Pinabilegnak ti Pammatik—Panangibtur iti ALS

KAS INSALAYSAY NI JASON STUART

“Ladingitek, Mr. Stuart. Addaanka iti amyotrophic lateral sclerosis, wenno ALS, a pagaammo met kas Lou Gehrig’s disease.”a Kalpasanna, imbaga ti doktor ti nakalkaldaang a pagbanagak: Inton agangay, diakton makakuti wenno makasao, ket daytoy a sakit ti pakatayak. “Kasano pay kapaut ti biagko?” dinamagko. “Nalabit tallo agingga iti lima a tawen,” kinunana. Agtawenak laeng idi iti 20. Ngem agpapan pay iti dayta makapaladingit a damag, nariknak a naparaburanak latta iti adu a wagas. Palubosandak a mangilawlawag.

NAIPASNGAYAK idi Marso 2, 1978, idiay Redwood City, California, E.U.A., ti maikatlo iti uppat nga annak da Jim ken Kathy Stuart. Ti dadakkelko nasged ti ayatda iti Dios, ket insuroda kaniak ken kadagiti kakabsatko a da Matthew, Jenifer, ken Johnathan ti nauneg a panagraemmi kadagiti naespirituan a prinsipio.

Malagipko pay a regular a paset ti rutina ti pamiliami ti panangasaba iti binalaybalay, panangyadal iti Biblia, ken itatabuno kadagiti Nakristianuan a gimong. Dayta a naespirituan a pannakapadakkel ti nangpabileg iti pammatik ken Jehova a Dios. Diak pulos impagarup a masubok ti pammatik iti kasta unay.

Pimmayso ti Arapaapko idi Ubingak

Idi 1985, impannakami ni tatangko a sangapamiliaan idiay New York tapno agpasiarkami idiay Brooklyn Bethel, ti sangalubongan a hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova. Nupay pito pay la idi ti tawenko, imbilangkon a naisangsangayan ti Bethel. Kasla maragsakan ti amin iti trabahoda. Kinunak iti bagik nga inton dumakkelak, mapanak idiay Bethel tapno tumulongak nga agaramid kadagiti Biblia agpaay ken Jehova.

Idi Oktubre 18, 1992, insimbolok ti dedikasionko ken Jehova babaen ti panagbautisar. Sumagmamano a tawen kalpasanna, idi agtawenakon iti 17, impasiarnak manen ni tatang idiay Bethel. Gapu ta bumarbaroakon, ad-addan a maawatak ti kinapateg ti trabaho sadiay. Nagawidak nga ad-adda a determinado a mangragpat iti kalatko nga agserbi idiay Bethel.

Idi Setiembre 1996, rinugiak ti agserbi kas regular pioneer, wenno amin-tiempo a managebanghelio. Tapno maipamaysak ti panunotko iti kalatko, impasnekko dagiti naespirituan a banag. Simmansan ti inaldaw a panagbasak iti Biblia ken personal a panagadalko. Iti rabii, dimngegak kadagiti nairekord a palawag a naibasar iti Biblia. Dadduma kadagitoy a palawag ti nangdakamat kadagiti kapadasan dagiti Kristiano a kapilitan a nangsaranget iti ipapatay buyogen ti di maisin a pammatida iti asidegen a Paraiso ken iti panagungar. (Lucas 23:43; Apocalipsis 21:3, 4) Di nagbayag, kabesadokon dagitoy a palawag. Diak pulos impagarup no kasano kapateg dagita a makapabileg nga impormasion iti asideg idin a masanguanan.

Idi Hulio 11, 1998, adda simmangpet a surat manipud idiay Brooklyn. Wen, naawisak nga agserbi idiay Bethel. Makabulan kalpasanna, addaakon iti siledko idiay Bethel. Natudinganak nga agtrabaho iti pagaramidan kadagiti libro a maipatulod kadagiti kongregasion. Pimmayson ti arapaapko idi ubingak. Addaakon iti Bethel nga ‘agar-aramid kadagiti Biblia agpaay ken Jehova’!

