Saanmo Kadi a Mailasin ti Kolor?
“No agsukatak, masapul a kitaen ni baketko no agbagay dagiti kolor a pinilik,” kuna ni Rodney. “No mamigatkami pilienna ti prutas a kanek agsipud ta diak mailasin no naluom dayta. Iti pagtrabahuan, kanayon a diak makita ti pangitalmegak iti iskrin ti kompiuter, ta masansan a mailasin dagiti bambanag babaen ti kolor. No agmanmanehoak, agpada kaniak ti kolor dagiti berde ken nalabaga a silaw, isu a kitaek no makinngato wenno makimbaba ti nakasilaw. Ngem agparikutak kadagiti paidda a silaw ti trapiko.”
SAAN a mailasin ni Rodney ti kolor. Natawidna ti maysa a pilaw ti gene a mangpataud iti depekto iti retina—ti nalaka nga apektaran ti lawag a makin-uneg a kulapot ti mata. Kapada ni Rodney ti agarup 1 iti kada 12 a lallaki a taga-Europa ken agarup 1 iti kada 200 a babbai.a Kas iti adu nga addaan iti kastoy nga an-anayen, makita ni Rodney ti nagduduma a kolor—saan laeng a nangisit ken puraw. Ngem naiduma ti panagkitana kadagiti dadduma a kolor ngem kadagiti tattao a normal ti panagkitada.
Ti retina iti mata ti tao ket gagangay nga addaan iti tallo a kita dagiti bimmalisungsong a selula a nalaka a makailasin iti kolor. Ti kada kita ti selula ket nadisenio a makakita iti nadumaduma a kangrunaan a kolor ti lawag—asul, berde, wenno nalabaga. Dagiti lawag a nadumaduma ti kapigsa dagiti silnagda tignayenda dagiti katupagda a bimmalisungsong, a mangtignay met iti utek tapno malasin ti tao dagiti kolor.b Ngem kadagiti tattao a di makailasin iti kolor, saanda a mailasin dagiti balisungsong ti maysa wenno ad-adu a kolor wenno mabaliwan ti kapigsa dagiti silnag, isu a sabali a kolor ti makitada. Kaaduan kadagiti di makailasin iti kolor marigatanda a mangilasin iti duyaw, berde, kolor kahel, nalabaga, ken kayumanggi. Isu a saanda a makita ti berde a buot iti kayumanggi a tinapay wenno duyaw a keso, wenno dida mailasin ti asul ti matana ken olandes ti buokna manipud iti berde ti matana ken nalabaga ti buokna. No nakapuy dagiti nalaka a makailasin iti nalabaga a balisungsong iti mata, agparang a nangisit ti nalabaga a rosas. Manmano kadagiti di makailasin iti kolor ti di makakita iti asul.
Di Pannakailasin ti Kolor ken Dagiti Ubbing
Kadawyan a natawid ti di pannakailasin iti kolor ket adda daytan iti maysa a kappasngay. Dagiti ubbing a kastoy ti kasasaadda masansan a masursuroda ti agilasin iti kolor nupay dida ammo nga adda depekto ti pagilasinda iti kolor. Kas pagarigan, mabalin a saanda a mailasin ti nagdumaan ti dadduma a kolor. Ngem mabalin a mailasinda ti dakkel a nakaidumaan ken kinalawag ti sabali a kolor ket inaigda dagitoy a nagdumaan kadagiti mailasinda a kolor. Mailasinda met ti langa ken kasasaad dagiti bambanag imbes a ti kolorda. Kinapudnona, adu nga agtutubo ti di makaammo a saanda a makailasin iti kolor iti intero a kinaubingda.
Agsipud ta masansan nga agusar dagiti eskuelaan kadagiti de kolor nga alikamen a pagisuro, nangruna kadagiti kindergarten, mabalin a pagarupen dagiti nagannak wenno mannursuro a nakapuy nga agsursuro ti ubing, idinto ta mabalin a dina gayam mailasin ti kolor. Maysa a mannursuro dinusana pay ti maysa a lima ti tawenna nga ubing a lalaki gapu iti panangipintana iti ladawan nga addaan iti de rosas nga ulep, berde a tattao, ken kaykayo a kayumanggi ti kolor ti bulongda. Normal laeng dagitoy para iti ubing a di makailasin iti kolor. Gapu iti daytoy, irekomenda ti dadduma a mannursuro ti kadawyan a panangsubok kadagiti ubbing pay no mailasinda ti kolor.
