Pakasaritaan ti Biag

Ti Kinapinget Mangyeg iti Rag-o

KAS INSALAYSAY NI MÁRIO ROCHA DE SOUZA

“Narigat a makalasat ni Mr. Rocha no maoperaan.” Dayta ti makapaliday nga imbaga ti doktor maipapan iti kasasaadko. Ngem agarup 20 a tawen ti napalabasen, addaak pay laeng a sibibiag, nga agserserbi kas amin-tiempo a manangaskasaba a Saksi ni Jehova. Ania ti timmulong kaniak nga agtultuloy bayat dagitoy a tawtawen?

DIMMAKKELAK iti kataltalonan iti asideg ti Santo Estêvão, maysa a purok iti estado ti Bahia, makin-amianan a daya ti Brazil. Idi agtawenak iti pito, timmulongak ken ni Tatang a nagtalon. Tunggal aldaw kalpasan ti eskuela, adda ipaaramidna kaniak. Idi agangay, no mapan agnegosio ni Tatang idiay Salvador, ti kabesera ti estado, pusgannak a mangasikaso iti talon.

Awanankami iti kuriente, danum, wenno pagnam-ayan a gagangay ita, ngem naragsakkami. Mangipatayabak iti ullaw wenno agay-ayamak kadagiti kayo a sinan-lugan nga inaramidmi kadagiti gagayyemko. Nagtokarak met iti klarinet kadagiti narelihiosuan a prosesion. Nagserbiak kas kameng ti maysa a koro iti simbaan iti lugarmi, ket sadiay a nakitak ti maysa a libro a naawagan História Sagrada (Sagrado a Historia), a nangtignay kaniak nga aginteres iti Biblia.

Idi 1932, idi agtawenak iti 20, nadidigra ti amianan a daya ti Brazil gapu iti nakaro ken napaut a tikag. Gapu ta natay dagiti bakami ken awan ti apit, immakarak idiay Salvador a nakasarakak iti trabaho kas drayber ti tram. Idi agangay, nagabangak iti balay ket innalak ti pamiliami tapno makipagnaedda kaniak. Idi 1944, pimmusay ni Tatang, isu a naipaabaga kaniak ti panangaywan kada Nanang ken kadagiti addingko a walo a babbai ken tallo a lallaki.

Drayber a Nagbalin nga Ebanghelisador

Ti maysa kadagiti immuna nga inaramidko idi simmangbayak idiay Salvador isu ti pananggatangko iti Biblia. Kalpasan ti sumagmamano a tawen nga itatabunok iti simbaan ti Baptist, nagayyemko ni Durval a padak a drayber ti tram. Masansan idi nga agsaritakami iti napaut maipapan iti Biblia. Naminsan, inikkannak iti libro a napauluan iti Where Are the Dead?a Nupay mamatiak a ti tao ket addaan iti imortal a kararua, kayatko a maammuan no ania a talaga ti ibagbaga dagiti teksto ti Biblia a naadaw iti bokleta. Nasdaawak ta nalawag nga ibaga ti Biblia a matay ti kararua nga agbasol.​—Ezequiel 18:4.

Idi madlawna ti panaginteresko, kiniddaw ni Durval a sarungkarannak ni Antônio Andrade, maysa nga amin-tiempo a ministro dagiti Saksi ni Jehova. Kalpasan ti maikatlo a panagsarungkarna, inawisnak ni Antônio tapno kaduaak a mapan mangiranud kadagiti pannursuro ti Biblia. Kalpasan ti pannakipatangna iti maikadua a balay a napananmi, kinunana, “sika met ita.” Nagdanagak, ngem naragsakanak idi nagimdeng a naimbag ti maysa a pamilia ken inawatna ti dua a libro nga intukonko. Agingga ita, mariknak ti umasping a kinaragsak no adda makasaritak nga interesado iti kinapudno iti Biblia.

