Ane

Evaọ oke jọ, omama ẹzi nana o wo emamọ usu kugbe Jihova. Rekọ evaọ oke ofa, ọ tẹ jẹ gwọlọ nọ ahwo-akpọ a rẹ gọe. Ukpenọ o re kpe isiuru iyoma nana no udu riẹ, ọ ruabọhọ urusio nana bẹsenọ o rọ ga te epanọ u ro yẹ uzioraha. (Jem. 1:​14, 15) Omama ẹzi nana họ, Setan, ọnọ “o dikihẹ ga evaọ uzẹme na ha.” Ọ wọso Jihova, ọ tẹ rọ ere zihe ruọ “ọsẹ ọrue.” (Jọn 8:44) Anwọ okenọ Setan ọ rọ wọso Jihova o ro zihe ruọ ọwegrẹ Jihova nọ ọ mae rro, yọ ọ rrọ ogbẹnyusu ahwo-akpọ gbe he. Edẹ-ovao nọ a kẹ Setan i dhesẹ epanọ iruẹru riẹ i yoma te. Otofa Setan họ “Ohwo Ọwọsuọ,” onọ u dhesẹ nọ omama ẹzi omuomu nana ọ rrọ abọ esuo Ọghẹnẹ hẹ, ukpoye o mukpahe jẹ be họre wọso esuo Ọghẹnẹ. Oware nọ o mae riẹe oja họ, epanọ ọ rẹ rọ ruẹ nọ udu-esuo Jihova u te oba. w15 5/15 1:1, 2

Orọnikọ abọ nọ o gwọlọ nọ ma jọ ru ẹnyaharo evaọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ ọvo Ebaibol na ọ rẹ vuẹ omai hi. U re je ru omai wo ovuhumuo kpahe epanọ Jihova o re ru eware, onọ u ti ru uyoyou nọ ma wo kẹe ga vi epanọ o jọ. Nọ uyoyou mai kẹ Ọghẹnẹ o be ga na, uyoyou riẹ kẹ omai o vẹ te ga re, onọ u re ru usu mai kugbei jọ kpekpekpe. Dede na, re ma sai si kẹle Jihova, o gwọlọ nọ emamọ ẹjiroro ma re ro wuhrẹ Ẹme riẹ. Obe Jọn 17:3 o ta nọ: “Re a wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, o gwọlọ nọ a rẹ riẹ owhẹ, Ọghẹnẹ uzẹme ọvo na, gbe ọnọ who vi ze na, Jesu Kristi.” Fikiere, ẹjiroro nọ ma re ro wuhrẹ Ebaibol na o rẹ jọ epanọ ma re ro wo eriariẹ ọvo ho, rekọ epanọ ma rẹ rọ “riẹ” Jihova ziezi. (Ọny. 33:13; Ol. 25:4) Nọ ma be riẹ Jihova ziezi na, o te kẹ omai uye he nọ ma tẹ jọ Ebaibol na se kpahe oware jọ nọ Jihova o ru, rekọ ma riẹ ẹjiroro nọ o ro ru ei hi. w15 4/15 3:​6-8

Kẹle na, a nọ ekpako jọ evaọ ikoko sa-sa nọ i fiobọhọ kẹ inievo-emezae wo ẹnyaharo no kpahe oghẹrẹ nọ a be sai ro ru onana evaọ ikoko rai. Dede nọ uyero inievo nana i wo ohẹriẹ gaga, enwenọ ọkpọ ohrẹ ọvona aikpobi na a kẹ. Eme onana u dhesẹ? U dhesẹ nọ, uwuhrẹ nọ u no Ẹme Ọghẹnẹ ze u re wiruo evaọ “oria kpobi [gbe] ukoko kpobi,” nwane wọhọ epanọ o jọ evaọ oke Pọl ukọ na. O gwọlọ nọ owuhrẹ ọ rẹ ruẹrẹ otọ na fihọ re o te muhọ ewuhrẹ. Wọhọ epanọ ọwhẹrẹ ọ rẹ ruẹrẹ otọ họ re ọ tẹ te kọ eware họ iẹe na, ere o gwọlọ nọ owuhrẹ ọ rẹ ruẹrẹ udu oniọvo họ re o te ti wuhrẹ iẹe onaa okpokpọ. Nọ o rrọ ere na, ẹvẹ iwuhrẹ a sae rọ ruẹrẹ enọ a bi wuhrẹ họ ziezi kẹ uwuhrẹ? A rẹ sai ru onana nọ a tẹ rọ aro kele oghẹrẹ nọ Samuẹle ọ rọ ruẹrẹ Sọl họ re ọ jọ ovie Izrẹl.​—1 Sam. 9:​15-27; 10:1. w15 4/15 1:​11, 12

Eware buobu nọ akpọ na ọ be wha haro nẹnẹ e wọso eware nọ Ebaibol na ọ ta nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ mi omai. Ginọ uzẹme, orọnikọ eware kpobi nọ a bi ru evaọ akpọ na e nwani yoma ha. Dede na, u re gbe omai unu hu nọ Setan o te bi ru omai wo urusio kẹ akpọ na vrẹta, jẹ be gwọlọ ru omai thuzi hayo wo uyoyou kẹ akpọ na te epanọ ma rẹ rọ kpairoro vrẹ egagọ Jihova. (1 Jọn 2:​15, 16) O rrọ vevẹ inọ uyoyou rọkẹ akpọ na u kpomahọ Ileleikristi jọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ. Wọhọ oriruo, Pọl o kere nọ: “Dimas ọ nyasiọ omẹ ba no fikinọ o you uyero-akpọ nana.” (2 Tim. 4:10) Ebaibol na ọ vuẹ omai hi, ugogo oware nọ Dimas o wo isiuru kẹ evaọ akpọ na nọ u ru rie nyasiọ Pọl ba. O sae jọnọ, Dimas o je you ekwakwa eyero-akpọ viọ iruẹru nọ i wobọ kugbe egagọ Ọghẹnẹ. Otẹrọnọ ere o jọ, kiyọ obọdẹ uvẹ-ọghọ evaọ egagọ Ọghẹnẹ o kufiẹ na. Kọ eme o liẹliẹ Dimas jowọ yena? Kọ akpọ na ọ te sae kẹe oware jọ nọ o ghare vi eghale Jihova nọ o re wo nọ ọ tẹ rrọ ibe oruiruo Pọl?​—Itẹ 10:22. w15 5/15 2:​10, 11

