Ekstemporaneo a Panagpalawag

MABALIN nga inaramidmo ti amin a kabaelam a nangbukel iti palawagmo. Mabalin a napnuan impormasion ti materialmo, nasayaat ti lohikana, ken naannayas a maipalawagmo. Ngem kasano ti kaepektibo ti palawagmo no nabingay ti atension dagiti agdengdengngeg​—a saggabassit la a paset iti ibagbagam ti denggenda agsipud ta masansan nga agtawataw ti isipda? Madanonmo ngata dagiti pusoda no marigatanda a mangipamaysa iti isipda iti palawagmo?

Ania ti makagapu iti kasta a problema? Adda nadumaduma a makagapu. Kaaduanna, gapu ta saan nga ekstemporaneo ti pannakaiparang ti palawag. Iti sabali a pannao, masansan a kitaen ti agpalpalawag dagiti notana, wenno pormal unay ti estilo ti panagpalawagna. Nupay kasta, nainaig dagitoy a problema iti wagas a pannakaisagana ti palawag.

No isuratmo nga umuna ti palawagmo ket kalpasanna aramidem a balabala, mabalin a marigatanka a mangipalawag iti dayta iti ekstemporaneo a wagas. Apay? Agsipud ta pinilim dagiti mismo a sasao a panggepmo nga usaren. Uray no balabala ti usarem no agpalawagka, ikarkarigatamto a lagipen dagiti sao nga inusarmo idi insuratmo dayta. No nakasurat ti palawagmo, mas pormal ti pannakaisaona ken ad-adda a komplikado ti pannakabukel dagiti sentensia ngem iti inaldaw a panagsaom. Agminar dayta iti panagpalawagmo.

Imbes nga isuratmo a detalyado ti palawagmo, padasem dagiti sumaganad: (1) Piliem ti temam ken dagiti kangrunaan nga aspeto ti suheto nga usarem inton buklem dayta a tema. Iti ababa a palawag, mabalin nga umdasen ti dua a kangrunaan a punto. Mabalin nga uppat wenno lima iti at-atiddog a palawag. (2) Iti baba ti tunggal kangrunaan a punto, isuratmo dagiti kangrunaan a teksto a panggepmo nga usaren inton buklem dayta; isuratmo met dagiti usarem nga ilustrasion ken kangrunaan nga argumento. (3) Panunotem no kasanom nga irugi ti palawagmo. Mabalin pay ketdi a mangisuratka iti maysa wenno dua a sentensia. Kasta met, iplanom ti konklusionmo.

Napateg ti panagsagana no agpalawagka. Ngem dimo repasuen a sao por sao ti palawagmo a rantaem nga ikabesa dayta. Iti ekstemporaneo a panagpalawag, saan a dagiti sasao no di ket dagiti ideya ti maipangpangruna iti panagsaganam. Masapul a repasuem dagiti ideya agingga a naannayas ti panagsasaganadda iti isipmo. No lohikal ti pannakabukel ken naiplano a naimbag ti palawagmo, saan a narikut daytoy, ket natural ken naannayas dagiti ideya iti panagpalawagmo.

Panunotem Dagiti Pagimbagan. Adda napateg a pagimbagan ti ekstemporaneo a panagpalawag. Natural ti panagsaom a nalaka a matarusan dagiti tattao. Narayrayray ti panagpalawagmo ket iti kasta ad-adda a makapainteres kadagiti agdengdengngeg.

Ti kastoy a wagas ti panagpalawag palubosannaka a naynay a makikinnita kadagiti agim-imdeng kenka, ket dayta ti mangpasayaat iti pannakisaritam kadakuada. Tangay dika agpannuray kadagiti notam iti pannakaisao ti kada sentensia, ad-adda a patien dagiti agim-imdeng a talaga a kabesadom ti topikom ken sipapasnek a patiem ti ibagbagam. Gapuna, ti kasta a wagas iwayaanna ti nabara, kasla makisarsarita, ken naimpusuan a panagpalawag.

Ti ekstemporaneo a panagpalawag ipalubosna met ti panangibagaybagay. Mabalinmo nga ibagaybagay agsipud ta saan a nainget unay ti pannakabukel ti material. Kas pagarigan, iti agsapa sakbay nga agpalawagka, adda naisangsangayan a damag a direkta a mainaig iti topikom. Saan ngata a maitutop a dakamatem dayta? Wenno nalabit inton agpalpalawagka, madlawmo nga adu dagiti agdengdengngeg nga ages-eskuela nga ubbing. Anian a nagsayaat no ibagaymo dagiti ilustrasion ken ti panangilawlawagmo tapno maapresiarda no kasano a ti material apektaranna ti biagda!

Adda maysa pay a pagimbagan ti ekstemporaneo a panagpalawag​—pagpanunotennaka. No apresiaren ken imdenganda ti ibagbagam, gumanaygayka nga agpalawag ket iti kasta mapalawam dagiti ideya wenno mabalinmo nga uliten dagiti dadduma a punto a kayatmo nga ipaganetget. No madlawmo a bumabaaw ti interes dagiti agdengdengngeg, ipamuspusam a parayrayen ti interesda imbes a palpalawagam lattan dagiti tattao nga agtawtawataw ti isipda.

