti Biblia ket mapaneknekanna a maibusor iti pagayatan ni Jehova ti panagbalinna a Sangoma, isardengna dayta nga aramid.

Kalpasan a naadalna ti kapitulo 10 ti libro a Mabalinyo ti Agbiag nga Agnanayon iti Paraiso a Daga agraman iti Biblia, pinuoranna amin nga aruatenna mainaig iti panagkulam ket rinugianna ti nakigimong iti Kingdom Hall. Maysa pay, legal a nagkasarda ken ni lakayna, uray no nagsinada iti 17 a tawen. Agpadada itan a dedikado, bautisado a Saksi ni Jehova.

[Ladawan iti panid 6]

Ti maysa a “Sangoma” ket mangipalladaw iti tulang tapno maammuanna no ania ti pakaigapuan ti parikut ti pasiente

[Dagiti Ladawan iti panid 7]

Ti umiso a pannakaammo maipapan iti Dios mangyeg iti pudno a salaknib ken ragsak