Asa

Ekpako nọ i bi roro kpahe odẹnotha a re wuhrẹ inievo-emezae nọ i bi mu ze evaọ ukoko na eware nọ ae omarai a riẹ evaọ egagọ Ọghẹnẹ anwọ ikpe buobu ze na. (Ol. 71:​17, 18) Ekpako nọ i bi wuhrẹ inievo efa a rrọ oghale kẹ ukoko nọ a rrọ. A re fiobọhọ ru nọ ukoko na o rẹ rọ jọ gaga. Evaọ oghẹrẹ vẹ? A tẹ be hai wuhrẹ amọfa, u re ru nọ a re ro wo inievo-emezae buobu nọ i re fiobọhọ kẹ ukoko na dikihẹ ga jẹ jọ okugbe ọvo. Yọ onana o te jọ obufihọ kẹ ukoko na enẹna, maero kọ evaọ okenọ uye ulogbo na u ti du lahwe evaọ obaro. (Izik. 38:​10-12; Mae. 5:​5, 6) Fikiere, whai ekpako, ma be yare nọ wha ru ewuhrẹ inievo na fihọ abọjọ omaa odibọgba rai no umuo inẹnẹ vrẹ. Ma riẹ nọ oke nọ wha be rọ rẹrote ewha-iruo buobu nọ e roja evaọ ukoko na u ru nọ uvẹ o gbẹ be rọ jariẹ tere he nọ wha sai ro ru eware efa. Fikiere, o sae gwọlọ nọ whọ rehọ oke jọ no oke iruẹru ukoko na efa ze nọ who re ro wuhrẹ amọfa. (Ọtausi. 3:1) Who te ru ere, erere ologbo o ti noi ze. w15 4/15 1:8-10

Ababọ avro, whọ rọwo nọ Ebaibol na yọ ovuẹ nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze kẹ ahwo-akpọ. Dede na, kọ Ebaibol na ọ sai fiobọhọ kẹ owhẹ si kẹle Jihova re? Ee! Evaọ oghẹrẹ vẹ? Nọ who te bi se Ebaibol na, hai roro kpahe epanọ oware nọ who se u ro kpomahọ owhẹ gbe epanọ whọ sai ro fi ei họ iruo. Who te ru ere, kiyọ whọ be kẹ Jihova uvẹ re ọ rọ Ebaibol na ta ẹme kẹ owhẹ. Onana u ve ti ru usu ra kugbe Jihova kpekpe vi epanọ o jọ. (Hib. 4:12; Jem. 1:​23-25) Wọhọ oriruo, se je roro didi kpahe ẹme Jesu nọ ọ ta nọ, “wha siọ efe ba ekokohọ kẹ omarai evaọ otọakpọ na.” Otẹrọnọ whọ rọ uzuazọ ra kpobi kẹ iruẹru Uvie na no vẹre anwẹdẹ, whọ rẹ jọ oma riẹ nọ eva ra e be were Jihova. Evaọ abọdekọ riẹ, whọ tẹ ruẹ nọ o gwọlọ nọ who re ru uzuazọ ra lọhọ re whọ sae tẹrovi iruẹru Uvie na ziezi, kiyọ oware jọ nọ who re ru re whọ sai si kẹle Jihova ziezi oye o fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ no na.​—Mat. 6:​19, 20. w15 4/15 3:​3-5

Wọhọ Pọl, nọ ma bi wobọ evaọ iruo usiuwoma ota na ẹsikpobi na, ma wo evaifihọ nọ Jihova o ti “fi eware efa” kpobi nọ e roja evaọ uzuazọ họ kẹ omai. (Mat. 6:33) Mai iwhowho-uvie, a “mu usi uwoma na họ omai obọ,” Jihova o te je se omai “ibe iruiruo” riẹ. (1 Tẹs. 2:4; 1 Kọr. 3:9) Nọ ma te bi wobọ ziezi evaọ iruẹru Uvie na, o te mae rọ lọhọ re ma hẹrẹ bẹsenọ Jihova ọ rẹ kiyo elẹ mai. Fikiere, ajọ ma rọ oke nana ru usu mai kugbe Jihova jọ gaga ziezi. Oware jọ o tẹ be lẹliẹ omai ruawa, ajọ ma rọ uvẹ yena si kẹle Jihova. Ẹhẹ, nọ ma te bi wuhrẹ Ebaibol na noke toke, lẹ se Ọghẹnẹ ẹsikpobi, je bi duomahọ iruẹru Uvie na, u mu omai ẹro nọ Jihova ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai thihakọ ebẹbẹ nọ ma rẹriẹ ovao dhe enẹna gbe enọ e rẹ sai te omai evaọ obaro, yọ Jihova o ti ru ere. w15 4/15 4:​17, 18

Omoya o rẹ sae raha udhedhẹ nọ o rrọ ukoko. Ma te fi egrẹ họ eva kpahe amọfa je bi rri nọ ma woma vi ai, o rẹ sai kpomahọ ẹmeọta gbe uruemu mai, jẹ wha edada nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ se amọfa. (Itẹ 12:18) Otẹrọnọ ma be hae gwọlọ rri nọ ma woma vi amọfa, o gwọlọ nọ ma rẹ kareghẹhọ nọ “ohwo uduyoma [hayo, nọ o re fu uke] kpobi o re tu ỌNOWO na oma.” (Itẹ 16:5) U te je fo nọ ma hae kiẹ omamai riwi noke toke kpahe oghẹrẹ nọ ma bi rri ahwo ovioma ofa, ahwo orẹwho ofa, gbe ahwo nọ uruemu ẹwho rai u wo ohẹriẹ no omai. Ma tẹ be hae gbẹre-oma hayo ya-oma kẹ ahwo ovioma hayo orẹwho ofa, kiyọ o be thọrọ omai ẹro inọ Ọghẹnẹ “ọ ma ahwo erẹwho na kpobi no oma ọzae ọvo ze.” (Iruẹru 17:26) Nọ o rrọ nọ oma ọzae ọvo, koyehọ oma Adamu ma no ze na, u dhesẹ nọ uyẹ ovuọvo o rrọ otọakpọ na. Fikiere, o rrọ oware areghẹ vievie he re ma rọwo nọ ahwo orẹwho hayo ovioma jọ a woma vi ofa. Iroro itiena yọ edhere jọ nọ Setan ọ be rọ wha ẹjiroro riẹ haro, koyehọ epanọ ọ rẹ rọ raha uyoyou gbe okugbe nọ o rrọ udevie mai Ileleikristi. (Jọn 13:35) Re ma sai fi kparobọ evaọ ohọre nọ ma rrọ kugbe Setan na, o gwọlọ nọ ma rẹ whaha omoya.​—Itẹ 16:18. w15 5/15 2:​8, 9

