Saanka nga Agpaallilaw

DON QUIXOTE ti nagan ti nalatak a karakter iti maysa a tradisional a sarsarita a pinutar ti Espaniol nga autor idi maika-16 a siglo a ni Miguel de Cervantes. Don Quixote met laeng ti paulo dayta a sarsarita. Iti dayta a nobela, pinampanunot ni Don Quixote dagiti sarsarita maipapan kadagiti maingel a kabaliero a sumilsileng ti kabal ken armasda a mangar-arayat kadagiti agpegpeggad a babbai. Nagangayanna, pinatina metten nga isu ket maysa a maingel a kabaliero. Iti maysa a nalatak a paset dayta a sarsarita, rinaut kampay idi ni Don Quixote dagiti molino ti angin (windmill) nga imbilangna kas maysa a buyot dagiti naranggas a higante. Kombinsido ni Don Quixote a paset ti panagserbina iti Dios ti panangpapatayna kadagiti impagarupna a higante, ngem nagbanag laeng iti nakaro a pannakaibabainna.

Siempre, parparbo laeng ti estoria a Don Quixote. Nupay kasta, saan nga ang-angaw ti maallilaw. Kas pagarigan, no ti maysa a tao ket kanayon nga uminum iti adu nga arak gapu ta patienna nga awan pagdaksan dayta, madadael la ketdi ti salun-atna ken ti biag ti pamiliana. Kasta met, no ti maysa a tao nga adda sakitna nga anorexia ket nagbassit ti kanenna gapu ta patienna nga isu ket nasalun-at ken umdasen ti ipapaunegna, saan la ketdi nga agpaut ti biagna.

Posible kadi met a maallilaw ti siasinoman kadatayo? Makapaladingit ta posible dayta. Kinapudnona, agpegpeggadtayo amin a maallilaw. Karaman iti dayta ti posibilidad a naallilawtayo kadagiti ipatpategtayo a narelihiosuan a patpatien​—a mabalin a mamagpeggad kadatayo. Apay? Ania ti aramidem tapno saanka a maallilaw?

Dagiti Peggad ti Pannakaallilaw

Sigun iti maysa a diksionario, ti pannakaallilaw ket “panamati a pudno wenno maikanatad ti palso wenno saan nga agpayso.” Ipasimudaag pay dayta ti “panangipapilit iti palso nga ideya wenno patpatien nga agresulta iti kinaignorante, pannakariro, wenno kinaawan gaway.” Ti kangrunaan a kaipapanan ti sao, agraman ti dadduma a sasao a kas iti “iyaw-awan” ket ti panangisiasi iti maysa a tao babaen ti di madmadlaw a pamay-an. Siempre, agpegpeggad ti maysa a tao no dina ammo nga adda mangitugtuggod kenkuana iti “kinaignorante, pannakariro, ken kinaawan gaway” babaen ti palso nga impormasion.

Nakalkaldaang ta dagiti tattao a naallilaw wenno naisiasi saanda a kaskarina a matallikudan lattan dagiti patpatienda iti laksid dagiti nalawag a pammaneknek a palso dagita. Nalabit a naisinggalut unay ti riknana iti patpatienna isu a dina latta ikankanon ti aniaman a mangpaneknek a palso dayta.

Agpegpeggadtayo Kadi?

Nalabit a maisaludsodmo, ‘Panaglablabes kadi ti panangibaga nga agpegpeggadtayo amin a maallilaw maipapan kadagiti narelihiosuan a patpatientayo?’ Saan, yantangay ni Satanas a Diablo, nga inawagan ni Jesus iti “ama ti kinaulbod,” ket determinado a mangallilaw ken mangisiasi kadatayo amin. (Juan 8:44) Ni Satanas ket nadeskribir pay iti Biblia kas “ti dios daytoy a sistema ti bambanag.” “Binulsekna ti pampanunot” ti minilmilion a tattao iti intero a historia. (2 Corinto 4:4) Uray ita, ikagkagumaanna nga ‘iyaw-awan ti intero a mapagnaedan a daga.’​—Apocalipsis 12:9.

