Asoi

Jẹfta ọ riẹ nọ re ọ sai si orẹwho Izrẹl no otọ okienyẹ ahwo Ammọn, ọ gwọlọ obufihọ Ọghẹnẹ. Ọ ya eyaa kẹ Jihova nọ ọ tẹ kparobọ evaọ ẹmo na, ọ te rọ ohwo kpobi nọ ọ kaki no uwou riẹ ze dhe idhe emahọ kẹ Ọghẹnẹ. (Ibr. 11:​30, 31) Kọ eme onana u dhesẹ? Jihova o mukpahe ahwo nọ a re ro dhe idhe, fikiere ma riẹ nọ orọnikọ Jẹfta ọ be te rehọ ohwo na dhe idhe dẹẹ hẹ. (Izie. 18:​9, 10) Evaọ otọ Uzi Mosis na, idhe itiena yọ obọdẹ okẹ nọ ohwo o re siobọno rọkẹ Jihova riẹriẹriẹ. Fikiere otọ ẹme Jẹfta na họ, ohwo nọ ọ te rọ kẹ Jihova na ọ te jọ uwou-udhu Ọghẹnẹ ru iruo evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi. Jihova ọ gaviezọ kẹ olẹ Jẹfta, o te fiobọhọ kẹe fi kparobọ evaọ ẹmo na. (Ibr. 11:32) Nọ Jẹfta o no ẹmo na kpozi, ohwo ọsosuọ nọ ọ dhẹ nyai dede iei họ ọmọtẹ oyoyou riẹ, ọmọ ọvuọvo nọ o wo. Kọ Jẹfta o ti ru lele ẹme riẹ na? w16.04 1:11-13

Imikpe jọ nọ i kpemu, ikoko buobu a jọ Uwuhrẹ Ebaibol Ukoko wuhrẹ obe na, Si Kẹle Jihova. Ẹvẹ o jọ owhẹ oma nọ ma wuhrẹ kpahe iruemu-aghae Jihova je yo epanọ ibe Ileleikristi ra a rri Jihova? Avro ọ riẹ hẹ, onana u ru nọ who ro you Jihova vi epaọ anwẹdẹ. Ma rẹ jẹ jọ obọ ewuhrẹ riẹ Ebaibol na ziezi nọ ma tẹ gaviezọ kẹ evuẹ, idhesẹvia, jẹ romatotọ gaviezọ nọ a te bi se Ebaibol na. Iwuhrẹ i re fiobọhọ kẹ omai fi eware nọ ma jọ Ebaibol wuhrẹ họ iruo evaọ uzuazọ. (1 Tẹs. 4:​9, 10) Wọhọ oriruo, kọ u wo ewuhrẹ Uwou-Eroro jọ nọ whọ gaviezọ kẹ nọ u fiobọhọ kẹ owhẹ gwọlọ daoma vi epaọ anwẹdẹ evaọ egagọ Jihova, riẹ epanọ whọ rẹ lẹ ziezi, hayo rọvrẹ oniọvo jọ nọ o ru owhẹ thọ? Ewuhrẹ nọ ma re ru evaọ udevie oka u re wuhrẹ omai epanọ ma rẹ rọ ta usiuwoma gbe epanọ ma sai ro fiobọhọ kẹ amọfa riẹ uzẹme nọ o rrọ Ebaibol na.​—Mat. 28:19, 20. w16.04 3:4, 5

Kọ whọ sai roro kpahe ẹwhọ sa-sa nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na no ẹdẹjọ? Wọhọ oriruo, whọ rẹ jọ izou ọsosuọ obe Emuhọ ruẹ ejọ. Keni o kpe Ebẹle (Emu. 4:​3-8); Lemẹk o kpe ọmoha jọ nọ ọ tehe riẹ (Emu. 4:23); ithuru-ogodẹ Abraham (Abram) gbe erọ Lọt a whọ (Emu. 13:​5-7); Hega o dhesẹ orivo kẹ Sera (Serai), onọ u ru nọ Sera ọ rọ dheva kẹ Abraham (Emu. 16:​3-6); obọ Ishmẹl u mukpahe obọ ohwo kpobi yọ obọ ohwo kpobi u mukpahe iẹe. (Emu. 16:12) Fikieme a ro gbiku ẹwhọ sa-sa nana fihọ Ebaibol na? Oware jọ họ, u re fiobọhọ kẹ ahwo-akpọ nọ a gba ha riẹ oware nọ o rọ gwọlọ nọ a ru udhedhẹ. U te je dhesẹ oghẹrẹ nọ ma sai ro ru onana. U re fiobọhọ kẹ omai nọ ma tẹ be hae jọ Ebaibol na se kpahe ahwo-akpọ wọhọ omai nọ a rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ. Ma rẹ jẹ riẹ kpahe emamọ iyẹrẹ nọ i no omodawọ rai ze, onọ u re fiobọhọ kẹ omai rọ aro kele oriruo rai nọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe oghẹrẹ ebẹbẹ jọ evaọ uzuazọ. Avro ọ riẹ hẹ, enana kpobi i re fiobọhọ kẹ omai roro kpahe oware nọ u fo nọ ma ru gbe onọ u fo ho nọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe oghẹrẹ ebẹbẹ rai na. w16.05 1:1, 2

Oghẹrẹ vẹ Jesu avọ ilele riẹ a rọ ta usi uwoma na? A jẹ nyabru ahwo na evaọ oria kpobi nọ a rrọ, ẹgbede gbe evaọ obọ iwou rai. A jẹ nya no iwou ruọ iwou be gwọlọ ahwo nọ a wo evezi. (Mat. 10:11; Luk 8:1; Iruẹru 5:42; 20:20) Edhere nana nọ a jẹ rọ ta usiuwoma na u dhesẹ nọ ọriẹwẹ ọ jariẹ hẹ. Ẹvẹ Isẹri Jihova a ru te no evaọ abọ nana? Ae ọvo họ utu ahwo nọ a bi whowho nọ Jesu yọ Ovie nọ o muhọ esuo no anwọ ukpe 1914. Wọhọ epanọ Jesu ọ kẹ ujaje riẹ, a se usiuwoma ota na gboja gaga. Obe na, Pillars of Faith​—American Congregations and Their Partners o ta nọ: “Rọkẹ Isẹri Jihova, . . . o rẹ thọrọ ae ẹro ho inọ ugogo iruo rai họ re a vuẹ amọfa ẹme Ọghẹnẹ kpahe urere akpọ na gbe oware nọ a re ru re a sai wo esiwo.” Isẹri Jihova a gbe bi whowho ovuẹ yena, a be rọ aro kele oghẹrẹ nọ Jesu avọ ilele riẹ a ro ru ei. w16.05 2:10, 12