Avro ọ riẹ hẹ, eva e be were omai nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa uzuazọ sebaewhuo evaọ obọ odhiwu rọkẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na, gbe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ rọkẹ “igodẹ efa” Jesu na. (Jọn 10:16; 17:3; 1 Kọr. 15:53) Ebẹbẹ nọ ma be ruẹ uye rai nẹnẹ na e te jọ họ rọkẹ otu nọ ọ te reawere uzuazọ sebaewhuo evaọ obọ odhiwu hayo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ. Jihova ọ riẹ ebẹbẹ nọ i bi te omai nẹnẹ, wọhọ epanọ ọ riẹ kpahe uye ahwo Izrẹl evaọ okenọ a jọ igbo obọ Ijipti na. “Uye rai kpobi o bẹ riẹ,” hayo o jọ idhọvẹ kẹe. (Aiz. 63:9) Ikpe buobu nọ i lele i rie, ozọ u je mu ahwo Ju fiki ọwọsuọ ewegrẹ rai okenọ a jẹ gwọlọ bọ etẹmpol na, rekọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Ọnọ rehọ obọ te owhẹ ọ rehọ obọ te ọmọ-ẹro mẹ.” (Zek. 2:8) Wọhọ epanọ oni-ọmọ o re wo ọdawẹ kẹ ọmọboba riẹ na, ere ọdawẹ ọ rẹ wọ Jihova dhesẹ uyoyou kẹ idibo riẹ re. (Aiz. 49:15) Jihova ọ sai fi omariẹ họ uyero amọfa, yọ ọ ma omai evaọ oghẹrẹ nọ ma sai ro ru epọvo na.​—Ol. 103:​13, 14. w15 5/15 4:2

Kọ Jesu ọ rehọ onana dhesẹ nọ oke kpobi iyogbere e te jọ otọakpọ na? Ijo. Oware nọ o wo họ iroro họ, iyogbere e te seba ẹjọ họ nọ ma gbẹ rrọ akpọ nana nọ ofruriọ ọ da fia na. Nẹnẹ, esuo ọriẹwẹ ahwo-akpọ u ru nọ a gbẹ be sai ro ru ẹgwọlọ ima ahwo buobu kẹ ae he. Dede na, ma ti no oja nana kẹle (Ol. 72:16) Iruo igbunu Jesu e kẹ omai imuẹro nọ o wo ogaga nọ ọ sae rọ rehọ esuo riẹ ru ewoma kẹ ahwo kpobi yọ u no rie eva ze nọ o re ru ere. (Mat. 14:​14-21) Dede nọ ma sai ru eware igbunu hu, ma rẹ sae rọ ọwhọ si iroro ahwo kpohọ Ẹme Ọghẹnẹ. Eruẹaruẹ Ebaibol e kẹ omai imuẹro nọ eware iwoma e rrọ obaro tha. Mai idibo Jihova nọ e riẹ nọ eware iwoma nana e rrọ obaro tha na, kọ u gbe mu omai ẹro nọ ma wo owha-iruo nọ ma rẹ rọ vuẹ amọfa? (Rom 1:​14, 15) Ajọ onana nọ ma re roro kpahe o wọ omai rọ ajọwha vuẹ amọfa emamọ usi Uvie Ọghẹnẹ.​—Ol. 45:1; 49:3. w15 6/15 1:​7, 10, 11

Ma te rri usu mai kugbe Jihova ghaghae, ma rẹ dao ẹgba mai kpobi re ma ru ei eva were evaọ kabọ kabọ uzuazọ mai, onọ u kugbe iroro mai. Ma gwọlọ nọ ma re wo “eva efuafo” ẹkwoma eware nọ e fo, enọ i woma, gbe enọ i fo ejiro nọ ma rẹ tẹrovi. (Ol. 24:​3, 4; 51:6; Fil. 4:8) Uzẹme inọ Jihova ọ riẹ nọ ma gba ha. Ọ riẹ nọ ekpehre isiuru e rẹ ziọ omai udu ẹsejọ. Rekọ ma rẹ kareghẹhọ nọ o rẹ dae nọ ma tẹ be hai roro kpahe eware iyoma viukpenọ ma rẹ dao ẹgba mai kpobi re ma whaha iroro itieye na. (Emu. 6:​5, 6) Ma tẹ riẹ onana, u re ru nọ ma rẹ rọ gbaemu nọ ma rẹ whaha ekpehre isiuru. Obọdẹ edhere jọ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma fi eva mai kpobi họ Jihova họ, ma tẹ be hae lẹ sei re o fiobọhọ kẹ omai whaha ekpehre isiuru. Ma te si kẹle Jihova evaọ olẹ, o re si kẹle omai re. Ọ be hae rọ ẹzi ọfuafo riẹ fiobọhọ kẹ omai noke toke, onọ u bi ru ọtamuo nọ ma gwọlọ rọ whaha ekpehre isiuru jẹ jọ fuafo ga ziezi. w15 6/15 3:​4, 5