Sipud pay iti pangrugian ti pakasaritaan ti tao, al-allilawenen ni Satanas ti sangatauan. Kas pagarigan, inallilawna ni Eva tapno mamati a saan a masapul nga agpasakup kadagiti linteg ti Namarsua kenkuana ken posible nga ‘agbalin a kas iti Dios, a makaammo iti naimbag ken dakes,’ kayatna a sawen, maikeddengna no ania ti naimbag ken dakes. (Genesis 3:1-5) Dayta ti damo a nakaro a panangallilaw, ta nupay naipaayan dagiti tattao iti wayawaya nga agpili no ania ti aramidenda, saanda a naparsua nga addaan abilidad a mangikeddeng no ania ti naimbag ken dakes. Kas Namarsua ken Soberano, ti laeng Dios ti addaan iti kasta a karbengan ken autoridad. (Jeremias 10:23; Apocalipsis 4:11) Anian a pannakaallilaw ti maysa a tao no patienna a ti kalintegan nga agpili no ania ti naimbag ken dakes ket kaipapananna ti kalintegan a mangikeddeng no ania ti naimbag ken dakes! Nakalkaldaang ta maysa dayta a silo a naglaka a pakatnagan dagiti imperpekto a tattao.

Posible Kadi a Maallilawka Met?

Mabalin a ginasgasut a tawenen dagiti narelihiosuan a patpatiem, a nalabit impatawid dagiti naglabas a henerasion. Ngem dina kaipapanan a pudno dagiti patpatien gapu laeng ta nabayagen dagita. Apay? Ngamin, ilawlawag ti Biblia a di nagbayag kalpasan ti ipapatay dagiti apostol ni Kristo, timmaud dagiti manangallilaw iti uneg ti kongregasion Kristiano ket insuroda dagiti “tiritir a bambanag tapno iyadayoda a pasuroten kadakuada dagiti adalan.” (Aramid 20:29, 30) Sisisikap nga al-allilawenda dagiti tattao “babaen kadagiti makaguyugoy nga argumento” kasta met a “babaen iti pilosopia ken ubbaw a panangallilaw maitunos iti tradision dagiti tattao.”​—Colosas 2:4, 8.

Adda kadi nakaidumaan ti kasasaad ita? Awan, agsipud ta impakdaar ni apostol Pablo a kumarkaro pay dagiti paspasamak “kadagiti maudi nga aldaw” a pagbibiagantayo ita. Insuratna: “Dagiti nadangkes a tattao ken dagiti agpampammarang rumang-aydanto manipud dakes nga agturong iti dakdakes pay, a mangyaw-awan ken mayaw-awanda [wenno, “mangal-allilaw ken maal-allilawda,” Phillips].”​—2 Timoteo 3:1, 13.

Nainsiriban ngarud a sipapasnek nga ipangagtayo ti pakdaar ni apostol Pablo: “Iti kasta ti mangipagarup nga isu sitatakder agannad koma a saan a maikulbo.” (1 Corinto 10:12) Siempre, tuktukoyen ni Pablo ti takder ti maysa a tao iti imatang ti Dios. Kinapudnona, no ipagaruptayo a dinatay pulos maallilaw ni Satanas, dayta a mismo ket nakaro a pannakaallilaw. Sigurado a maipasangotayo amin kadagiti “pangallilaw a pamuspusan” ni Satanas. (Efeso 6:11) Dayta ti makagapu nga inyebkas ti apostol ti panagamakna mainaig kadagiti padana a Kristiano ‘di la ket ta, kas iti panangallilaw ti serpiente ken Eva babaen ti kinasikapna, dagiti panunotda mapagbalin a rinuker a mayadayo iti kinapasnek ken iti kinadalus a maiparbeng iti Kristo.’​—2 Corinto 11:3.

Kasano a Maliklikam ti Pannakaallilaw?

Ania ti aramidem tapno dinaka maallilaw ni Satanas? Kasanom a masigurado nga ‘agdaydayawka iti Dios a buyogen ti espiritu ken kinapudno’? (Juan 4:24) Usarem dagiti impaay kenka ni Jehova a Dios. Umuna, inikkannaka ti “pannakabael nga agpanunot” tapno mapagdumam ti no ania ti pudno ken palso. (1 Juan 5:20) Pinagbalinna pay a posible a mailasinmo dagiti gakat ni Satanas. (2 Corinto 2:11) Kinapudnona, impaayna amin a kasapulam tapno mapagballigiam dagiti panagregget ni Satanas a mangallilaw kenka.​—Proverbio 3:1-6; Efeso 6:10-18.

