Apektaran Kadi Dagiti Bituen ti Biagmo?

NO ADDAKA iti naiputputong a lugar bayat ti naariwanas a rabii, makitam ti langit a kas man la nayaplag a nangisit a velvet a namurumoran iti rinibribu a sumilsilap a diamante. Iti laeng naglabas a 350 a tawen a naawatan dagiti tattao ti kadakkel dagiti bituen ken ti kaadayoda ditoy daga. Mangrugrugi pay laeng a maawatantayo dagiti napipigsa a puersa nga aggargaraw iti nakaskasdaaw nga unibersotayo.

Sipud idi nagkauna a tiempo, pinalpaliiwen dagiti tattao ti eksakto a panaggaraw dagiti bituen iti rabii ken ti panagbalbaliw ti lugarda iti nagduduma a tiempo. (Genesis 1:14) Adu ti nangyebkas iti kapanunotanda a kas ken Ari David ti Israel, agarup 3,000 a tawen ti napalabasen: “No makitak ti langlangitmo, dagiti aramid ti ramramaymo, ti bulan ken dagiti bituen nga insaganam, ania ti mortal a tao tapno sipapanunotka kenkuana?”​—Salmo 8:3, 4.

Ngem ammotay man wenno saan, direkta a makaapektar iti biagtayo ti panaggaraw ti init, ti bulan, dagiti planeta, ken dagiti bituen. Ti kaasitgan a bituen iti planetatayo nga isu ti init, a rikrikusen ti daga, ti nakaibatayan ti panangrukodtayo iti kawatiwat ti aldaw ken tawen. Ti bulan ket “maipaay kadagiti naituding a tiempo.” (Salmo 104:19) Kasta met, dagiti bituen mapagpannurayanda a giya iti panaglayag, uray iti panangbaliw dagiti astronaut iti posision ti luganda iti law-ang. Gapu iti dayta, pampanunoten ti dadduma no adda pay ngata maitulong dagiti bituen malaksid iti panangibagada kadagiti tiempo ken panawen ken iti panangpabilegda iti apresasiontayo kadagiti pinarsua ti Dios. Maipakpakaunada ngata ti masanguanan wenno mapakdaarandatayo kadagiti kalamidad?

Ti Namunganayan ken Panggep ti Astrolohia

Ti panangkita iti law-ang tapno agsapul iti partaan a mangiwanwan iti panagbiag ditoy daga ket namunganay iti nagkauna a Mesopotamia, a nalabit sipud pay idi maikatlo a milenio K.K.P. Nasiput dagiti nagkauna nga astrologo iti panangpaliiwda iti langit. Timmaud ti astronomia kas resulta ti panagregget dagiti astrologo a mangpataud iti kalendario, mangadal no kaano ti eklipse ken mangirekord iti garaw ken posision ti init, bulan, bitbituen, ken dagiti planeta. Ngem ti astrolohia ket saan laeng a panangpaliiw iti natural nga epekto ti init ken bulan iti aglawlawtayo. Sigun iti astrolohia, ti lokasion ken panagbabatog ti init, bulan, dagiti planeta, ken dagiti konstelasion ket saanna laeng nga apektaran dagiti kangrunaan a pasamak ditoy daga no di ket ikeddengna pay kano ti pagbanagan ti biag dagiti indibidual. Kasano?

Adda dagiti mangus-usar iti astrolohia tapno ammuenda no ania ti ipartaan wenno ipakdaar ti init, bulan, planeta ken bitbituen maipapan iti masanguanan, ket dagiti nalaing iti dayta mabalin nga usaren ken pagnumaranda dayta iti nadumaduma a pamay-an. Ipagarup ti dadduma a makatulong ti astrolohia tapno maipakita kadatayo no ania ti naikeddengen nga aramidentayo wenno no kaano ti maitutop a panawen a panangisayangkat iti aktibidad wenno planotayo. Naikuna a magun-odan ti kasta nga impormasion babaen ti panangpaliiw iti panagbabatog ti init, bulan, ken dagiti kangrunaan a planeta wenno bituen agraman ti “panangkalkular” iti garawda a mangapektar iti maysa ken maysa ken iti daga. Ti kano epekto dagita iti maysa a tao ket agpannuray iti panagbabatog dagiti planeta ken bituen idi maipasngay.

Impagarup dagiti nagkauna nga astrologo a ti daga ti sentro ti uniberso ket dagiti planeta ken bituen naiballaballaetda kadagiti agsasaruno a sirkulo a mangrugi iti kababassitan agingga iti kadakkelan ken agrikrikusda iti aglikmut ti daga. Impagarupda met nga agrikrikus ti init iti nagbabaetan dagiti bituen ken konstelasion bayat a dumalan iti masnup a ruta iti tinawen a panagrikusna. Awaganda dayta a ruta ti init iti ecliptic ken biningayda iti 12 a benneg. Tunggal benneg ket naawagan sigun iti nagan ti konstelasion a malabsan ti init. Dayta ti namunganayan ti 12 a simbolo ti zodiak. Dagita kano a benneg wenno “balbalay iti langit” ti pagnanaedan dagiti espesipiko a dios. Ngem idi agangay, natakuatan ti siensia a ti gayam daga ti mangrikrikus iti init. Gapu iti dayta, saanen a maibilang ti astrolohia kas siensia.