Liklikam Dagiti Peggad. Tandaanam koma nga adda met dagiti peggad a mabalin a parnuayen ti ekstemporaneo a panagpalawag. Mabalin a lumbeska iti oras. No adu unay ti inayonmo nga ideya bayat nga agpalpalawagka, mabalin nga agproblemaka iti oras. Marisutmo daytoy no isuratmo iti balabalam no mano a minuto ti usarem iti kada benneg ti palawag. Ket surotem a naimbag ti naituding nga oras.

Ti sabali pay a peggad, nangruna kadagiti nasanay a pumapalawag, isu ti sobra a panagtalek. Gapu ta nairuamdan nga agpalpalawag iti publiko, mabalin a saan a marigatan dagiti dadduma a mangpanunot a dagus kadagiti ideya ken agpalawag iti las-ud ti naituding nga oras. Ngem ti kinapakumbaba ken panangapresiar iti kinapudno a makiramramantayo iti programa a panangisuro a ni Jehova a mismo ti Naindaklan nga Instruktor ti manggutugot koma kadatayo a mangtaming iti tunggal pasettayo a buyogen ti kararag ken agsagana a naimbag.​—Isa. 30:20; Roma 12:6-8.

Nalabit a ti ad-adda a pakaseknan dagiti adu nga agpalpalawag a saan a nasanay iti ekstemporaneo a panagpalawag isu ti pannakalipatda iti kayatda nga ibaga. Saanmo nga ipalubos a daytoy a parikut ti mangtuben kenka a mangaramid iti daytoy nga addang a mangiturong iti epektibo a panagpalawag. Agsaganaka a nalaing, ket agpannurayka iti tulong ti espiritu ni Jehova.​—Juan 14:26.

Adda dagiti agpalpalawag a maseknan unay kadagiti sasao nga usarenda, isut’ gapuna a bumdengda nga agpalawag iti ekstemporaneo a wagas. Pudno, no ekstemporaneo ti panagpalawagmo, mabalin a dagiti sasao nga usarem ken ti gramatikam ket saan a kas kaeksakto dagiti usarem no naimanuskrito ti palawagmo, ngem ti makaay-ayo ken makisarsarita nga estilo sulnitanna dayta. Matarusan a naimbag dagiti tattao dagiti ideya a naidatag kadakuada iti sasao a nalaka a maawatan ken kadagiti sentensia a saan a komplikado. No nakasaganaka a nalaing, natural ti pannakayebkas dagiti maitutop a sasao, saan a gapu ta inkabesam dagita, no di ket gapu ta rinepasom a naan-anay dagiti ideya. Ket no nasayaat ti panagsasaom iti inaldaw a pannakisarsaritam, natural ti panagsaom no addaka iti plataporma.

No Ania Dagiti Nota nga Usarem. No nairuamkan, inton agangay mabalin a mapaababamon ti balabalam iti sumagmamano la a sasao para iti tunggal punto ti palawagmo. Mabalin nga ilistam dagitoy, agraman dagiti kasuratan a panggepmo nga usaren, iti maysa a kard wenno bassit a papel a nalaka a taldiapan. Iti tay-ak ti ministerio, kaaduanna ikabesam ti maysa a simple a balabala. No nagsukimatka iti maysa a topiko para iti sarungkaram, mabalin nga isuratmo dagiti ababa a notam iti bassit a papel a naisigpit kadagiti panid ti Bibliam. Wenno saan, usarem lattan ti balabala iti “Dagiti Topiko ti Biblia a Pagsasaritaan” wenno ti material iti Panakirinnason Manipud Kadagiti Kasuratan a kas pangibasaran iti pagsaritaanyo.

Nupay kasta, no natudinganka a mangiparang iti sumagmamano a paset iti gimong iti las-ud ti agsasaruno a lawas ken nalabit mangtedka iti palawag publiko, mabalin a kasapulam ti ad-adu a nota. Apay? Tapno marepaso iti isipmo ti material sakbay nga ipalawagmo ti tunggal maysa kadagita a paset. Uray pay kasta, no agpannurayka unay iti notam kadagiti usarem a sasao bayat ti panagpalawagmo​—a taldiapam ida iti gistay tunggal sentensia​—​saanmo a maibanag ti pagimbagan nga ipaay ti ekstemporaneo a panagpalawag. No adu dagiti nota nga usarem, markaam dagita tapno nalaka a makitam dagiti sumagmamano a naitampok a sasao ken naisitar a teksto a mangbukel iti balabalam.