Jesu ọ riẹ epanọ eware e jọ kẹ amọfa nọ ebẹbẹ i te oma, makọ ahwo nọ a wo oghẹrẹ ebẹbẹ nọ ọyomariẹ ọ re te rẹriẹ ovao dhe ẹdẹvo ho. Wọhọ oriruo, ahwo a jẹ hae dhozọ isu egagọ na, enọ e jẹ hae viẹ ae họ je fi izi obọrai buobu họ kẹ ae. (Mat. 23:4; Mak 7:​1-5; Jọn 7:13) Ozọ u mu Jesu ẹdẹvo ho yọ a viẹ riẹ họ gbe he, rekọ ọ jẹ sai wo otoriẹ ebẹbẹ nana nọ ahwo oke riẹ a jẹ rẹriẹ ovao dhe na. Fikiere, “nọ ọ ruẹ ogbotu na, ohrọ rai o tẹ re iẹe keme a rrọ oyoya jẹ vahabọ wọhọ igodẹ nọ i wo othuru hu.” (Mat. 9:36) Wọhọ Ọsẹ riẹ, Jesu ọ jọ wowou, o te je wo ọdawẹ kẹ amọfa. Okenọ Jesu ọ ruẹ ahwo nọ uye o be bẹ, uyoyou o wọ riẹ fiobọhọ kẹ ai. Fikiere, ma sae ta nọ ọ rehọ aro kele uyoyou Ọsẹ riẹ gbagba. Ẹdẹjọ nọ Jesu avọ ikọ riẹ a nya ugbo jọ no evaọ etoke usiuwoma ota, a tẹ jẹ gwọlọ nyai serihọ evaọ oria nọ u siomano. Rekọ fiki ohrọ nọ o wo kẹ ogbotu nọ o dikihẹ jẹ hẹrẹ iẹe, Jesu “o te mu ae eware buobu họ ewuhrẹ.”​—Mak 6:​30, 31, 34. w15 5/15 4:​3, 4

Jesu nọ ọ rrọ ọmọ ọtuyẹ Ọghẹnẹ na họ ohwo nọ ọ mai dhesẹ areghẹ Ọghẹnẹ nọ o wo ibe he na via. Ọ jọ “osu iruo” evaọ abotọ Ọsẹ riẹ. Dai roro evawere gbe evevọwẹ nọ Ọmọ na o wo okenọ Ọsẹ riẹ “ọ ma idhuwu” na je fi “otọhotọ akpọ” na họ. Dede nọ o wo evawere kpahe emama nana, Ọmọ ọtuyẹ Ọghẹnẹ na ọ jẹ mae “were eva [fiki] emọ ahwo” vi eware efa kpobi nọ Ọghẹnẹ ọ ma. (Itẹ 8:​22-31) Avro ọ riẹ hẹ, anwọ okenọ Jesu ọ rọ jọ obọ odhiwu ze o ro wo uyoyou kẹ ahwo-akpọ. Evaọ oke ofa, omaurokpotọ avọ uyoyou nọ Jesu o wo kẹ Ọsẹ riẹ, gbe uyoyou udidi nọ o wo “kẹ emọ ahwo,” u ru nọ Ọmọ Ọtuyẹ Ọghẹnẹ na o ro “siobọno eware kpobi” jẹ ze otọakpọ obonẹ te jọ wọhọ ohwo-akpọ. O ru onana re ọ ruẹsi siobọno uzuazọ riẹ rọkẹ “ẹtanigbo ọrọ ahwo buobu.” (Fil. 2:​5-8; Mat. 20:28) O gine you ahwo-akpọ gaga! w15 6/15 2:​1, 2

Kọ oware nọ Jihova o ru kẹ owhẹ na o da owhẹ ẹro? O tẹ rrọ ere, roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame. Omauromudhe ra yọ eyaa nọ whọ ya kẹ Ọghẹnẹ inọ who ti ru oreva riẹ bẹdẹ bẹdẹ. Kọ u fo re ozọ eyaa yena u mu owhẹ? Ijo. Jihova ọ gwọlọ nọ eware i woma kẹ owhẹ, yọ ọ te hwosa kẹ ahwo nọ a ru oreva riẹ. (Hib. 11:6) Whọ tẹ roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame, uzuazọ ra u ti woma vi epanọ o rrọ. Jihova ọ gwọlọ ewoma ra. Rekọ Setan yọ ohwo oriobọ nọ ọ be daezọ ra ha. Ọ rẹ sae kẹ owhẹ emamọ oware ovo ho nọ who te lele iei. Ẹvẹ ọ sae rọ kẹ owhẹ oware nọ o wo ho? w16.03 2:​16, 18, 19

Re usu ra kugbe Jihova o sae kpekpe ziezi, o gwọlọ nọ u re mu owhẹ ẹro nọ Jihova o re yo elẹ. Roro kpahe onana: Okenọ Jesu ọ gbẹ jọ obọ odhiwu, ọ rọ ẹro ruẹ epanọ Jihova o je ro yo elẹ idibo Riẹ nọ e rrọ otọakpọ. Kẹsena nọ ọ jọ iruo usiuwoma ota riẹ evaọ otọakpọ, ọ tẹ jẹ rọ olẹ ta oware nọ o jariẹ eva kẹ ọsẹ obọ odhiwu riẹ. Kọ ọ hai ti ru onana, tubẹ rọ aso jọ soso lẹ se Ọsẹ riẹ ogbẹrọnọ ọ riẹ nọ Jihova o re yo elẹ hẹ? (Luk 6:12; 22:​40-46) Kọ ọ hai ti wuhrẹ ilele riẹ epanọ a rẹ lẹ o hẹ jọnọ olẹ yọ oware nọ u re ru udu te ohwo otọ ọvo nọ ọ tẹ rrọ ẹbẹbẹ? Avro ọ riẹ hẹ, Jesu ọ riẹ nọ olẹ yọ edhere nọ ma rẹ rọ ta ẹme kẹ Jihova. Ma rẹ sai wo imuẹro itieye re, inọ Jihova họ “ọnọ o re yo elẹ!”​—Ol. 65:2. w15 4/15 3:​11, 13