Idi Abril 19, 1943, iti anibersario ti ipapatay ni Jesus iti dayta a tawen, nabautisaranak idiay Atlantic Ocean iti asideg ti Salvador. Gapu ta kurang idi dagiti eksperiensiado a Kristiano a lallaki, nadutokanak a tumulong iti grupo dagiti Saksi nga aggimgimong iti balay ni Kabsat Andrade a masarakan iti maysa kadagiti nailet a kalsada a pagsabatan ti makinngato ken makimbaba a deppaar ti siudad ti Salvador.

Damo nga Ibubusor

Mabusbusor ti Kristiano nga aktibidadmi bayat dagiti tawen ti Gubat Sangalubongan II (1939-45). Adda dagiti opisial nga agatap a dakami ket espia ti Makin-amianan nga America gapu ta naggapu iti Estados Unidos ti kaaduan kadagiti publikasionmi. Kas resultana, gagangay idi ti panangarestar ken panagpalutpot. No saan a nakaawid ti maysa a Saksi manipud iti pangasabaan, mapanunotmi nga isu ket naibalud, isu a mapankami iti estasion ti polis tapno kiddawenmi ti pannakawayawayana.

Idi Agosto 1943, simmangbay idiay Salvador ti Aleman a Saksi a ni Adolphe Messmer tapno iyurnosna ti damo a panagasambleami. Kalpasan a nagun-od ti permiso manipud kadagiti autoridad tapno maangay ti asamblea, naipablaak kadagiti lokal a pagiwarnak ti palawag publiko a “Wayawaya iti Baro a Lubong” ken naipaskil dagiti plakard kadagiti sarming ti tersena ken kadagiti sikigan dagiti tram. Ngem iti maikadua nga aldaw ti asamblea, impakaammo ti maysa a polis a nakanselar ti lisensiami nga agasamblea. Ti arsobispo ti Salvador pinilitna ti hepe ti polisia a mangpasardeng iti panagasambleami. Ngem iti simmaganad nga Abril, naipaayankami met laeng iti pammalubos a mangangay iti naipablaak a palawag iti publiko.

Kalat a Ragpaten

Idi 1946, naawisak a tumabuno iti Dagiti Naragsak a Nasion a Teokratiko nga Asamblea idiay siudad ti São Paulo. Ti kapitan ti maysa a pangkarga a barko idiay Salvador pinalubosanna ti maysa a grupomi nga agbiahe iti barko la ketdi ta iti kubierta ti pagturoganmi. Nupay nagpasarkami iti pannakaulaw gapu iti bagyo, sitatalged a simmangladkami iti Rio de Janeiro kalpasan ti uppat nga aldaw iti baybay. Dagiti Saksi iti Rio pinadagusdakami kadagiti pagtaenganda tapno makapaginanakami iti sumagmamano nga aldaw sakbay nga ituloymi ti agbiahe babaen ti tren. Idi a ti naglugananmi a tren simmangbay idiay São Paulo, maysa a bassit a bunggoy ti nangabrasa kadakami babaen kadagiti wagayway nga addaan iti mensahe a “Maabrasa Dagiti Saksi ni Jehova.”

Di nagbayag kalpasan ti panagsublimi idiay Salvador, kinapatangko ni Harry Black, maysa a misionero manipud Estados Unidos. Impakaammok kenkuana ti tarigagayko nga agbalin a payunir, kas pannakaawag kadagiti amin-tiempo a ministro dagiti Saksi ni Jehova. Impalagip ni Harry nga adda responsabilidadko iti pamiliak ket binalakadannak nga aguray. Kamaudiananna, idi Hunio 1952, adda bukoddan a pagsapulan dagiti kakabsatko isu a naibaonak nga agserbi kas payunir iti maysa a bassit a kongregasion idiay Ilhéus, a masarakan iti kosta 210 a kilometro no agpaabagatanka manipud Salvador.