Nupay ekstemporaneo ti kangrunaan a pamay-an nga usaren ti nasanay a pumapalawag, mabalin nga adda pagsayaatanna ti panangusar iti dadduma a wagas ti panagpalawag. Iti introduksion ken konklusion, a ti pannakikinnita kadagiti agdengdengngeg ket masapul a mapakuyogan iti nabileg, nasayaat ti pannakaisaona a sentensia, mabalin nga epektibo ti panangikabesa iti sumagmamano a sentensia. No mausar dagiti impormasion, numero, naadaw a sasao, wenno kasuratan, maitutop ken mabalin a nasayaat ti epekto ti panangbasa kadagita.

No Kalikagumanda ti Panangilawlawag. No dadduma, dawatenda nga ilawlawagtayo dagiti patpatientayo a ditay nakapagsagana a nasaksakbay. Mapasamak daytoy no adda makasaritatayo iti tay-ak ti serbisio a di umanamong iti sursurotayo. Mabalin a rumsua met dagiti umarngi a kasasaad no kaduatayo dagiti kabagiantayo, no addatayo iti panggedan, wenno iti eskuelaan. Nalabit kalikaguman met dagiti opisial ti gobierno nga ilawlawagtayo dagiti patpatientayo ken ti wagas ti panagbiagtayo. Idagadag ti Kasuratan: “Kankanayon a sisasagana nga agikalintegan iti sanguanan ti tunggal maysa nga agkalikagum kadakayo iti rason maipaay iti namnama nga adda kadakayo, ngem aramidenyo ti kasta buyogen ti naalumamay a kababalin ken nauneg a panagraem.”​—1 Ped. 3:15.

Imutektekam no kasano ti isusungbat da Pedro ken Juan iti Sanhedrin dagiti Judio, kas nailanad iti Aramid 4:19, 20. Iti dua laeng a sentensia, silalawag nga imbagada ti takderda. Simmungbatda iti wagas a maitutop kadagiti agdengdengngeg kadakuada​—nga imbatadda a ti isyu a naipasango kadagiti apostol ket naipasango met iti Sanhedrin. Idi ud-udina, naisaklang ni Esteban iti dayta met la a pangukoman gapu kadagiti ulbod a pammabasol. Basaem ti nabileg a di naisagana a sungbatna a nailanad iti Aramid 7:2-53. Kasano ti panangorganisarna kadagiti ideya? Indatagna dagiti pasamak sigun iti historikal a panagsasagadsadda. Iti maitutop a paset ti palawag, inrugina nga impaganetget ti kinasukir ti nasion ti Israel. Iti konklusion, impakitana nga imparangarang ti Sanhedrin ti isu met laeng a kababalin babaen ti panangpapatayda iti Anak ti Dios.

No dawatenda kenka nga ilawlawagmo dagiti patpatiem nupay saanka a nakasagana, ania ti tumulong kenka tapno nasayaat ti panangilawlawagmo? Tuladem ni Nehemias, a nagkararag a siuulimek sakbay a sinungbatanna ti insaludsod kenkuana ni Ari Artaxerxes. (Neh. 2:4) Sumaganad, mangpanunotka a dagus iti ibagam. Mabalin a kastoy ti aramidem: (1) Pumilika iti maysa wenno dua a punto a kayatmo nga ilawlawag (mabalinmo nga usaren dagiti punto a masarakan iti Panakirinnason Manipud Kadagiti Kasuratan). (2) Ikeddengmo no aniada a kasuratan ti usarem a mangsuporta kadagita a punto. (3) Iplanom no kasano ti nataktika a panangirugi iti panangilawlawagmo tapno madadaan nga umimdeng ti nagsaludsod. Kalpasanna, irugimon ti agsao.

No mabiglaka, malagipmo ngata ti aramidem? Kinuna ni Jesus kadagiti pasurotna: “Dikay maringgoran no kasano wenno no ania ti sawenyo; ta ti sawenyo maitedto kadakayo iti dayta nga oras; ta saan laeng a dakayo dagiti agsasao, no di ket ti espiritu ni Amayo ti agsao babaen kadakayo.” (Mat. 10:19, 20) Di kayat a sawen daytoy a maaddaanka iti namilagruan a “panagsao iti kinasirib” a naited kadagiti Kristiano idi umuna a siglo. (1 Cor. 12:8) Ngem no regular a gundawayam ti edukasion nga ipapaay ni Jehova kadagiti adipenna iti uneg ti kongregasion Kristiano, ipalagipto kenka ti nasantuan nga espiritu ti impormasion iti kanito a kasapulam dayta.​—Isa. 50:4.

Di pagduaduaan, mabalin nga epektibo unay ti ekstemporaneo a panagpalawag. No kanayon nga aramidem dayta no adda pasetmo iti kongregasion, saanka a marigatan a sumungbat no kasapulan uray pay saanka a nakapagsagana, yantangay ti wagas a panagaramid iti balabala ket agaplikar met ditoy. Dika bumdeng. No sursuruem ti agsao iti ekstemporaneo a pamay-an, tumulong dayta kenka nga agbalin nga ad-adda nga epektibo iti tay-ak ti ministerio. Ket no maikkanka iti pribilehio nga agpalawag iti kongregasion, ad-adda a matengngelmo ti atension dagiti agdengdengngeg ken matignaymo ti pusoda.