Wọhọ epanọ eme olẹ na i dhesẹ, orọnikọ ohwo nọ ọ be lẹ na ọ rẹ yare Ọghẹnẹ nọ, kẹ omẹ emu okpẹdoke “mẹ” hẹ rekọ emu okpẹdoke “mai.” Victor, nọ ọ rrọ ọsẹro okogho evaọ Africa ọ ta nọ: “Ẹsikpobi me re yere Jihova inọ mẹ avọ aye mẹ ma be ruawa ha kpahe epanọ ma te rọ ruẹ emu ọfa re hayo epanọ ma te rọ hwosa uwou mai. Ibe Ileleikristi mai a be kẹ omai eware nọ ma gwọlọ kẹdẹ kẹdẹ. Rekọ mẹ rẹ lẹ nọ Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹ inievo nana nọ e be rẹrote omai na re a sae ruẹ ugho ru umutho eware nọ ae omarai a gwọlọ.” Otẹrọnọ ma be ruẹ re kiọkọ, ma sai roro kpahe ibe Ileleikristi mai nọ uvuhu o rrọ oma, hayo enọ okpẹtu idudhe ọ raha eware rai. Orọnikọ ma rẹ lẹ roro ai ọvo ho, rekọ ma re ru oware jọ rọwokugbe olẹ mai na. Wọhọ oriruo, ma rẹ rehọ eware nọ ma wo fiobọhọ kẹ ae. Ma rẹ sai je ru unevaze kẹse kẹse rọkẹ iruo akpọ-soso na keme ma riẹ nọ a be rehọ igho yena ru iruo iwoma.​—1 Jọn 3:17. w15 6/15 5:​4-6

A jọ obe Aizaya 60:17 ruẹaro kpahe obọdẹ inwene nọ e te romavia evaọ abọ ukoko Jihova nọ o rrọ otọakpọ. Inievo nọ e gbẹ maha hayo otu nọ o kurẹriẹ ziọ ukoko na obọ a se hayo yo mi amọfa no kpahe inwene sa-sa nọ a ru no evaọ ukoko na. Rekọ uvẹ-ọghọ ulogbo o rrọ kẹ inievo nọ e rehọ ẹro ruẹ inwene nana nọ e romavia no na. Agbẹta nọ u ro mu inievo nana ẹro inọ Jihova ọ be rọ Ovie nọ o ro mu no kpọ je su ukoko Riẹ na. U gine wo eware nọ o lẹliẹ e rai wo imuẹro nana, yọ ere o rrọ kẹ omai re. Ikuigbe rai nọ who re yo e rẹ sae bọ ẹrọwọ ra ga je ru nọ eva nọ who fihọ Jihova e rẹ rọ ga vi epaọ anwẹdẹ. O tẹ make rọnọ ma kurẹriẹ kri no, o gwọlọ nọ ma rẹ vuẹ amọfa kpahe ukoko Jihova. Oghẹrẹ udhedhẹ gbe okugbe nọ idibo Ọghẹnẹ a be jọ egagọ riẹ wo evaọ akpọ omuomu nana nọ ogbekuo ọ dafia nọ uyoyou o rrọ họ na, yọ oware nọ ma rẹ sai se iruo igbunu. w15 7/15 1:​12, 13

Ẹmo Amagẹdọn, o te wha orro se odẹ ofuafo Jihova. Oke yena, utu ewe na kpobi a ve ti “kpohọ ọraha ebẹdẹ bẹdẹ.” (Mat. 25:​31-33, 46) Otọakpọ na soso o vẹ te jọ ababọ emuemu, yọ ogbotu obuobu na ọ te zọ evaọ etoke Amagẹdọn. Nọ ma bi rẹro eware iwoma nana nọ e te via evaọ obaro na, eme o gwọlọ nọ mai omomọvo o re ru enẹna? Pọl ukọ na o kere nọ: “Nọ orọnọ eware nana kpobi e te ghra no evaọ oghẹrẹ nana, jọ wha roro kpahe oghẹrẹ ahwo nọ u fo nọ wha rẹ jọ. Jọ wha wo uruemu ọrẹri je wobọ evaọ iruẹru omarọkẹ Ọghẹnẹ, nọ wha be hẹrẹ je bi wo ẹnyaze ẹdẹ Jihova họ iroro ẹsikpobi na . . . Fikiere, iyoyou, nọ wha be hẹrẹ eware nana, wha dawo ẹgba rai kpobi, re evaọ ukuhọ riẹ, ọ ruẹ owhai nọ wha kare epe jẹ kare afuẹwẹ je wo udhedhẹ.” (2 Pita 3:​11, 12, 14) Fikiere, ajọ o jọ ọtamuo mai inọ ma rẹ jọ fuafo evaọ egagọ mai, re ma jẹ rọ uketha kẹ Ovie Udhedhẹ na. w15 7/15 2:​17, 18

Ukoko Jihova o be daoma gaga nẹnẹ re a ruẹ nọ a bọ Egwa Uvie. Inievo mai a be rọ unevaze ru iruo ebabọ Egwa Uvie nana, onọ u kugbe omaa iwou na nọ a be hae drọ gbe enọ a bi kporo eria jọ rai jẹ wariẹ ae bọ. Anwọ Akpegbọvo 1, 1999 ze, a jọ akpọ-soso bọ eria egagọ mai nọ i bu vi idu udhe gbe eree (28,000) kẹ ikoko sa-sa no. Onọ u dhesẹ nọ evaọ ikpe 15, Egwa Uvie ekpokpọ isoi ma bọ kẹdẹ kẹdẹ nọ a tẹ ghale iẹe. Ukoko na o be rọ unevaze inievo akpọ-soso mai bọ Egwa Uvie evaọ eria kpobi nọ a jọ gwọlọ ae. Ọruẹrẹfihotọ nana ọ rọwokugbe ehri-uzi Ebaibol nọ o ta nọ inievo nọ i wo buobu a rẹ rọ vọ kẹ enọ o kare, “re o sae jọ ẹrẹrẹe kẹ ohwo kpobi.” (2 Kọr. 8:​13-15) Onana u ru nọ ikoko sa-sa nọ e hae te sae ruẹ ugho bọ Ọgwa Uvie kẹ omarai vẹre he a ro wo emamọ eria egagọ obọrai no. w15 7/15 4:​9-11

