Asoi

Ma sae rọ aro kele Jesu ta eme iwoma nọ ma tẹ rrọ wowou, je bi dhesẹ adhẹẹ gbe ororokẹ. Nọ Jesu ọ ruẹ epanọ ogbotu jọ ọ daoma te re a ruẹse gaviezọ kẹe, ohrọ rae o tẹ riẹe, o te “mu ai eware ibuobu họ ewuhrẹ.” (Mak 6:34) Makọ okenọ a jẹ la Jesu eka dede, ọ ta eme edada kẹ ahwo na ha. (1 Pita 2:23) O rẹ sae jọ bẹbẹ ẹsejọ re ma rọ edhere owowou avọ onaa ta ẹme kẹ ohwo nọ ma riẹ ziezi. Ma re roro nọ ẹbẹbẹ ọ riẹ hẹ re ma ta oware nọ o rrọ omai eva gbiae kẹ ohwo nọ ma riẹ. Ma rẹ sai ru onana kẹ ahwo uviuwou mai hayo ogbẹnyusu ọkpekpe mai jọ evaọ ukoko na. Kọ o jọ Jesu oma nọ u yoma ha re ọ kaunu họ eme kẹ ilele riẹ fikinọ a rrọ egbẹnyusu ekpekpe riẹ? Vievie! Okenọ ilele riẹ a jẹ vravro kpahe ohwo nọ ọ mae rro, Jesu ọ rọ edhere owowou kpọ ae họ jẹ rọ ọmaha jọ kẹ ae oriruo. (Mak 9:​33-37) Ekpako ukoko a sae rọ aro kele Jesu rehọ “ẹzi ẹwolẹ” kẹ ọwhọkuo.​—Gal. 6:1. w15 12/15 3:15, 16

Fikieme u ro wuzou re ma gbẹ hai dhesẹ uyoyou-inievo? Ẹjiroro nọ ọ mai wuzou nọ ma re ro dhesẹ uyoyou-inievo họ, Ọghẹnẹ ọ ta nọ ma ru ere. Ma rẹ sai you Jihova ha nọ ma gbe wo uyoyou kẹ inievo mai hi. (1 Jọn 4:​7, 20, 21) Ẹjiroro ọfa họ, ma gwọlọ obufihọ ohwohwo, maero kọ evaọ oke ebẹbẹ. Okenọ Pọl o kere ileta se ukoko obọ Hibru, ọ riẹ nọ Ileleikristi na jọ a be te dhẹ siọ iwou gbe eyero rai ba. Jesu o dhesẹ epanọ eware e te ga te oke yena. (Mak 13:​14-18; Luk 21:​21-23) Fikiere taure oke yena u te ti te, o gwọlọ nọ Ileleikristi oke yena a rẹ bọ uyoyou nọ a wo kẹ ohwohwo ga. (Rom 12:9) Uye ulogbo nọ a re te ruẹ obọ riẹ hẹ evaọ ikuigbe ohwo-akpọ o rrọ obaro tha kẹle. (Mak 13:19; Evia. 7:​1-3) Rekọ omakugbe mai u vi onana. Pọl ukọ na ọ kareghẹhọ Ileleikristi obọ Hibru nọ a hai ru ohwohwo dhesẹ uyoyou je ru ewoma kẹ ohwohwo.​—Hib. 10:​24, 25. w16.01 1:​6-8

O jọ ẹdẹ Pẹntikọst ọrọ ukpe 33 C.E. Ileleikristi nọ i bu te oware wọhọ udhozeza (120) i kokohọ jẹ lẹ evaọ ubruwou ehru jọ nọ o jọ Jerusalẹm. (Iruẹru 1:​13-15) Oware nọ o te via kẹ ae na u ru eruẹaruẹ nọ Joẹl ọruẹaro na ọ ruẹ gba. (Joẹl 2:​28-32; Iruẹru 2:​16-21) Ọghẹnẹ ọ kẹ Ileleikristi yena ẹzi ọfuafo riẹ, enẹ o ro wholo ai. (Iruẹru 1:8) Kẹsena, ogbotu ahwo a te koko wariẹ ae họ, ilele na a tẹ jẹ ta kpahe eware igbunu nọ a nwane ruẹ je yo na. Pita ukọ na ọ ta oware nọ o via na gbe ẹjiroro nọ u ro wuzou gaga. Kẹsena ọ tẹ vuẹ ogbotu na nọ: “Wha kurẹriẹ, re whai omomọvo ọ họ-ame evaọ odẹ Jesu Kristi re wha sai wo erọvrẹ izieraha rai, wha ve ti wo okẹ ọvọvẹ orọ ẹzi ọfuafo na.” Ẹdẹ yena, ahwo nọ a bu te oware wọhọ idu esa (3,000) a tẹ họ-ame je wo ẹzi ọfuafo re.​—Iruẹru 2:​37, 38, 41. w16.01 3:​1-3

Eme họ otọ ẹme Pọl na? Nọ Oleleikristi nọ a rọ ẹzi wholo ọ gbẹ ruabọhọ emamọ usu riẹ kugbe Jihova ha hayo nọ o te bi ru oware nọ o kare ẹrọwọ, u re dhesẹ nọ o wo orivo kẹ ọruẹrẹfihotọ na nọ ọ tẹ re ebrẹdi na jẹ da udi na. (Hib. 6:​4-6; 10:​26-29) Unuovẹvẹ nana o kareghẹhọ otu nọ a rọ ẹzi wholo na inọ o gwọlọ nọ a re kru ẹrọwọ rai otẹrọnọ a ginẹ gwọlọ wo “osa use obọ odhiwu nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹkwoma Kristi Jesu se” ai na. (Fil. 3:​13-16) Pọl ọ vuẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo nọ: “Mẹ nọ ọ rrọ uwou-odi fiki Olori na, mẹ be lẹ owhai nọ wha yeri uzuazọ nọ u fo use nọ a se owhai na.” Ẹvẹ a re ro ru onana? Pọl ọ ta nọ: “Avọ omaurokpotọ gbe ẹwolẹ ẹsikpobi, avọ odiri, jẹ rọ uyoyou thihakọ kẹ ohwohwo, jẹ daoma gaga re wha yọrọ okugbe ọvo nọ ẹzi na ọ be wha ze evaọ udhedhẹ nọ o be gba owhai kugbe na.” (Ẹf. 4:​1-3) Ẹzi Jihova o re fiobọhọ kẹ idibo riẹ wo omaurokpotọ, orọnikọ omoya ha.​—Kọl. 3:12. w16.01 4:​5, 6

