Azie

Taure Abraham ọ tẹ te nyasiọ idibo riẹ nọ i je su ei avọ Aiziki ba, ọ ta kẹ ae nọ: ‘Wha jọ etenẹ gbe anyenya na; mẹ avọ ọmọ na ma be nya kpo obei e gọ, je ti zihe bru owhai tha.’ (Emu. 22:5) Eme họ otọ ẹme Abraham na? Kọ ọrue ọ jẹ ta, nọ ọ ta nọ avọ Aiziki a ti zihe ze, dede nọ ọ riẹ nọ ọ te rehọ Aiziki dhe idhe? Ijo. Ebaibol ọ ta nọ Abraham ọ riẹ inọ Jihova ọ rẹ sae kpare Aiziki no uwhu ze. (Hib. 11:19) Abraham ọ kareghẹhọ nọ Jihova o ru nọ tei te Sera aye riẹ nọ a kpako gaga no a sai ro yẹ ọmọ. (Hib. 11:​11, 12, 18) Fikiere u mu rie ẹro nọ oware ovo o rẹ bẹ Jihova eru hu. Abraham ọ nwane riẹ oware nọ o te via ẹdẹ yena ha. Rekọ o wo ẹrọwọ inọ o tẹ gwọlọ ere, Jihova ọ te kpare ọmọ riẹ na no uwhu ze re eyaa Ọghẹnẹ kpobi e ruẹsi rugba. Fikioye a ro se Abraham “ọsẹ ahwo kpobi nọ a wo ẹrọwọ.”​—Rom 4:11. w16.02 1:3, 13

Sọl, ovie na ọ ghẹmeeyo kẹ Jihova, fikiere Jihova ọ tẹ se iẹe. (1 Sam. 15:​17-23) Ghele na, Ọghẹnẹ ọ kẹ Sọl uvẹ re o gbe su ikpe buobu. Fikiere o jọ bẹbẹ kẹ ahwo na re a yoẹme kẹ Ọghẹnẹ jẹ talamu usu rai kugbe ei, keme ovie nọ ọ keria “agbara uvie ỌNOWO” na o je ru eware iyoma gaga. (1 Irv. 29:23) Ghele na, Jonatan ọmọ Sọl ọ talamu usu riẹ kugbe Jihova. U re dhesẹ nọ mai omamai ma be talamu Jihova nọ ma tẹ be hai yoẹme kẹ isu egọmeti nọ i bi su orẹwho mai evaọ oke kpobi nọ o tẹ lọhọ. Jihova họ ọnọ ọ kuvẹ re “enọ i wo udu-esuo okpehru” a su omai, yọ ọ gwọlọ nọ ma rẹ rọ adhẹẹ kẹ ae. (Rom 13:​1, 2) Fikioye ma jẹ rọ adhẹẹ kẹ ohwo egọmeti o tẹ make rọnọ ọ be ta uzẹme he. Ẹhẹ, o gwọlọ nọ ma rẹ rọ adhẹẹ kẹ ahwo kpobi nọ Jihova ọ kẹ udu-esuo.​—1 Kọr. 11:3; Hib. 13:17. w16.02 3:​5, 6, 8

Ebaibol na ọ ta nọ idibo Jihova kpobi, makọ emaha, a te rọ unevaze gọe. Fikiere, o gwọlọ nọ u re mu ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ họ-ame ẹro nọ ọyọvo ọ jiroro na kẹ omariẹ. Onana o gwọlọ nọ whọ kiẹ oware nọ o be wọ owhẹ gwọlọ họ-ame riwi, maero otẹrọnọ ukoko na a jọ yọrọ owhẹ. Nọ whọ be rro ze na, o sae jọnọ whọ ruẹ ahwo buobu nọ a họ-ame no, ẹsejọhọ egbẹnyusu ra hayo inievo ra jọ. Rekọ o gwọlọ nọ whọ yọroma gaga re o gbẹ jọnọ fikinọ who te ikpe jọ no hayo fikinọ ehwa ra kpobi a họ-ame no whọ gwọlọ rọ họ-ame he. Ẹvẹ o sai ro mu owhẹ ẹro sọ who rri ame-ọhọ epanọ Jihova o rri rie? Romatotọ roro kpahe oware nọ o soriẹ nọ ame-ọhọ o ro wuzou tere. Whọ te jọ uzoẹme nana gbe onọ o rrọ aro na ruẹ eware buobu nọ ame-ọhọ o ro wuzou tere. w16.03 1:​11, 12

Re ma sai ru onana, o gwọlọ nọ ma rẹ “jẹhọ ohwohwo,” je ru iruo kugbe evaọ ukoko na. (Ẹf. 4:16) Re ma sae ta usiuwoma na kẹ ahwo buobu, o gwọlọ nọ a rẹ nabe ruẹrẹ omai họ ziezi. Ithubro nọ a be hae jọ ukoko na kẹ omai i bi fiobọhọ kẹ omai ta usiuwoma na ziezi. Ma rẹ kaki kuomagbe kẹ ewuhrẹ usiuwoma ota taure ma tẹ te nyae vuẹ amọfa kpahe emamọ usi Uvie na. Ma rẹ jẹ kẹ ae ebe nọ e ta kpahe Ebaibol na. Ma kẹ ahwo ebe nana buobu no evaọ akpọ na soso. Ẹsejọ ukoko na u re ru ọruẹrẹfihotọ nọ ma re ro wobọ evaọ usi-uwhowho obọdẹ wariẹ akpọ na soso họ. Nọ who te bi wobọ evaọ iruo nana, kiyọ whẹ avọ ima inievo buobu wariẹ akpọ na soso họ wha be rọ okugbe ọvo ta usiuwoma na. Yọ who bi je lele ikọ-odhiwu ru iruo, eno i bi fiobọhọ kẹ idibo Ọghẹnẹ ta usiuwoma na.​—Evia. 14:6. w16.03 3:​4, 5