Ma tẹ kuvẹ re iroro Jihova e kpọ omai evaọ iroro-ejẹ, u re ru omai si kẹle iẹe. (Jem. 4:8) Ma re je wo ọjẹrehọ gbe oghale riẹ. Onana u ve ru ẹrọwọ nọ ma fihọ Ọsẹ obọ odhiwu mai na ga ziezi. Fikiere, ajọ izi gbe ehri-izi Ebaibol e hae kpọ omai, keme i re dhesẹ iroro Ọghẹnẹ via evaọ iyero sa-sa. Uzẹme o rrọ, ma te hai gbe wuhrẹ eware ekpokpọ kpahe Jihova. (Job 26:14) Dede na, nọ ma tẹ be hae daoma ziezi, ma sai wo areghẹ, eriariẹ, gbe orimuo nọ ma sae rọ jẹ emamọ iroro. (Itẹ 2:​1-5) Iroro gbe omaa ahwo-akpọ nọ a gba ha i re kiekpo, rekọ ọso-ilezi na ọ ta gbagba nọ: “Iroro ejẹ ỌNOWO e rẹ jọ bẹdẹ, iroro eva riẹ i re no ige te ige.” (Ol. 33:11) O rrọ vevẹ, nọ iroro gbe eware nọ ma bi ru e tẹ rọwo kugbe iroro Jihova Ọghẹnẹ mai nọ o wo areghẹ thesiwa na, ma te sae jẹ emamọ iroro kẹ omobọ mai. w16.05 3:17

Fikinọ ma fievahọ Jihova inọ o wo ẹgba nọ ọ rẹ rọ ruẹ idu ahwo je si ahwo nọ ọyomariẹ ọ salọ bru omariẹ, u re ru nọ ma gbe ro gu amọfa ẹdhọ họ evaọ ukoko na hayo obọ otafe. (Jọn 6:44) Ma tẹ rọwo nọ Jihova ọ jọ Ọmebẹ mai, u re kpomahọ oghẹrẹ nọ ma re rri ibe Ileleikristi mai. (Aiz. 64:8) Kọ who bi rri inievo nọ wha gbẹ rrọ ukoko epanọ Jihova o rri rai, inọ Jihova ọ gbẹ be jọ omarai ru iruo. Ọ rẹ sae ruẹ oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ evaọ obeva gbe oghẹrẹ ohwo nọ ma rẹ sai zihe ro evaọ obọ riẹ. Fiki onana, Jihova o wo emamọ eriwo kpahe ahwo, ọ rẹ tẹrovi ethobọ rai hi. (Ol. 130:3) Ma rẹ sae rọ aro kele Jihova ẹkwoma emamọ eriwo nọ ma re wo kpahe ibe Ileleikristi mai. Ma sai tube fiobọhọ kẹ inievo mai evaọ ukoko na nọ a be daoma wo ẹnyaharo evaọ egagọ Ọghẹnẹ na, rọ enẹ tha Ọmebẹ mai na uke. (1 Tẹs. 5:​14, 15) O gwọlọ nọ ekpako ukoko nọ a rọ “kẹ ekẹ” evaọ udevie mai na a rẹ kobaro evaọ abọ nana.​—Ẹf. 4:8, 11-13. w16.06 1:4-6

Ma tẹ be ta usiuwoma kẹ amọfa u re fiobọhọ kẹ omai wo omaurokpotọ gbe iruemu ezi efa nọ e rrọ abọ sa-sa ubi ẹzi Ọghẹnẹ. (Gal. 5:​22, 23) Ofariẹ, nọ ma bi dhesẹ iruemu ezi Oleleikristi na, o rẹ lẹliẹ ovuẹ mai si amọfa urru, yọ o rẹ sai je ru nọ ahwo jọ nọ ma be ta usiuwoma kẹ nwene uruemu rai. Wọhọ oriruo, Isẹri Jihova ivẹ jọ evaọ obọ Australia a romatotọ gaviezọ kẹ ohwo jọ nọ a nyae ta usiuwoma kẹ nọ ọ jẹ ta emiẹsọ kẹ ae. Rekọ uwhremu na oware nọ ohwo na o ru na o tẹ kẹe uye gaga te epanọ o ro kere se uwou ogha. Ọ jọ ileta na ta nọ: “Mẹ gwọlọ wounu kẹ imava yena nọ i wo omaurokpotọ avọ odiri na, fiki ekpehre uruemu omorro gbe mẹ-mai-kiẹrẹe nọ me dhesẹ kẹ ae. Me ghẹ gaga nọ me ro dikihẹ aro imava nọ i bi whowho Ẹme Ọghẹnẹ, jẹ rehọ oghẹrẹ utioye le ai vrẹ.” Kọ ohwo na ọ hai ti kere ileta itieye o hae jọnọ iwhowho-uvie na a dhesẹ uruemu evedha jọ? Ẹsejọhọ, ọ hai kere he. Usiuwoma ota na o rẹ ginẹ kẹ omai gbe amọfa erere! w16.06 2:12, 13