Re oka ọzino Jesu na o sai ru ẹjiroro riẹ gba, o gwọlọ nọ orugba eka na u re dhesẹ oma via te epanọ otu nọ o bi ru lele uthubro Jesu nọ o ta nọ a “ruabọhọ erou” na a sai ro muẹrohọ ae. (Mat. 24:​27, 42) Yọ ere o rrọ anwọ 1914 ze. No umuo oke yena ze, abọ sa-sa oka ọzino Jesu na o bi ro rugba. O rrọ vevẹ nọ “urere uyero-akpọ na” ma rrọ na. Omoke nọ u kiọkọ re a tẹ te raha akpọ omuomu nana u gbe tulo ho. (Mat. 24:3) Kọ fikieme u ro fo nọ Ileleikristi nẹnẹ a ruabọhọ ohẹrẹ? Onana u re dhesẹ nọ ma bi yoẹme kẹ Jesu Kristi. U te no ere no, ma vuhu oka ọzino riẹ na mu. Orọnikọ fikinọ ma rẹ rọwo oware kpobi nọ ma yo ma be rọ hẹrẹ urere na ha, ukpoye, eruẹaruẹ Ebaibol nọ i bi rugba e kẹ omai imuẹro nọ ma be rọ jaja aro vi, rou, jẹ be hẹrẹ ekuhọ uyero-akpọ omuomu nana. w15 8/15 2:​8, 9

Evaọ akpọ ọkpokpọ na, ma te hai ru eware obọmai gbe eware efa nọ e rẹ kẹ omai evawere. Ma sae ta ere, keme ogbẹrọnọ Jihova ọ gwọlọ nọ ma ru eware obọmai gbe eware nọ e rẹ kẹ omai evawere he, ọ hae te ma omai avọ isiuru itieye he. (Ọtausi. 2:24) Jihova o ti ru “ẹgwọlọ eware nọ i wo uzuazọ kpobi rọ kẹ ae” evaọ ẹme nana gbe eware efa. Uzẹme, arozaha gbe eware ẹkeriotọ efa i re ru omai wereva, rekọ ma rẹ mai wo evawere nọ ma tẹ rehọ usu mai kugbe Jihova karo. Ere ọvona o te jọ evaọ Aparadase otọakpọ na. Fikiere, dede nọ ma re ru eware obọmai ẹsejọ, o rrọ oware areghẹ re ma hae rọ Uvie Ọghẹnẹ karo enẹna jẹ tẹrovi eghale nọ ma bi wo evaọ egagọ riẹ nẹnẹ. (Mat. 6:33) Evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ be tha na, ma ti wo evawere nọ ma re ruẹ obọriẹ ẹdẹvo ho. Ajọ ma ruẹrẹ oma kpahe ziezi enẹna jẹ rọ ere dhesẹ nọ ma ginẹ gwọlọ rria uvi uzuazọ na. w15 8/15 3:​17, 18

Okenọ Jesu ọ jọ ohwo ọgbagba evaọ otọakpọ, ahwo nọ a gba ha a wariẹ e riẹe họ. Ọsẹgboni riẹ nọ a yọrọ e riẹ a gba ha, yọ ọ raha ikpe buobu kugbe imoni riẹ nọ e gba ha re. Makọ ilele ekpekpe riẹ dede a wo ẹzi okpiroro gbe oma-uhrowo nọ o da oria kpobi fia evaọ oke rai. Wọhọ oriruo, evaọ owọwọ ẹdẹ nọ a ro kpe Jesu na, “avro ọgaga ọ . . . romavia . . . evaọ udevie rai kpahe ọnọ ọ mae rro.” (Luk 22:24) Rekọ Jesu o wo imuẹro nọ ilele riẹ nọ e gba ha na a sae rro te ẹkpako evaọ usu rai kugbe Ọghẹnẹ jẹ sae to ukoko nọ u wo okugbe họ. Owọwọ yena, Jesu ọ lẹ se Ọsẹ obọ odhiwu riẹ inọ ajọ ikọ riẹ na a jọ okugbe ọvo, ọ ta nọ: “[Jọ] aikpobi a . . . jọ ọvo, wọhọ epanọ whẹ, Ọsẹ, ọ rrọ usu kugbe omẹ, mẹ tẹ jẹ rrọ usu kugbe owhẹ na, re a sae jọ usu kugbe omai re, . . . re a sae jọ ọvo wọhọ epanọ ma rrọ ọvo na.”​—Jọn 17:​21, 22. w15 9/15 1:​10, 11

Ma sae rọ ofou gbe ẹkporo nọ ọ wariẹ Pita họ evaọ okenọ ọ jẹ nya ehru ame na dhesẹ ebẹbẹ gbe edawọ sa-sa nọ mai idibo Ọghẹnẹ ma rẹriẹ ovao dhe. Edawọ na e tẹ make ga kẹhẹ, ma sai dikihẹ ga avọ obufihọ Jihova. Kareghẹhọ nọ orọnikọ ofou gbe ẹkporo ọgaga na e lẹliẹ Pita je kiedi hi. Roro kpahe oware nọ o via na unọjọ utọjọ: “Nọ o rri ofou ọgaga na, ozọ u te mu ei.” (Mat. 14:​24-32) Pita o si ovao no Jesu, fikiere ẹrọwọ riẹ o te whrehe. Ma sai muhọ ekiedi re nọ ma tẹ tẹrovi ebẹbẹ hayo edawọ mai nọ e wọhọ “ofou ọgaga na,” je bi wo avro kpahe obufihọ Jihova. Ma rri rie vo vievie he inọ ẹrọwọ mai ọ sai whrehe, keme Ebaibol ọ ta nọ ẹrọwọ nọ o re whrehe yọ “uzioraha nọ ma re kie ro lọlọhọ.” (Hib. 12:1) Wọhọ epanọ oware nọ o via kẹ Pita na u dhesẹ, ẹrọwọ mai ọ sai whrehe lọlọhọ nọ ma tẹ tẹrovi eware nọ i fo ho. w15 9/15 3:​1, 6, 7

Eme who re ru nọ a tẹ kẹ owhẹ okẹ? U muẹro nọ whọ te rọ oghẹrẹ jọ dhesẹ edẹro. U te no ere no, whọ te gwọlọ rọ okẹ na ru iruo ziezi, who ti rri rie vo ho.Jihova ọ be kẹ omai oware kpobi nọ ma gwọlọ re ma sae jọ uzuazọ je wo evawere. Kọ onana o gbẹ wọ omai gwọlọ you rie zihe? Emọ Izrẹl a jọ otọ ẹruọsa Jihova ikpe buobu yọ ọ ghale rae evaọ abọ ugboma gbe egagọ riẹ. (Izie. 4:​7, 8) Dede na, re a gbẹ reawere eghale nana, o gwọlọ nọ a re koko izi Ọghẹnẹ, onọ u kugbe idhe nọ a rẹ rehọ “ubi nọ oraro eva ibi ọsosuọ” rai dhe kẹ Jihova. (Ọny. 23:19) Enẹ emọ Izrẹl a re ro dhesẹ nọ a rri uyoyou gbe eghale Jihova vo ho.​—Izie. 8:​7-11. w15 9/15 5:​5, 6