Timmanor ti Sakit

Nupay kasta, makabulan wenno nasurok kalpasan a simmangpetak idiay Bethel, nadlawko a marigatanak a mangunnat iti tammudok. Nabiitak met a mabannog iti trabahok a para dalus iti swimming pool. Napanunotko a diak la ngamin naruam. Sakbayna, nagtrabahoak metten kadagiti nadagdagsen ngem iti dayta ngem awan met ti kasta a nariknak.

Iti las-ud ti sumagmamano a lawas manipud idi simmangpetak idiay Bethel, kimmaro dagiti sintoma. Diak matulad ti kapartak ti dadduma nga agtutubo a lallaki a sisisiglat nga umuli ken umulog iti agdan. Karaman iti trabahok iti pagaramidan kadagiti libro ti panagbagkat kadagiti nagtutuon a nairingpasen a libro. Saanak laeng a nalaka a mabannog no di ket agkukot pay ti makinkannawan nga imak. Kimmapuy metten ti masel iti tanganko, isu nga idi agangay, pulos a diak maunnaten ti tanganko.

Idi ngalay ti Oktubre, dua la a bulan kalpasan ti isasangpetko idiay Bethel, nadayagnos ti doktor nga ALS ti sakitko. Bayat a pimmanawak iti klinika ti doktor, dagus a linagipko dagiti inkabesak a palawag a naibasar iti Biblia. Adda la ketdi ti espiritu ni Jehova kaniak gapu ta uray no ammok a dandaniakon matay, saanak a mabuteng. Basta rimmuarak ken inurayko ti pagluganak nga agsubli idiay Bethel. Inkararagko ken Jehova a papigsaenna ti pakinakem ti pamiliak inton ipakaammok kadakuada ti kasasaadko.

Kas iti nadakamatko itay, nariknak a naparaburanak latta. Pimmayson ti arapaapko idi ubingak nga agserbiak idiay Bethel. Iti dayta a rabii, nagnaak iti Brooklyn Bridge, ket nagyamanak ken Jehova gapu iti panangipalubosna a maragpatko ti arapaapko. Sipapasnek met a kiniddawko a tulongannak a mangdaer iti daytoy nakaam-amak a pakasuotak.

Adu a gagayyem ti immawag tapno mangipaayda iti panangandingay ken pammaregta. Inkarigatak ti agbalin a naragsak ken positibo. Ngem agarup makalawas kalpasan ti dayagnosis, idi kasarsaritakon ni Mamang iti telepono, imbagana a nasayaat ta nakaturturedak ngem awan dakesna no agsangitak. Kaibagbagana pay laeng dayta idi nangrugin nga agsaibbekak. Pagammuan ta naamirisko nga asidegen a mapukawko ti amin nga arapaapko.

Nagagaran da Mamang ken Papang a mangyawid kaniak, isu a maysa nga agsapa idi arinunos ti Oktubre, sinorpresadak idi nagtuktokda iti ridaw ti siledko. Iti simmaganad a sumagmamano nga aldaw, impasiarko ida iti Bethel ken inyam-ammok ida kadagiti gagayyemko agraman kadagiti nabayagen a kameng ti pamilia ti Bethel. Dagiti napateg nga aldaw a panangiranudko kadagiti dadakkelko iti kapadasak idiay Bethel ti maysa kadagiti kararagsakan a malagipko iti biagko.

Panangpanunot Kadagiti Nasagrapko nga Adu a Bendision

Sipud idin, intultuloynak a binendisionan ni Jehova iti adu a wagas. Idi Setiembre 1999 ti damo a panagpalawagko iti publiko. Nabaelak ti agpalawag iti nadumaduma a kongregasion, ngem idi agangay, agbeddalakon isu a nasken nga isardekon ti agpalawag iti publiko.