Naparabur a Probision

Iti simmaganad a tawen, naidestinoak idiay Jequié, maysa a dakkel nga ili iti sentro ti Bahia a sadiay awan ti Saksi. Ti padi iti dayta a lugar ti damo a sinarungkarak. Inlawlawagna a kukuana ti ili ket pinaritannak a mangasaba sadiay. Imballaagna kadagiti parokianona a maysaak nga ulbod a propeta ken nangibaon kadagiti espia a mangsiput kadagiti aktibidadko iti ili. Ngem iti dayta nga aldaw, nakaipaimaak iti nasurok a 90 a kopia dagiti literatura a naibatay iti Biblia ken nakairugiak iti uppat a panagadal iti Biblia. Dua a tawen kalpasanna, addan Kingdom Hall ken 36 a Saksi idiay Jequié! Ita, walon ti kongregasion ken agarup 700 ti Saksi idiay Jequié.

Kadagiti immuna a bulbulanko idiay Jequié, nagabangak iti bassit a siled iti ruar ti ili. Kalpasanna, naam-ammok ni Miguel Vaz de Oliveira, ti makinkukua iti Hotel Sudoeste, maysa kadagiti kasayaatan a hotel idiay Jequié. Nakipagadal ni Miguel iti Biblia ken impettengna nga agnaedak iti maysa a kuarto ti hotelna. Idi agangay, nagbalin a Saksi da Miguel ken ni baketna.

Ti sabali pay a nakaay-ayat a kapadasak idiay Jequié ket mainaig ken ni Luiz Cotrim, maysa a mannursuro iti haiskul nga inyadalak iti Biblia. Kinuna ni Luiz a tulongannak a mangparang-ay iti pannakaammok iti Portuguese ken matematika. Elementaria laeng ti naragpatko, isu a sidadaan nga inawatko ti tulongna. Dagita a panangisurona kaniak kalpasan ti panagadalmi iti Biblia tinulongannak tapno maisaganaak dagiti kanayonan a pribilehio a naawatko iti organisasion ni Jehova di nagbayag kalpasanna.

Panangsango iti Baro a Karit

Idi 1956, nakaawatak iti surat a mangaw-awis kaniak iti sanga nga opisina, sa kalpasanna idiay Rio de Janeiro, tapno masanayak nga agbalin a manangaywan iti sirkito, kas pannakaawag kadagiti agdaldaliasat a ministro dagiti Saksi ni Jehova. Nasurok a maysa a bulan laeng ti panagsanayko ken dagiti walo a kakaduak. Idi agngudon dayta, naibaonak idiay São Paulo, ket madanaganak. Inyimtuodko iti bagik: ‘Ania koma ti aramiden ti maysa a nangisit a lalaki iti lugar dagiti Italiano? Awatendakto ngata?’b

Iti kongregasion a damo a binisitak iti distrito ti Santo Amaro, naparegtaak idi makitak a napunno ti Kingdom Hall kadagiti kapammatian a Saksi ken interesado a tattao. Awan gayam ti rumbeng a pagdanagak yantangay kimmuyog kaniak a nangasaba iti dayta a ngudo ti lawas ti amin a 97 nga agibumbunannag iti dayta a kongregasion. ‘Talaga nga ibilangdak a kabsat,’ napanunotko. Ti kinabara dagitoy nga ing-ingungoten a kakabsat ti nangparegta kaniak nga agbalin a napinget iti panagdaliasat a ministerio.

Dagiti Asno, Kabalio, ken Anteater

Ti maysa a kadakkelan a karit idi kadagiti agdaldaliasat a manangaywan isu dagiti napaut a panagdaliasat tapno danonen dagiti kongregasion ken bassit a grupo dagiti Saksi kadagiti aw-away. Kadagitoy a lugar, saan a natalged dagiti publiko a transportasion no adda man, ken nailet ken natapok ti kaaduan kadagiti kalsada.