Ebaibol na ọ vuẹ omai nọ evaọ akpọ ọkpokpọ na, a te kẹ omai iko-ebe ekpokpọ nọ ekpọvio ekpokpọ e rrọ. Te omai te ahwo nọ a kpare ze, ma te wuhrẹ eware nọ e rrọ iko-ebe yena, ma te riẹ oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma ru. Iko-ebe na i ti fiobọhọ kẹ omai riẹ kpahe oreva Ọghẹnẹ vi epaọ anwẹdẹ. Ma ti je wo otoriẹ Ebaibol na vi epaọ ọsosuọ, fikiere evaọ akpọ ọkpokpọ na ma te rọ uyoyou gbe adhẹẹ lele erivẹ mai yeri. (Aiz. 26:9) Dai roro epanọ eware nọ a ti wuhrẹ omai gbe enọ ma ti wuhrẹ amọfa i ti bu te evaọ otọ esuo Ovie mai, Jesu Kristi. Ma te ru lele ekpọvio nọ a “kere fihọ iko-ebe na,” je kru ẹrọwọ mai evaọ odawọ urere na, Jihova o ti kere edẹ mai fihọ “uko-obe uzuazọ” na. Ma ve ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. w16.03 4:​19, 20

Ekpako nọ i wo onaa ziezi a re fiẹgba họ epanọ u wuzou te re a mu inievo-emezae họ ewuhrẹ evaọ okenọ a rrọ izoge, nọ a tẹ be hae kẹ inievo nana ẹme hayo eware efa nọ a rẹ sai ru evaọ ukoko na. Ewuhrẹ otiọnana o re fiobọhọ kẹ izoge nana evaọ okenọ a te bi te ahwo no, je ru nọ a sai ro mugba kẹ eware sa-sa nọ e rẹ sai reghe iroro rai no egagọ Jihova. (Ol. 71:17) Nọ ọkpako ọ tẹ be vuẹ oniọvo nọ o bi wuhrẹ ẹjiroro nọ o re ro ru oware jọ orọnikọ oware nọ ọ gwọlọ nọ o ru na ọvo ho, o rẹ jẹ tua isiuru riẹ kẹ ewha-iruo re. Nọ ọ tẹ be vuẹe ẹjiroro na, yọ ọ be rọ aro kele Jesu, Owuhrẹ Ologbo na. Wọhọ oriruo, taure ọ tẹ te kẹ ilele riẹ iruo usiuwoma ota na, ọ vuẹ rai ẹjiroro nọ u ro fo nọ a ru iruo na. Ọ ta nọ: “A rehọ udu kpobi kẹ omẹ no evaọ odhiwu gbe otọakpọ” Kẹsena o te fibae nọ: “Fikiere, wha nyai wuhrẹ ahwo erẹwho kpobi re a zihe ruọ ilele.”​—Mat. 28:​18, 19. w15 4/15 2:​5, 6

Re ohwo ọ jọ Oleleikristi evaọ Rom o jọ oware imuozọ gaga. A jẹ wọso Ileleikristi na gaga keme a ta nọ fiki rai a ro tu erae họ okpẹwho na evaọ ukpe 64 C.E. O wọhọ nọ etoke nana nọ ozọ o jọ oria kpobi na a ro mu Pọl fihọ uwou-odi obọ Rom evaọ orọ avivẹ. Kọ Ileleikristi efa a te nyaze ti fiobọhọ kẹe? O sae jọnọ Pọl ọ jẹ dina ruawa onana evaọ oke ọsosuọ, keme ọ kere se Timoti nọ: “Evaọ oke ọsosuọ nọ me ro gu ẹkẹ-unu mẹ, ohwo ọvo ọ jọ abọ mẹ hẹ, rekọ aikpobi a nyasiọ omẹ ba.” (2 Tim. 4:16) Dede na, Pọl o roro ho inọ o gbe wo uvumọ obufihọ họ. O wo evaifihọ inọ Jihova ọ te kẹe ẹgba nọ o ti ro thihakọ ebẹbẹ nọ ọ rẹriẹ ovao dhe okioke yena gbe efa nọ ọ te nyaku evaọ obaro. Keme Pọl ukọ na ọ ta evaọ owọ ikere nọ u lele i rie nọ: “Olori na o ti siwi omẹ no eware imuomu kpobi.” (2 Tim. 4:18) Pọl o vuhumu nọ o tẹ make rọnọ u wo okejọ nọ ahwo a te sae jọ fiobọhọ kẹe he, Jihova avọ Ọmọ riẹ a ti fiobọhọ kẹe ẹsikpobi. w15 4/15 4:​1-3

Okenọ a yẹ Jesu, Setan ọ riẹ nọ ọmọboba nana ọ te rro zihe ruọ Mesaya nọ a ya eyaa riẹ na. Kọ Setan o ti roro nọ re o kpe ọmọboba u ti yoma gahrọ? Setan ọ be daezọ họ sọ oware jọ u yoma vi onọ a re ru. Setan o ru oware nọ ọ gwọlọ kpahe Jesu ababọ oke oraha. Eme o ru? Eva e dha Herọd ovie na gaga okenọ otu nọ o re rri isi obehru rọ gbẹva a jẹ nọ kpahe “ovie ahwo Ju nọ a yẹ na,” yọ ọ gba riẹ mu nọ o re kpei no. (Mat. 2:​1-3, 13) Re ọ ruẹ nọ a kpe ọmọ nọ a yẹ na no, o te juzi nọ a kpe emezae eboba kpobi nọ e rrọ umuo ikpe ivẹ kpotọ evaọ Bẹtlẹhẹm gbe ekwotọ nọ e rrọ otọ esuo riẹ. (Mat. 2:​13-18) Jesu o te rai obọ họ nọ a je kpe ọmaha kpobi nọ a ruẹ evaọ ekwotọ yena soso na. Rekọ eme onana u ru omai riẹ kpahe Setan, ọwegrẹ omuomu na? O rrọ vevẹ nọ Ẹdhọ o se uzuazọ ohwo-akpọ gb’oware ovo ho. Emọboba dede e rẹ lọhọ iẹe urru hu. Setan ginọ “okpohrokpo nọ o bi do enu.” (1 Pita 5:8) Who du rri ogaga umuomu riẹ na vo vievie he! w15 5/15 1:​10, 12, 13