Kapatgan iti amin, ti Dios impaayannaka iti di agkibaltang a pamay-an a pangsalaknibmo iti bagim. Ania dayta? Dayta met laeng ti imparegta idi ni apostol Pablo a pagpannurayan ti kaduana a ni Timoteo no maipapan iti narelihiosuan a pammati. Kalpasan ti panangballaagna maipapan ‘kadagiti nadangkes a tattao ken kadagiti agpampammarang,’ indagadag ni apostol Pablo ken ni Timoteo a sarangtenna dagita babaen ti panangsiguradona nga amin a patpatienna ket naibasar iti “nasantuan a sursurat,” kayatna a sawen, iti Biblia a nasantuan a Sao ti Dios.​—2 Timoteo 3:15.

Siempre, adda dagiti mangibaga a nayaw-awan ti siasinoman a mamati iti Dios ken mangibilang iti Biblia kas naipaltiing a Sao ti Dios. Ngem iti kinapudnona, dagidiay nayaw-awan ket dagiti mangyaleng-aleng iti amin nga ebidensia a mangpampaneknek nga adda Namarsua ken ti Biblia ti pudno a naipaltiing a Sao ti Dios.a​—Roma 1:18-25; 2 Timoteo 3:16, 17; 2 Pedro 1:19-21.

Imbes nga agpaallilawka iti “barengbareng pannakaawagna kas ‘pannakaammo,’” usarem ketdi ti Sao ti Dios a mangpaneknek no ania ti pudno. (1 Timoteo 6:20, 21) Tuladem koma dagiti natakneng ti panagpampanunotda a lallaki ken babbai a kinasabaan ni apostol Pablo idiay Berea. ‘Inawatda ti sao buyogen ti napalalo a kinagagar ti panunot.’ Saanda laeng a basta namati a dagus iti insuro kadakuada ni apostol Pablo no di ket “siaannad a suksukimatenda ti Kasuratan iti inaldaw no agpayso dagitoy a banag.”​—Aramid 17:11.

Awan ti rumbeng a pagbutngam no sukimatem dagiti patpatiem iti kasta a pamay-an. Kinapudnona, iparparegta kenka ti Biblia a ‘siguraduem dagiti amin a banag’ sakbay nga awatem dagita kas pudno. (1 Tesalonica 5:21) Idi arinunos ti umuna a siglo K.P., indagadag ni apostol Juan kadagiti padana a Kristiano: “Dungdungnguen, saanyo a patien ti tunggal naipaltiing nga ebkas, no di ket subokenyo dagiti naipaltiing nga ebkas tapno makitayo no nagtaudda iti Dios.” (1 Juan 4:1) No kasta, uray no ti maysa a narelihiosuan a pannursuro ket kasla “naipaltiing” wenno naggapu iti Dios, nainsiriban a sukimatem ti Kasuratan tapno masiguradom dayta sakbay a patiem dayta kas pudno.​—Juan 8:31, 32.

Agtignayka Maitunos iti Naadalmo

Nupay kasta, adda pay kasapulan. Insurat ni adalan a Santiago: “Agbalinkayo a managtungpal iti sao, ket saan a managdengngeg laeng, nga al-allilawenyo ti bagbagiyo iti ulbod a panagrasrason.” (Santiago 1:22) Saan nga umdas ti panangammo kadagiti isursuro ti Biblia. Masapul nga agtignayka maitunos kadagita. Kasano? Babaen ti panangaramidmo kadagiti bilin ti Dios ken saanmo a panangaramid kadagiti iparitna.

Kas pagarigan, kitaem ti panagrakaya ti moralidad iti aglawlawtayo. Saan aya nga ipakita dayta ti kinaballigi ni Satanas a mangal-allilaw kadagiti tattao tapno pagarupenda nga awan ti pagdaksan ti panangyaleng-aleng kadagiti moral a pagalagadan ti Dios? Dayta ti makagapu a prangka nga imballaag ni apostol Pablo kadagiti Kristiano: “Dikay payaw-awan: Ti Dios saan a maysa a marabrabak. Ta aniaman nga imulmula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna.”​—Galacia 6:7.