Dae jọ iroro ra ruẹ Abraham nọ ọ kpako te oware wọhọ ikpe udhozeza gbe isoi (125) no, nọ ọ be rọ ẹmẹrera gadiẹ kpohọ ehru ugbehru. Aiziki, ọmọzae riẹ nọ ọ kpako te ikpe udhegbisoi no ọ rọ kpahe iẹe. Aiziki ọ wha ire, yọ Abraham ọ wha amagha gbe eware nọ a re ro koko erae họ. O wọhọ nọ onya nana họ onọ o mae bẹ kẹ Abraham evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi. Rekọ orọnọ fikinọ ọ kpako gaga no ho, oma riẹ o gbẹ jọ gaga. Oware nọ o lẹliẹ onya na jọ bẹbẹ kẹe họ, Jihova ọ ta kẹe nọ ọ rehọ ọmọzae riẹ dhe idhe. (Emu. 22:​1-8) Ẹsejọhọ, onana họ odawọ nọ o mae rro nọ u dhesẹ epanọ Abraham o wo ẹrọwọ te. Orọnikọ Abraham o je yoẹme kẹ Ọghẹnẹ aro tuẹtu hu, ababọ iroro. O yoẹme kẹ Ọghẹnẹ fikinọ o wo uvi ẹrọwọ. Ọ riẹ nọ Jihova ọ sae ta kẹe nọ o ru oware nọ o rẹ raha oware jọ ku ei bẹdẹ bẹdẹ hẹ. Abraham ọ riẹ nọ o te ru oware nọ Jihova ọ ta kẹe na, Jihova ọ te ghale iẹe avọ ọmọ oyoyou riẹ na. Re Abraham ọ sai wo ẹrọwọ ọgaga otiọye, eme o gwọlọ? O gwọlọ nọ o re wo eriariẹ jẹ rọ ẹro ruẹ obufihọ Ọghẹnẹ. w16.02 1:​3, 4

Meri o ti dihọ, o ve ti yẹ Ọmọ Ọghẹnẹ jẹ yọrọ iẹe. Ẹsibuobu ma rẹ ta kpahe epanọ uvẹ-ọghọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ Meri na o rro te. Rekọ eme o rẹ sae jọnọ ọ jẹ ruawa riẹ? Wọhọ oriruo, Gebriẹl ukọ-odhiwu na ọ ta kẹe nọ o ti dihọ ababọ ọzae nọ o ti lele iei wezẹ. Rekọ Gebriẹl ọ ta kẹ Meri nọ ọ te vuẹ ahwo uviuwou riẹ gbe ahwo nọ a gbẹ rrọ oria epanọ o ti ro dihọ họ. Kọ eme ahwo uviuwou riẹ a ti roro? Ẹvẹ ọ te sae rọ ta kẹ Josẹf nọ o lele ọzae ọfa wezẹ hẹ? U te no ere no, Ọmọ Ọghẹnẹ ọ be te yọrọ na yọ onana owha-iruo ulogbo. Ma riẹ eware kpobi nọ Meri ọ jẹ ruawa rai hi, rekọ ma riẹ ẹme nọ ọ ta okenọ Gebriẹl ọ vuẹe uwou na no. Ẹme nọ ọ ta e rrọ oria ikere okpẹdẹ mai nẹnẹ na.​—Luk 1:​26-37. w16.02 2:​13, 14

Hushai yọ omọvo egbẹnyusu Devidi ovie na nọ e talamu ei. Okenọ ahwo a jẹ gwọlọ rehọ Absalọm mu ovie, o gwọlọ nọ Hushai o re wo udu re ọ sae talamu Ọghẹnẹ gbe Devidi. Ọ riẹ nọ Absalọm avọ egbaẹmo riẹ a ziọ Jerusalẹm, ọ tẹ jẹ riẹ nọ Devidi ọ dhẹ no. (2 Sam. 15:13; 16:15) Rekọ eme Hushai o ru? Kọ ọ dhẹ siọ Devidi ba jẹ tha Absalọm uke? Ijo. Dede nọ Devidi ọ who no yọ ahwo buobu a jẹ gwọlọ kpei no, Hushai ọ talamu Devidi ghele keme Jihova ọ rehọ e riẹ mu ovie no. Fikiere Hushai ọ tẹ nyabru Devidi evaọ obọ Ugbehru Olivi. (2 Sam. 15:30) Devidi ọ tẹ ta kẹ Hushai nọ o zihe kpobọ Jerusalẹm re o ru wọhọ ẹsenọ ọ rrọ ogbẹnyusu Absalọm, ọ vẹ sae rọ ere ru Absalọm gaviezọ kẹ ohrẹ riẹ viukpọ orọ Ahitofẹl. Hushai ọ gbaudu fi uzuazọ riẹ họ ọza re ọ sai yoẹme kẹ Devidi jẹ talamu Jihova. Devidi ọ tẹ lẹ nọ Jihova o fiobọhọ kẹ Hushai, yọ ere o ginẹ via. Absalọm ọ gaviezọ kẹ ohrẹ Hushai viukpọ orọ Ahitofẹl.​—2 Sam. 15:31; 17:14. w16.02 4:​15, 16

Mai Ileleikristi ma rẹ sai wo erere no ekpọvio nọ Jihova ọ kẹ evaọ Uzi na ze. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Ma rẹ sae daji jẹ romatotọ rri ehri-izi nọ a rehọ Uzi na no ze. Dede nọ ma gbẹ rrọ otọ izi yena ha, ma rẹ sai gbe fi ibuobu rai họ iruo evaọ uzuazọ ikẹdẹ kẹdẹ mai gbe evaọ egagọ Jihova. Jihova o ru nọ a ro kere izi yena fihọ Ebaibol na re ma wuhrẹ no ai ze, re ehri-izi nọ a rehọ e rai no ze e kpọ omai. U ve je ru omai kẹe uyere keme Jesu ọ kẹ omai Uzi nọ u kpehru vi oyena. Gaviezọ kẹ oware nọ Jesu ọ ta: “Wha yo inọ a ta nọ: ‘Who bruẹnwae vievie he.’ Rekọ mẹ be ta kẹ owhai nọ ohwo kpobi nọ o bi rri aye te epanọ o ro wo isiuru owezẹ kẹe yọ o lele aye na bruẹnwae no evaọ udu riẹ.” Fikiere, orọnikọ ma rẹ whaha ẹnwae-obro ọvo ho, rekọ o gwọlọ nọ ma rẹ whaha isiuru ọfariẹ-ogbe.​—Mat. 5:​27, 28. w16.03 4:​6, 8