Ẹvẹ ma sae rọ ruẹ obọ Jihova evaọ uzuazọ mai? Roro kpahe onana: Ẹsejọhọ o rrọ owhẹ oma nọ, Ọghẹnẹ ọ kpọ eware jabọ nọ whọ sae rọ riẹ uzẹme na. Kọ u wo ẹdẹjọ nọ who yo ẹme jọ nọ a ru evaọ obọ ewuhrẹ kẹsena whọ tẹ ta nọ: “Nwanọ oware nọ mẹ gwọlọ ona”? Hayo whọ sai roro kpahe okejọ nọ Ọghẹnẹ ọ kuyo olẹ ra jọ. O sae jẹ jọ okejọ nọ whọ ma omaa inọ who re ru iruo odibọgba ra kẹre jẹ ruẹ epanọ Jihova o ro fiobọhọ kẹ owhẹ le utee nana tobọ. Hayo kọ o sae jọnọ who siobọno iruo ra hayo okọ nọ whọ jẹ kọ fiki iruo Uvie na jẹ ruẹ epanọ eyaa Ọghẹnẹ nana i ro rugba kẹ owhẹ inọ: “Me ti gbabọkẹ owhẹ vievie he”? (Hib. 13:5) Ma tẹ jaja aro vi evaọ egagọ Ọghẹnẹ je wo ‘udu ofuafo,’ ma rẹ sae ruẹ idhere sa-sa nọ Jihova o ro fiobọhọ kẹ omai no. Ẹvẹ ‘udu mai o sae rọ jọ fuafo’? O gwọlọ nọ ma rẹ jọ fuafo evaọ obeva jẹ whaha ekpehre uruemu kpobi. (2 Kọr. 4:2) Nọ ma bi ru usu mai kugbe Ọghẹnẹ ga je bi ru iruemu ezi ẹsikpobi na, ma bi fi omamai họ usu ahwo nọ a rẹ sae ruẹ Ọghẹnẹ. w15 10/15 1:​17, 19

Ahwo Griki nọ a kurẹriẹ a jọ usu ogbotu nọ ọ jọ Jerusalẹm, yọ oware nọ Jesu o ru na o were rai gaga. Fikiere a tẹ vuẹ Filip ukọ na inọ o fiobọhọ kẹ ai ru ọruẹrẹfihotọ nọ a re ro lele Jesu ta ẹme. Rekọ Jesu ọ kuvẹ kẹ ọruẹrẹfihotọ utiona ha, onọ u ti si iroro riẹ no oware nọ o mai wuzou nọ o ti ru evaọ obaro. Ababọ avro, ọ jẹ gwọlọ nọ a riẹe odẹ re ọ rọ ere whaha uwhu oja nọ o ti whu evaọ obọ ewegrẹ Ọghẹnẹ hẹ. Fikiere nọ ọ ta nọ o bi ti whu kẹle no, ọ tẹ vuẹ Andru avọ Filip nọ: “Ohwo kpobi nọ o you uzuazọ riẹ ọ te raha iẹe kufiẹ, rekọ ohwo kpobi nọ o mukpahe uzuazọ riẹ evaọ akpọ nana ọ te rọ ere sẹro riẹ kẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” Viukpenọ o ru ẹgwọlọ ahwo Griki na, o ru ahwo riẹ inọ u fo re a lele oriruo uzuazọ omarodhidhe riẹ, kẹsena ọ tẹ ta ẹme ọ rrọ ikere okpẹdẹ na. U muẹro inọ Filip ọ wha obọdẹ ovuẹ nana zihe se ahwo nọ a vi rie uwou na. (Jọn 12:​20-25) Dede nọ Jesu ọ kuvẹ re oware ọvo o rehọ iroro riẹ no iruo usiuwoma ota na ha, orọnikọ iruo ọvo ọ jẹ nwani roro kpahe ẹsikpobi hi. w15 10/15 3:​13, 14

Dede nọ ilele Jesu a jẹ hae vravro ẹsikpobi kpahe ohwo nọ ọ mae rro evaọ usu rai, ọ jẹ hae daoma fiobọhọ kẹ ae noke toke. Ọ kpairoro vrẹ ae he, evaọ okenọ a maki ru lele uthubro riẹ hẹ. Jesu ọ rọ edhere oyoyou whọku ai evaọ oria gbe oke nọ u fo. (Mak 9:​33-37) Dhesẹ nọ who you emọ ra ẹkwoma ẹwhọku nọ whọ rẹ whọku ai. Ẹsejọ, epanọ oware nọ a ru u ro woma hayo thọ ọvo whọ rẹ ta kẹ ae. Rekọ oke ofa, o sae jọnọ ọmọ ra o fi oware nọ whọ vuẹ riẹ na họ iruo ho. (Itẹ 22:15) O tẹ via ere, rehọ aro kele Jesu. Whọku ei evaọ oria gbe oke nọ u fo, rọ udhedhẹ, gbe uyoyou ru onana avọ ithihakọ. Kpọe họ, wuhrẹ iẹe, je si iei ozọ. Oniọvo-ọmọtẹ mai jọ nọ a re se Elaine evaọ obọ South Africa ọ ta nọ: “Ọsẹgboni mẹ a rẹ whọku omẹ avọ ofu hu, yọ a rẹ vuẹ omẹ oware nọ o soriẹ nọ a be rọ whọku omẹ na. Onana u ve ru udu kie omẹ vi. Mẹ riẹ ọnyaba mẹ, mẹ tẹ jẹ riẹ oware nọ ọsẹgboni mẹ a gwọlọ nọ me ru.” w15 11/15 1:​5, 6