Okẹ jọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai họ, ẹgba nọ ma sae rọ jọ iroro mai ruẹ eware nọ e re te via ha. U re fiobọhọ kẹ omai ma emamọ omaa je rẹro eware iwoma nọ e rrọ obaro tha. Jihova ọ rẹ sae ruẹ eware nọ e te via evaọ obaro, yọ ọ be jọ Ikereakere na vuẹ omai eware nana kpahotọ. Onana u re ru nọ ma sae rọ jọ iroro mai ruẹ epanọ obaro na ọ te jọ. Okẹ nana nọ ma sae rọ ruẹ eware nọ e re te via ha na u re fiobọhọ kẹ omai wo ẹrọwọ. (2  Kọr. 4:18) Okenọ Hana o je roro kpahe epanọ o te jọ okenọ ọ tẹ rehọ Samuẹle, ọmọ riẹ nyai ru iruo evaọ obọ uwou-udhu na no, orọnikọ o je mu onana roro ho. Oware nọ ọ jiroro nọ o ti ru o je roro kpahe na, yọ onana u fiobọhọ kẹe tẹrovi iroro-ejẹ riẹ na. (1 Sam. 1:22) Ma tẹ be jọ iroro mai ruẹ eyaa nọ Ọghẹnẹ ọ ya kpahe obaro, kiyọ oware nọ o te seba erugba ha ma bi roro kpahe na. (2 Pita 1:​19-21) Idibo Jihova buobu nọ i wo ẹrọwọ nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na a jẹ jọ iroro rai ruẹ eware nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa rai. w15 5/15 3:​1-3

O rrọ oware uyoma nọ ohwo ọ tẹ be hae jọ udu riẹ roro epanọ ọ sai ro fe je bi gbabọkẹ egagọ Ọghẹnẹ oke ovona. Jesu ọ kẹ oriruo jọ ro dhesẹ epanọ eware i re yoma kẹ “ohwo nọ o koko efe họ kẹ omobọ riẹ rekọ nọ o fe evaọ obọ Ọghẹnẹ hẹ.” (Luk 12:​16-21) Eva e rẹ were Jihova nọ ma te bi ru eware nọ e rẹ were iẹe. (Itẹ 27:11) Eva e rẹ were omai gaga re nọ ma tẹ riẹ nọ ma wo emamọ usu kugbei keme oyena u re dhesẹ nọ ma koko “efe họ obọ odhiwu.” (Mat. 6:20) Yọ emamọ usu nọ ma re wo kugbe Jihova họ efe nọ ọ mai woma kparobọ nọ ma re wo. O rẹ ginẹ kẹ awaọruọ gaga nọ ma tẹ be tẹrovi epanọ ma re ro ‘koko efe họ kẹ omamai evaọ otọakpọ.’ (Mat. 6:19) Jesu ọ rehọ ọtadhesẹ jọ ru onana vẹ inọ: “Awaọruọ uyero-akpọ nana gbe ogaga eviẹhọ efe” e sai duwu ovuẹ Uvie na.​—Mat. 13:​18, 19, 22. w15 5/15 4:​15, 16

Ogaga Ọghẹnẹ u fiobọhọ kẹ Jesu Kristi ru oghẹrẹ iruo igbunu sa-sa. Orọnikọ oti ọvo o siwi hi, rekọ te oghẹrẹ eyao efa kpobi nọ e jọ ahwo oma. Re Jesu ọ sai ru iruo ohrọ utiona, o du gwọlọ nọ ọ rẹ rehọ ẹkẹ oma omọfa jọ ze ro nwene orọ ahwo nọ a be mọ na re oma rai o tẹ ga ha. Ukpoye, oria ovona nọ ẹyao ọ raha evaọ oma ahwo na ọ jẹ hai siwi. Yọ ẹsiẹsiẹe o je siwi ai, ẹsejọ dede evaọ ugbo. (Jọn 4:​46-54) Eme eware igbunu nana i dhesẹ? I dhesẹ nọ Jesu nọ a ro mu Ovie no evaọ obọ odhiwu na, o wo ogaga nọ o re ro si ebẹbẹ ahwo-akpọ kpobi notọ, o tẹ jẹ rrọ ẹgwọlọ riẹ re o ru ere. Ma tẹ riẹ kpahe oghẹrẹ nọ Jesu o yerikugbe ahwo u re ru omai wo evaifihọ inọ evaọ akpọ ọkpokpọ na, eyaa Ebaibol nana e te seba erugba ha, enọ e ta nọ: “Ọ [te] re ohrọ eyẹlẹ gbe iruori.” (Ol. 72:13) Jesu ọ te jọ oke yena ru ẹgwọlọ udu riẹ gba re o fiobọhọ kẹ ahwo kpobi nọ ọbẹwẹ ọ rrọ oma. w15 6/15 2:6

Ahwo buobu a rẹ sai se Olẹ Olori na uzuzou. Nọ ma tẹ rrọ usiuwoma ota no uwou ruọ uwou, ẹsibuobu ma rẹ ta kpahe olẹ nana ro fiobọhọ kẹ ahwo riẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ yọ egọmeti nọ o te wha inwene iwoma ziọ otọakpọ na. Hayo ma rẹ ta kpahe abọ ọsosuọ olẹ na ro dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o wo odẹ, onọ u fo nọ a re ru fuafo. (Mat. 6:9) Kọ Jesu ọ gwọlọ nọ ma rẹ wariẹ eme olẹ nana unọjọ utọjọ evaọ oke kpobi nọ ma be lẹ wọhọ epanọ ahwo Kristẹndọm buobu a re ru na? Ijo. Taure Jesu ọ tẹ te kẹ olẹ oriruo nana, ọ ta nọ: “Nọ whọ tẹ be lẹ, who dhe eme evona ẹwẹwariẹ hẹ.” (Mat. 6:7) Oke ofa jọ o jariẹ nọ ọ lẹ olẹ nana, rekọ eme efa ọ rọ wariẹ olẹ na. (Luk 11:​1-4) Jesu ọ rọ olẹ na fiobọhọ kẹ omai riẹ eware nọ i fo nọ ma rẹ yare gbe enọ e mai wuzou nọ u fo nọ ma rẹ rọ karo. Fikiere ma sai sei olẹ oriruo. w15 6/15 4:​1, 2