Ti awan sarday nga ayat ken panangandingay ti pamilia ken kakabagiak, agraman ti naespirituan a pamiliak ti maysa pay a bendision. Bayat a kumapkapuy dagiti gurongko, dagiti gagayyemko antabayendak a magna iti pangasabaanmi. Dadduma ti umay pay ketdi idiay balaymi tapno tumulong a mangaywan kaniak.

Ti kaingungotko a ni Amanda ti maysa kadagiti kadakkelan a bendision a nasagrapko. Idi nagawidak manipud Bethel, nagbalinkami nga aggayyem ket nagustuak unay ti naespirituan a kinanataenganna. Imbagak kenkuana ti amin maipapan iti sakitko nga ALS ken ti imbaga ti doktor a pagbanagak. Masansan nga agkaduakami a mangasaba sakbay a naginnaremkami. Nagkasarkami idi Agosto 5, 2000.

Kastoy ti kuna ni Amanda: “Nagustuak ni Jason gapu iti panagayatna iti Dios ken iti kinaregtana kadagiti naespirituan a banag. Gagangay a napasig kenkuana dagiti agtutubo ken natataengan. Saanak a maun-uni ken managbabainak, ngem naganaygay ken nakaranting ken mannakilangen ni Jason. Agpadakami a managpakatawa, isu a masansan nga aginnangawkami. Naglag-an ti riknak kenkuana, a kas man la nabayagen nga agam-ammokami. Impaawat kaniak ni Jason ti sakitna ken ti pagbanaganna. Ngem napanunotko a naragragsakkami no agkaduakaminton. Malaksid iti dayta, talaga nga awan ti sigurado iti daytoy a sistema ti bambanag. ‘Ti tiempo ken ti di mapakpakadaan a pasamak’ ket umapay uray kadagiti nasalun-at.​—Eclesiastes 9:11.

Panangipamuspusan a Makikomunikar

Bayat a saan unayen a maawatan ti panagsaok, ni Amanda ti nagbalinen a managipatarusko. Idi saanakon a pulos a makasao, nakapanunotkami iti espesial a pamay-an ti pannakikomunikar. Ibaga ni Amanda dagiti letra ti alpabeto, ket no ibagana dagiti letra a kayatko, agkiremak. Laglagipenna dayta a letra, isu a mapankami manen iti sumaganad a letra. Iti kasta, maispelingko ti intero a grupo ti sasao. Limmaingkami ken Amanda iti daytoy a pannakikomunikar.

Ita, gapu iti moderno a teknolohia, addaanak iti laptop computer a makatulong kaniak a makikomunikar. I-type-ko ti kayatko nga ibaga, ket ti timek iti computer ti mangibalikas iti aniaman nga in-type-ko. Gapu ta diak makutin dagiti imak, adda infrared sensor a naitutok kadagiti pingpingko ken makarikna iti aniaman a panaggarawko. Adda kahon nga addaan kadagiti alpabeto nga agparang iti suli ti iskrin ti computer. No kutiek ti pingpingko, agbalin a nabuldak ti letra a kayatko ken mai-type dagiti sasao.

Babaen daytoy a computer, masuratak dagiti interesado iti Biblia​—dagidiay masarakan ni baketko iti panangasabana. Babaen ti panangusarko iti timek ti computer, maiparangko dagiti inensayok a pamay-an ti panangasaba ken panangyadal iti Biblia. Gapu kadagitoy, makapagtultuloyak nga agserbi kas regular pioneer. Iti nabiit pay, nabaelak manen ti agpalawag ken mangtaming iti dadduma a paset a mangisuro iti kongregasion a pagserserbiak kas ministerial nga adipen.