Nọ whọ tẹ be hae lẹ se Jihova evaọ iraro emọ ra, a ti wuhrẹ epanọ a re ro fievahọ Jihova. Oniọvo-ọmọtẹ mai jọ nọ a re se Ana evaọ obọ Brazil ọ ta nọ: “Oke kpobi nọ ebẹbẹ e tẹ rrọ otọ, wọhọ okenọ ọsẹgboni ologbo mẹ a jẹ mọ, ọsẹgboni mẹ a jẹ hae lẹ se Jihova inọ ọ kẹ ae ẹgba nọ a sai ro thihakọ gbe areghẹ nọ a rẹ rọ jiroro nọ i fo. Makọ nọ eware e ga thesiwa dede, a gbolo owha rai kẹ Jihova. Onana u ru nọ me ro wuhrẹ epanọ a re fievahọ Jihova.” Nọ who te bi lele emọ ra lẹ, orọnikọ ae ọvo whọ rẹ lẹ kẹ hẹ. Lẹ nọ Jihova o fiobọhọ kẹ owhẹ re, ẹsejọhọ evaọ epanọ whọ sae rọ vuẹ ọga iruo ra re ọ kẹ owhẹ oke nọ who re ro kpohọ okokohọ, epanọ whọ sae rọ ta usiuwoma kẹ erivẹ ra ududu, gbe evaọ idhere efa sa-sa. Fi eva ra kpobi họ Ọghẹnẹ, emọ ra a ve ti ru epọvo na re. w15 11/15 1:​7, 8

Edhere jọ nọ uyoyou ra kẹ Jihova o sae rọ ga vi epaọ anwẹdẹ họ, ẹtanigbo na nọ who re roro didi kpahe, onọ o rrọ okẹ Ọghẹnẹ nọ o mae rro. (2 Kọr. 5:​14, 15; 1 Jọn 4:​9, 19) Nọ who te ru ere, o te wọ owhẹ dhesẹ edẹro kẹ okẹ oghaghae yena. A rẹ sae rọ oriruo nana dhesẹ edẹro nọ u fo nọ who re wo kẹ ẹtanigbo na: Dae rehọ iẹe nọ whọ be da ame whu evaọ ethẹ, ohwo jọ ọ tẹ nyaze je siwi owhẹ. Kọ who re kpo, nwene iwu jẹ kpairoro vrẹ oware nọ ohwo na o ru kẹ ohwẹ na? Vievie! Oware nọ ohwo na o ru kẹ owhẹ na, o rẹ thọrọ owhẹ ẹro bọo ẹdẹ nọ who re whu hu. Epọvo na re, ma re dhesẹ edẹro kẹ Jihova gbe Jesu fiki okẹ ẹtanigbo na. Fiki uyoyou nọ a wo kẹ omai, ma wo ẹruore nọ ma te rọ rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ Aparadase otọakpọ na. w16.03 2:​16, 17

Jihova o fievahọ Ọmọ-ọvo riẹ na riẹriẹriẹ, ọnọ o kru ẹrọwọ riẹ ikpe nọ i wo unu ho evaọ obọ odhiwu. Nọ Jesu ọ ziọ otọakpọ, ọ dadamu abọ esuo Ọghẹnẹ jẹ rọ ere dhesẹ nọ ohwo-akpọ ọgbagba ọ rẹ sai kru ẹgbakiete riẹ kẹ Jihova makọ evaọ otọ uyero nọ o bẹ thesiwa. Jesu o kru ẹgbakiete riẹ jẹ dadamu abọ esuo Jihova evaọ otọ uyero nọ o bẹ thesiwa, o te whu avọ ẹrọwọ nọ o fihọ Ọsẹ riẹ. Ma re yere Jihova gaga inọ Jesu ọ rọ uwhu riẹ hwosa ẹtanigbo mai, o te rovie uvẹ fihọ nọ ma sai ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ ọkpokpọ nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa riẹ na. Jọn ukọ na o kere nọ: “Ẹkwoma onana Ọghẹnẹ o ro dhesẹ uyoyou riẹ kẹ omai, Ọghẹnẹ o vi Ọmọ ọvo riẹ ziọ akpọ na re ma ruẹsi wo uzuazọ ẹkwoma riẹ. Enẹ o ro dhesẹ uyoyou na, orọnọ fikinọ ma you Ọghẹnẹ hẹ, rekọ ọye o you omai o te vi Ọmọ riẹ ze ro dhe idhe fiki izieraha mai, idhe nọ o be ruẹrẹ omai họ kugbei.”​—1 Jọn 4:​9, 10. w15 11/15 3:​13, 14

Mai kpobi ma reuku uzioraha gbe uwhu mi Adamu, fikiere uvumọ ohwo ọ sae ta ha inọ: “Mẹ gwọlọ ẹtanigbo na ha.” Makọ odibo Ọghẹnẹ nọ ọ mai wo ẹrọwọ dede ọ gwọlọ okẹ ẹtanigbo na. Oke ẹtanigbo na u ru rie lọhọ nọ a rọ rehọ osa ulogbo vrẹ omai omomọvo. Eme u fo nọ ohrọ gbe uyoyou Jihova o rẹ wọ omai ru? Otẹrọnọ ma fi ẹgo họ eva kpahe oniọvo jọ nọ o ru omai eva dha? Ajọ ma daoma rehọ aro kele Jihova, ọnọ ọ “vọ avọ . . . erọvrẹ” na. (Neh. 9:17; Ol. 86:5) Ma te wo edẹro kẹ ohrọ-oriọ Jihova, ma te re ohrọ amọfa jẹ rọ vrẹ ae no eva ze. Ma gbe you inievo mai jẹ be rọ vrẹ ae he, ma sai rẹro ho inọ Jihova o ti you jẹ rọ vrẹ omai. (Mat. 6:​14, 15) Ma tẹ rọ vrẹ ohwo, orọnikọ u dhesẹ hẹ inọ oware nọ o ru na o da omai hi, ukpoye u ti fiobọhọ kẹ omai wo evawere evaọ obaro. w16.01 2:​5, 15-17