Manipud Mesopotamia, nagsaknap ti nadumaduma a kita ti astrolohia iti dandani amin a paset ti lubong ken kangrunaan a sibilisasion ti sangatauan. Kalpasan ti panangparmek ti Persia iti Babilonia, simmaknap ti astrolohia idiay Egipto, Grecia, ken India. Dagiti Budista a misionero manipud India insaknapda dayta iti Central Asia, China, Tibet, Japan, ken Southeast Asia. Nupay ditay ammo no kasano a nayallatiw dayta kadagiti Maya, nasaknap ti panangusarda iti astrolohia nga umasping iti pamay-an dagiti Babilonio. Ti “moderno” nga astrolohia ket agparang a nagtaud idiay Egipto a naimpluensiaan iti kultura dagiti Griego. Dayta ti nangapektar unay iti panagpampanunot dagiti mamati iti Judaismo, Islam, ken Kakristianuan.

Naimpluensiaan met iti astrolohia ti nasion ti Israel, uray idi sakbay a nakautiboda idiay Babilonia idi maikapito a siglo K.K.P. Salaysayen ti Biblia ti panagregget ni Ari Josias a mangpasardeng iti ar-aramiden ti Israel a panagdaton “iti init ken iti bulan ken kadagiti konstelasion ti zodiak ken iti isuamin a buyot ti langlangit.”​—2 Ar-ari 23:5.

Ti Namunganayan ti Astrolohia

Naibasar ti astrolohia kadagiti nakaro a biddut mainaig iti pakabuklan ken panaggaraw ti uniberso. Nabatad ngarud a saan a ti Dios ti namunganayan dayta. Yantangay saan a pudno dagiti kangrunaan a nakaibasaran ti astrolohia, saan ngarud nga umiso a gubuayan ti impormasion mainaig iti masanguanan. Saan a mapagpannurayan dayta kas ibatad ti dua a makapainteres a pasamak iti historia.

Bayat ti panagturay ni Nabucodonosor nga ari ti Babilonia, dagiti padi ken astrologo saanda a nailawlawag ti kaipapanan ti tagtagainepna. Ni Daniel, a propeta ti pudno a Dios a ni Jehova, imbuksilanna ti makagapu: “Ti palimed nga im-imtuoden a mismo ti ari, dagiti masirib a tattao, dagiti aran, ti managsalamangka a papadi ken dagiti astrologo saanda a mismo a kabaelan nga iparang iti ari. Nupay kasta, adda maysa a Dios iti langlangit a Manangipalgak kadagiti palimed, ket impakaammona ken Ari Nabucodonosor no ania ti mapasamak iti kamaudianan a paset dagiti aldaw.” (Daniel 2:27, 28) Wen, ni Jehova a Dios a “Manangipalgak kadagiti palimed” ti nagpannurayan ni Daniel saan nga iti init, bulan, wenno bitbituen. Gapuna, nailawlawagna iti ari ti umiso a kaipapanan ti tagtagainep.​—Daniel 2:36-45.

Ti espesipiko unay nga astrolohikal a kalkulasion dagiti Maya saanna a naispal ti pannakarpuog ti sibilisasionda idi maikasiam a siglo K.P. Ipakita dagita a pannakapaay a malaksid a palso ken di umiso ti prediksion ti astrolohia, ibutaktakda pay ti talaga a panggepna: tapno malapdan dagiti tattao a manggun-od iti umiso nga impormasion manipud iti Dios maipapan iti masanguanan.

Yantangay kinaulbod ti nakaibasaran ti astrolohia, mabigbigtayo ngarud no siasino ti namunganay iti dayta. Kinuna ni Jesus maipapan iti Diablo: “Saan a nagtakder a di maisin iti kinapudno, agsipud ta awan kenkuana ti kinapudno. No sawenna ti ulbod, agsao a maitunos iti bukodna a pagannayasan, agsipud ta isu maysa a managulbod ken ti ama ti kinaulbod.” (Juan 8:44) Manglimlimo ni Satanas kas “anghel ti lawag,” ken agpampammarang dagiti demonio kas “dagiti ministro ti kinalinteg.” Ngem iti kinapudnona, manangallilawda a panggepda a siluan dagiti tattao iti nasikap a pamay-an. (2 Corinto 11:14, 15) Ibutaktak ti Sao ti Dios a ti “mannakabalin nga aramid ken dagiti ulbod a pagilasinan ken dagiti tanda” ket “panagtignay ni Satanas.”​—2 Tesalonica 2:9.