U je no Samuẹle eva ze he re o ru oware nọ ahwo na a ta kẹe na, u ru nọ Jihova ọ rọ vuẹe isiasa soso inọ jọ ọ gaviezọ kẹ ahwo na. (1 Sam. 8:​7, 9, 22) Dede na, Samuẹle o fi evedha hayo ẹgo họ eva ha kpahe ohwo nọ ọ te rehọ ẹta riẹ na. Okenọ Jihova ọ ta kẹ Samuẹle nọ o wholo Sọl, o ru ere. Yọ o rọnọ fikinọ Jihova ọ ta ere kẹe ọvo ho, uyoyou o wọ riẹ rọ unevaze ru onana. Wọhọ Samuẹle, ekpako nọ i wo onaa ziezi nẹnẹ a be rọ uyoyou wuhrẹ inievo-emezae nọ e rrọ ukoko rai. (1 Pita 5:2) Ekpako itieye na a be siọ amọfa ba ewuhrẹ hẹ fiki ozọ inọ ẹsejọhọ a ti siobọno uvẹ-iruo rai jọ kẹ inievo nọ a bi wuhrẹ na. Iwuhrẹ nọ o rẹ ginẹ were re a wuhrẹ amọfa, a re rri enọ a bi wuhrẹ wọhọ enọ i ti lele ai hrowo uvẹ-iruo ho, ukpoye a re rri rai wọhọ “ibe iruiruo,” wọhọ ekẹ eghaghae rọkẹ ukoko na. (2 Kọr. 1:24; Hib. 13:16) Yọ eva e rẹ were iwuhrẹ itieye na gaga nọ a tẹ be ruẹ inievo nọ ae omarai a bi wuhrẹ na nọ e be rehọ onaa rai fiobọhọ kẹ ukoko na.​—Iruẹru 20:35. w15 4/15 1:​16, 17

Azaraya ovie na ọ ruabọhọ je “ru onọ ukiẹrẹe eva aro ỌNOWO na.” Ghele na, “ỌNOWO na o te ru ovie na nọ ọ rọ mọ oti bẹdẹ nọ o ro whu.” (2 Iv. 15:​1-5) Fikieme? Ikuigbe na e fodẹ oware nọ o soriẹ hẹ. Kọ onana o rẹ kẹ omai uye hayo ru omai roro nọ Jihova ọ kẹ Azaraya uye ekueku? Ma ti roro ere he nọ ma tẹ riẹ oghẹrẹ nọ Jihova o re ru eware ziezi. Odẹ ọfa Azaraya ovie na họ Uzaya. (2 Iv. 15:​7, 32) Ma jọ iku efa nọ e rrọ obe 2 Iruẹru-Ivie 26:​3-5, 16-21, nọ e ta kpahe Uzaya ruẹ nọ dede nọ o je ru oreva Jihova okejọ, u wo oke ofa jọ nọ o “mu oma họ ẹvia ri te oke ẹraha.” Omorro o wọ riẹ jẹ gwọlọ ru oware nọ a kẹ riẹ udu nọ o ru hu, oware nọ u fo nọ ozerẹ ọvo o re ru. Izerẹ udhone gbọvo a tẹ jẹ gwọlọ whaha iẹe jẹ kpọe họ. Eme Uzaya o ru? O dhesẹ omorro riẹ via. ‘Ofu o mu’ rie kẹ izerẹ na. Agbẹta nọ Jihova ọ rọ rehọ oti tehe iẹe na. w15 4/15 3:​8, 9

Wọhọ epanọ eme obehru na i dhesẹ, a se Setan Ẹdhọ, onọ otofa riẹ o rrọ “Ọta-Ahwo-Raha.” Onana o kareghẹhọ omai nọ Setan ọ raha odẹ Jihova, o se Jihova ọtọrue. Ẹme na “araomuomu anwae na” o rẹ kareghẹhọ omai okpẹtu nọ ọ romavia evaọ Idẹn, okenọ Setan ọ rehọ araomuomu viẹ Ivi họ. Yọ ere ọvona ẹme na “araomuomu idudu ologbo na” o rẹ jẹ kareghẹhọ omai arao imuozọ, oghẹrẹ nana nọ a dhesẹ Setan na o nwani foi keme ọ be gwọlọ raha ẹjiroro Jihova gbe idibo Jihova fiki isiuru imuomu riẹ na. O rrọ vevẹ, Setan ọ gwọlọ nọ ma kru ẹgbakiete mai vievie he. Fikiere, Ebaibol na ọ vẹvẹ omai unu nọ: “Wha sẹro iroro rai, wha hai rou. Ọwegrẹ rai, Ẹdhọ, ọ be nya kpenẹ avọ enẹ wọhọ okpohrokpo nọ o bi do enu, be gwọlọ ohwo nọ ọ rẹ re no.” (1 Pita 5:8) Setan ọ rẹ ghọghọ okenọ odibo Ọghẹnẹ ọ tẹ thuzi ulogbo. Onana yọ obokparọ kẹ Setan gbe eware jọ nọ ọ rẹ ruẹ rọ poviẹ Jihova.​—Itẹ 27:11. w15 5/15 1:​3, 4, 10

Jihova ọ gwọlọ nọ ma yeri uzuazọ ọbẹwẹ hẹ, ma rẹ sai vuhu onana mu nọ ma te roro kpahe ọgbọ owoma nọ ọ ruẹrẹhọ kẹ Adamu avọ Ivi. (Emu. 2:9) Rekọ Setan ọ sae rọ “ogaga eviẹhọ efe” gbe ẹgwọlọ mai yena ku. (Mat. 13:22) Ahwo buobu a re roro nọ a te wo igho ẹsiẹe a ti ro wo evawere, hayo nọ ohwo o te wo ekwakwa efe kiyọ o wo obokparọ no. Iroro itieye na yọ eviẹhọ, yọ e rẹ sai ru omai ku oware nọ o mae ghare kẹ omai fiẹ, oyehọ usu nọ ma wo kugbe Jihova. Jesu ọ vẹvẹ ilele riẹ unu nọ: “Ohwo ọvo ọ rẹ sae gbodibo kẹ ilori ivẹ hẹ; o re mukpahe ọjọ o ve you ọdekọ, hayo ọ rẹ talamu ọjọ ọ vẹ siọ ọdekọ. Wha sae gbodibo kẹ Ọghẹnẹ gbe efe he.” (Mat. 6:24) Ma tẹ be rọ oke mai kpobi le efe, kiyọ ma siọ egagọ Jihova ba no yọ oware nọ Setan ọ gwọlọ nọ ma ru oye. Wha jọ ma kuvẹ vievie he re ugho hayo eware nọ a rẹ sae rọ ugho dẹ e jọ omai oja vi emamọ usu nọ ma re wo kugbe Jihova. Re ma sae họre Setan, o gwọlọ nọ ma re wo eriwo owowa kpahe ekwakwa eyero-akpọ.​—1 Tim. 6:​6-10. w15 5/15 2:12