Jesu ọ ta eme ikere inẹnẹ na ro fiobọhọ kẹ Pita avọ ilele edekọ roro kpahe obaro. A sae jọ iroro rai ruẹ omarai nọ a bi lele Jesu su evaọ obọ odhiwu je bi fiobọhọ kẹ ahwo-akpọ nọ i yoẹme kẹ Ọghẹnẹ wariẹ jọ gbagba. Notọ avọ otọ ze, idibo Jihova buobu a wo erere no fiki orugba eyaa Jihova nọ a jẹ hai roro kpahe. Eware nọ Ebẹle ọ riẹ kpahe ẹjiroro Ọghẹnẹ u ru nọ ọ sae rọ jọ iroro riẹ ruẹ epanọ akpọ na ọ te jọ evaọ obaro, u fiobọhọ kẹe wo ẹrọwọ, je fievahọ Jihova. Abraham o dhesẹ ẹrọwọ ọgaga keme ọ jọ iroro riẹ “ruẹ” epanọ o te jọ okenọ eyaa Ọghẹnẹ kpahe “ubi” nọ ọ ya eyaa riẹ na i te rugba no. (Emu. 3:15) Mosis “ọ tẹrovi osohwa na,” onọ u ru nọ o ro wo ẹrọwọ je you Jihova gaga. (Hib. 11:26) Ẹrọwọ mai gbe uyoyou nọ ma wo kẹ Ọghẹnẹ u re fiobọhọ kẹ omai jọ iroro mai ruẹ orugba eware nọ Jihova ọ ya eyaa rai kpahe obaro na. w15 5/15 3:​17, 18

Wọhọ Jesu, Oleleikristi nọ ọ gwọlọ rro te ẹkpako o re seri uwuhrẹ Ebaibol họ họ fikinọ o wo umutho eriariẹ jọ no. Noke toke, ọ rẹ kiẹ Ebaibol na kokodo, keme ọ riẹ nọ “emu ọgaga ọ rrọ kẹ ahwo nọ a kpako.” (Hib. 5:14) U re vevẹ, Oleleikristi nọ ọ kpako no ọ rẹ daoma wo “eriariẹ egbagba kpahe Ọmọ Ọghẹnẹ.” (Ẹf. 4:13) Kọ who wo omaa isase Ebaibol ikẹdẹ kẹdẹ? Kọ whọ be hai ru uwuhrẹ omobọ ra ẹsikpobi, jẹ be hae ruẹrẹ oke jọ họ kẹ egagọ uviuwou koka koka? Nọ whọ be kiẹ Ẹme Ọghẹnẹ rri na, hai muẹrohọ ehri-izi Ebaibol nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ epanọ Jihova o re roro gbe epanọ o re rri eware. Kẹsena whọ vẹ hae daoma fi ehri-izi Ebaibol na hiruo, kuvẹ re e kpọ iroro-ejẹ ra, onọ u ti ru owhẹ si kẹle Jihova vi epaọ anwẹdẹ. w15 9/15 1:​5, 9, 10

Jesu ọ riẹ uyero nọ o rrọ udevie emama sa-sa lafi. Ọ riẹ epanọ a rẹ rẹrote eware nọ Ọghẹnẹ ọ ma kẹ ahwo-akpọ inọ a ro yeri uzuazọ, ọ tẹ jẹ riẹ epanọ a rẹ rehọ ai ruiruo jẹ ghale ae te ohwo kpobi ẹrẹrẹe. Okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, o dhesẹ nọ ọye họ “ogaga Ọghẹnẹ” evaọ oghẹrẹ nọ ọ rọ kpọ ogaga nọ o rrọ emama Ọghẹnẹ. Jọ iroro ra ruẹ oware nọ o be via na: Oma o lọhọ Jesu no fiki usiuwoma nọ a be ta anwẹsiẹ. Ẹkporo na ọ be tehe okọ na, yọ ame ẹkporo na o bi kporo ruọ okọ na. Ghele ẹkporo na nọ o bi fi okọ na kpenẹ avọ enẹ gbe edo na, Jesu ọ rrọ owezẹ evaọ okọ na. Oma o ginẹ whọlọ iẹe no. Ilele riẹ nọ ozọ u mu no na a tẹ rọwo iẹe je bo nọ: “Ewhu ma rrọ na!” (Mat. 8:25) Nọ Jesu ọ kpama, ọ tẹ whọku ofou na gbe abade na inọ: “Seba! Fọ!” Okpofou na o te gine serihọ. (Mak 4:39) Jesu ọ rọ enẹ ta kẹ ofou gbe abade na nọ a fọ, re a jọ ere. Eme u no onana ze? “Oria kpobi o tẹ fọ rirẹ.” A rẹ ruẹ obọ ogaga nọ Jesu o dhesẹ via na ha. w15 6/15 1:​12-14

O wọhọ nọ emu okpẹdẹ nọ Jesu ọ fodẹ na u kugbe eware efa nọ e roja kẹ omai kẹdẹ kẹdẹ. Oye o soriẹ nọ ọ rọ ta kpahe oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ be rẹ gọ idodo nọ e rrọ obọ ẹwọ ẹgọ je fibae nọ: “Kọ ọ gbẹ sae gọ owhai ẹgọ viere, whai enọ i wo ẹrọwọ ọkakao?” Kẹsena ọ tẹ wariẹ ohrẹ nana nọ u wuzou na inọ: “Wha ruawa odẹnotha vievie he.” (Mat. 6:​30-34) Onana u dhesẹ nọ ukpenọ ma dhogbo eware buobu, ajọ umutho eware nọ ma wo nọ ma bi ro yere uzuazọ ikẹdẹ kẹdẹ mai e da omai ẹro. Usu eware itieye na jọ họ, emamọ uwou, iruo nọ ma sae rọ rẹrote uviuwou mai, gbe areghẹ nọ ma sae rọ rẹrote omamai nọ ẹyao ọ tẹ ze. Rekọ, u ti kiehọ họ otẹrọnọ eware nọ ma rẹ rọ rẹrote ugboma mai ọvo ma rẹ lẹ kẹ. Eware nọ i re ru usu mai kugbe Ọghẹnẹ ga e mai wuzou. Olori mai na ọ ta nọ: “Orọnikọ ẹkwoma ebrẹdi ọvo ohwo ọ rẹ rọ jọ uzuazọ họ, rekọ ẹkwoma ẹme kpobi nọ o bi no unu Jihova ze.” (Mat. 4:4) Fikiere, u fo re ma hae lẹ nọ Jihova ọ gbẹ hae rehọ emu ọnana kẹ omai evaọ ẹruoke. w15 6/15 5:​4, 7, 8

