Nadisenio Kadi?

Ti Payak Dagiti Agtaytayab a Parsua

◼ Panagkunam, ania ti nalalaing nga agtayab? Dagiti kadi eroplano wenno dagiti parsua a kas kadagiti panniki, insekto, ken billit? Patiem man wenno saan, awan kaimudingan ti eroplano kadagita a babassit ngem nakaskasdaaw a parsua, nga “addaan kadagiti naisangsangayan nga abilidad nga agtayab uray no naangin, agtudtudo, ken agniebniebe,” kinuna ni Wei Shyy a propesor idiay University of Michigan, iti tay-ak ti panangdisenio ken panangpataud kadagiti lugan iti tangatang.a Ania ti sekretoda? Addaanda iti payak nga agpayakpak—nga ap-apalan dagiti piloto sipud pay idi damo a pinadas ti tao ti mangipatayab iti lugan iti tangatang.

Usigem: Bayat nga agtaytayab ti dadduma a tumatayab ken insekto, agkarabaliw ti posision dagiti payakda depende iti kasasaad ti aglawlaw. Dayta ti makagapu a makapagampayag ken mabaliwbaliwanda ti direksionda iti apagdarikmat. Impadamag ti magasin a Science News ti napaliiw kadagiti panniki: “No agarup 1.5 a metro kada segundo ti kabuntog ti panagtayab dagiti panniki, pilkuenda nga agpangato ti murdong dagiti payakda ken dagus nga iyunnatda dayta bayat ti panagtayabda nga agpangato. Impapan dagiti sientista a dayta a taktika ti makagapu a . . . makapangato ken makabueloda.”

Sigurado a nagadu pay ti nasken a maadal maipapan kadagiti agtaytayab a parsua. “No iti pisikal a wagas, ania ti ar-aramidenda iti tangatang tapno makabueloda a siaannayas?” inyimtuod ni Peter Ifju, propesor ti panangdisenio ken panangpataud kadagiti lugan iti tangatang ken mekanikal nga inhenieria idiay University of Florida. Innayonna: “Saanmi a maawatan ti amin nga aspeto ti direksion ti angin iti aglawlaw ti agtaytayab a banag ken no kasano a ti posisionna ket makaapektar iti panagbuelo ken panagpangatona. Makitkitami ti ar-aramiden [dagiti tumatayab ken insekto], ngem saanmi a maawatan no kasano ti pannakibagayda iti angin.”

Ania ti makunam? Naiparna la kadi ti kinasigo ti payak dagiti agtayab a parsua? Wenno nadisenio dayta?

[Footnote]

[Ladawan iti panid 24]

Broad-billed hummingbird

[Credit Line]

Laurie Excell/Fogstock/ age fotostock

[Ladawan iti panid 24]

Panniki a maawagan iti mouse-eared bat

[Credit Line]

© Delpho, M/age fotostock