A yẹ omai avọ uzioraha fiki sebaẹgba Adamu. (Rom 5:​12, 19) Fikiere, ẹsejọ inievo jọ evaọ ukoko na a sae ta hayo ru oware nọ o rẹ kẹ omai uye. Onana o sai kpomahọ uyoyou nọ ma wo kẹ Jihova gbe idibo riẹ. Eme ma ti ru evaọ oke utiona? Wọhọ oriruo, emezae ivẹ Ilai Ozerẹ Okpehru na a je koko izi Jihova ha. Ebaibol na ọ ta kpahe ae nọ: “A fioka ahwo ho; a rẹ dhozọ ỌNOWO na ha.” (1 Sam. 2:12) Dede nọ Ilai ọsẹ rai ọ jọ ọkwa ologbo nọ u wobọ kugbe ẹnyaharo egaga uzẹme, emezae ivẹ riẹ na a jẹ thọ izi ilogbo. Ilai ọ riẹ kpahe oware nọ emezae riẹ na a je ru, rekọ o te je rolo obọ kẹ emọ na. Onana u ru nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kẹ uviuwou Ilai soso uye. (1 Sam. 3:​10-14) Oke u ti te nọ ahwo uyẹ Ilai a te gbẹ rọ jọ izerẹ hẹ. O hae jọnọ whọ jariẹ evaọ oke Ilai, eme whọ hai ti ru kpahe orivo nọ Ilai o dhesẹ kẹ izi ilogbo nọ emọ riẹ e jẹ thọ na? Kọ whọ hae te kuvẹ re onana u ru owhẹ zoruẹ te epanọ whọ rẹ rọ siọ Ọghẹnẹ ba ẹgọ? w16.06 4:5, 6

Fikieme Jesu ọ rọ ta ere? Ọ jọ owọ avọ 32 ru ei vẹ, inọ: “Ọsẹ obọ odhiwu rai ọ riẹ nọ eware nana kpobi e roja kẹ owhai,” koyehọ eware nọ ma rẹ sai ru ababọ rai hi evaọ uzuazọ. Jihova ọ rẹ sae riẹ eware nọ e te jọ omai oja, wọhọ emu, iwu, gbe uwou, taure ma tẹ te riẹ dede. (Fil. 4:19) Ọ riẹ ewu mai nọ ọ be te raha kẹle na. Ọ riẹ oghẹrẹ emu nọ o re kiehọ omai oma gbe uwou nọ o rẹ sae gba uviuwou mai. Jihova o ti ru nọ ma ti ro wo eware nọ e ginẹ roja kẹ omai. U fo nọ ma rọ aro kele “ahwo nọ a riẹ Ọghẹnẹ hẹ” hẹ, enọ i fi ẹrọwọ họ Ọsẹ oyoyou obọ odhiwu na ha, ọnọ ọ rẹ rẹrote ahwo nọ a rọ iruo Uvie na karo evaọ uzuazọ rai. Ma tẹ be daoma gwọlọ wo “eware nọ ahwo nọ a riẹ Ọghẹnẹ hẹ a bi le kiti kiti,” o te raha usu mai kugbe Jihova. Ukpoye, ma re fievahọ inọ ma te ru oware nọ u fo, koyehọ iruo Uvie na nọ ma rẹ rọ karo, Jihova ọ te gbọ omai oware uwoma ha. O gwọlọ nọ “omarọkẹ Ọghẹnẹ” mai o wọ omai wo edẹro kẹ umutho “emuore gbe iwu” hayo “oria nọ ma be rria.”​—1 Tim. 6:​6-8; oruvẹ. w16.07 1:17, 18

Ẹruẹrẹhọ nana u ru nọ ma ro wo udhedhẹ kugbe Jihova. Pọl ọ ta nọ uwowou ulogbo Jihova u ru nọ ma sae rọ ruẹrẹ họ kugbei, inọ: “Nọ a rọ fiki ẹrọwọ kuenu kẹ omai [inievo Kristi nọ a rọ ẹzi wholo na] nọ ma kiẹrẹe no na, joma reawere udhedhẹ kugbe Ọghẹnẹ ẹkwoma Olori mai Jesu Kristi, ọnọ [a] rọ fiki ẹrọwọ nọ ma fihọ iẹe dhesẹ uwowou ulogbo nana nọ ma be reawere riẹ na kẹ omai.” (Rom 5:​1, 2) A rẹ ruẹ obọ oghale nana ha! Fiki sebaẹgba, a yẹ omai kpobi wọhọ irumuomu. Rekọ Daniẹl ọruẹaro na ọ ta nọ evaọ edẹ urere na, “otu nọ o wo areghẹ,” koyehọ ikpodhiwu nọ i gbe kiọkọ otọakpọ a ti “ku ahwo rẹriẹ ruọ ẹrẹreokie.” (Dan. 12:3) A rehọ iruo usiuwoma ota gbe ewuhrẹ rai ru nọ ima “igodẹ efa” buobu a ro zihe ruọ ahwo okiẹrẹe no evaọ aro Jihova. (Jọn 10:16) Dede na, uwowou ulogbo Jihova ọvo u ru nọ onana o sae rọ lọhọ.​—Rom 3:​23, 24. w16.07 3:10, 11

Omakugbe ijẹle nọ i zihe ruọ ahwo avọ emetẹ ahwo-akpọ nọ o jọ ẹjiroro Ọghẹnẹ no emuhọ ze he na, u ru nọ a ro yẹ egwara nọ a se Nẹfilim. Ofariẹ, “umuomu ohwo o ro thesiwa evaọ akpọ na.” (Emu. 6:​1-5) Jihova ọ rehọ Owhe oke Noa na ze re ọ ruẹse raha ahwo omuomu. Evaọ oke yena, ahwo a jẹ roma kẹ iruẹru uzuazọ ikẹdẹ kẹdẹ, onọ u kugbe orọo te epanọ a gbẹ jẹ rọ daezọ ẹme nọ “Noa, ọtausiuwoma ẹrẹreokie” na ọ jẹ ta kẹ ae he kpahe ọraha nọ ọ be tha. (2 Pita 2:5) Jesu ọ rọ uyero oke yena dhesẹ oware nọ o te via evaọ oke mai na. (Mat. 24:​37-39) Nẹnẹ, ahwo buobu a be rọwo gaviezọ kẹ emamọ usi Uvie Ọghẹnẹ nọ a rrọ akpọ-soso whowho na ha, onọ o rrọ isẹri kẹ erẹwho akpọ na soso taure a tẹ te raha akpọ omuomu nana. Ajọ onana o jọ obọdẹ uwuhrẹ kẹ omai. Ma du kuvẹ vievie he re eware wọhọ orọo gbe emọ-iyẹ u ru nọ ma gbẹ rọ kareghẹhọ nọ ẹdẹ Jihova ọ kẹle gaga no ho. w16.08 1:8, 9