Saanka koma nga agbalin a kas iti “maag a lalaki” a dinakamat ni Jesus a “dumngeg” iti sasaona ngem “saanna nga aramiden” dagita. Kas iti karakter a ni Don Quixote, a naallilaw iti bukodna nga imahinasion, naallilaw ti “maag a lalaki” gapu ta impagarupna a kabaelanna ti mangibangon iti natibker, natalged a balay iti naruka a kadaratan. Imbes ketdi, agbalinka koma a kas iti lalaki a ‘nangbangon iti balayna iti rabaw ti dakkel a bato.’ Inawagan ni Jesus dayta a lalaki kas “masirib” gapu ta dimngeg iti sasao ni Jesus ‘ket inaramidna’ dagita.​—Mateo 7:24-27.

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 12, 13]

Makitam Kadi no Ania a Talaga ti Pudno?

Idi dekada 1930, adda drinowing ti artist a taga Sweden a ni Oscar Reutersvärd nga impabuyana iti publiko dagiti makuna nga imposible a ladladawan. Maysa a moderno a pagarigan ti naipakita iti kannigid. Iti apagbiit a panangmatmat, daytoy a drowing pagparangenna a nakappapati ti banag a nalawag a mailabsing iti pagalagadan ti umiso a panagpampanunot. Ngem no sukimaten a naimbag, daytoy ket nasikap a pamay-an ti artist tapno mariro ti agbuybuya.

Saan laeng a dagiti imposible a ladladawan ti agparang a naiduma iti agpaypayso. Agarup dua ribu a tawen ti napalabasen, namakdaar ti Biblia: “Agaluadkayo: amangan no adda asinoman a mangkayawto kadakayo kas naanupanna babaen iti pilosopia ken ubbaw a panangallilaw maitunos iti tradision dagiti tattao, maitunos iti pagdamdamuan a bambanag ti lubong ket saan a maitunos ken Kristo.”​—Colosas 2:8.

Nakapatpateg daytoy a pakdaar ta biktima iti pannakaallilaw ti mismo a nangisurat kadagita​—ni Saul iti Tarso. Maysa kadagiti kalatakan a narelihiosuan a maestro ti nangisuro ken Saul ken nasinged idi kadagiti addaan iti nangato a saad. Gapuna, isu ti kita ti tao a saan a kaskarina a maallilaw.​—Aramid 22:3

Namati ni Saul a nakondenar ti siasinoman a saan nga umanamong kadagiti narelihiosuan a tradision ken kaugalian nga an-annurotenna. Gapu ta inikkan dagiti narelihiosuan a lider iti autoridad, imbilangna nga inted kenkuana ti Dios ti rebbengen a mangukom kadagiti agkedked a mangtallikud iti Nakristianuan a pammati. Inanamonganna pay ti pannakapapatay ti maysa kadagiti kailianna gapu iti palso a pammabasol a panagtabbaaw.​—Aramid 22:4, 5, 20.

Idi agangay, natulongan ni Saul a mangilasin no ania ti nagdumaan ti naimbag ken dakes, ti anamongan ti Dios ken ti dina anamongan. Apaman a nabigbig ni Saul ti biddutna, nagbalbaliw daytoy a naregta a lalaki ket nagdinamag kas ni Pablo, a maysa nga apostol ni Jesu-Kristo. Gapu ta saanen a biktima ti panangallilaw, nasarakan ni Pablo ti pudno a wagas ti panagdayaw.​—Aramid 22:6-16; Roma 1:1.

Kas ken Pablo, adu a napasnek a tattao ti naallilaw idi kadagiti sursuro a mabalin a mayasping kadagiti imposible a ladladawan. Namatida kadagiti patpatien nga agparang a nakappapati ngem saan a naibatay iti Sao ti Dios. (Proverbio 14:12; Roma 10:2, 3) Idi agangay, adda timmulong kadakuada tapno masukimatda no pudno a talaga dagiti patpatienda ken no nasayaat dagiti bunga a patpatauden ti relihionda. (Mateo 7:15-20) Bayat ti pananggun-odda iti umiso a pannakaammo iti Biblia, natignayda a nangbalbaliw kadagiti patpatien ken estilo ti panagbiagda tapno magun-odda ti anamong ti Dios.

Kayatmo kadi a tuladen ti ulidan ni apostol Pablo babaen ti panangusigmo no dagiti patpatiem ket naibatay met laeng iti Biblia a Sao ti Dios? Maragsakan dagiti Saksi ni Jehova a tumulong kenka.

[Picture Credit Line iti panid 10]

Inkitikit ni Doré