Kas solusion, adda dagiti sirkito a gimmatang iti asno wenno kabalio nga usaren ti manangaywan ti sirkito. Iti adu a Lunes, iyurnosko ti silia ti kabalio wenno asno ken igalutko dagiti aruatek, ket agluganak nga agdaliasat iti 12 nga oras agturong iti sumaganad a kongregasion. Iti Santa Fé do Sul, adda asno dagiti Saksi a pinanagananda iti Dourado (Goldie) nga ammona ti dalanna nga agturong kadagiti grupo ti panagadal kadagiti away. Agsardeng ni Dourado kadagiti pagserkan dagiti talon ken siaanus nga urayenna ti panangilukatko kadagita. Kalpasan ti panagbisita, ituloymi ken ni Dourado ti mapan iti sumaruno a grupo.

Ti maysa a makagapu a narigat ti trabaho iti sirkito isu ti kinaawan ti mapagpannurayan a komunikasion. Kas pagarigan, tapno mabisita ti maysa a bassit a grupo dagiti Saksi nga agtataripnong iti maysa a pagtaengan idiay Mato Grosso State, agsakayak iti bangka a bumallasiw iti Karayan Araguaia saakto agsakay iti kabalio wenno asno iti agarup 25 a kilometro a dumalan iti kabakiran. Naminsan, nagsuratak tapno ipakaammok iti daytoy a grupo ti panagbisitak, ngem saan a nakadanon dayta isu nga awan ti naguray kaniak idi bimmalasiwak iti karayan. Mumalem idin, isu a kiniddawko iti makinkukua iti bassit a restawran a bantayanna ti bagahek, ket nagnagnaak a ti laeng portpoliok ti awitko.

Idi rumabiin, bayat ti pannakaitibkolko iti kasipngetan, maysa nga anteater ti nagbanang-es. Nangngegko idin a kabaelan kano ti anteater ti dumarup ken mangpatay iti maysa a tao babaen kadagiti nabileg a takiagna. Isu a no adda ti aniaman nga uni iti kasamekan, siaannad nga umaddangak a nakasarang ti portpoliok tapno adda salaknibko. Kalpasan ti pannagnak iti sumagmamano nga oras, dimtengak iti maysa a bassit a waig. Ngem iti kasipngetan, diak nakita ti maysa a barut nga alad iti bangir a takdang. Idi linagtok a binallasiw ti waig, nagdissoak iti barut ket nasugatak!

Kamaudiananna, nakasangpetak iti lugar dagiti mannalon ket nagtataol dagiti aso. Gagangay idi ti panagtakaw iti karnero bayat ti rabii, isu a dagus nga inyam-ammok ti bagik idi aglukat ti ridaw. Nakapimpiman la ketdi ti langak gapu iti pisang-pisang, dara-dara a kawesko, ngem naragsakan dagiti kakabsat a nakakita kaniak.

Naragsak dagidi a tiempo iti laksid dagiti pakarigatan. Tinagiragsakko dagidi a naunday a panagsakay ken pannagnak, nga aginanaak no dadduma iti sirok dagiti kayo, a dumdumngeg iti kanta dagiti tumatayab, ken mangbuybuya kadagiti sora a malabsak kadagidiay a langalang a dalan. Ti sabali pay a mangparparagsak kaniak isu ti pannakaammok a matultulongak dagiti tattao iti panangbisitak kadakuada. Adu dagiti nagsurat kaniak tapno iyebkasda ti panagyamanda. Adda dagiti personal nga agyaman kaniak no agkikitakami kadagiti pagasambleaan. Anian a makaparagsak a makitak dagiti tattao a mangdadaer kadagiti personal a parikutda ken rumangrang-ay ti espiritualidadda!

Addaan iti Katakunaynay Kamaudiananna

Bayat dagidi a tawtawen ti trabaho a panagdaliasat, masansan nga agmaymaysaak, ket dayta ti nangisuro kaniak nga agtalek ken ni Jehova kas ti “batok ken salindegko.” (Salmo 18:2) Kanayonanna, ammok a no saanak a kasado, maipamaysak ti trabaho mainaig iti Pagarian.