Ma be rria “oke obẹbẹ nọ o [be] bẹ eyeri” keme “edẹ urere na” ma rrọ na. (2 Tim. 3:​1-5) Rekọ ma te kruga ziezi evaọ egagọ Jihova, o rẹ sai ru nọ ekpehre uruemu akpọ nana u gbe ro wholo omai hi. Orọnikọ Pọl ọ jẹ jọ oria ikere inẹnẹ na ta kẹ ezae-avọ-eyae inọ a gbabọkẹ ewha-iruo orọo rai hi. Rekọ fikinọ oke nọ u kiọkọ u gbe tulo ho, o gwọlọ nọ a rẹ rọ eware nọ i wobọ kugbe egagọ Jihova karo evaọ uzuazọ. (Mat. 6:33) Dede nọ ma be rria oke obẹbẹ yọ erọo buobu wariẹ omai họ e be tahaku, o lọhọ re ma wo evawere jẹ reawere orọo mai. Uzẹme, ezae-avọ-eyae Ileleikristi nọ i wo usu okpekpe kugbe ibe Ileleikristi rai, nọ i bi fi ohrẹ Ebaibol hiruo, jẹ kuvẹ re ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ ọ kpọ ae, a rẹ sae sẹro “onọ Ọghẹnẹ o kugbe no.”​—Mak 10:9. w16.08 2:17, 18

Ma ginẹ gwọlọ esẹro evaọ ukoko na gaga, yọ enẹna, o gwọlọ nọ a rẹ hai wuhrẹ inievo-emezae nọ i ti te kẹ owha-iruo nana evaọ obaro. Pọl ukọ na ọ ta kẹ Timoti nọ: “Eware nọ who yo mi omẹ, enọ ahwo buobu a se isẹri kpahe na, rehọ ae kẹ ezae nọ i wo ẹrọwọ, re ae omarai a sai te ziezi epanọ a re ro wuhrẹ amọfa.” (2 Tim. 2:​1, 2) Usu nọ Timoti ọ jẹ hae jọ kugbe Pọl evaọ usiuwoma ota u fiobọhọ kẹe wuhrẹ eware buobu. Kẹsena Timoti ọ tẹ rọ aro kele oriruo Pọl evaọ usiuwoma ota riẹ gbe abọfa iruo Uvie na. (2 Tim. 3:​10-12) Pọl o roro ho inọ okenọ uvẹ o riẹ ọvo o re ro wuhrẹ Timoti. Ukpoye, ọ jẹ hae wha Timoti lele oma evaọ erẹ usiuwoma ota riẹ. (Iruẹru 16:​1-5) Ekpako ukoko a sae rọ aro kele oriruo Pọl. O gwọlọ nọ a rẹ wha idibo iruiruo nọ i te ziezi lele oma kpohọ iweze ekpako evaọ okenọ u te fo. A rẹ sae rọ enẹ dhesẹ kẹ idibo iruiruo inọ o gwọlọ nọ ekpako ukoko a re wo onaa uwuhrẹ ziezi, o tẹ jẹ gwọlọ nọ a re wo ẹrọwọ, odiri, gbe uyoyou. Onana yọ edhere jọ nọ a re ro wuhrẹ inievo-emezae nọ i ti te kẹ esẹro “uthuru Ọghẹnẹ” evaọ obaro. w16.08 4:16, 17

Ẹsejọ, a rẹ rọ ohwo nọ abọ ọ lọhọ hayo nọ o fi abọ hotọ dhesẹ ohwo nọ udu u whrehe, nọ udu u no awọ, hayo nọ o gbe wo ẹruore he. (2 Irv. 15:7; Hib. 12:12) Oma o rẹ sae lọhọ ohwo nọ ọ rrọ uyero utioye. U yoma gaga inọ akpọ omuomu Setan nana ọ be wha ebẹbẹ sa-sa ze, enọ e rẹ sai ru omai ruawa jẹ lẹliẹ udu whrehe omai. Ebẹbẹ nana e sae wọhọ umu-okọ, onọ u re ru nọ okọ o gbẹ sai ro bi haro ho. (Itẹ 12:25) Eme o rẹ sai ru nọ ma gbe ro bi haro ho, wọhọ odẹme? O sae jọnọ ohwo o whu ku owhẹ, okpẹyao jọ ọ be kẹ owhẹ uye, o rrọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ ko uviuwou ra evaọ etoke obẹbẹ nana, hayo whọ be rẹriẹ ovao dhe ukpokpoma. Awaọruọ nọ ebẹbẹ nana e rẹ wha ze, o rẹ sai mi owhẹ ẹgba nọ oke o be nyaharo na. O sai tube ru nọ whọ gbẹ rọ wereva ha. Rekọ uzẹme riẹ họ, Ọghẹnẹ ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ owhẹ.​—Aiz. 41:10, 13. w16.09 1:2, 4

Uyero jọ nọ ahwo buobu a rẹriẹ ovao dhe no họ, epanọ a sai ro siobọno oghẹrẹ uruemu jọ nọ u fo ho riẹriẹriẹ. Amọfa a daoma gaga no re a sai wo emamọ eriwo kpahe iruo usiuwoma ota na. Yọ ẹsejọhọ oware nọ o rrọ ẹbẹbẹ kẹ owhẹ họ, epanọ whọ sai gbe ro thihakọ ghelọ ẹyao hayo ọkora nọ ọ be hae jọ owhẹ oma fikinọ whọ rrọ goli. Oware ofa nọ o rrọ ẹbẹbẹ kẹ amọfa họ, epanọ a sae rọvrẹ omọfa nọ o ru rai thọ. Te ma gọ Jihova kri no hayo ma muhọ obọ, o gwọlọ nọ mai kpobi ma rẹ họre wọso eware nọ e rẹ sae whaha omai Ọghẹnẹ ọgọ, ọnọ ọ rẹ hwosa kẹ enọ i wo ẹrọwọ kpobi na. Who te muẹrohọ nọ udu ra o be vie owhẹ họ ru oware nọ u fo ho, lẹ se Ọghẹnẹ kẹ ẹzi ọfuafo riẹ. Olẹ gbe ẹzi ọfuafo na e sae kẹ owhẹ udu hayo ẹgba ru oware nọ whọ riẹ nọ u kiehọ, nọ Jihova ọ rẹ rọ fiki riẹ ghale ohwo. Hai ru lele elẹ ra. Daoma se oria ikere jọ kẹdẹ kẹdẹ, hai ru uwuhrẹ omobọ-ohwo gbe Egagọ Uviuwou.​—Ol. 119:32. w16.09 2:10, 11