Orọnikọ ẹsikpobi o rẹ lọhọ re ma wo otoriẹ ebẹbẹ amọfa ha. Ahwo buobu a be rẹriẹ ovao dhe oghẹrẹ ebẹbẹ nọ ma ri tube yo kpahe ẹdẹvo ho. Oma ahwo jọ o ga te epanọ a be sai ro ru eware nọ a gwọlọ họ fiki omonwa, ẹyao, hayo owho. Efa jọ e be rẹriẹ ovao dhe ẹbẹbẹ iroro fiki idhọvẹ akpọ, awaruọ ọgaga, hayo fiki olahiẹ nọ u te rai okejọ. Ofariẹ, otujọ ọ rrọ iviuwou nọ ahwo a jọ rrọ ọvuọ egagọ rai hayo iviuwou ọyewọ ọvo. Ohwo kpobi ọ be rẹriẹ ovao dhe ẹbẹbẹ jọ, yọ ẹsibuobu o rẹ jọ ẹbẹbẹ nọ o ri te omai hi. Evaọ uyero utiona, ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele uyoyou Ọghẹnẹ? Ma rẹ gaviezọ kẹ amọfa nọ a tẹ be ta kpahe ebẹbẹ rai bẹsenọ ma rẹ dina wo otoriẹ rai. Onana o te wọ omai fiobọhọ kẹ ae jẹ rọ ere rehọ aro kele uyoyou Jihova. Ẹgwọlọ omomọvo u wo ohẹriẹ, rekọ ma rẹ sae kẹ amọfa uduotahawọ no Ebaibol na ze je fiobọhọ kẹ ae evaọ idhere efa.​—Rom 12:15; 1 Pita 3:8. w15 5/15 4:​6, 7

Jihova omariẹ họ ehri ogaga nọ Jesu o wo na, fikiere ma wo ẹjiroro nọ ma rẹ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ sae kpọ ogaga nọ o rrọ emama riẹ. Wọhọ oriruo, taure Owhe Ologbo oke Noa na o te ti ku, Jihova ọ ta nọ: “Eva edẹ ihrẹ nọ e be tha na, me re ti vi oso tha otọ akpọ na udhẹdẹ-uvẹ gbe udheaso-uvẹ.” (Emu. 7:4) Epọvo na re, Ọnyano 14:21 o ta nọ: “ỌNOWO na ọ tẹ rehọ ofou ovatha-ọre ọgaga go abade na họ emu.” Yọ ma jọ Jona 1:4 se nọ: “ỌNOWO na o te vi ofou ologbo ze evaọ abade na, ẹkporo ologbo o te je fi evaọ abade na, fikiere okọ na u te je muegbe ẹbẹre.” O be kẹ omai evawere gaga inọ Jihova ọ rẹ sae kpọ emama riẹ. Akpọ na o ti gine woma gaga evaọ obaro keme ọ te jọ obọ Ọnọ ọ rẹ sae rẹrotei ziezi. O be kẹ omai evawere gaga nọ ma te roro kpahe etoke nọ ogaga ovuovo nọ o rrọ emama Ọghẹnẹ u gbe ti kpe ahwo hayo nwa ahwo oma ha, keme “uwou Ọghẹnẹ o te jọ udevie ahwo-akpọ.” (Evia. 21:​3, 4) O rẹ sai mu omai ẹro nọ ogaga Ọghẹnẹ nọ Jesu ọ be rọ kpọ emama Ọghẹnẹ u ti fiobọhọ kẹe kpọ emama nana evaọ etoke esuo odu ikpe riẹ. w15 6/15 1:​15, 16

A jọ Itẹ uzou avọ 7 ta kpahe enwoma nọ i re noi ze nọ ohwo o te gbabọkẹ uthubro nana. A jọ etẹe ta kpahe ọmoha jọ nọ ọ jẹ nya oria nọ o kẹle uwou ogberẹ jọ vrẹ. Onana u te su aimava na ruọ ọfariẹ-ogbe. Dodokọ ọ kẹnoma kẹ aye na thethabọ. (Itẹ 7:​6-27) Kọ ma sai kpohọ oghẹrẹ oria nọ u re ru omai wo isiuru kẹ owezẹ ọzae avọ aye wọhọ ọmọzae nọ ọ kare orimuo na? Wọhọ oriruo, u wo ighe jọ nọ a fi awhaha họ evaọ etẹlivisiọno, rekọ ẹsejọ a re dhesẹ ai ghele nọ aso o te te no. Kọ eme o rẹ sae via otẹrọnọ ma be hai mu nyẹ gwọlọ eria ughe sa-sa evaọ oke utiona? Yọ o rẹ sae wha enwoma ze nọ ma te bi mu rovie eware evaọ itanẹte, keme o rẹ sae wọ omai kpohọ oria iwoho ẹbẹba hayo eware efa nọ i wobọ kugbe ọfariẹ-ogbe. Evaọ oke utiona, ma rẹ sae nyaku oware nọ o rẹ kpare isiuru ọfariẹ fihọ omai udu je whrehe ọtamuo nọ ma gwọlọ rọ jọ fuafo lọlọhọ. w15 6/15 3:​8, 9