Kọ ma be hae lẹ se Ọghẹnẹ ẹsikpobi re o fiobọhọ kẹ omai kru ẹgbakiete mai nọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe odawọ? Ẹsejọhọ oghẹrẹ nọ a rọ yọrọ omai notọ ze hayo oghẹrẹ uzuazọ nọ ma je yeri vẹre u ru nọ ma ro wo isiuru kẹ eware jọ nọ Jihova o mukpahe. O make rrọ ere na, ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai ru inwene re ma sae gọe evaọ edhere nọ ọ rẹ jẹrehọ. Devidi ovie na o vuhu onana mu. Okenọ o bru-ẹnwae kugbe Batshẹba, ọ lẹ se Jihova nọ: “Kẹ omẹ eva efuafo, re whọ rehọ uvi ẹzi ọkpokpọ kẹ omẹ.” (Ol. 51:​10, 12) Fikinọ mai yọ ahwo-akpọ nọ a gba ha, iruemu nọ i fo ho e rẹ sai si omai urru ẹsejọ, rekọ Jihova ọ rẹ sae kẹ omai ẹzi nọ ma re ro yoẹme kẹe no udu ze. Nọ iroro iyoma e tẹ make dowọ muotọ evaọ udu mai, je bi gbe isiuru nọ ma rọ gwọlọ jọ fuafo hotọ, Jihova ọ rẹ sae kpọ owojẹ mai nọ ma je koko izi riẹ jẹ rehọ ai yeri uzuazọ. Ọ rẹ sai ru nọ ekpehre isiuru e gbẹ rọ rehọ iroro mai no ho.​—Ol. 119:133. w15 6/15 3:​5, 6

Inievo nọ e kpako no evaọ usu mai a rẹ gbẹ sae kareghẹhọ okenọ ikoko e jẹ hai wo odibo ukoko viukpọ ugboma ekpako, okenọ erẹwho e jẹ hai wo omọvo nọ ọ rẹ rẹrote iruẹru uwou-ogha viukpọ Ogbẹgwae Uwou-Ogha, gbe okenọ ekpọvio e jẹ hai no obọ prẹsidẹnte ọrọ Watch Tower Society ze viukpọ Utu Ẹruorote Iruẹru Isẹri Jihova. Dede nọ inievo efa e jẹ hai fiobọhọ kẹ inievo nana jiroro sa-sa, oniọvo ọvo jọ nọ a ro mu evaọ ukoko, uwou-ogha, gbe obọ ehri ukoko ọ jẹ hai ku iroro-ejẹ na họ, yọ onọ ọ ta a jẹ hai ru lele. Evaọ etoke ikpe 1970, inwene jọ e tẹ romavia kpahe onana, a rọ utu ekpako mu evaọ ikoko, iwou-ogha, gbe obọ ehri ukoko nọ i re kuomagbe rẹrote ukoko Jihova viukpọ oniọvo ọvo jọ. Ma ru inwene nana fiki otoriẹ nọ ma wo no Ebaibol na ze kpahe oghẹrẹ nọ a jẹ rọ rẹrote ukoko na evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ. Ukpenọ a rẹ rọ ẹme oniọvo jọ ọvo ru iruo evaọ ukoko na, ekpako sa-sa nọ Jihova o ro mu wọhọ “ekẹ” a be rọ iruemu-aghae nọ a wo zọhọ fihọ iroro-ejẹ nọ i re fiobọhọ kẹ ukoko na soso.​—Ẹf. 4:8. w15 7/15 1:​14, 15

Notọ avọ otọ ze idibo Ọghẹnẹ a dadamu abọ riẹ, yọ a re wobọ evaọ iruẹru nọ e rẹ hẹriẹ ahwo ho. Fikieme? Keme ahwo kpobi nọ a roma mudhe kẹ Jihova no a ya eyaa kẹe nọ a re ti you rie, yoẹme kẹe gbe inọ abọ riẹ ọvo a te jọ. (1 Jọn 5:3) Ma gwọlọ ru lele izi ikiẹrẹe Jihova ghelọ oria kpobi nọ ma be rria, oghẹrẹ nọ a rọ yọrọ omai notọ ze, orẹwho nọ ma no ze, hayo uruemu ẹwho mai. Abọ Uvie Ọghẹnẹ nọ ma rẹ dadamu u wuzou vi oghẹrẹ usu nọ ma wo kugbe oware ofa jọ kpobi fiki ẹjiroro jọ. (Mat. 6:33) Usu utiona nọ ma wo kugbe Ọghẹnẹ u ru nọ o rọ roja gaga inọ ma re siomano iruẹru ozighi hayo iruẹru efa kpobi nọ e rẹ wha ohẹriẹ ze evaọ akpọ na. (Aiz. 2:4; Jọn 17:​11, 15, 16) Ahwo nọ a be gọ Jihova ha a rẹ rọ oma kpobi kẹ orẹwho, uyẹ hayo arozaha sa-sa nọ a rẹ jọ dikihẹ kẹ orẹwho rai. Nọ oware jọ o tẹ be whaha ae nọ a gbẹ be sai ro dikihẹ kẹ orẹwho rai te epanọ a gwọlọ họ, o rẹ wha oma-uhrowo, egrẹ-ọjẹ, hayo ozighi ze, onọ u re tube te epanọ a re ro kpe ahwo dede. Ohwo ọ rẹ sae gwọlọ whomahọ abọ jọ evaọ iruẹru akpọ na nọ a te ru oware jọ nọ o were riẹ hẹ. w15 7/15 3:​1, 2