Kọ ohwo jọ ọ ta kẹ owhẹ no ẹdẹjọ inọ, ọ rọwo uwuhrẹ eghrorotha fikinọ egba-eriariẹ a ta nọ onana uzẹme, rekọ inọ ẹrọwọ gheghe u re ru ohwo rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ? Ahwo buobu a wo eriwo nana. Rekọ u fo re ma kareghẹhọ nọ: Te ohwo ọ rọwo oware jọ kpahe Ọghẹnẹ hayo uwuhrẹ eghrorotha, oghẹrẹ ẹrọwọ jọ ọ rẹ wọe ru onana. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Ohwo ọvo ọ re te ruẹ Ọghẹnẹ ẹdẹvo ho, hayo ruẹ oware jọ nọ a jẹ ma ha. (Jọn 1:18) Yọ ohwo ọvuọvo, te ọ rrọ ọgba-eriariẹ hayo ohwo gheghe ọ rrọ họ nọ ọ ruẹ omama jọ nọ u je nwene kpohọ oghẹrẹ omama ofa. Wọhọ oriruo, ohwo ọvo ọ re ruẹ arao wọhọ araomuomu hayo ọrokpa nọ o zihe ruọ ẹwe hayo arakọ no ho. (Job 38:​1, 4) Fikiere, o gba omai kpobi họ nọ ma kiẹ imuẹro na riwi, re ma jẹ rọ ẹgba iroro mai riẹ onọ o gba. Nọ Pọl ukọ na ọ jẹ ta kpahe emama, o kere nọ: “Dede nọ a rẹ ruẹ Ọghẹnẹ hẹ, no anwọ okenọ ọ rọ ma akpọ na ze ahwo a be sai wo otoriẹ oghẹrẹ nọ ọ rrọ, a be jọ eware nọ ọ ma ruẹ onana, makọ ogaga ebẹdẹ riẹ gbe inọ ọye họ Ọghẹnẹ, fikiere a wo unoma ha.”​—Rom 1:20. w16.09 4:4

Jihova o ru obọdẹ eruẹrẹfihotọ sa-sa rọkẹ erara nọ e jẹ rria Izrẹl, ọruẹrẹfihotọ otiọna jọ họ udu nọ a re ro si-isogẹ. (Izerẹ 19:9, 10) Orọnikọ Jihova ọ gba ahwo Izrẹl họ nọ a dhesẹ ọdawẹ kẹ erara ha, ukpoye o ru rae riẹ oware nọ u ro wuzou re a dhesẹ ọdawẹ. (Ọny. 23:9) A riẹ epanọ o rẹ jọ re ohwo ọ jọ “ọrara.” Makọ taure ahwo Ijipti a te ti zihe ahwo Izrẹl ruọ erigbo, o sae jọnọ ahwo Ijipti a jẹ hai dhesẹ orivo kẹ ae fiki orẹwho hayo egagọ rai. (Emu. 43:32; 46:34; Ọny. 1:11-14) Ahwo Izrẹl a re-oja gaga okenọ a jọ erara evaọ ẹkwotọ Ijipti, rekọ Jihova ọ gwọlọ nọ a re lele erara nọ e rrọ udevie rai yeri ‘wọhọ ahwo ẹwho’ obọrai. (Izerẹ 19:33, 34) Avro ọ riẹ hẹ, Jihova o wo ọdawẹ ọvona kẹ ahwo orẹwho ofa nọ a be hae ziọ ewuhrẹ evaọ ikoko mai. (Izie. 10:17-19; Mal. 3:5, 6) Ma te roro kpahe ise-abọ nọ a be rẹriẹ ovao dhe, wọhọ amọfa nọ a rẹ gbẹre oma ke ai gbe ẹvẹrẹ na nọ a riẹ tere he, ma te gwọlọ idhere nọ ma re ro dhesẹ ọdawẹ je ru ewoma kẹ ae.​—1 Pita 3:8. w16.10 1:3-5

Jemis ọ jọ ileta riẹ dhesẹ nọ orọnikọ Oleleikristi ọ tẹ ta nọ o wo ẹrọwọ no yọ u re no ho, ukpoye o gwọlọ nọ ọ rẹ rọ iruẹru riẹ dhesẹ onana via. Jemis o kere nọ: “Ẹvẹ whọ sai ro dhesẹ nọ who wo ẹrọwọ kpakiyọ who bi ru iruo ho? Mẹ te rọ iruo mẹ dhesẹ via kẹ owhẹ nọ me wo ẹrọwọ.” (Jem. 2:18) Kẹsena Jemis o te dhesẹ ohẹriẹ nọ o rrọ ẹrọwọ gheghe nọ ohwo o re wo gbe ẹrọwọ nọ ohwo ọ rẹ rọ iruo dhesẹ via. Idhivẹri na a rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ, rekọ a wo uvi ẹrọwọ họ. Ukpoye, a bi ru iruo nọ e wọso ẹjiroro Ọghẹnẹ. (Jem. 2:​19, 20) Wo ohẹriẹ, Jemis ọ fodẹ odibo Ọghẹnẹ oke anwae ọfa jọ nọ o wo ẹrọwọ nọ ọ nọ inọ: “Kọ ogbẹrọnọ fiki iruo a ro kuenu kẹ Abraham ọsẹ mai inọ o kiẹrẹe okenọ ọ gba Aiziki ọmọ riẹ fihọ agbada-idhe na no? Whọ ruẹ nọ o wo ẹrọwọ o te je ru iruo, yọ iruo riẹ i ru ẹrọwọ riẹ gbunu.” (Jem. 2:​21-23) Kẹsena ọ tẹ kẹ oriruo ro dhesẹ nọ ginọ iruo a re ro dhesẹ ẹrọwọ via, ọ ta ẹme nọ ọ rrọ ikere okpẹdẹ mai na. w16.10 4:8