Jihova ọ be kẹ omai ẹzi ọfuafo riẹ, onọ o rẹ sae kẹ omai ẹgba je fiobọhọ kẹ omai whaha odawọ. Ọghẹnẹ ọ tẹ jẹ be rọ Ẹme riẹ Ebaibol na gbe ukoko na vẹvẹ omai unu kpahe eware nọ u fo nọ ma rẹ whaha, wọhọ igho, ẹgba, gbe oke mai nọ ma rẹ raha fihọ eware akpọ na vrẹta. Espen avọ Janne nọ a jọ ekobaro oke-kpobi vẹre a wo emọ ivẹ. Espen ọ ta nọ: “Ma rẹ lẹ se Jihova ẹsikpobi re ma siọ odawọ ba ekiero, nọ orọnọ enẹna ma gbẹ be sae raha oke fihọ iruo uvie na te epaọ ọsosuọ họ na. Ma rẹ yare Jihova re o fiobọhọ kẹ omai yọrọ usu mai kugbei gbe ọwhọ nọ ma wo kẹ iruo usiuwoma ota na.” Odawọ ofa jọ nọ Setan o bi ro ruiruo gaga enẹna họ, ifoto ẹbẹba iriwo. Ahwo jọ a kie kẹ odawọ nana no, keme a be hai roro kpahe eware nọ i fo ho ẹsikpobi. Rekọ ma sae whaha onana, wọhọ epanọ ibe Ileleikristi mai buobu a ru no na.​—1 Kọr. 10:13. w15 6/15 5:​15, 16

Eme ọ te via nọ a tẹ raha ikoko egagọ erue kpobi no? Oke nana u ti dhesẹ oware nọ o ginẹ rrọ omai udu. Ahwo buobu a te gwọlọ ọthọwẹ evaọ obọ ikoko akpọ na sa-sa, enọ Ebaibol na o dhesẹ wọhọ “igbehru itho.” Rekọ idibo Ọghẹnẹ a te dhẹ kpohọ oria adhẹzọ nọ Jihova ọ ruẹrẹ fihọ, wọhọ odẹme. Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, omoke jọ nọ uvẹ u ro rovie na o jọ etoke nọ ahwo Ju buobu a ro kurẹriẹ zihe ruọ Ileleikristi hi. Ukpoye, onana o jọ etoke nọ Ileleikristi na omarai a ro ru lele uthubro nọ Jesu ọ kẹ rae. Epọvo na re, ma sai rẹro ho inọ omoke nọ uvẹ jọ u ti ro rovie evaọ etoke uye ulogbo na yọ etoke nọ ahwo buobu a ti ro kurẹriẹ ziọ ukoko na. Ukpoye, onana o te jọ uvẹ nọ Ileleikristi uzẹme kpobi a re ro dhesẹ uyoyou nọ a wo kẹ Jihova jẹ rọ uketha kẹ inievo Kristi.​—Mat. 25:​34-40. w15 7/15 2:7

Kọ oria nọ whọ jọ whẹro u ru nọ whọ be hae rọ gwọlọ jọ abọ orẹwho hayo ẹkwotọ ra ọvo evaọ oware kpobi? Kọ oghẹrẹ iroro itiena jọ e gbẹ rrọ owhẹ udu? Ileleikristi a rẹ kuvẹ vievie he re uruemu nọ ohwo ọ rẹ rọ dadamu abọ orẹwho riẹ u kpomahọ oghẹrẹ nọ a re rri amọfa. Rekọ ẹvẹ who re ru nọ whọ tẹ ruẹ nọ who wo iroro nọ i fo ho kpahe ahwo orẹwho ofa, uruemu ẹwho ọfa, ẹvẹrẹ ọfa, hayo ahwo ovioma ofa? Kiyọ u ti fiobọhọ gaga re who roro kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o rri uruemu nọ ohwo ọ rẹ rọ dadamu abọ orẹwho riẹ gbe omukpahọ kẹ ahwo orẹwho hayo ovioma ofa. U ti woma gaga nọ who te ru ekiakiẹ kpahe izoẹme itienana. Kẹsena whọ vẹ lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ owhẹ wo eriwo riẹ kpahe ẹme nana. (Rom 12:2) O gwọlọ nọ ma re ru onana keme uviemenẹ hayo nọ oke o be nya haro na, idibo Jihova kpobi a te rẹriẹ ovao dhe uyero nọ o te jọ gwọlọ nọ a re dhesẹ via nọ a wo ohẹriẹ fiki obruoziẹ-iroro rai. O sae jọ okenọ a tẹ rrọ kugbe egbẹrioma rai, emọ eklase, erivẹ, imoni, hayo amọfa jọ kpobi. Ma re wo ohẹriẹ hrọ! w15 7/15 3:​14, 15

Jihova o re yo elẹ mai je wo otoriẹ oware nọ o be via kẹ omai, nọ amọfa a gbẹ make riẹ hẹ. Elẹ mai nọ ọ be hae kiyo rai yọ obọdẹ edhere nọ o bi ro dhesẹ uyoyou riẹ nọ o rẹ hiẹ hẹ kẹ omai. U wo eware buobu nọ ma rẹ sai wuhrẹ no elẹ idibo Ọghẹnẹ sa-sa nọ a kere fihọ Ebaibol na ze. Ẹsejọ, u re fiobọhọ gaga nọ ma tẹ be hae kiẹ elẹ itienana riwi evaọ etoke egagọ uviuwou. Ma tẹ be hai roro kpahe oghẹrẹ nọ idibo Ọghẹnẹ oke anwae a rọ ta oware nọ o da rai evaọ olẹ, o rẹ sai ru elẹ mai jọ wowoma. Wọhọ oriruo, roro kpahe olẹ Jona, onọ ọ rọ jọ eva eri horie eva kẹ Jihova okenọ o bruoma kpiroro no. (Jona 1:17–2:10) Kiẹ olẹ nọ Solomọn ọ lẹ se Jihova riwi evaọ okenọ a jẹ rehọ etẹmpol na mudhe. (1 Iv. 8:​22-53) Roro didi kpahe olẹ oriruo Jesu nọ o rrọ rọkẹ erere mai na. (Mat. 6:​9-13) Maero na, o gwọlọ nọ wha hae “ta ayare rai via kẹ Ọghẹnẹ” ẹsikpobi. “Udhedhẹ Ọghẹnẹ nọ u vi otoriẹ kpobi o vẹ te kpọ udu rai gbe ẹgba iroro rai.”​—Fil. 4:​6, 7. w15 8/15 1:​11, 12