Dai roro epanọ uzuazọ o hae te jọ ogbẹrọnọ Ọghẹnẹ o wo uyoyou kẹ ahwo-akpọ họ. Oware nọ ma hae te ruẹ ribri họ, eware iyoma nọ e rrọ akpọ via, gbe egọmeti ohwo-akpọ nọ Setan Ẹdhọ nọ ọ kare uyoyou jẹ vọ avọ ofu na ọ rrọ osu riẹ. (2 Kọr. 4:4; 1 Jọn 5:19; Evia. 12:​9, 12) Onana u dhesẹ epanọ obaro na o hai ti yoma te ogbẹrọ uyoyou Ọghẹnẹ nọ u bi dhesẹ oma via evaọ ehrugbakpọ na ha. Nọ Ẹdhọ o mu esuo Jihova họ ẹwọsuọ no, ọ lẹliẹ ọzae avọ aye ọsosuọ họ ru epọvo na. O se Ọghẹnẹ abọ inọ Ọghẹnẹ o fo ọnọ o re su ehrugbakpọ na ha gbe inọ esuo riẹ o kiẹrẹe he. Setan ọ tẹ rọ enẹ be ta nọ esuo ọyomariẹ o ti woma vi ọrọ Ọmemama na. (Emu. 3:​1-5) Dede nọ Jihova ọ kẹ Setan uvẹ re o ro dhesẹ via sọ esuo riẹ o gine woma vi ọrọ Ọghẹnẹ, uvẹ nana o te jọ ribri hi. Jihova nọ areghẹ riẹ o wo ibe he na, ọ kẹ uvẹ ziezi no ro dhesẹ via nọ uvumọ esuo ọ rrọ họ nọ o woma kaka ọrọ ọyomariẹ. Eware iyoma nọ e via no evaọ ikuigbe i dhesẹ nọ isuẹsu ohwo-akpọ hayo Setan e sae wha ewoma ze he. w15 11/15 3:​3, 4

Ma tẹ be hai dhesẹ omaurokpotọ, kiyọ ma bi ru lele uthubro Jesu jọ nọ u wuzou gaga. Jesu ọ ta evaọ ovuẹ obọ Ugbehru na inọ: “Wha yo inọ a ta nọ: ‘Who re you ọrivẹ ra hrọ who ve mukpahe ọwegrẹ ra.’ Rekọ mẹ be ta kẹ owhai nọ: Wha gbẹ hai you ewegrẹ rai jẹ hae lẹ roro enọ i bi kpokpo owhai, re wha sae jọ emọ Ọsẹ rai nọ ọ rrọ obọ odhiwu, keme o bi ru ọre riẹ va ze kẹ ahwo oyoma gbe ahwo owoma, je bi ru oso rrọ kẹ ahwo okiẹrẹe gbe enọ i kiẹrẹe he.” (Mat. 5:​43-45) Uzẹme riẹ họ, o gwọlọ nọ mai idibo Ọghẹnẹ ma re wuhrẹ epanọ ma re ro ‘you ewegrẹ mai’ ghelọ uruemu nọ a dhesẹ kẹ omai kẹhẹ. Evaọ kabọ kabọ uzuazọ, o gwọlọ nọ idibo Jihova a rẹ rọ uruemu gbe iruẹru rai dhesẹ nọ a gine you Jihova gbe erivẹ rai. Wọhọ oriruo, o tẹ make rọnọ ahwo jọ a jẹ ovuẹ usiuwoma na rehọ họ, ma re dhesẹ uyoyou ọrivẹ kẹ ae ghele nọ a tẹ gwọlọ obufihọ. w15 11/15 4:​17, 19, 20

U kri no nọ idibo Ọghẹnẹ a be rọ rehọ okẹ ẹmeọta rai gbe onọ a sae rọ jẹ evẹrẹ sa-sa jiri Jihova jẹ vuẹ amọfa kpahe oreva riẹ. Anwọ oke jọ ze na, obọdẹ edhere jọ nọ a be rọ rehọ evẹrẹ wha egagọ efuafo haro họ, efafa Ebaibol. Efafa Ebaibol buobu e riẹ, rekọ ejọ e gba vi ejọ nọ a tẹ rehọ ae wawo Ikereakere ọsosuọ na. Evaọ etoke ikpe 1940, Ogbẹgwae Efafa Ebaibol Akpọ Ọkpokpọ na u te fi ehri-izi jọ họ rọkẹ iruo efafa nọ evẹrẹ nọ i bu te udhozeza gbe ikpe (130) i lele no. Ehri-izi na họ: (1) A re zihe odẹ Ọghẹnẹ fihọ oria nọ o jọ romavia evaọ Ikereakere ọsosuọ jẹ rọ ere ru odẹ na jọ fuafo. (Mat. 6:9) (2) A rẹ fa eme ikere ọsosuọ na unọjọ utọjọ nọ o tẹ lọhọ, rekọ evaọ eria nọ onana o sae jọ nwene ovuẹ na, a vẹ rọ otofa eme na ọvo lahwe. (3) A rẹ rehọ eme nọ a rẹ kaki wo otoriẹ rai je ru ohwo wo isiuru kẹ isase rọ fae.​—Neh. 8:8. w15 12/15 2:​1, 2

Otofa ọgba nọ a kporo u gbe vẹ hẹ, o rẹ sae wha okpẹtu ologbo se ogbaẹmo nọ o wọ owọ ẹmo no. Epọvo na re, nọ ẹme mai o gbe vẹ hẹ, ọ rẹ sai reghe hayo su ohwo nọ o yo rie thọ. (1 Kọr. 14:9) Dede nọ ma te daoma ta ẹme mai vevẹ, orọnikọ onana u dhesẹ hẹ inọ ma re zue eme họ hayo tae ababọ adhẹẹ. Jesu o fi oriruo nọ ọ mai woma hotọ kẹ omai kpahe epanọ a rẹ salọ eme nọ i fo. Roro kpahe oghẹrẹ nọ ọ ta eme riẹ kpẹkpẹe evaọ ovuẹ nọ a kere fihọ obe Matiu uzou avọ 5 rite 7. Jesu ọ ta eme ithethei hi, hayo eme nọ a jẹ hae gwọlọ ugogo otofa rai bẹ; yọ ọ jẹ hai do hayo ta eme edada gbe he. Ukpoye, ọ salọ eme ivevẹ nọ e rrọ lọlọhọ, enọ i re duobọte udu ahwo nọ a jẹ gaviezọ kẹe. Wọhọ oriruo, re o fiobọhọ kẹ ahwo siọ awa ba ẹruọ kpahe emu ikẹdẹ kẹdẹ rai, ọ fodẹ epanọ Jihova ọ be rọ kuọ evra. Kẹsena ọ tẹ nọ ae nọ: “Kọ wha gbẹ ghare vi ae?” (Mat. 6:26) Enẹ Jesu ọ rọ rehọ eme elọlọhọ nọ i re te ahwo udu rọ ta ẹme kẹ ae. Joma ta kpahe oware avesa nọ u wuzou gaga evaọ ẹmeọta mai. w15 12/15 3:​13, 14