Panangtaginayon iti Kinamanagpakatawa

Addan sumagmamano a makapaladingit a napasaranmi. Bayat a kumapkapuy dagiti gurongko, kanayon a problemak ti pannakatumbak. Saan la a namnaminsan a natumbaak a nakasugatan ti ulok. Sumikkil dagiti maselko isu a matumbaak a kas iti kayo. Dagidiay makakita kaniak ket maam-amak ken agdardaras nga umay mangarayat kaniak. Ngem masansan nga agpakatawaak tapno saanda a madanagan. Tagtaginayonek ti kinamanagpakatawak. Ania pay koma ti maaramidak? No makapungtotak iti nasaem a mapaspasamak iti biagko, ania ngay koma ti maganabko?

Maysa a rabii, idi rimmuarkami ken Amanda a kadua ti dua a gagayyemmi, pagammuan ta natumbaak isu a nasaktan ti ulok. Malagipko ti tallo a maseknan a rupa nga immarayat kaniak sa dinamag ti maysa kadagiti gagayyemmi no nasaktanak.

“Saan met ketdi,” kinunak, “ngem bin-ig metten a bituen ti makitak.”

“Agpayso?” dinamag ti gayyemko.

“Wen, kitaem,” sa intudok ti langit. “Nakapimpintasda.” Nagkakatawada amin.

Panangdaer iti Inaldaw a Pakarigatan

Bayat a bumasbassit dagiti maselko, ad-adun ti pakarigatak. Dagiti simple nga annongen, kas iti pannangan, panagdigus, panagusar iti inidoro, ken panangibutones iti kawesko ket nagbalinen a makabannog ken makapaupay iti kada aldaw. Ita, kimmapuyen ti kasasaadko agingga a diak makakutin, makasao, makapangan, wenno makaanges no awan ti tumulong kaniak. Adda tubo a pagnaan iti taraon a naitudok iti tianko ket bin-ig a likido ti taraonko. Adda met ventilator a naikonektar iti tubo ti karabukobko tapno makaangesak.

Nupay kayatko a siak latta koman ti mangaramid kadagiti bambanag no mabalin, kanayon a situtulok ni Amanda a tumulong kaniak. Bayat nga ad-addan nga agpannurayak kenkuana, pulos a dina imparikna a kasla nakapimpimanak. Kanayon a padayawannak. Talaga a naisangsangayan ti panangtaripatona kaniak, ngem ammok a saan a nalaka dayta.

Kastoy ti panangilawlawag ni Amanda iti riknana: “In-inut a kumapkapuy ni Jason, isu a nasursurok no kasanok nga aywanan bayat a kumarkaro ti kasasaadna. Gapu ta adda ventilator a naikabit kenkuana, masapul a maaywanan iti 24 nga oras. Adu a plema ken katay ti maurnong iti barana, a nasken a maikkat babaen ti alikamen a pagsultop isu nga agpadakami a mapuyat. No dadduma, maupayak ken mariknak a kasla awan ti tumultulong kaniak. Nupay kanayon nga agkaduakami, marigatanak a makisarita kenkuana. Nakaragragsak idi, ngem ita, dagiti laengen matana ti agkutkuti. Ngem nakaay-ayat latta ken nasiglat ti panunotna. Nupay kasta, mailiwak iti timekna. Mailiwak metten iti panangarakupna kaniak ken uray iti panangiggemna laeng koma iti imak.

“No dadduma, salsaludsoden dagiti tattao no kasano ti panangdaerko. Sabagay, daytoy a rigat ti nangisuro kaniak a rumbeng nga agpannurayak unay ken Jehova. No agpannurayak iti bagik, agkonsumisionak ken kasla marigatanak payen nga umanges. Makatulong ti panagkararag, ta ni Jehova ti kakaisuna nga agpayso a makaawat kaniak ken iti mapaspasarak. Dakkel a tulong ti nagannak ni Jason. Kanayon nga addada no masapul nga aginanaak wenno kayatko ti rummuar tapno mangasaba. Apresiarek met ti tulong ken panangandingay dagiti kakongregasionmi. Ti maysa pay a makatulong kaniak isu ti pananglagipko nga aniaman a panagsagaba iti daytoy a sistema ket ‘apagkanito ken nalag-an.’ (2 Corinto 4:17) Ikagkagumaak nga ipamaysa ti panunotko iti sumungsungad a baro a lubong. Sadiay nga aturento ni Jehova ti amin. Nalabit agkatawa ken agsangitakto met inton awanen amin dagitoy a pakarigatan sa normal ken umimbagton ni Jason.”