Jesu ọ ta nọ: “Rehọ izieraha mai [osoriọ, oruvẹ-obotọ] rọvrẹ omai.” (Mat. 6:12; Luk 11:4) Bu vi ikpe 60 nọ i kpemu, Uwou-Eroro na o ta nọ: “O rẹ wọhọ ẹsenọ ma riosa Ọghẹnẹ nọ ma tẹ raha uzi riẹ. . . . Keme onana o rẹ sai ru nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ rehọ uzuazọ mai. . . . Ọ sai mi omai udhedhẹ nọ ọ kẹ omai, onọ u re ru nọ ma gbẹ rọ jọ dhedhẹ kugbei hi. . . . Ma riosa riẹ uyoyou, onọ ma rẹ hwa nọ ma te bi yoẹme kẹe; rekọ oke kpobi nọ ma tẹ raha uzi, kiyọ ma be hwosa uyoyou na kẹe he keme u re dhesẹ nọ ma you Ọghẹnẹ hẹ.” (1 Jọn 5:3) Fikinọ ma gwọlọ erọvrẹ kẹdẹ kẹdẹ, u bi ru omai kareghẹhọ ugogo oware nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ fiki riẹ rehọ izieraha mai vrẹ omai, oyehọ idhe ẹtanigbo Jesu. Dede nọ a hwosa ẹtanigbo na enwene ikpe idu ivẹ (2,000) nọ i kpemu, u fo nọ ma re rri rie ghaghae wọhọ okẹ nọ a kẹ omai nẹnẹ. Osa “ẹta uzuazọ” mai na “o rẹ ghaghae,” u wo oware ovuọvo nọ ohwo-akpọ nọ ọ gba ha ọ rẹ sai ru hu nọ ọ jẹ hwosa na kẹ omai.​—Ol. 49:​7-9; 1 Pita 1:​18, 19. w15 6/15 5:​9, 10

O be hae kẹ omai evawere nọ ma tẹ be rọ ebe iwoma mai nọ e ta kpahe eware nọ a rẹ sai fihọ iruo evaọ uzuazọ kẹ ahwo evaọ usiuwoma ota. Yọ okenọ ma tẹ be rehọ eware nọ a ku ze ọgbọna whowho usiuwoma na, wọhọ oria evuẹ jw.org mai na, u re ru omai ruẹ nọ o ginẹ rrọ ẹgwọlọ Jihova re ithubro riẹ i te ahwo kpobi obọ. Ithubro nọ e roja gaga kẹ ahwo buobu rekinọ a be sae jọ oria ofa ruẹ hẹ. Oware jọ nọ o gwọlọ nọ ma re rri vo ha họ, areghẹ nọ ọ rrọ enwene nọ Utu Ẹruorote na u ru nọ ma ro wo ọruẹrẹfihotọ Egagọ Uviuwou hayo uvẹ uwuhrẹ omobọ-ohwo. Ẹnyaharo sa-sa nọ a ru no evaọ omaa ọruẹrẹfihotọ ikokohọ ilogbo gbe esese yọ oware ofa nọ ma muẹrohọ nọ o be kẹ omai evawere. Ẹsikpobi ma rẹ ta nọ, ikokohọ mai i bi dhe ewewoma kukpe kukpe. Yọ eva e be were omai kpahe isukulu ukoko na sa-sa nọ i bi dhe evievihọ. Evaọ inwene nana kpobi, ma be ruẹ nọ Jihova ọ be ginẹ kpọ ukoko na. Ọ be rọ ẹmẹrera whẹ erru họ ukoko riẹ gbe aparadase egagọ riẹ nọ ma be reawere riẹ nẹnẹ na vi epaọ anwẹdẹ. w15 7/15 1:​16, 17

Otẹrọnọ whọ riẹ oware nọ who re ru hu evaọ uyero jọ nọ whọ rẹriẹ ovao dhe, u fo re whọ nọ oma ra nọ, ‘Eme Jesu ọ hai ti ru evaọ uyero nana?’ Ahwo Judia, Galili, Sameria, gbe ewho efa a jọ ẹkwotọ nọ Jesu ọ rria evaọ okenọ ọ jọ otọakpọ. Ikuigbe Ebaibol i dhesẹ nọ ewho nana jọ, ẹwhọ ọ jẹ hae jọ udevie rai. (Jọn 4:9) Ahwo Farisi avọ ahwo Sadusi a jẹ hae rọwo gba ẹsibuobu hu (Iruẹru 23:​6-9); ere o jọ kẹ ahwo gheghe gbe imiazọhọ na (Mat. 9:11); yọ ere ọvona o jọ kẹ ahwo nọ a kpohọ isukulu ikpehru ahwo Ju gbe ahwo nọ a nya ha. (Jọn 7:49) Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, ahwo Rom a je su ubrotọ Izrẹl yọ eva isu nana e jẹ hae dha emotọ Izrẹl gaga. Dede nọ Jesu o je wuhrẹ ahwo kpahe egagọ uzẹme je vuhumu nọ obọ ahwo Ju esiwo o ti notha, ọ tuduhọ ilele riẹ awọ re a mukpahe amọfa ha. (Jọn 4:22) Ukpoye ọ ta kẹ ae nọ a you ahwo kpobi wọhọ erivẹ rai. w15 7/15 3:5

Ohwo-akpọ ọ rẹ gwọlọ you amọfa jẹ gwọlọ nọ amọfa a you rie, ere Ọghẹnẹ ọ ma omai. Fikiere udu o rẹ sai whrehe omai nọ ẹgwọlọ nana o gbe bi rugba ha fiki ẹyao, ẹbẹbẹ ugho, eware jọ nọ e via nọ ma rẹro rai hi, hayo nọ emamọ iyẹrẹ i gbe bi no usiuwoma ota mai ze he. Ma tẹ be hai roro ẹsejọ nọ Jihova o gbe you omai hi, u fo nọ ma rẹ kareghẹhọ nọ ma rrọ ghaghae evaọ obọ riẹ gbe inọ “o kru obọze” mai bi fiobọhọ kẹ omai. Ọ te kpairoro vrẹ omai hi nọ ma gbe no abotọ riẹ hẹ. (Aiz. 41:13; 49:15) Oniọvo-ọmọtẹ mai, Brigitte nọ ọzae o whu seba nọ ọ jẹ rẹrote emọ ivẹ riẹ ọ ta nọ: “Re a yọrọ emọ evaọ akpọ Setan nana yọ use-abọ ulogbo, maero nọ ọyewọ ọvo o te bi ru onana. Rekọ u mu omẹ ẹro ziezi nọ Jihova o you omẹ keme ọ rẹrote omẹ evaọ etoke nọ mẹ jọ oviẹ gbe edada, yọ ọ be kuvẹ re oware nọ mẹ rẹ sai thihakọ riẹ hẹ u te omẹ hẹ.”​—1 Kọr. 10:13. w15 8/15 1:​1-3