Nupay awan pay ti agas para iti kastoy a kasasaad, saan met ketdi a kumaro bayat iti panagmataengan wenno mangpataud iti dadduma a depekto ti panagkita.c Kaskasdi, mabalin a makaupay ti di pannakailasin iti kolor. Ngem iti sidong ti Pagarian ti Dios, ikkatento ni Jesus ti aniaman a tanda ti kinaimperpekto kadagiti tattao a managbuteng iti Dios. Iti kasta, dagiti addaan iti aniaman a depekto ti panagkita makitada ti kinadayag ti mangnibinibi nga ar-aramid ni Jehova.—Isaias 35:5; Mateo 15:30, 31; Apocalipsis 21:3, 4.
[Footnotes]
a Iti amin a puli, addada dagiti di makailasin iti kolor, ngem ad-adu kadagiti taga-Europa.
b Adu nga animal ti makailasin iti kolor, nupay naiduma ti panagkitada iti kolor no ikompara iti tao. Dagiti aso, kas pagarigan addaanda laeng iti dua a balisungsong iti retinada—maysa ti para iti asul ken ti sabali para iti nagbaetan ti nalabaga ken berde. Iti kasumbangirna, dadduma a tumatayab, ti addaan iti uppat a kita ti balisungsong ket mailasinda ti ube a kolor iti pungto ti silnag wenno ultraviolet, a saan a mailasin ti tao.
c No dadduma ti di pannakailasin iti kolor ket maigapu iti sakit. No madlawyo ti panagbaliw ti panagkitayo iti kolor no nataengankayon, mabalin a kayatyo ti agpakonsulta iti doktor iti mata.
[Kahon/Dagiti Diagram iti panid 18]
PANGSUBOK ITI DEPEKTO TI PANAGILASIN ITI KOLOR
Dagiti pangsubok tapno maammuan ti klase ken kinakaro ti depekto ti mata a mangilasin iti kolor ket masansan nga agusar kadagiti tulnek a nadumaduma ti kolorda. Ti nasaknap a maus-usar a pangsubok nga Ishihara ket naglaon iti 38 a nagduduma nga urnos ti numero. Kas pagarigan, no masilawan ti pangsubok a numero, ti tao a normal ti panagkitana makitana ti numero a 42 ken 74 (iti kannigid), idinto ta ti di makailasin iti nalabaga ken berde—ti kaaduan a depekto—mabalin nga awan ti makitana a numero iti ngato ken dina makita ti 21 iti baba.d
No adda makita a depekto, mabalin nga irekomenda ti doktor ti kanayonan a panangeksamin tapno maammuan no natawid dayta wenno adda pay dadduma a makagapu.
[Footnote]
d Naiparang dagitoy a ladawan nga agpaay laeng nga ilustrasion. Masapul nga aramiden ti kualipikado a doktor ti panangsukimat.
[Credit Line]
Dagiti pangsubok iti kolor iti panid 18: Nakopia buyogen ti pammalubos ti Pseudoisochromatic Plate Ishihara Compatible (PIPIC) Color Vision Test 24 Plate Edition ni Dr. Terrace L. Waggoner/www.colorvisiontesting.com
[Kahon iti panid 19]
APAY NGA AD-ADU KADAGITI LALLAKI?
Mapasamak ti di pannakailasin iti kolor iti chromosome nga X. Dua ti X chromosome dagiti babbai, ngem maymaysa kadagiti lallaki ken addaanda iti maysa a Y. No adda depekto ti natawid ti babai nga X chromosome, ti awan depektona a gene iti sabali a chromosome abakenna dayta, ket naimbag ti panagkitana. Ngem no lalaki ti nakatawid iti depekto nga X chromosome, awanen ti sabali nga X chromosome a mangabak iti depekto.
[Diagram/Dagiti Ladawan iti panid 18]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
NO KASANO A MAKITATAYO TI KOLOR
Ti lawag nga aggapu kadagiti bambanag ket lumasat iti cornea ken lente sa maiturong iti retina
Cornea
Lente
Retina
Baliktad ti ladawan ngem inton agangay korehiren ti utek
TI OPTIC NERVE ti mangawit kadagiti ladawan nga agturong iti utek
TI RETINA ket addaan kadagiti bimmalisungsong a selula ken kasla tubo a selula. Dagitoy ti mangipaay iti naan-anay a panagkita
Dagiti tubo
Dagiti balisungsong
DAGITI BIMMALISUNGSONG A SELULA nalakada a mailasin ti kolor a nalabaga, berde, wenno asul a lawag
Nalabaga
Berde
Asul
[Dagiti Ladawan]
Normal a panagkita
Di makailasin iti kolor