Egba-eriariẹ a kiẹ eware buobu via no kpahe idadeghe gbe otọakpọ mai na, yọ onana o wha erere sa-sa ze no. Rekọ u wo enọ buobu nọ otọkiẹ-eriariẹ o re te sae kiyo rai hi. Wọhọ oriruo, egbaeriariẹ erọ emama idadeghe a rẹ sae vuẹ omai epanọ idadeghe gbe emama nọ e rrọ eva rai i ro muhọ họ, hayo ẹjiroro nọ ahwo a rọ rrọ otọakpọ nọ ọ vọ avọ emama sa-sa nọ e rrọ uzuazọ na. Ofariẹ, ahwo a rẹ sae fotọ oware nọ ohwo-akpọ ọ rọ gwọlọ nọ ọ rẹ rria bẹdẹ bẹdẹ hẹ. Fikieme enọ buobu nọ i wuzou nọ a be sai kiyo rai hi e rọ dotọ fia? Oware jọ nọ o soriẹ họ, egbaeriariẹ gbe amọfa a bi wuhrẹ ahwo uwuhrẹ eghrorotha gbe inọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ. Rekọ Jihova ọ jọ Ebaibol na, nọ ọ rrọ Ẹme riẹ kiyo enọ nọ ahwo a be nọ evaọ eria kpobi. Ahwo-akpọ a rẹroso izi nọ Jihova o fihọ nọ e be kpọ emama, izi nọ i re nwene he nọ a fievahọ. Izi nana otu nọ o re ru ikpẹ, eplọmba, enọ e rẹ bọ iwou, dhẹ irupre, je ru obẹrọ evaọ ẹsipito a rẹroso re a sai ru iruo rai. w16.11 2:4, 5

U wo ẹjiroro buobu nọ ma re ro yere Jihova! Ọye o ru nọ ma rọ rrọ uzuazọ, ababọ riẹ ma rẹ sae rria hayo nya ha. Ọ kẹ omai okẹ oghaghae, oyehọ Ebaibol na. Ma rehọ evawere jẹ okẹ nana rehọ inọ ginọ Ẹme Ọghẹnẹ, nwane wọhọ epanọ Ileleikristi obọ Tẹsalonika a jẹ Ẹme Ọghẹnẹ rehọ na. (1 Tẹs. 2:13) Ebaibol nọ ma wo na u ru omai si kẹle Jihova no, je ru nọ ọyomariẹ o ro si kẹle omai no re. (Jem. 4:8) Ọsẹ obọ odhiwu mai ọ kẹ omai uvẹ-ọghọ ulogbo nọ ma rọ rrọ ukoko riẹ. Ma gine yere Jihova gaga rọkẹ eghale nana! Ọso-ilezi na ọ so nọ: “Wha kẹ ỌNOWO uyere, keme o re wowoma, keme uyoyou ulogbo riẹ o rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ.” (Ol. 136:1) Asia 26 a jọ Olezi avọ 136 wariẹ ẹme na, “uyoyou ulogbo riẹ o rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ.” Ma tẹ talamu Jihova gbe ukoko riẹ, ma te ruẹ orugba ẹme yena keme ma te rria bẹdẹ bẹdẹ! w16.11 3:18, 19

Oria ikere yena o romavia unuẹse buobu evaọ obe na, Eme Ebaibol na O Gine Wuhrẹ? Nọ who je wuhrẹ obe nana kugbe emọ ra hayo amọfa, ẹsejọhọ who se obe Ahwo Rom 5:12 na evaọ okenọ wha jọ uzoẹme avọ 3, 5, gbe 6 nọ e ta kpahe ẹjiroro Ọghẹnẹ kẹ otọakpọ na, ẹtanigbo na, gbe obonọ ahwo nọ a whu no a rrọ. Rekọ brẹse whọ be hae rọ obe Ahwo Rom 5:12 na roro kpahe edikihẹ ra kugbe Jihova, uruemu ra, gbe ẹruore nọ who wo kpahe obaro? Avro ọ riẹ hẹ, o gwọlọ nọ mai kpobi na ma rẹ kareghẹhọ inọ mai yọ erahaizi. Eware e rẹ thọ omai obọ kẹdẹ kẹdẹ. Ghele na, ma wo imuẹro inọ Ọghẹnẹ ọ be kareghẹhọ nọ mai yọ ẹkpẹ gheghe, yọ u no rie eva ze inọ ọ rẹ re-ohrọ mai. (Ol. 103:​13, 14) Jesu ọ jọ olẹ oriruo nọ o wuhrẹ ilele riẹ na yare Ọghẹnẹ nọ: “Rehọ izieraha mai rọvrẹ omai.” (Luk 11:​2-4) Fikiere, ma wo ẹjiroro ọvuọvo ho nọ udu u re gbe ro brukpe omai fiki izieraha nọ Ọghẹnẹ ọ rọvrẹ omai no. Ghele na, o rẹ sai fiobọhọ nọ ma te roro kpahe edhere nọ Ọghẹnẹ ọ be rọ rehọ izieraha mai rọvrẹ omai. w16.12 1:1-3

U kiehọ gaga re Ileleikristi obọ Rom a roro kpahe oware nọ a be ginẹ rọ uzuazọ rai kẹ. Kọ o sae jọnọ “eware uwo” a mae tẹrovi evaọ uzuazọ? Ere ọvona u fo nọ mai omamai ma re roro kpahe oware nọ ma be tẹrovi evaọ uzuazọ. Eme o mae rrọ isiuru mai, kọ bovẹ ẹmeọta mai ọ be mai su kpohọ? Eme ma bi gine le kẹdẹ kẹdẹ? Ahwo jọ a sae ruẹ inọ eware nọ a be mae tẹrovi họ, epanọ a rẹ rọ dawo oghẹrẹ idi sa-sa, epanọ a rẹ rọ whẹ erru họ uwou rai, gwọlọ osẹ nọ u kie ze, fi igho họ eki, ma omaa erẹ eriosehọ, gbe eware itieye efa. Orọnikọ eware nana e thọ họ, enana yọ abọjọ uzuazọ uyero. Wọhọ oriruo, Jesu o zihe ame ruọ udi okejọ, yọ Pọl ọ ta kẹ Timoti nọ jọ ọ da “umutho udi.” (1 Tim. 5:23; Jọn 2:3-11) Dede na, kọ udi ọvo Jesu gbe Pọl a jẹ mae ta ẹme kpahe hayo roma kẹ evaọ uzuazọ rai? Kọ oye a mai wo isiuru kpahe? Ijo. Kọ ẹvẹ kpahe omai? Eme o mae rrọ isiuru mai evaọ uzuazọ? w16.12 2:5, 10, 11