Jihova ọ vuẹ Habakuk ọruẹaro na nọ o whowho inọ a te raha Jerusalẹm. Taure oke riẹ u te ti te, yọ eruẹaro efa i whowho ovuẹ kpahe araha orẹwho na no ikpe buobu nọ i kpemu. Evaọ oke Habakuk, eware i yoma te epanọ ‘irumuomu e rọ wariẹ ikiẹrẹe họ, yọ a jẹ rẹriẹ uzẹme.’ Fikiere u re gbe omai unu hu inọ Habakuk ọ nọ Jihova nọ: “Ẹvẹ me re bo ubo obọufihọ se owhẹ krite?” Jihova ọ kẹ riẹ imuẹro inọ eruẹaruẹ kpahe araha na e te “raha oke he.” (Hab. 1:​1-4) Kọ o hae jọnọ ohẹrẹ na o bẹ Habakuk te epanọ o je ro roro nọ: ‘Anwọ ikpe buobu na nọ me bi ro yo kpahe ẹraha Jerusalẹm na. Kọ otẹrọnọ ikpe buobu e te gbẹ ruemu taure onana o tẹ te via? O wọhọ nọ u fo re me gbe whowho eruẹaruẹ na ha wọhọ ẹsenọ ọraha na ọ te romavia idudhe. Mẹ rẹ tubẹ nyasiọ iruo na ba kẹ amọfa.’ O hae jọnọ Habakuk o wo iroro itieye, ọ hae te raha emamọ usu nọ o wo kugbe Jihova, yọ ẹsejọhọ onana o hae te wha uwhu sei okenọ ahwo Babilọn a raha Jerusalẹm. w15 8/15 2:​12, 13

Re ma siọ uruemu ezi mai ba ẹraha, o gwọlọ nọ ma rẹ whaha usu kugbe ahwo nọ a re ru eware iyoma. Orọnikọ ahwo oyoma nọ a rrọ idibo Jihova ha ọvo ma rẹ whaha usu rai hi, rekọ te idibo Jihova nọ i bi keke aro fihọ thọ izi riẹ. Otẹrọnọ ahwo otiọye nọ a se omarai Ileleikristi a thuzi ulogbo yọ a be rọwo kurẹriẹ hẹ, ma rẹ fa usu no ai. (Rom 16:​17, 18) Otẹrọnọ ma mu usu kugbe ahwo nọ a bi koko izi Ọghẹnẹ hẹ, ma te hae gwọlọ ru eware nọ a bi ru na re ma sae gbẹ jọ egbẹnyusu rai. Wọhọ oriruo, ma te mu usu kugbe ahwo nọ a re gbe-ọfariẹ, ma sai mu ọfariẹ họ egbe. Oyena o via kẹ Ileleikristi jọ no, yọ a si ejọ rai no ukoko fikinọ a rọwo kurẹriẹ hẹ. (1 Kọr. 5:​11-13) A gbe kurẹriẹ hẹ, uyero rai o sae wọhọ onọ Pita ukọ na o dhesẹ.​—2 Pita 2:​20-22. w15 8/15 4:​4-6

Okenọ Jesu ọ jẹ salọ egbẹnyusu ekpekpe riẹ, orọnikọ ohwo kpobi ọ salọ họ. Evaọ usu ahwo nọ a jẹ romakpotọ lele iei, jẹ rọ eva rai kpobi gọ Jihova Jesu ọ jọ salọ egbẹnyusu ekpekpe riẹ. Kọ whọ be rọ aro kele Jesu salọ egbẹnyusu nọ e be rọ eva rai kpobi gọ Jihova re? Fikieme onana u ro wuzou? Usu osasa ibe Ileleikristi mai o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai wo ẹnyaharo te ẹkpako. Ma rehọ iẹe nọ whẹ yọ uzoge, yọ whọ be gwọlọ fi utee jọ họ kẹ omara evaọ uzuazọ. U ti dhesẹ nọ who wo areghẹ nọ who te bigba ibe Ileleikristi nọ i wo onaa ziezi evaọ egagọ Jihova nọ e be zọhọ fihọ okugbe nọ ọ rrọ ukoko na. Anwọ ikpe buobu ze nọ inievo nana e be rọ gọ Jihova na, ẹsejọhọ a rọ ẹro ruẹ ebẹbẹ gbe ise-abọ buobu no evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Inievo itieye na a sai fiobọhọ kẹ owhẹ nọ whọ jẹ salọ utee nọ o mai woma evaọ uzuazọ. Usu okpekpe nọ who re mu kugbe inievo nana o rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ jiroro nọ i fo, je fiobọhọ kẹ owhẹ wo ẹnyaharo te ẹkpako.​—Hib. 5:14. w15 9/15 1:​14, 15

Jesu ọ rọ ẹme gbe iruẹru riẹ bọ ẹrọwọ ilele riẹ ga. (Mak 11:​20-24) U fo re ma lele oriruo riẹ keme nọ ma te bi fiobọhọ kẹ amọfa bọ ẹrọwọ rai ga, ẹrọwọ mai ọ rẹ ga re. (Itẹ 11:25) Evaọ okenọ whọ tẹ rrọ usiuwoma gbe okenọ who te bi wuhrẹ ohwo obe, hae kẹ imuẹro nọ i dhesẹ inọ Ọghẹnẹ ọ ginẹ rrọ, ọ be daezọ mai, gbe nọ Ebaibol na yọ Ẹme riẹ nọ a rọ ẹzi riẹ kere. Fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi ra bọ ẹrọwọ rai ga re. Who te muẹrohọ nọ ejọ i bi wo avro, ẹsejọhọ be go kpahe inievo nọ a ro mu evaọ ukoko na, whọ nwane kẹnoma kẹ ae he. Ukpoye, daoma rọ onaa fiobọhọ kẹ ae re a wariẹ bọ ẹrọwọ rai ga. (Jud 22, 23) A tẹ be jọ obọ isukulu wuhrẹ owhai kpahe uwuhrẹ uzuazọ-umurọ, ta oware nọ whọ rọwo kpahe emama via ududu. U re gbe owhẹ unu inọ ẹme ra na ọ sai duobọte amọfa udu. Jihova o bi fiobọhọ kẹ omai kpobi dikihẹ ga evaọ ẹrọwọ na. (1 Pita 5:10) Ẹrọwọ mai u te oware nọ ma rẹ daoma kpobi re ma ruẹ nọ ọ ga, keme a rẹ ruẹ unu gbiku eghale nọ ma ti wo fiki onana ha. w15 9/15 3:​20, 21