Eme họ uyoyou-inievo? Evaọ Griki, ẹme Pọl nana o wo otofa “ọdawẹ nọ a re wo kẹ oniọvo.” Uyoyou ogaga nọ o rrọ sasasa evaọ udevie imoni hayo egbẹnyusu ekpekpe họ uyoyou-inievo. (Jọn 11:36) Orọnikọ ma rẹ faki ru wọhọ inievo ho. Mai yọ inievo. (Mat. 23:8) Pọl ukọ na ọ ta nọ: “Wha wo uvi uyoyou-inievo kẹ ohwohwo. Evaọ ọghọ ọrọkẹ ohwohwo, kobaro.” (Rom 12:10) Ẹme nana o dhesẹ epanọ u fo nọ uyoyou mai kẹ inievo mai o rẹ ga te. Uyoyou-inievo gbe uyoyou Ileleikristi nọ idibo Ọghẹnẹ a wo kẹ ohwohwo, u bi fiobọhọ kẹ ai si kẹle ohwohwo je wo okugbe. Rọkẹ omai Ileleikristi uzẹme, omọfa kpobi nọ ọ rrọ Oleleikristi uzẹme yọ “oniọvo” mai ghelọ oria hayo orẹwho kpobi nọ o no ze kẹhẹ. (Rom 10:12) Jihova o wuhrẹ omai nọ ma you ohwohwo, inọ mai yọ inievo.​—1 Tẹs. 4:9. w16.01 1:​5, 6

Uyoyou nọ ma wo kẹ Jesu o rẹ wọ omai rọ ajọwha ta usiuwoma je wuhrẹ ahwo. (Mat. 28:​19, 20; Luk 4:43) Evaọ etoke Ekareghẹhọ na, kọ whọ sae ruẹrẹ oke ra họ re whọ rehọ ọkobaro obufihọ euwa 30 hayo 50? Oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ kpako te ikpe 84 nọ aye o whu seba, o roro nọ ọ gbẹ sae rehọ ọkobaro obufihọ họ fiki ikpe riẹ, gbe oma nọ o ga riẹ te he. Rekọ ekobaro nọ e rrọ ẹkwotọ riẹ a gwọlọ nọ a re fiobọhọ kẹe. Fikiere a te ru ọruẹrẹfihotọ nọ a rẹ rọ wọe, jẹ salọ ẹkwotọ nọ ọ rẹ sai kpohọ kẹ usiuwoma ota. Onana u ru nọ oniọvo na ọ rọ nyate utee euwa 30 nọ o fihọ. Kọ whọ sai fiobọhọ kẹ oniọvo jọ rehọ ọkobaro obufihọ evaọ amara Asa hayo Ane? Ginọ uzẹme, orọnikọ ohwo kpobi ọ rẹ sai ru iruo ọkobaro ho, rekọ mai kpobi ma sae rọ oke gbe ẹgba mai wobọ vi epaọ anwẹdẹ evaọ egagọ Jihova. w16.01 2:​7, 11

Nọ orọnọ a rẹ sae riẹ edẹ ahwo kpobi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹzi wholo nọ a gbe kiọkọ otọakpọ nẹnẹ hẹ na, ẹvẹ igodẹ efa na a te sai ro “lele” ai? Ebaibol na ọ ta nọ “imakpe” na a rẹ te “jẹ obọ họ iwu ahwo Iju, anọ, ‘Je oma lele owhai, keme ma yo nọ Ọghẹnẹ avọ owhai a gbẹrọ.’” Muẹrohọ nọ oria ikere na o fodẹ “ahwo Iju” gbe “owhai,” onọ u dhesẹ nọ orọnikọ omọvo ho rekọ utu Ileleikristi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹzi wholo na kpobi. Igodẹ efa na a riẹ onana, yọ a bi lele utu ahwo nana gọ Jihova. U du gwọlọ nọ a rẹ riẹ edẹ ahwo kpobi nọ a rrọ utu na ha re a ruẹsi lele ai omomọvo. Jesu họ Osu mai, yọ ọye ọvo Ebaibol na ọ ta nọ ma re lele.​—Mat. 23:10. w16.01 4:4

Nọ oke nọ a ro yẹ omai rite oke uwhu, ma gwọlọ uyoyou. Ahwo-akpọ a rẹ gwọlọ jọ usu okpekpe nọ uyoyou o rrọ, orọnikọ uyoyou obẹlẹ ọvo ho. Rekọ uyoyou nọ u re no obọ Jihova ze ma mae gwọlọ. Ahwo buobu a rọwo inọ fikinọ Ọghẹnẹ ọ mai kpehru, o lọhọ họ re ohwo-akpọ o mu usu okpekpe nọ uyoyou o rrọ kugbe ei. Rekọ ma riẹ uzẹme na. Wọhọ epanọ o rrọ Ebaibol na, u wo ahwo-akpọ jọ nọ a jọ egbẹnyusu Ọghẹnẹ. U fo nọ ma re wuhrẹ no oriruo rai ze. Fikieme? Fikinọ usu nọ ma re mu kugbe Ọghẹnẹ họ utee nọ o mai wuzou nọ u fo nọ ma re le evaọ uzuazọ. Fikiere joma ta kpahe Abraham. (Jem. 2:23) Ẹvẹ o ro zihe ruọ ogbẹnyusu Ọghẹnẹ? Ẹrọwọ o ru nọ Abraham ọ rọ jọ ogbẹnyusu ọkpekpe Ọghẹnẹ, yọ a jọ Ebaibol na sei “ọsẹ ahwo kpobi nọ a wo ẹrọwọ.”​—Rom 4:11. w16.02 1:​1, 2