Ma rẹ sae ruẹ nọ ẹme nana ọ rọwokugbe ẹme nọ Jesu ọ ta kpahe Uvie na gbe ẹrẹreokie Ọghẹnẹ nọ ma rẹ rọ karo. (Mat. 6:33) Pita ukọ na ọ nọ Jesu okejọ inọ: “Rri! Ma nyasiọ eware kpobi ba ma te lele owhẹ; kọ erere vẹ o ti te omai?” (Mat. 19:27) Jesu o doku Pita fiki onọ yena ha, ukpoye, ọ ta kẹ ilele riẹ nọ a ti wo osohwa fiki eware nọ a nyase ba. Ikọ Jesu yena gbe amọfa nọ a wo ẹrọwọ a ti lele iei su evaọ obọ odhiwu. Yọ makọ enẹna, ilele Jesu a bi wo osohwa hayo eghale. Jesu ọ ta nọ: “Ohwo kpobi nọ ọ nyasiọ iwou hayo inievo-emezae hayo inievo-emetẹ hayo ọsẹ hayo oni hayo emọ hayo etọ ba fiki odẹ mẹ o ti wo ae ẹko udhusoi, ọ vẹ te jẹ reuku uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” (Mat. 19:29) Ilele riẹ a ti wo eghale nọ i vi eware kpobi nọ a nyase ba. Kọ esẹ, ini, inievo-emezae, inievo-emetẹ, gbe emọ nọ ohwo o re wo evaọ ukoko na e gbẹ ghare vi eware kpobi nọ o siobọno hayo nyase ba fiki iruo Uvie na? w16.12 4:4, 5

Eware nọ mai Ileleikristi ma bi rẹro rai i gbunu gaga. Te ma rrọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo hayo utu “igodẹ efa” na, ma bi rẹro epanọ ẹjiroro ọsosuọ Ọghẹnẹ o ti ro rugba gbe epanọ o ti ro ru odẹ riẹ fo. (Jọn 10:16; Mat. 6:​9, 10) A rẹ ruẹ oware ofa nọ u woma vi enẹ nọ ohwo-akpọ o re rẹro riẹ hẹ. Ma bi je rẹro okenọ ma te rọ rria bẹdẹ bẹdẹ, te ma rrọ usu enọ e te jọ abọjọ “idhiwu ekpokpọ” na hayo enọ e te jọ “otọakpọ ọkpokpọ” nọ Ọghẹnẹ ọ ruẹrẹhọ na. (2 Pita 3:13) Bọo oke yena, ma bi rẹro eware iwoma nọ ma te gbẹ reawere rai evaọ ukoko Jihova nẹnẹ. Ahwo akpọ Setan a bi rẹro eware jọ re, rekọ a rẹ sai wo avro sọ eware na e te ginẹ via. Wọhọ oriruo, ima ahwo buobu nọ a re fi-edhọ a rẹ sai rẹro nọ onana u ti ru ai fe diezọ ẹdẹjọ, rekọ a re gbe wo avro sọ o te ginẹ via ere. Evaọ abọdekọ riẹ, uvi ẹrọwọ họ “imuẹro” inọ ẹruore mai Ileleikristi ọ te seba erugba ha. w16.10 3:1, 2

Uwowou ulogbo Jihova u ru nọ ọ rọ kẹ omai omomọvo ekẹ hayo onaa sa-sa. Ma sae rehọ ekẹ nana jiri ei jẹ rehọ ai fiobọhọ kẹ amọfa. (Rom 12:​4-8) Jihova o bru ọghọ họ omai oma nọ ọ rọ kẹ omai ekẹ nana, u te je dhesẹ nọ o fievahọ omai, yọ evaọ oke ovona ekẹ na e gwọlọ owha-iruo mi omai. Dede na, oria mai o rẹ sai nwene evaọ ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ nọ oke o be nyaharo na. Roro kpahe oriruo Jesu. Evaọ oke ọsosuọ, ọyọvo ọ jọ kugbe Jihova. (Itẹ 8:22) Kẹsena Jesu omariẹ o te fiobọhọ kẹ Ọghẹnẹ ma ikọ-odhiwu efa, ehrugbakpọ na, jekugbe ahwo-akpọ. (Kọl. 1:16) Ghele na, evaọ oke ofa, Jesu o wo iruo ekpokpọ evaọ otọakpọ na. A kaki yẹi wọhọ ọmọ ọboba kẹsena ọ tẹ kpako te ohwo. (Fil. 2:7) Nọ Jesu o whu kẹ izieraha mai no, o te zihe kpobọ odhiwu avọ oma ẹzi je zihe ruọ Ovie Uvie Ọghẹnẹ evaọ ukpe 1914. (Hib. 2:9) Okenọ o te su odu-ikpe no, o ve ti zihe Uvie na kẹ Jihova re “Ọghẹnẹ ọ ruẹse jọ eware kpobi kẹ ohwo kpobi.”​—1 Kọr. 15:28. w17.01 3:11, 12

Okenọ aye jọ ọ rẹriẹ ovao dhe oware nọ u fo nọ ọ rẹ jọ jiroro kẹ omobọ riẹ, ọ ta kẹ ogbẹnyusu riẹ nọ: “Whọ lẹliẹ omẹ roro ho; thakpe vuẹ omẹ onọ me re ru. Oye o mae lọhọ.” O mae were aye nana re a vuẹe oware nọ o re ru, viukpenọ ọ rẹ rehọ okẹ ufuoma iroro-ejẹ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ ruiruo. Kọ whẹ omara? Kọ o rẹ were owhẹ re whọ jiroro kẹ omobọ ra, manikọ whọ rẹ gwọlọ nọ amọfa a vuẹ owhẹ oware nọ who re ru? Ẹvẹ who rri ẹme ufuoma iroro-ejẹ? Ahwo a rọ ẹme nana vro avro ikpe buobu no. Ahwo jọ a tubẹ ta nọ ufuoma iroro-ejẹ o rrọ họ, inọ Ọghẹnẹ ọ ruẹrẹ eware nọ e te via evaọ uzuazọ mai kpobi fihọ otọ no. Amọfa a rẹ ta nọ re ohwo o gine wo ufuoma iroro-ejẹ, kiyọ o wo udu nọ o re ro ru oware kpobi nọ u je rie. Rekọ, re ma sae riẹ oware nọ ufuoma iroro-ejẹ o ginẹ rrọ, o gwọlọ nọ ma re kpohọ Ebaibol na. Fikieme? Ebaibol na o dhesẹ nọ Jihova ọ ma omai avọ ufuoma iroro-ejẹ, koyehọ uvẹ nọ ma rẹ rọ salọ oware nọ ma gwọlọ ru. w17.01 2:1, 2