Nẹnẹ, ma riẹ eware buobu kpahe emama Jihova gbe ẹjiroro riẹ nọ o bi rugba. Akpọ na ọ be tuduhọ ahwo awọ re a kpohọ isukulu ikpehru. Rekọ oware nọ o via kẹ ahwo buobu no u dhesẹ nọ ilale isukulu ikpehru u bi whrehe ẹrọwọ ahwo, je ru nọ a gbe bi ro you Ọghẹnẹ hẹ. Rekọ Ebaibol na ọ tuduhọ omai awọ nọ ma daoma wo areghẹ gbe otoriẹ, orọnikọ ma re you eriariẹ ọvo ho. Onana u dhesẹ nọ ma rẹ riẹ epanọ ma re ro fi eriariẹ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai họ iruo, re ma sai wo erere no ai ze jẹ rehọ ae fiobọhọ kẹ amọfa. (Itẹ 4:​5-7) “O rrọ oreva [Ọghẹnẹ] inọ oghẹrẹ ahwo kpobi a wo esiwo je wo eriariẹ egbagba uzẹme na.” (1 Tim. 2:4) U re dhesẹ nọ ma you Jihova nọ ma tẹ be rọ eva mai kpobi vuẹ ahwo kpobi usi uwoma Uvie na je fiobọhọ kẹ ai wo otoriẹ ẹjiroro nọ Ọghẹnẹ o wo kẹ ahwo-akpọ.​—Ol. 66:​16, 17. w15 9/15 5:​10, 11

Roro kpahe eware jọ nọ e via kẹ Elaeja nọ ọ jọ dhesẹ nọ o fi eva riẹ kpobi họ Jihova. Okenọ Elaeja ọ vuẹ Ehab ovie na nọ Jihova ọ gbẹ te rọ oso ze he evaọ etoke jọ, ọ ta ẹme na kẹe ududu inọ: “Nọ ỌNOWO na . . . ọ rọ na, ewhrọwhrọ hayo oso e rẹ jọ ikpe nana ha, ajokpa kiyọ u no unu mẹ ze.” (1 Iv. 17:1) Ofariẹ, Elaeja o wo imuẹro inọ Jihova ọ te rẹrote ei gbe amọfa evaọ etoke nọ oso ọ te rọ rrọ họ na. (1 Iv. 17:​4, 5, 13, 14) Oke ofa o jariẹ nọ Elaeja o fievahọ nọ Jihova ọ sae kpare ọmọ jọ nọ o whu no ze. (1 Iv. 17:21) Evaọ oke ofa jọ re, avro ọ jariẹ udu vievie he sọ Jihova ọ te sai vi erae ze te mahe idhe riẹ evaọ Ugbehru Kamẹl. (1 Iv. 18:​24, 37) Nọ okenọ Jihova o fihọ nọ ọ te rọ wariẹ ru oso rrọ u te no, Elaeja ọ ta kẹ Ehab nọ, “nya kpobọ ehru re whọ re da; keme edo oso ọ be tha” dede nọ ọ re te ruẹ oka oso ho. (1 Iv. 18:41) Kọ ikuigbe itiena i gbe bi ru omai kiẹ omamai riwi sọ ma wo ẹrọwọ nọ ọ ga te ere? w15 10/15 2:​4, 5

Ẹvẹrẹ nọ ohwo ọ rẹ sai wuhrẹ, ọ vẹ riẹe ẹta na yọ okẹ igbunu jọ nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze. (Ol. 139:14; Evia. 4:11) Ẹvori nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai na ọ rrọ oghẹrẹsa evaọ edhere ọfa jọ re. Wo ohẹriẹ no erao, Ọghẹnẹ a ma ohwo-akpọ evaọ “uwoho riẹ.” Ohwo-akpọ o wo uvẹ nọ ọ rẹ rọ salọ oware nọ o were riẹ, fikiere ọ rẹ sae salọ inọ ọ rẹ rọ okẹ ẹvẹrẹ na jiri Ọghẹnẹ. (Emu. 1:27) Ọghẹnẹ nọ o wo evẹrẹ kpobi na ọ kẹ ahwo nọ a gwọlọ jiri ei obọdẹ okẹ jọ, oye họ Ebaibol na. Enẹna, a fa abọjọ Ebaibol na hayo omariẹ soso fihọ evẹrẹ nọ i bu vi idu ivẹ gbe egba eree (2,800) no. Who te bi se ikere efuafo nana, yọ whọ be rọ iroro Ọghẹnẹ vọ udu ra. (Ol. 40:5; 92:5; 139:17) Fikiere, whọ rẹ sai roro didi kpahe eware nọ “e rẹ sai ru owhẹ wo areghẹ nọ o rẹ wha esiwo ze.” (2 Tim. 3:​14-17) Re ohwo o roro didi, u dhesẹ nọ o re fi iroro riẹ kpobi họ oware jọ, ọ vẹ romatotọ roro kpahe iẹe kokodo, te oware na u woma hayo u yoma. (Ol. 77:12; Itẹ 24:​1, 2) Eware nọ e mai woma nọ ma re roro kpahe họ, enọ ma wuhrẹ kpahe Jihova gbe Ọmọ riẹ, Jesu.​—Jọn 17:3. w15 10/15 4:​2-4

Jesu ọ rehọ ẹme gbe uruemu wuhrẹ ilele riẹ epanọ a rẹ rehọ omaurokpotọ gbodibo kẹ amọfa. (Luk 22:27) O wuhrẹ ikọ riẹ re a wo ẹzi omolahiẹ evaọ egagọ Jihova gbe okenọ a te bi yeri kugbe amọfa. Whọ sae rọ oriruo omaurokpotọ gbe ẹzi omolahiẹ ra wuhrẹ emọ ra re. Debbie, oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ o yẹ emọ ivẹ no ọ ta nọ: “Eva e jẹ hae dha omẹ vievie he inọ ọzae mẹ nọ ọ rrọ ọkpako ukoko ọ be raha oke kugbe amọfa. Mẹ riẹ nọ oke kpobi nọ uviuwou mai o gwọlọ e riẹ, ọ rẹ jọ kugbe omai.” Pranas, ọzae riẹ o fibae nọ: “Uwhremu na, emọ mai a tẹ jẹ gwọlọ nọ ẹsikpobi a re wobọ evaọ ikokohọ gbe iruẹru ukoko na efa. A je wo ẹnyaharo ziezi, a wo egbẹnyusu evaọ ukoko na, yọ o jẹ kẹ ae evawere inọ a bi wobọ evaọ iruẹru ukoko na.” Enẹna, uviuwou na soso a rrọ iruo odibọgba oke-kpobi, a be rọ oke gbe ẹgba rai kpobi gbodibo kẹ Jihova. Who te wo omaurokpotọ gbe ẹzi omolahiẹ, ẹsejọhọ onana u ti wuhrẹ emọ ra epanọ a rẹ gbodibo kẹ amọfa. w15 11/15 1:9