Nọ a tẹ bọ Ọgwa Uvie ọkpokpọ no, o gwọlọ nọ a re ru ei fo, re o jẹ jọ kpatiẹ, onọ u re dhesẹ nọ Ọghẹnẹ nọ ma be gọ na o re ru eware riẹ kpatiẹ. (1 Kọr. 14:33) Ebaibol na o dhesẹ nọ re ohwo ọ sae jọ fuafo hayo ọrẹri, o gwọlọ nọ o re se ẹfuọ ugboma gboja. (Evia. 19:8) Fikiere, ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ wo ọjẹrehọ Jihova, o gwọlọ nọ o re ru oma riẹ gbe oria nọ ọ be rria fuafo. Onana u dhesẹ nọ, ma re ru oma mai gbe Ọgwa Uvie mai jọ fuafo evaọ oghẹrẹ nọ oma o gbẹ rọ vuọ omai hi nọ ma te bi zizie ahwo ziọ iwuhrẹ mai. Ma vẹ te jẹ rọ enẹ dhesẹ nọ uruemu mai o rọwokugbe usiuwoma nọ ma be hae ta kẹ ae na. A te ruẹ nọ ma be gọ Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ fuafo, ọnọ o ti zihe otọakpọ na kpobi ruọ aparadase nọ egbegbe ọvo ọ te jọ họ. (Aiz. 6:​1-3; Evia. 11:18) Ghelọ oghẹrẹ nọ okegbe mai ọ rrọ kẹhẹ, o gwọlọ nọ ma re ru Ọgwa Uvie mai fuafo tẹtẹtẹ keme odẹ Jihova a ro sei, o tẹ jẹ rrọ oria egagọ efuafo.​—Izie. 23:14. w15 7/15 4:​13-15

Nọ ilele Jesu a vuhumu nọ oka ọzino Kristi u muhọ evaọ ukpe 1914, a tẹ ruẹrẹ oma kpahe keme a rri nọ u gbe ti lehie re urere na o tẹ ze he. A ru onana ẹkwoma iruo usiuwoma ota Uvie na nọ a duomahọ. Jesu ọ ta nọ ẹsejọhọ ẹnyaze riẹ ọ te jọ “okenọ ọkpa ọsosuọ o re ro bo hayo irioke.” O tẹ via ere, eme o te gwọlọ nọ ilele riẹ a re ru? Ọ vuẹ rai nọ: “Wha ruabọhọ erou.” Ẹme nana o dhesẹ hẹ inọ a rẹ hae jọ iroro rai kpare ẹdẹ na kpohọ obaro hayo tubẹ kpairoro vrẹe nọ a tẹ hẹrẹ bẹ no. Evaọ akpọ ọkpokpọ na, ma ti roro kpemu je muẹrohọ nọ eruẹaruẹ kpobi nọ i kiekpahe urere akpọ na i rugba re. Ma ti fievahọ Jihova gbe eyaa riẹ nọ i rri ti rugba ha vi epaọ anwẹdẹ kpobi nọ ma ti roro didi kpahe epanọ eware na e rọ via. (Jos. 23:14) Eva e te were omai gaga inọ Ọghẹnẹ nọ ‘o wo udu oke hayo ezi na’ ọ vuẹ omai nọ ma hai yeri uzuazọ mai avọ ekareghẹhọ inọ “urere eware kpobi o kẹle no.”​—Iruẹru 1:7; 1 Pita 4: 7. w15 8/15 2:​10, 11, 14

Evaọ ẹkeriotọ omawere, ahwo buobu a re rri hayo ru eware nọ Ebaibol o se ozighi, ọfariẹ-ogbe, iruẹru imizi, hayo iruemu itieye efa nọ Ọghẹnẹ o mukpahe. Wọhọ oriruo, a rẹ jọ Itanẹte, etẹlẹvisiọno, ifimu, gbe ebe sa-sa dhesẹ ozighi gbe ọfariẹ-ogbe wọhọ eware nọ i fo eruo. Iruemu nọ a jẹ hae ghọ evaọ okenọ u kpemu, i zihe ruọ iruemu nọ a kuenu kẹ no evaọ eria buobu enẹna. Rekọ oyena u dhesẹ hẹ inọ Ọghẹnẹ ọ jẹ iruemu itieye rehọ. (Rom 1:​28-32) Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, ilele Jesu a whaha ẹkeriotọ omawere nọ i fo ho. Onana gbe izi Ọghẹnẹ nọ a je koko u ru nọ amọfa a jẹ rọ raha odẹ rai je kpokpo ai. Pita ukọ na o kere nọ: “U bi gbe ae unu inọ [whai Ileleikristi] wha gbe bi kuomagbe ai evaọ iruemu iyoma yena ha, fikiere a tẹ be ta eme iyoma kpahe owhai.”​—1 Pita 4:4. w15 8/15 4:​2, 3

Odibo Jihova nọ ọ kpako te ziezi ọ rẹ zọhọ fihọ okugbe nọ ọ rrọ ukoko na. (Ẹf. 4:​1-6, 15) Utee mai họ re idibo Ọghẹnẹ kpobi e “jẹhọ ohwohwo” evaọ okugbe, je lele ohwohwo ruiruo kugbe ziezi. Wọhọ epanọ Ebaibol na ọ ta, o gwọlọ omaurokpotọ mi omai re ma sai wo okugbe otiọna. Oleleikristi nọ ọ kpako te ziezi o re wo omaurokpotọ te epanọ ọ sai ro ru eware nọ e rẹ wha okugbe ze nọ ọ tẹ make rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ sebaẹgba amọfa. Eme who re ru nọ whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe sebaẹgba oniọvo jọ evaọ ukoko na? Kọ eme who re ru nọ ohwo jọ o te ru owhẹ eva dha evaọ ukoko na? Kọ who re ru eware nọ e rẹ hẹriẹ owhẹ avọ ohwo nọ o ru owhẹ eva dha, manikọ whọ rẹ daoma gbẹ edhere kpobi nọ wha rẹ rọ ruẹrẹhọ? Oleleikristi nọ ọ kpako te ziezi ọ rẹ daoma gbẹ edhere kpobi nọ a sae rọ ruẹrẹhọ, orọnikọ o re ru oware nọ o rẹ hẹriẹ ae he. Kọ o rrọ utee ra inọ whọ rẹ zọhọ fihọ okugbe nọ ọ rrọ ukoko na re? w15 9/15 1:​12, 13