O te kẹ omai evawere gaga nọ ma te jọ otọ ọruẹrẹfihotọ Jihova evaọ akpọ ọkpokpọ na, onọ ma te jọ ru iruo nọ i ti zihe otọakpọ na soso ruọ aparadase, wuhrẹ ahwo nọ a kpare no uwhu ze, je ru oreva Jihova. Rekọ ẹvẹ o te jọ omai oma oke yena nọ a tẹ kẹ omai iruo jọ nọ e were omai hi? Kọ ma te rọ evawere ru iruo na, jẹ rọ ere dhesẹ nọ ma be romakpotọ kẹ ekpọvio? Mai ibuobu ma te kuyo nọ Ee! O tẹ rrọ ere, kọ whọ be hae romakpotọ kẹ ekpọvio nọ ukoko na o be kẹ omai nẹnẹ? Ma te bi ru ere, kiyọ ma be ruẹrẹ oma kpahe kẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọ esuo Jihova. U te no oma nọ ma re ro kpotọ kẹ ekpọvio nọ ukoko Jihova o be kẹ omai nẹnẹ no, edhere ọfa nọ ma sae rọ ruẹrẹ oma kẹ akpọ ọkpokpọ na họ, edẹro nọ ma re wo gbe ẹzi ọrọwokugbe nọ ma re dhesẹ. Ma tẹ be hae rọwokugbe enọ e be kpọ eware evaọ ukoko na nẹnẹ, ẹkwoma edẹro gbe evawere nọ ma re ro ru iruo ekpokpọ kpobi nọ a kẹ omai evaọ ukoko na, kiyọ ma te sai wo uruemu ovona evaọ akpọ ọkpokpọ na. w15 8/15 3:​6, 7

Ekpehre usu nọ Solomọn o mu u mi rie iroro, onọ u ru nọ o ro kie no egagọ uzẹme. (1 Iv. 11:​1-6) Onana yọ ozọ-usio kẹ Oleleikristi kpobi nọ o rẹ sae jọnọ o bi roro kpahe orọo kugbe ohwo nọ ọ rrọ odibo Jihova ha. Kọ ẹvẹ kpahe imava-orọo nọ e rrọ idibo Jihova ha nọ ọjọ o je kurẹriẹ ziọ ukoko na? Ebaibol na ọ ta nọ: “Whai eyae wha romakpotọ kẹ ezae rai, re otẹrọnọ ejọ i bi lele Ẹme Ọghẹnẹ hẹ, ẹsejọhọ a vẹ te rọ fiki emamọ uruemu eyae rai kurẹriẹ ababọ ẹme nọ a ta kẹ ae.” (1 Pita 3:1) Eyae Ileleikristi a ta ẹme nana kẹ, rekọ ẹme ọvona o kie kpahe ezae nọ i kurẹriẹ ziọ ukoko na okenọ a ruọ orọo kugbe ohwo nọ ọ be gọ Jihova ha no. Ohrẹ Ebaibol na o rrọ vevẹ: Jọ emamọ ọrivẹ-orọo, je ru lele izi ikiẹrẹe Jihova kpahe orọo. Erivẹ-orọo buobu nọ e be gọ Jihova ha a jẹ uzẹme na rehọ no fikinọ a muẹrohọ emamọ uruemu ọzae hayo aye rai nọ o bi koko izi Jihova. w15 8/15 4:​15, 16

U wo eyao jọ nọ a re te riẹ imu nọ i re siwi ai hi. Fikiere o gwọlọ nọ ma rẹ yọroma kpahe oghẹrẹ usiwo nọ a dhesẹ nọ o sẹ gaga rekinọ o rrọ ẹme atanọ. Pọl ukọ na o kere nọ: “Wha ru re ahwo kpobi a ruẹ nọ wha wo iroro.” (Fil. 4:5) Iroro mai e tẹ rrọ owowa, u ti ru nọ ma te rọ rehọ iruo Uvie na karo viukpọ ogbo-ọdhẹ epanọ oma mai o rẹ rọ ga hayo woma te epanọ ma gwọlọ ẹsikpobi. Ma tẹ kuvẹ re oma nọ ma rẹ rẹrote o jọ oware nọ o mai wuzou kẹ omai, o rẹ sai ru omai roro kpahe omobọ mai ọvo. (Fil. 2:4) Eware nọ i wobọ kugbe egagọ Ọghẹnẹ e mai wuzou, fikiere o gwọlọ nọ ma re rẹro vrẹta ha kpahe epanọ ma roro nọ oma mai o rẹ ga hayo woma te. (Fil. 1:10) Evaọ ẹme ẹruorote oma mai, u fo nọ mai omomọvo ma rẹ jiroro na kẹ omamai jẹ rẹriẹ ovao dhe use-abọ kpobi nọ u no rie ze. w15 9/15 2:​8, 10