Panangdaer iti Panagleddaang

Aminek a no dadduma maupayak unay ta pulos nga awan gawayko ken siak ketdin ti agtugtugaw iti daytoy de pilid a tugaw idinto ta siak ti lalaki. Malagipko ti naminsan idi a kaaddami iti balay ni manangko para iti panagtataripnong ti pamiliami. Diak pay nangan isu a mabisinak. Madaman nga im-imasen ti amin ti natuno a hamburger ken mais. Bayat a buybuyaek ti dadduma a mangmangan ken makiay-ayam kadagiti maladaga, napalalot’ lidayko. Napanunotko: ‘Saan a nainkalintegan daytoy! Apay a naikapisak kadagitoy a banag?’ Diak kayat a madadael ti ragsak ti amin iti dayta a rabii, isu nga impakaasik ken Jehova a tulongannak a mangmedmed kadagiti luak.

Impalagipko iti bagik a no kanayon nga agmatalekak, maikkak iti gundaway ni Jehova a ‘mangsungbat ken Satanas, a mangum-umsi kenkuana.’ (Proverbio 27:11) Daytoy ti nangpabileg kaniak, ta maamirisko a nagadu pay ti adayo a napatpateg ngem iti pannanganko iti mais wenno pannakiay-ayam kadagiti maladaga.

Ammok a para iti masakit, bin-ig a dagiti parikutna ti sangkapanunotna. Ngem natakuatak a makatulong ti panagbalin nga ‘aduan iti aramiden iti trabaho ti Apo.” (1 Corinto 15:58) Babaen ti panagbalin nga okupado iti ministerio, awan tiempok a mariribukan kadagiti parikutko. Gubuayan ti kinaragsakko ti panangipamaysak iti panangtulong iti sabsabali a mangpatanor iti pammati ken Jehova.

Adda pay nakatulong kaniak a mangparmek iti panagleddaang. Pampanunotek ti adu a kapadasan dagiti matalek a naibalud, no dadduma agmaymaysada a naipreso, gapu ta dida kayat nga isardeng ti mangasaba maipapan iti Pagarian ti Dios. Iyarigko a seldak ti siledko ken maysaak a balud gapu iti pammatik. Pampanunotek dagiti nasaysayaat a kasasaadko ngem iti dadduma kadakuada. Makagun-odak iti literatura a naibasar iti Biblia. Makatabunoak a mismo kadagiti Nakristianuan a gimong, wenno babaen iti telepono. Siwayawayaak a mangasaba. Addaanak met iti patpatgen a kaingungot a kanayon a kaduak. Ti panangpanunot iti dayta ti nakatulong kaniak a mangapresiar no kasano a naparaburanak.

Ti imbaga ni apostol Pablo ti nangruna nga apresiarek: “Gapuna saankami a sumuko, ngem uray pay no ti kinataomi iti ruar ket kumapkapuy, pudno unay a ti kinataomi iti uneg mapabpabaro iti inaldaw-aldaw.” Kinapudnona, siak daydiay kumapkapuy iti ruar. Ngem diak sumuko. Ti kanayon a mangpabpabileg kaniak isu ti panangpanunotko iti “bambanag a di makita,” agraman dagiti bendision ti sumungsungad a baro a lubong, a sadiay ammok a ni Jehova pagbalinennakto manen a normal.​—2 Corinto 4:16, 18.