U mu Jesu ẹro nọ Ebaibol na yọ Ẹme Ọghẹnẹ, onọ o rẹ kẹ ọkpọvio nọ ọ mai woma evaọ uzuazọ. Wọhọ Jesu, o gwọlọ nọ ma re se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ, wuhrẹ iẹe, je roro didi kpahe eware nọ ma wuhrẹ. U te no uwuhrẹ Ebaibol gheghe nọ who re ru no, u fo nọ whọ rẹ kiẹ didi kpahe eware jọ nọ i vẹ owhẹ ẹro tere he. Wọhọ oriruo, whọ sai wuhrẹ kokodo kpahe eria Ikereakere nọ e kẹ imuẹro inọ edẹ urere na ma be rria na, onọ u ti ru evaifihọ ra ga vi epaọ anwẹdẹ inọ urere akpọ nana o ginẹ kẹle gaga no. Kiẹ kokodo kpahe eyaa Ọghẹnẹ buobu nọ i rugba no evaọ Ebaibol na, re whọ rọ ere ru evaifihọ nọ who wo kpahe eyaa Ọghẹnẹ nọ i ri ti rugba ha ga vi epaọ anwẹdẹ. Se kpahe iriruo sa-sa nọ i dhesẹ epanọ Ebaibol na o ro nwene uzuazọ ahwo no, onọ u ti ru owhẹ fievahọ Ebaibol na inọ obe nọ u gine wo iruo kẹ omai. (1 Tẹs. 2:13) Whọ sae rọ aro kele Jesu nọ whọ tẹ be hai roro didi kpahe eyaa iwoma nọ Jihova ọ ya kẹ owhẹ. (Hib. 12:2) Who du rri eyaa Ọghẹnẹ nana wọhọ eyaa nọ a ya kẹ ahwo-akpọ kpobi ọvo ho, rekọ wọhọ eyaa nọ ọ ya kẹ whẹ omara. w15 9/15 3:​16, 17

Idhere jọ vẹ ma sai ro dhesẹ uyoyou mai kẹ Ọghẹnẹ? Avro ọ riẹ hẹ, ma sae rọ eyero mai tha iruo Uvie na uke evaọ ukoko nọ ma rrọ gbe ukoko akpọ-soso mai. Onana yọ obọdẹ edhere jọ nọ ma sai ro dhesẹ uyoyou mai kẹ Jihova, te ma wo bu hayo ma wo bu hu. (2 Kọr. 8:12) Rekọ u wo idhere efa nọ ma re ro dhesẹ kẹ Jihova nọ ma you rie. Kareghẹhọ ohrẹ nọ Jesu ọ kẹ ilele riẹ inọ a du ruawa kpahe emu gbe emuẹgọ họ, rekọ a hae kake gwọlọ Uvie na. Ọ ta nọ Ọsẹ na ọ riẹ eware nọ ma ginẹ gwọlọ. (Mat. 6:​31-33) Epanọ ma fievahọ eyaa yena te u re dhesẹ epanọ uyoyou mai kẹ Jihova o ga te, keme uyoyou gbe evaifihọ e jẹhọ ohwohwo. Ma rẹ sai gine you ohwo ho nọ ma gbe fievahọ iẹe he. (Ol. 143:8) Fikiere ma sae nọ omamai nọ: ‘Kọ itee nọ me bi le gbe oghẹrẹ nọ me bi yeri uzuazọ mẹ u dhesẹ nọ me gine you Jihova? Kọ eware nọ me bi ru kẹdẹ kẹdẹ i bi dhesẹ nọ me fievahọ Jihova inọ ọ te kẹ omẹ eware nọ mẹ ginẹ gwọlọ?’ w15 9/15 5:​7, 8

Kọ whọ nọ omara no ẹdẹjọ inọ, ‘Kọ mẹ yọ oghẹrẹ ohwo nọ Jihova ọ te gwọlọ siwi evaọ etoke uye ulogbo na, jẹ zọ ruọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ ya eyaa riẹ na?’ Oware jọ nọ u wuzou gaga họ, ẹrọwọ nọ ma rẹ daoma wo. Pita ukọ na o si iroro mai kpohọ epanọ ẹrọwọ o wuzou te okenọ ọ fodẹ ẹrọwọ “nọ a dawo no” inọ o sae “wha ajiri gbe oruaro gbe orro ze evaọ oke edhesẹvia Jesu Kristi.” (1 Pita 1:7) Nọ etoke uye ulogbo na u si kẹle gaga no na, kọ ma gbẹ gwọlọ wo oghẹrẹ ẹrọwọ nọ Ovie oruaro mai na o ti jiri evaọ okenọ o te dhesẹ oma via no? Ababọ avro, ma gwọlọ jọ “oghẹrẹ ahwo nọ a wo ẹrọwọ nọ o re siwi uzuazọ mai.” (Hib. 10:39) Fikiere, ajọ ma lẹ wọhọ ọzae nọ ọ ta kẹ Jesu nọ: “Fiobọhọ kẹ omẹ evaọ abọ nọ mẹ jọ gwọlọ ẹrọwọ!” (Mak 9:24) Oma o sae jẹ wọ omai ta ọkpọ ẹme ikọ Jesu nọ e ta nọ: “Tua ẹrọwọ mai.”​—Luk 17:5. w15 10/15 2:​1, 2