Jihova o dhesẹ uyoyou ulogbo riẹ no evaọ idhere buobu. Roro kpahe epanọ ehrugbakpọ na o gbunu te. Ima-idu eko-isi e rrọ idadeghe na, yọ ima-idu isi gbe ikogho-akpọ buobu e rrọ ẹko-isi ọvuọvo. Evaọ ẹko-isi nọ a re se Milky Way nọ okogho-akpọ mai ọ rrọ na, esi jọ nọ ọ riẹe họ ọre mai na. Ababọ ọre na, eware buobu e hae te jọ uzuazọ evaọ otọakpọ họ. Emama nana kpobi e kẹ imuẹro nọ Jihova họ Erumeru na, yọ i bi dhesẹ iruemu-aghae riẹ jọ via wọhọ ogaga, areghẹ, gbe uyoyou. Jihova ọ ma eware kpobi nọ e rrọ otọakpọ na re emama nọ i wo uzuazọ e sai wo erere no ai ze. Ọ ma ọgbọ owoma jọ kẹ ahwo-akpọ, ọ tẹ jẹ kẹ ae iroro gbe oma ogbagba nọ a sae rọ rria bẹdẹ bẹdẹ. (Evia. 4:11) Ofariẹ, “ọ be kẹ ahwo kpobi emuore, keme uyoyou ulogbo riẹ o rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ.”​—Ol. 136:25. w15 11/15 3:​7, 8

Anwọ ikpe buobu ze na, Ovie mai na ọ kẹ omai ekwakwa sa-sa nọ ma rẹ rọ ruẹrẹ idu ahwo họ re a sae jẹ ovuẹ Uvie na rehọ. Ma rehọ ekwakwa nana jọ ruiruo etoke ikpe ikpe hayo vi ere, yọ efa e riẹ nọ ma gbe bi ro ruiruo rite inẹnẹ. Ekwakwa nana i fiobọhọ kẹ omai wo onaa usiuwoma ota sa-sa no. Ojọ nọ u fiobọhọ kẹ inievo jọ mu usiuwoma na họ ẹta họ ekade usiuwoma ota, onọ a muhọ eroruiruo evaọ 1933. Ovuẹ Ebaibol kpẹkpẹe o rẹ jariẹ. Ekade na o fiobọhọ evaọ idhere sa-sa. Dede nọ iwhowho-uvie jọ a wo ajọwha, oma o jẹ hae vo ejọ yọ a riẹ ẹme nọ a rẹ ta ha. Efa e jariẹ nọ e riẹ eme vọ uzou. Fikiere, a rẹ gwọlọ vuẹ ohwo nọ a be ta usiuwoma kẹ oware nọ a riẹ kpobi evaọ umutho iminiti, rekọ ẹsibuobu a jẹ hae rọ orimuo ru onana ha. Wo ohẹriẹ, ekade usiuwoma ota na o jẹ hai fiobọhọ kẹ inievo na vuẹ ovuẹ Uvie na evaọ edhere ọlọlọhọ nọ ọ rrọ vevẹ, jẹ rọ kpẹkpẹe. w15 11/15 5:​3-6

Eria ikere buobu i ru omai riẹ epanọ odẹ Ọghẹnẹ gbe erufuọ riẹ u wuzou te. (Ọny. 3:15; Ol. 83:18; Aiz. 42:8; 43:10; Jọn 17:​6, 26; Iruẹru 15:14) Jihova nọ o wo eme Ebaibol na ọ rọ ẹzi riẹ kẹ ahwo nọ a ro kere odẹ riẹ fihọ eria buobu evaọ Ebaibol na. (Izik. 38:23) Re a si odẹ nana nọ o romavia asia idu buobu evaọ ikulu-ebe Ebaibol oke anwae na no, yọ orivo ologbo rọkẹ ohwo nọ o wo eme Ebaibol na. Eware nọ e be kẹ imuẹro nọ u fo re a nyasiọ odẹ Ọghẹnẹ ba Ebaibol na i bi dhe ebuebu. Asia idu ihrẹ gbe egba ivẹ gbe ikpegbezeza (7,216) odẹ Ọghẹnẹ o romavia evaọ Ebaibol New World Translation of the Holy Scriptures ọrọ ukpe 2013 na, onana u kugbe eria 6 efa jọ nọ odẹ na o jọ romavia evaọ ọrọ ukpe 1984 họ. Eria ikere isoi jọ nọ ma jọ ru onana họ, 1 Samuẹle 2:25; 6:3; 10:26; 23:​14, 16. Ma zihe odẹ Ọghẹnẹ fihọ eria nana fikinọ odẹ na o jọ eria nana evaọ Iko-Ebe Abade Owhuowhu na nọ e jariẹ no ikpe odu ọvo (1,000) taure ikere Hibru Masoretic ọ tẹ te romavia. Ma zihe odẹ na fihọ Ibruoziẹ 19:18 re keme ọkiẹriwo nọ a ru evaọ ikulu-ebe Ebaibol anwae i dhesẹ nọ odẹ Ọghẹnẹ o jọ etẹe romavia ẹsiẹvo. w15 12/15 2:​5, 6

O gwọlọ nọ ma rẹ bọ uyoyou-inievo nọ ma wo ga enẹna keme u ti fiobọhọ kẹ omai thihakọ edawọ kpobi nọ ma te rẹriẹ ovao dhe evaọ obaro. Ma wo uvẹ sa-sa nọ ma re ro dhesẹ uyoyou-inievo nẹnẹ taure uye ulogbo na u te ti muhọ. Etọ nọ i bi nuhu, okposo hayo ame nọ ọ be wọ no abade ze, ofou-ọwhibo gbe eware itieye na efa e be wha uye se inievo mai buobu. Inievo efa e be rẹriẹ ovao dhe ukpokpoma. (Mat. 24:​6-9) Yọ inievo mai buobu a be rẹriẹ ovao dhe ọbẹwẹ kẹdẹ kẹdẹ fiki akpọ ofruriọ nọ ma rrọ. (Evia. 6:​5, 6) Epanọ ebẹbẹ i bu inievo mai oma te, ere uvẹ u bi rovie fihọ kẹ omai te nọ ma re ro dhesẹ nọ ma gine you rai gaga. Dede nọ ahwo akpọ inẹnẹ a bi dhesẹ uyoyou hu, o gwọlọ nọ ma rẹ ruabọhọ dhesẹ uyoyou-inievo.​—Mat. 24:12. w16.01 1:​8, 9