No Apay a Liklikam ti Astrolohia

Yantangay naibatay ti astrolohia kadagiti kinaulbod, makarimon ngarud dayta ken Jehova a Dios ti kinapudno. (Salmo 31:5) Gapuna, ti Biblia sibabatad a konkondenarenna ti astrolohia ken idagdagadagna kadagiti tattao nga adaywanda dayta. Iti Deuteronomio 18:10-12, imbatad ti Dios: “Awan koma ti masarakan kenka nga . . . asinoman nga agsapul kadagiti partaan wenno maysa a mangkukulam, . . . asinoman nga umuman iti mannakiuman iti espiritu wenno maysa a propesional a managipadles kadagiti pasamak wenno asinoman nga agimtuod iti natay. Ta isuamin nga agar-aramid kadagitoy a banag ket nakarimrimon ken Jehova.”

Yantangay ni Satanas ken dagiti demoniona ti adda iti likudan ti astrolohia, nalakada a maimpluensiaan ti tao a makinamnamin iti dayta. No kasano a ti mangpadpadas nga agdroga mabalin nga adipenen dagiti aglaklako iti droga, ti pannakinamin iti astrolohia mabalin nga adipenen ti eksperto a manangallilaw a ni Satanas. No kasta, dagidiay agayat iti Dios ken iti kinapudno masapul a naan-anay nga idianda ti astrolohia ket ipangagda ti balakad ti Biblia: “Guraenyo ti dakes, ket ayatenyo ti naimbag.”​—Amos 5:15.

Makaatrakar ti astrolohia gapu iti tarigagay ti tao a mangammo iti masakbayan. Posible kadi nga ammuen ti masakbayan? No posible, kasano? Ibaga kadatayo ti Biblia a saantay a mabalin a maammuan no ania ti mapagteng iti tunggal indibidual inton bigat, iti sumaganad a bulan, wenno iti sumaganad a tawen. (Santiago 4:14) Nupay kasta, ipalgak kadatayo ti Biblia no anianto ti mapasamak iti intero a sangatauan iti din agbayag. Ipakaammo kadatayo ti Biblia nga asidegen nga umay ti Pagarian nga insuro ni Jesus nga ikararagtayo. (Daniel 2:44; Mateo 6:9, 10) Ibaga pay ti Biblia nga asidegen nga agpatingga ti panagsagaba ti tao ken ditayton pulos mapasaran dayta. (Isaias 65:17; Apocalipsis 21:4) Imbes nga ikeddengna no ania ti pagtungpalan ti tao, aw-awisen ti Dios ti amin a tattao iti sadinoman nga ammuenda ti maipapan kenkuana ken ti aramidenna maipaay kadakuada. Kasano nga ammotayo? Ibatad ti Biblia a pagayatan ti Dios a “maisalakan koma dagiti amin a kita ti tattao ken dumtengda iti umiso a pannakaammo iti kinapudno.”​—1 Timoteo 2:4.

Saan a nadisenio ti langit ken ti amin nga adda iti law-ang a mangipartaan iti mapasamak iti biagtayo. Imbes ketdi, itandudoda ti pannakabalin ken kinadios ni Jehova. (Roma 1:20) Dagita ti mabalin a mangtignay kadatayo a manggura iti kinaulbod ken agpannuray iti Dios ken iti Biblia a Saona kas ti mapagtalkan a giya maipaay iti naballigi a biag. “Agtalekka ken Jehova buyogen ti isuamin a pusom ket dika agkammatalek iti bukodmo a pannakaawat. Isu imutektekam iti amin a daldalanmo, ket isu palintegennanto dagiti danam.”​—Proverbio 3:5, 6.

[Blurb iti panid 19]

Kasta unay ti panagpannuray dagiti Maya iti astrolohia

[Blurb iti panid 20]

“Adda maysa a Dios iti langlangit a Manangipalgak kadagiti palimed, ket impakaammona . . . no ania ti mapasamak iti kamaudianan a paset dagiti aldaw”

[Blurb iti panid 20]

Ti espesipiko unay nga astrolohikal a kalkulasion dagiti Maya saanna a naispal ti pannakarpuog ti sibilisasionda

[Ladawan iti panid 19]

El Caracol observatory, Chichén Itzá, Yucatán, Mexico, 750-900 C.E.

[Picture Credit Lines iti panid 19]

Panid 18 ken 19, manipud kannigid nga agpakannawan: Bitbituen: NASA, ESA, ken A. Nota (STScI); kalendario dagiti Maya: © Lynx/Iconotec com/age fotostock; Maya nga astronomo: © Albert J. Copley/age fotostock; obserbatorio dagiti Maya: El Caracol (The Great Conch) (ladawan), Mayan/Chichen Itza, Yucatan, Mexico/Giraudon/The Bridgeman Art Library