Jihova yọ “Ọghẹnẹ ọtẹruo” hayo uzẹme na. (Ol. 31:5) O you emọ riẹ yọ o rẹ were iẹe re ọ kẹ ae elo uzẹme na nọ o rẹ kpọ ae evaọ kabọ kabọ uzuazọ, maero kọ evaọ eware nọ i wobọ kugbe egagọ riẹ. Uzẹme vẹ Jihova o dhesẹ via no, kọ ẹvẹ onana u ro dhesẹ nọ o you omai? Orọ ọsosuọ, Jihova o dhesẹ uzẹme na via kpahe ọyomariẹ. O dhesẹ odẹ-oma riẹ kẹ omai, onọ o romavia vi odẹ ofa kpobi evaọ Ebaibol na. Jihova ọ tẹ rọ enẹ si kẹle omai, re ma ruẹse riẹe. (Jem. 4:8) Jihova o te je dhesẹ iruemu-aghae riẹ kẹ omai, koyehọ oghẹrẹ Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ. Eware nọ ma rẹ rọ ẹro ruẹ evaọ idadeghe na i bi dhesẹ areghẹ gbe ogaga Ọghẹnẹ via, Jihova omariẹ ọ tẹ be jẹ jọ Ikereakere na dhesẹ uvi ẹdhoguo riẹ via, maero kọ uyoyou riẹ nọ u wo ibe he na. (Rom 1:20) Jihova ọ wọhọ ọsẹ nọ o wo ẹgba gbe areghẹ gaga, rekọ nọ ọ rrọ ziezi jẹ rrọ yoyou, onọ u ru rie lọhọ nọ emọ riẹ a sai ro wo usu okpekpe kugbei. w15 9/15 4:​8, 9

Ahwo buobu a re roro nọ ahwo-akpọ a wo oware ovo kugbe Ọghẹnẹ hẹ. Ahwo jọ dede a tubẹ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ be daezọ oware nọ o be via kẹ ahwo-akpọ tere he. Ofou-owhre ologbo nọ ọ jọ obọ Philippines fou evaọ amara Akpegbọvo, ukpe 2013, ọ wha ọraha ologbo ze. Onana u ru nọ osu okpẹwho jọ evaọ obei ọ rọ ta nọ: “U mu omẹ ẹro nọ Ọghẹnẹ ọ jọ obọfa.” Amọfa jọ a re yeri uzuazọ wọhọ ẹsenọ Ọghẹnẹ ọ be ruẹ oware nọ a bi ru hu. (Aiz. 26:​10, 11; 3 Jọn 11) A wọhọ ahwo nọ Pọl ukọ na ọ ta inọ: “A gwọlọ daezọ Ọghẹnẹ hẹ.” Ahwo otiọye na “a vọ avọ oghoghẹrẹ emuemu kpobi, uvou-uthei, gbe eyoma.” (Rom 1:​28, 29) Kọ ẹvẹ kpahe omai? Wo ohẹriẹ no ahwo nọ a fodẹ evaọ obehru na, ma riẹ nọ Jihova ọ be ruẹ oware kpobi nọ ma bi ru. Dede na, kọ ma vuhumu nọ ọ be daezọ mai je bi fiobọhọ kẹ omai evaọ uzuazọ? w15 10/15 1:​1-3

Iruo usiuwoma ota na nọ ohwo ọ rẹ jọ wobọ yọ obọdẹ edhere jọ nọ o re ro dhesẹ nọ o wo ẹrọwọ. Fikieme o rọ rrọ ere? O rrọ ere keme, nọ ma tẹ be jọ iruo nana wobọ, kiyọ ma wo ẹrọwọ inọ Ọghẹnẹ o fi oke họ no nọ ọ te rọ raha uyerakpọ nana, yọ u mu omai ẹro nọ o “te raha oke he.” (Hab. 2:3) Oware jọ nọ ma re ro vuhu epanọ ẹrọwọ mai ọ ga te họ, oghẹrẹ nọ ma be jọ iruo usiuwoma ota na wobọ te. Kọ ma bi ru utho ẹgba mai kpobi, be tubẹ gwọlọ idhere nọ ma sai ro ru iruo odibọgba mai kẹre? (2 Kọr. 13:5) Avro ọ riẹ hẹ, unu nọ ma re ro “whowho via kẹ amọfa re [ma] wo esiwo” yọ obọdẹ edhere jọ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma gine wo ẹrọwọ. (Rom 10:10) Ma re je dhesẹ nọ ma wo ẹrọwọ nọ ma bi lele ebẹbẹ ikẹdẹ kẹdẹ muabọ na. O tẹ make rọnọ ma rẹriẹ ovao dhe ẹbẹbẹ ẹyao, udu nọ u re whrehe omai, ọkora, uvuhu, hayo ebẹbẹ efa, ma wo imuẹro nọ Jihova avọ Ọmọ riẹ a ti fiobọhọ kẹ omai evaọ “okenọ ma tẹ gwọlọ obufihọ.” (Hib. 4:16) U re dhesẹ nọ ma wo evaifihọ itieye nọ ma tẹ be hae lẹ se Jihova kẹ obufihọ evaọ eware nọ i wobọ kugbe egagọ riẹ hẹ. w15 10/15 2:​12-14

Dede nọ uyero jọ o sae romavia nọ who gbe ro wo Ebaibol ho, oware ọvo ọ rẹ sae whaha owhẹ hẹ nọ whọ gbẹ sai ro roro kpahe eware nọ who wuhrẹ fihọ uzou no ho, wọhọ eria ikere nọ e were owhẹ gaga hayo eme ile ukoko na jọ. (Iruẹru 16:25) Ẹzi Ọghẹnẹ ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ kareghẹhọ emamọ eware nọ who wuhrẹ no. Fikiere, ruẹrẹ oke fihọ enẹna nọ who re ro se je roro didi kpahe isase Ebaibol koka koka na. U fo nọ whọ rẹ jẹ ruẹrẹ oke fihọ nọ who re ro roro kpahe eme nọ Jesu ọ ta gbe eware nọ o ru. Ababọ avro, whọ riẹ nọ ebe Usi Uwoma na nọ e ta kpahe uzuazọ gbe iruo usiuwoma ota Jesu e rrọ usu ebe nọ ahwo a mae riẹ evaọ Ebaibol na. (Rom 10:17; Hib. 12:2; 1 Pita 2:21) Mai Isẹri Jihova ma wo obe nọ o ta othotha kpahe uzuazọ Jesu gbe eware nọ o ru evaọ okenọ ọ jọ otọakpọ. Obe nana u woma gaga, maero nọ ma tẹ romatotọ se je roro didi kpahe epanọ ebe Usi Uwoma nọ a fodẹ evaọ obe na e rọ ta kpahe ikuigbe evona.​—Jọn 14:6. w15 10/15 4:​11, 12