Dede nọ ọsẹ Hẹzikaya ọ jọ usu ivie nọ e mai yoma evaọ Juda, ọyomariẹ ọ jọ omọvo ivie nọ e mai woma evaọ Juda. (2 Iv. 18:6) Ọ kpọ eware buobu nọ ọsẹ riẹ o ru thọ vi. O ru etẹmpol na fo, ọ yare nọ Ọghẹnẹ ọ rọ izieraha ahwo nọ a jọ otọ esuo riẹ vrẹ ae, ọ tẹ jẹ raha emema kpobi nọ e jọ ẹkwotọ na. (2 Irv. 29:​1-11, 18-24; 31:1) Evaọ oke ofa, nọ Senakerib ovie Asiria ọ jẹ gwọlọ wọ ohọre ziọ Jerusalẹm, Hẹzikaya o dhesẹ via nọ o wo udu gbe ẹrọwọ. O fievahọ nọ Jihova ọ te thọe, jẹ tuduhọ ahwo riẹ awọ. (2 Irv. 32:​7, 8) U wo okejọ nọ Hẹzikaya o dhesẹ omorro, rekọ ọ wariẹ dhesẹ omaurokpotọ nọ Jihova ọ kpọe họ. (2 Irv. 32:​24-26) O rrọ vevẹ inọ Hẹzikaya o fi obọdẹ oriruo hotọ nọ u fo nọ ma rẹ rọ aro kele. Ọ kuvẹ hẹ re uruemu ahwo uviuwou riẹ o lẹliẹe yeri ekpehre uzuazọ. Ukpoye, o dhesẹ via nọ ọyomariẹ yọ ogbẹnyusu Jihova. w16.02 2:11

Whẹ omara whọ sae talamu Jihova je wo emamọ usu kugbe amọfa nọ whọ tẹ rrọ wowou. Wọhọ oriruo, o sae jọnọ whọ riẹ vevẹ inọ oniọvo jọ ọ thọ uzi ulogbo jọ. Yọ ẹsejọhọ whọ gwọlọ sẹro usu ra kugbei, maero nọ ọ tẹ rrọ ohwo uviuwou ra hayo ogbẹnyusu ọkpekpe ra. Rekọ whọ tẹ jẹ riẹ nọ o mai wuzou re whọ talamu Jihova. Yoẹme kẹ Jihova, ghele na jọ wowou kugbe oniọvo ra. Ta kẹe nọ ọ nyae vuẹ ekpako na ababọ oke oraha re a fiobọhọ kẹe. O gbe ru ere he, kẹsena whẹ ọvo whọ vẹ vuẹ ekpako na. Who te ru ere, kiyọ whọ be talamu Jihova. Whọ tẹ jẹ rrọ wowou kẹ oniọvo ra keme ekpako na a sai fiobọhọ kẹe wariẹ wo emamọ usu kugbe Jihova. Ekpako na a te rọ edhere owowolẹ kpọe họ.​—Izerẹ 5:1. w16.02 4:14

“Iruẹru omarọkẹ Ọghẹnẹ” họ iruẹru nọ whọ rẹ jọ ukoko na ru, wọhọ ewuhrẹ gbe usiuwoma ota. Rekọ i kugbe iruẹru nọ amọfa a rẹ ruẹ hẹ re, wọhọ olẹ nọ whọ rẹ lẹ se Jihova gbe uwuhrẹ omobọ ra. Ohwo nọ ọ roma mudhe kẹ Jihova no o re rri eware nana fihọ owha ogbẹgbẹdẹ hẹ. Ukpoye, o rẹ jọ kẹe wọhọ epanọ o jọ kẹ Devidi ovie na, nọ ọ ta nọ: “Mẹ gwọlọ ru orọeva ra, O Ọghẹnẹ mẹ; uzi ra o rọ udu mẹ.” (Ol. 40:8) Nọ whọ tẹ roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame no, who ti wo usu okpekpe kugbe ei. Fikiere, who du rọ fiki ọsẹgboni ra hayo omọfa jọ gọ Jihova ha. Nọ who te bi dhesẹ uruemu ọrẹri je bi wobọ evaọ iruẹru omarọkẹ Ọghẹnẹ, kiyọ u mu owhẹ ẹro nọ egagọ uzẹme na whọ rrọ na, yọ whọ gwọlọ koko izi ikiẹrẹe Ọghẹnẹ. O te raha oke he, who ve ti te kẹ ame-ọhọ. w16.03 2:​10, 12, 15

Uzi na o thọ ahwo Izrẹl no ọfariẹ-ogbe gbe egagọ erue nọ e jọ erẹwho nọ e wariẹ e rai họ. Nọ ahwo Izrẹl a tẹ gaviezọ kẹ Ọghẹnẹ, a je wo eghale riẹ. Rekọ nọ a tẹ ghẹmeeyo, o jẹ wha uye ulogbo se ai. (Izie. 28:​1, 2, 15) U fo nọ a rẹ kẹ ahwo Izrẹl ekpọvio ekpokpọ fiki ẹjiroro ọfa jọ. Uzi na o ruẹrẹ ahwo Izrẹl họ kẹ obọdẹ oware jọ nọ o te via nọ u wobọ kugbe ẹjiroro Jihova, oye họ ẹtha Mesaya na, Jesu Kristi. Uzi na o kareghẹhọ ahwo Izrẹl inọ a gba ha. U te je fiobọhọ kẹ ai vuhumu nọ a gwọlọ ẹtanigbo, koyehọ idhe egbagba nọ e rẹ sai voro izieraha rai no riẹriẹriẹ. (Gal. 3:19; Hib. 10:​1-10) U te no ere no, Uzi na o thọ uyẹ nọ Mesaya na o no ze, u te je fiobọhọ kẹ ahwo Izrẹl vuhu Mesaya na mu nọ ọ romavia no. Uzẹme o rrọ inọ, Uzi na o ginẹ jọ wọhọ “ọsẹro” nọ o su ahwo Izrẹl bru Kristi. w16.03 4:​6, 7