Pọl ọ tẹrovi “eware nọ e mae roja,” ọ jọ ọgbodibo evaọ egagọ Ọghẹnẹ. O kpohọ Siria, Esia Minor, Masidonia, gbe Judia unuẹse buobu. Pọl o kere nọ: “Mẹ be kpairoro vrẹ eware nọ e rrọ obemu jẹ be daoma kpobi le eware nọ e rrọ obaro, mẹ be daoma kpobi le utee orọ osa” na. (Fil. 1:10; 3:​8, 13, 14) Fikinọ Pọl ọ salọ nọ ọ rẹ rọo ho, u ru nọ ọ sae rọ rehọ uvẹ riẹ kpobi “gbodibo kẹ Olori na kẹse kẹse ababọ oware jọ nọ o rẹ rehọ iroro [riẹ].” (1 Kọr. 7:​32-35) Wọhọ Pọl, idibo Ọghẹnẹ jọ a salọ nọ a rẹ rọo ho re ewha-iruo uviuwou ibuobu e siọ oke rai ba ẹrehọ, onọ u ru nọ a be sai ro wo oke ziezi kẹ iruo Uvie na. (Mat. 19:​11, 12) Ẹsibuobu, idibo Ọghẹnẹ nọ e rọo no a re wo ewha-iruo uviuwou buobu. Rekọ te ma rọo no hayo ma rọo ho, mai kpobi ma sai “gbolo owha ogbẹgbẹdẹ kpobi kufiẹ” jẹ gọ Jihova ababọ eware ibuobu nọ e rẹ rehọ iroro mai. Onana o sae gwọlọ nọ ma siobọno iruẹru jọ nọ e rẹ raha oke mai kufiẹ je fi utee họ nọ ma sae rọ jọ egagọ Ọghẹnẹ wobọ vi epaọ anwẹdẹ. w15 10/15 3:​15, 16

Ababọ avro, ikuigbe i dhesẹ vevẹ inọ ẹme Ebaibol na ginọ uzẹme nọ o ta nọ: “O ỌNOWO mẹ riẹ nọ ohwo o wo iroro obọ riẹ hẹ, ohwo o wo ogaga nọ o ro su oma obọ riẹ hẹ.” (Jeri. 10:23) O rrọ vevẹ, Jihova ọ ma ohwo-akpọ avọ ẹgba hayo udu nọ ọ rẹ rọ kpọ iruẹru riẹ ababọ obufihọ Ọghẹnẹ hẹ. U te no esuo ohwo-akpọ nọ o bi dhesẹ oma via nọ o fioka ha no, omoke nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kuvẹ kẹ emuemu na u bi je ru omai riẹ oware ofa jọ. O be kẹ imuẹro inọ Ọghẹnẹ ọvo ọ rẹ sai gine su omai evaọ edhere nọ o kiehọ. Okenọ Jihova o te si eyoma gbe ahwo omuomu kpobi no, ohwo jọ ọ tẹ gbẹ wọso esuo oyoyou Jihova, o te gbẹ gwọlọ nọ Jihova ọ kẹe uvẹ nọ o re ro dhesẹ sọ esuo riẹ ọ mai woma ha. Oware nọ o via vrẹ no evaọ ikuigbe ohwo-akpọ u te ẹjiroro nọ ọ rẹ rọ raha ahwo ọwọsuọ itieye no ababọ okioraha, ọ te gbẹ kẹ ae uvẹ hẹ re a wariẹ wha emuemu ze. w15 11/15 3:​5, 6

O jẹ hae were Jesu gaga re ọ ta kpahe Uvie Ọghẹnẹ. Wọhọ epanọ Ebaibol na o dhesẹ, ọ rọ uzoẹme Uvie na ta usiuwoma vi uzoẹme ofa kpobi. Ọ fodẹ Uvie na vrẹ unuẹse udhusoi (100) evaọ usiuwoma ota riẹ. Uvie na o ginẹ jọ oware nọ ọ jẹ hai roro kpahe ẹsikpobi. (Mat.12:34) Nọ Jesu ọ nwane kparoma no uwhu ze no, ọ tẹ romavia kẹ ahwo egba isoi (500) nọ ọ ruẹ nọ a te sai ru iruo usiuwoma ota na. (1 Kọr. 15:6) O sae jọnọ oke nana Jesu o ro juzi inọ a wha ovuẹ Uvie na se “ahwo erẹwho kpobi” na, onana o jọ okpiruo oke yena. Jesu ọ ta nọ a ti ru iruo ilogbo nana rri te “oke urere uyero-akpọ na,” yọ ere o be ginẹ via nẹnẹ. Who te bi wobọ evaọ usiuwoma ota, kiyọ who bi fiobọhọ ru ujaje gbe eruẹaruẹ yena gba. (Mat. 28:​19, 20) Yọ Ọghẹnẹ mai na ọ kẹ omai “eware iwoma kpobi” nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai ru iruo mai na gba. w15 11/15 5:​1-3

Nọ a jẹ kiẹ ikulu Ebaibol Hibru oke anwae, wọhọ Iko-Ebe Abade Owhuowhu na, u gbunu gaga inọ unuẹse buobu a jarae ruẹ ibieme Hibru ene nọ a se Tetragrammaton nọ i dikihẹ kẹ odẹ Ọghẹnẹ. Orọnikọ ikulu-ebe Ebaibol erọ Hibru oke anwae ọvo odẹ na o jọ romavia ha rekọ te Septuagint Griki nọ ọ jariẹ ikpe egba ivẹ (200) taure oke Kristi u te ti te je rite ikpe ẹgba ọvo (100) nọ Kristi o whu no. Dede nọ imuẹro ivevẹ e riẹ nọ i dhesẹ inọ odẹ Ọghẹnẹ o rrọ ikulu-ebe Ebaibol ọsosuọ, efefafa buobu a fi odẹ na họ efafa Ebaibol rai hi. Evaọ ukpe 1952 a wariẹ fa Ebaibol American Standard Version je sei Revised Standard Version. Odẹ Ọghẹnẹ o romavia evaọ Ebaibol nana ha, onana u nwene uzi ọ ahwo nọ a kake fa American Standard Version na evaọ ukpe 1901. Fikieme a ro ru onana? Eme emuhọ Ebaibol nọ a wariẹ fa na e ta nọ: “Re a rọ ugogo odẹ jọ se Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ ọvuọvo na . . . u fo vievie he rọkẹ orọwọ Ichọche Ileleikristi akpọ-soso na.” Efefafa Ebaibol buobu a te mu onana họ erulele, te enọ e be fa fihọ Oyibo hayo evẹrẹ efa. w15 12/15 2:​3-5