Jesu ọ jọ ogbẹnyusu oyoyou nọ o wo omaurokpotọ. Evaọ oke Jesu, olori ọ rẹ vuẹ idibo riẹ eware ididi nọ i kiekpahe ọyomariẹ hẹ. Dede na, Jesu ọ jọ olori gbe ogbẹnyusu rọkẹ ikọ riẹ nọ i wo ẹrọwọ. Ọ jẹ hae raha oke kugbe ai, lele ai ta kpahe eware nọ e be kẹe uye, gaviezọ kẹ ae nọ a tẹ be ta oware nọ o rrọ udu rai. (Mak 6:​30-32) Emamọ ẹmeọta kugbe nana u ru nọ Jesu avọ ikọ riẹ a rọ jọ egbẹnyusu ekpekpe, o tẹ jẹ ruẹrẹ ae họ kẹ ewha-iruo nọ a ti wo evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Jesu ọ gwọlọ nọ ilele riẹ nọ e rrọ egbẹnyusu riẹ na a wo oghọghọ nọ u re noi ze nọ ohwo o te bi wobọ ziezi evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Fikiere, ọ jẹ hae gwọlọ nọ a rọ ajọwha ru iruo Uvie na. Jesu ọ ginẹ gwọlọ nọ a rọ ọwhọ ta usiuwoma na je wuhrẹ amọfa re a zihe ruọ ilele riẹ. Yọ ọ rọ edhere oyoyou ta kẹ ilele riẹ nọ o ti fiobọhọ kẹ ae kparobọ evaọ iruo na.​—Mat. 28:​19, 20. w15 11/15 2:​3, 5

Uyoyou họ uruemu-aghae Jihova Ọghẹnẹ nọ o mae rro. (1 Jọn 4:16) Jesu nọ ọ rrọ omama ọsosuọ Ọghẹnẹ na ọ jọ kugbei evaọ obọ odhiwu ikpe nọ i wo unu hu, yọ o wuhrẹ uyoyou mi Ọghẹnẹ. (Kọl. 1:15) Evaọ etoke uzuazọ Jesu kpobi, makọ okenọ ọ jọ otọakpọ, o dhesẹ via nọ ọ riẹ inọ Jihova yọ Ọghẹnẹ oyoyou, yọ ọ rọ aro kele iei dhesẹ uyoyou. Fikiere, o sai mu omai ẹro inọ Jihova avọ Jesu a te rọ uyoyou su bẹdẹ bẹdẹ. Okenọ a nọ Jesu inọ uzi vẹ o mae rro evaọ usu izi na kpobi, ọ ta nọ: “‘Whọ rẹ rehọ udu ra kpobi gbe uzuazọ ra kpobi gbe iroro ra kpobi ro you Jihova Ọghẹnẹ ra hrọ.’ Onana họ ujaje nọ o mae rro gbe orọ ọsosuọ. Orọ avọ ivẹ, nọ o wọhọ e riẹ ona: ‘Who re you ọrivẹ ra wọhọ omobọ ra hrọ.’” (Mat. 22:​37-39) Muẹrohọ nọ Jesu ọ ta nọ uyoyou kẹ ọrivẹ họ uzi avivẹ nọ ọ fodẹ uyoyou kẹ Jihova no. Onana u dhesẹ epanọ u wuzou te re ma dhesẹ uyoyou evaọ usu mai kugbe amọfa. w15 11/15 4:​1-3

Orọnikọ ẹvẹrẹ Hibru ọvo Ọghẹnẹ ọ jẹ rọ ta ẹme kẹ ohwo-akpọ họ. Okenọ ahwo Izrẹl a zihe no igbo Babilọn ze no, Aramaik o te zihe ruọ ẹvẹrẹ nọ idibo Ọghẹnẹ jọ a jẹ hae ta kẹdẹ kẹdẹ. Ẹsejọhọ onana u ru nọ Jihova ọ rọ rehọ ẹzi riẹ kẹ Daniẹl, Jerimaya gbe Ẹzra nọ e jọ eruẹaro riẹ a rọ rehọ ẹvẹrẹ Aramaik kere abọjọ Ebaibol na. Uwhremu na nọ Alẹkzanda Ologbo na o fi abọ ologbo akpọ oke yena kparobọ no, Koine hayo ẹvẹrẹ Griki nọ a jẹ hae ta gaga oke yena o te zihe ruọ ugogo ẹvẹrẹ nọ erẹwho buobu a jẹ ta. Ahwo Ju buobu a te mu ẹvẹrẹ yena họ ẹta, onana u te ru nọ a rọ fa Ikereakere Hibru fihọ ẹvẹrẹ Griki. Efafa Ebaibol nana nọ o wọhọ nọ ahwo 72 a fa na a bi se Septuagint na. Onana o jọ orọ ọsosuọ nọ a fa Ebaibol na fihọ ẹvẹrẹ ọfa, o tẹ jẹ rrọ usu efafa nọ e mai wuzou. Efafa Ebaibol sa-sa i wo ohẹriẹ no ohwohwo evaọ onaa nọ a rọ fa ae. A fa ejọ lele onaa ẹmeọta ẹvẹrẹ nọ a fa rai no ze, efa kọ onaa ẹmeọta ọfefafa na. O make rrọ ere na, ahwo Ju nọ a rẹ ta ẹvẹrẹ Griki a rri Septuagint inọ Ẹme Ọghẹnẹ dẹẹ, yọ epọvo na Ileleikristi a rri rie re. w15 12/15 1:​4-6