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 27]

Impormasion Maipapan iti ALS

◼ Ania ti ALS? Ti ALS (amyotrophic lateral sclerosis) ket maysa a sakit a sipapardas a kumaro ken mangdadael kadagiti motor neuron (dagiti selula ti urat) iti duri ken iti makimbaba a paset ti utek. Dagiti motor neuron ti mangyallatiw kadagiti mensahe manipud iti utek agingga kadagiti voluntary muscle iti intero a bagi. Ti ALS ti mangpakapuy wenno mangpapatay kadagiti motor neuron, isu a kumarkaro ti pannakaparalisado ti maysa a tao.b

◼ Apay a ti ALS ket maawagan met iti Lou Gehrig’s disease? Ni Lou Gehrig ket nalatak idi nga Americano nga umaayam iti baseball a nadayagnos nga addaan iti ALS idi 1939 ken natay idi 1941 iti edad a 38. Iti dadduma a lugar, ti ALS ket maawagan iti motor neuron disease, a nalawlawa ti saklawenna a kategoria dagiti sakit a pakairamanan ti ALS. Ti ALS ket maawagan met no dadduma iti Charcot’s disease, a naipasurot iti nagan ni Jean-Martin Charcot, ti Pranses a neurologo a damo a nangdeskribir iti dayta idi 1869.

◼ Ania ti makagapu iti ALS? Saan pay a naammuan ti pakaigapuan ti ALS. Sigun kadagiti managsirarak, ti maatap a makagapu ket pakairamanan dagiti virus, kurang a protina, natawid a depekto (nangruna iti pamilia nga addaan iti ALS), makasabidong a metal, makasabidong a protina a makadangran iti utek, duri, ken ur-urat (nangruna ti Guamanian ALS), dagiti abnormal a kasasaad ti sistema ti imiunidad, ken enzyme.

◼ Ania ti pagtungpalanna? Bayat a kumarkaro ti sakit, kumapkapuy ken bumasbassit dagiti masel iti intero a bagi. No nakaro unayen ti sakit, pakapuyenna dagiti masel iti sistema respiratorio, ket inton agangay, dagiti pasiente ket masapul nga agpannurayen iti ventilator. Gapu ta ti sakit apektaranna laeng dagiti motor neuron, dina dadaelen ti isip, personalidad, kinasaririt, wenno memoria ti pasiente. Dina met dadaelen dagiti sentido​—makakita, makaangot, makaraman, makangngeg, ken makarikna latta dagiti pasiente. Kadawyan a makapapatay ti ALS iti las-ud ti tallo agingga iti lima a tawen manipud iti panagdikar dagiti sintoma, ngem agingga iti 10 a porsiento kadagiti pasiente ti mabalin nga agbiag latta agingga iti sangapulo wenno nasurok pay a tawtawen.

◼ Ania ti maaramidan tapno maagasan dayta a sakit? Awan pay ti naammuan nga agas ti ALS. Ti doktor ket mabalin a mangireseta kadagiti agas a makatulong a mangkissay kadagiti rigat a nainaig iti sumagmamano a sintoma. Depende kadagiti sintoma ken kakaro ti sakit, mabalin a magunggonaan ti pasiente kadagiti sumagmamano a serbisio ti rehabilitasion, agraman ti physical ken occupational therapy, speech therapy, ken dadduma pay a makatulong nga alikamen.

[Footnote]

[Credit Line]

Lou Gehrig: Rinetrato ti Hulton Archive/Getty Images

[Ladawan iti panid 25]

Panagpasiar idiay Bethel idi 1985

[Ladawan iti panid 26, 27]

Dakami ken Amanda idi aldaw ti kasarmi

[Ladawan iti panid 28]

Maysa nga espesial a laptop computer ti tumultulong kaniak a makikomunikar

[Ladawan iti panid 28, 29]

Magusgustuak ti agpalawag iti kongregasionmi