Ngem idi 1978, naam-ammok ti payunir a ni Júlia Takahashi. Tapno makapagserbi iti lugar a dakdakkel ti panagkasapulan kadagiti agibumbunannag iti Pagarian, immikkat ni Júlia iti natalged a trabahona kas maysa a nars iti dakkel nga ospital ti São Paulo. Dagiti Kristiano a panglakayen a makaam-ammo kenkuana raemenda unay dagiti naespirituan a galad ken abilidadna kas payunir. Kas mabalin a mapanunotyo, adda dagiti nasdaaw idi ikeddengko ti mangasawa kalpasan ti nagadun a tawen. Maysa a nasinged a gayyem ti saan a mamati, ket inkarina a mangted iti 270 a kilo a toro no talaga a mangasawaak. Intunomi dayta a toro idi nagkasarkami ken ni Júlia idi Hulio 1, 1978.

Panagtultuloy iti Laksid ti Nakapuy a Salun-at

Kinaduaannak ni Júlia iti trabaho a panagdaliasat, a nagbisitakami kadagiti kongregasion iti abagatan ken abagatan a daya ti Brazil iti simmaganad a walo a tawen. Kadagita a tiempo a naaddaanak iti sakit ti puso. Namindua a natalimudawak bayat a mangaskasabaak idiay tay-ak. Gapu kadagiti limitasionko, inawatmi ti annongen kas special pioneer idiay Birigüi, São Paulo State.

Iti daytoy a tiempo, intukon dagiti Saksi idiay Birigüi ti panangiluganda kaniak tapno agpakonsulta iti doktor idiay Goiânia, agarup 500 a kilometro ti kaadayona. Apaman a timmalged ti kasasaadko, naoperaak tapno maikabil ti maysa a pacemaker. Kalpasan ti agarup 20 a tawenen, kasapulan ti dua a kanayonan a panangopera iti pusok. Kaskasdi, aktiboak latta iti trabaho a panangaramid iti adalan. Kas iti nagadu a nasungdo a Kristiano nga assawa, nagtultuloy ni Júlia a gubuayan ti pigsa ken pammaregta.

Nupay nalimitaran ti maaramidak ken maup-upayak no dadduma gapu kadagiti parikut iti salun-atko, kabaelak pay latta ti agpayunir. Palagipak ti bagik a saan a pulos nga inkari ni Jehova ti nanam-ay a biag iti daytoy daan a sistema. No ni apostol Pablo ken dagiti dadduma a matalek a Kristiano ket masapul nga aganusda, masapul met nga aganustayo.​—Aramid 14:22.

Itay nabiit, nasarakak ti Biblia a damo a nagun-odko idi dekada 1930. Iti makin-uneg ti akkub, insuratko ti numero a 350​—ti bilang dagiti mangibumbunannag iti Pagarian idiay Brazil idi mangrugiak a tumabuno kadagiti Nakristianuan a gimong idi 1943. Kasla di nakappapati nga adda itan ti nasurok a 600,000 a Saksi iti Brazil. Anian a pribilehio ti maaddaan iti bassit a paset iti daytoy a panagrang-ay! Binendisionannak la ketdi ni Jehova gapu iti panagtultuloyko. Kas iti salmista, maikunak: “Nagaramid ni Jehova iti naindaklan a banag iti daydiay naaramidanna kadatayo. Nagbalintayo a narag-o.”​—Salmo 126:3.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 9]

Dagiti Saksi a mangipakpakaammo iti palawag publiko iti damo nga asamblea iti siudad ti Salvador, idi 1943

[Ladawan iti panid 10]

Dagiti Saksi a sumangsangbay idiay São Paulo tapno tumabuno iti Dagiti Naragsak a Nasion nga Asamblea, idi 1946

[Dagiti Ladawan iti panid 10, 11]

Iti trabaho a panagdaliasat bayat ti naudi a tawtawen ti dekada 1950

[Ladawan iti panid 12]

Dakami ken ni Júlia a baketko