Jemis o ru ẹme riẹ na vẹ evaọ owọ avọ 6 ikere yena, onọ o ta nọ: “Ẹrọo na yọ erae re.” Ababọ ẹrọo na ma rẹ sae ta ẹme he. Wọhọ erae, ẹme nọ ma ta o rẹ sae wha ọraha ologbo ze. Ebaibol na ọ tubẹ ta nọ “uwhu gbe azọ” e rrọ ogaga ẹrọo na. (Itẹ 18:21) Dede na, onana u dhesẹ hẹ inọ ma rẹ siọ ẹme ba ẹta fiki ozọ inọ ẹme mai ọ sae wha enwoma ze. Nwane wọhọ epanọ ma rẹ siọ erae ba eroruiruo ho na, inọ e sae wha ọraha ze. Oware nọ o gwọlọ mi omai họ onaa nọ ma rẹ rọ rehọ iẹe ruiruo ziezi. Ma tẹ riẹ erae ru, ma sae rehọ iẹe there emu, sasa omamai, jẹ rehọ elo riẹ ruẹ ude evaọ aso. Epọvo na re, ma tẹ yọrọ ẹrọo mai, ma sae rehọ iẹe jiri Ọghẹnẹ jẹ rehọ iẹe fiobọhọ kẹ amọfa. (Ol. 19:14) O tẹ make rọnọ unu hayo abọ ma rẹ rọ ta ẹme, ẹvuẹ nọ ma rẹ sae vuẹ amọfa oware nọ o rrọ omai iroro na yọ okẹ uwoma nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze. Fikiere, o gwọlọ nọ ma rẹ rọ okẹ nana bọ amọfa ga, viukpọ ẹraha.​—Jem. 3:​9, 10. w15 12/15 3:​1-3

Ma sae ta nọ Luk ọ jẹ hae kẹ Pọl ukọ na ohrẹ nọ u wobọ kugbe omokpokpọ, gbe inọ ọ jẹ hai fiobọhọ kẹ Pọl gbe imishọnare nọ i kiọkọ nọ a te wo ẹbẹbẹ nọ o gwọlọ usiwo-imu. Fikieme o rọ gwọlọ nọ Luk o re ru onana? Keme Pọl omariẹ dede ọ jẹ hae mọ ẹsejọ evaọ etoke erẹ na. (Gal. 4:13) Luk ọ jẹ kẹ ae obufihọ nọ o rọwokugbe ẹme Jesu na inọ: “Ahwo nọ oma rai o ga a gwọlọ edọkita ha, rekọ enọ e be mọ e gwọlọ edọkita.” (Luk 5:31) Ebaibol na ọ fodẹ oke hayo oria nọ Luk ọ jọ wuhrẹ iruo edọkita ha. Ahwo a ta nọ fikinọ Ileleikristi obọ Kọlọsi a riẹ Luk, Pọl ọ rọ ta kpahe iruo edọkita riẹ na okenọ o je kere se ai. U re gbe omai unu hu keme, isukulu nọ a rẹ jọ wuhrẹ kpahe usiwo-imu o jọ Laọdisia nọ o kẹle Kọlọsi. Oghẹrẹ nọ o jọ kpobi kẹhẹ, ma riẹ nọ edọkita Luk ọ jọ, orọnikọ ohwo jọ gheghe nọ o je mu dhesẹ imu kẹ ahwo ho. Ugogo eme nọ i wobọ kugbe usiwo-imu nọ Luk ọ rọ ba ẹme ta evaọ obe Usi Uwoma riẹ gbe obe Iruẹru Ikọ na, kugbe eme buobu nọ ọ ta kpahe edhere nọ Jesu o ro siwi ahwo e kẹ imuẹro onana. w15 12/15 4:​11, 12

Jihova o dhesẹ uyoyou riẹ nọ o mae ga kẹ omai nọ o vi Ọmọ ọghaghae riẹ Jesu ziọ otọakpọ. (Jọn 3:16; 1 Jọn 4:​9, 10) Pọl ukọ na o se onana “okẹ ọvọvẹ riẹ nọ a rẹ sae ruẹ unu gbiku riẹ hẹ.” Pọl ọ riẹ nọ idhe ẹtanigbo Jesu na yọ imuẹro nọ i dhesẹ nọ eyaa Ọghẹnẹ kpobi e te seba erugba ha. (2 Kọr. 1:20) Onana u dhesẹ nọ “okẹ ọvọvẹ [Ọghẹnẹ] nọ a rẹ sae ruẹ unu gbiku riẹ hẹ” na, o kẹre te idhe ẹtanigbo Jesu gbe uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ nọ Jihova o bi dhesẹ kẹ omai. A rẹ sai dhesẹ okẹ nana evaọ oghẹrẹ nọ ma sai ro wo otoriẹ riẹ vevẹ hẹ. Ẹvẹ u fo nọ okẹ nana o rẹ jọ omai oma? Kọ eme u fo nọ okẹ na o rẹ wọ omai ru? Kọ o lẹliẹ owhẹ ru inwene jọ evaọ uzuazọ ra? Kọ o te wọ owhẹ hai ru ọghọ kẹ amọfa, you amọfa, jẹ rọ vrẹ ohwo kpobi nọ o ru owhẹ thọ? Ababọ avro, okẹ Ọghẹnẹ orọ ẹtanigbo na o rro vi okẹ ofa kpobi.​—1 Pita 3:18. w16.01 2:​1, 2, 4, 5

Ohwo nọ a rọ ẹzi wholo ọ sae nọ omariẹ nọ, ‘Fikieme Jihova ọ rọ salọ omẹ viukpọ omọfa?’ Ọ sae jọ udu riẹ roro sọ o tube te ohwo nọ a rẹ kẹ obọdẹ uvẹ-ọghọ nana. Rekọ o re wo avro ho sọ Jihova ọ salọ e riẹe. Ukpoye, eva e rẹ were iẹe gaga kẹ uvẹ-ọghọ nana. Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo a re wo ọkpọ eriwo Pita nọ ọ ta nọ: “Jọ ujiro u te Ọghẹnẹ, Ọsẹ Olori mai Jesu Kristi, keme fiki ohrọ-oriọ ulogbo riẹ, o ru nọ a rọ wariẹ yẹ omai re ma wo ẹruore nọ o muẹro ẹkwoma ẹkparomatha Jesu Kristi no uwhu ze, re ma wo ukuoriọ nọ o rẹ raha ha, nọ u re gbeku hu, nọ o rẹ hiẹ hẹ. A ruẹrẹ e riẹ họ obọ odhiwu kẹ owhai.” (1 Pita 1:​3, 4) Nọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo a te se ẹme nana, u re mu ae ẹro nọ ae omarai Jihova Ọsẹ rai ọ be ta ẹme kẹ na. w16.01 3:​11, 12