Devidi ọ hae sae ta nọ Solomọn ọ te sae rẹrote omaa ebabọ ulogbo nọ u wuzou tere he. Etẹmpol na ọ te jọ “ruaro gaga,” yọ Solomọn ọ jọ “ọmaha ọ tẹ jẹ rọ ogbori” evaọ oke yena. Ghele na, Devidi ọ riẹ nọ Jihova o ti fiobọhọ kẹ Solomọn ru iruo nọ ọ kẹ riẹ na. Fikiere Devidi ọ tẹrovi oware nọ ọ rẹ sai ru ro fiobọhọ evaọ iruo na, ọ ruẹrẹ ekwakwa buobu kpahe. Epọvo na re nẹnẹ, o tẹ gwọlọ nọ inievo nọ e kpako no a siobọno iruo rai kẹ enọ e gbẹ maha, ajọ onana o kẹ ae uye he. Keme, re iruo na e ruẹse nyaharo a bi ro wuhrẹ inievo nọ e gbẹ maha na. U fo nọ eva e rẹ were inievo nọ e kpako no, nọ a tẹ ruẹ nọ inievo nọ e gbẹ maha nọ a wuhrẹ a bi ru iruo na. w17.01 5:8, 9

Jesu nọ ọ rrọ ovie Uvie Ọghẹnẹ ọ te whọlọ uzou araomuomu na je si oware kpobi nọ ọwọsuọ Setan ọ whaze notọ riẹriẹriẹ. Okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, o fiobọhọ kẹ ilele riẹ ruẹ epanọ Uvie Ọghẹnẹ u wuzou te. Nọ Jesu ọ nwane họ-ame no, o te je whowho “usi uwoma Uvie Ọghẹnẹ” evaọ eria sa-sa. (Luk 4:43) Evaọ eme urere nọ ọ ta kẹ ilele riẹ taure o te ti zihe kpobọ odhiwu, ọ vuẹ rae nọ jọ a se isẹri riẹ “rite oria nọ o mai thabọ evaọ otọakpọ na.” (Iruẹru 1:​6-8) Iruo usiuwoma ota Uvie na u ru nọ ahwo buobu wariẹ akpọ na soso họ a ro wo uvẹ nọ a bi ro wuhrẹ kpahe ẹtanigbo na je zihe ruọ ahwo nọ a te jọ Uvie Ọghẹnẹ. Nẹnẹ, ma re dhesẹ nọ ma be tha Uvie na uke nọ ma te fiobọhọ kẹ inievo Kristi nọ e rrọ otọakpọ na be ta usiuwoma Uvie na evaọ akpọ na soso.​—Mat. 24:14; 25:40. w17.02 2:7, 8

Dede nọ utu ẹruorote ikpe-udhusoi ọsosuọ na u wo udu nọ o rẹ rọ jiroro eware nọ i kiekpahe ukoko oke yena, u vuhumu nọ Jesu họ Osu rai. Pọl ukọ na o kere nọ, joma “rọ uyoyou wo ẹnyaharo evaọ eware kpobi rọwokugbe ọnọ o wuzou mai, Kristi.” (Ẹf. 4:15) Ilele na a rọ odẹ ukọ jọ nọ ọ viodẹ gaga se oma rai hi, ukpoye a “se ilele na Ileleikristi, yọ obọ Ọghẹnẹ onana u no ze.” (Iruẹru 11:26) Uzẹme, Pọl ọ riẹ epanọ u wuzou te re a “nya lele eware” hayo iwuhrẹ nọ ikọ na gbe enọ e jẹ kobaro a rehọ no Ikereakere ze. Ghele na ọ ta re nọ: “Rekọ mẹ gwọlọ nọ wha riẹ inọ ọnọ o wuzou ọzae kpobi [onọ u kugbe ọzae kpobi nọ ọ rrọ utu ẹruorote na] họ Kristi; . . . yọ ọnọ o wuzou Kristi họ Ọghẹnẹ.” (1 Kọr. 11:​2, 3) Uzẹme, evaọ otọ ekpakpọ Jihova Ọghẹnẹ, Jesu nọ ma be ruẹ hẹ na o je jo su ukoko na. w17.02 4:7

Ma tẹ be rọ ọghọ kẹ ahwo nọ u fo nọ ma rọ ọghọ kẹ, u re fiobọhọ kẹ omai nọ ma gbe ro roro kpahe omamai gahrọ họ. Yọ ma ti rri omamai kpehru hrọ họ nọ amọfa a tẹ rọ ọghọ kẹ omai. U ti ru omai jọ okugbe ọvo evaọ ukoko na, keme mai ohwo ọvo ọ be rọ ọghọ nọ ọ vrẹta kẹ ohwo ho, te ohwo na ọ rrọ Oleleikristi hayo ọ rrọ họ. Ofariẹ, o rrọ oware areghẹ keme u re fiobọhọ kẹ omai nọ ma gbe ro zoruẹ hẹ otẹrọnọ ohwo jọ nọ ma be hae kẹ ọghọ o ru oware jọ nọ o kẹ omai uye. Maero na, u re ru eva were Jihova nọ ma tẹ be rọ ọghọ nọ o fo kẹ amọfa. Keme oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ ma bi ru na, yọ ma be rọ ere kru ẹgbakiete mai. Onana u re ru nọ Jihova ọ rẹ rọ kẹ ọnọ ọ be poviẹe na uyo. (Itẹ 27:11) Ahwo akpọ inẹnẹ a riẹ epanọ u fo nọ a rẹ rọ ọghọ kẹ ahwo ho. U woma gaga inọ ma riẹ edhere nọ Jihova ọ gwọlọ nọ ma rọ kẹ amọfa ọghọ. w17.03 1:13, 20, 21

Wọhọ epanọ Asa ọsẹ riẹ o ru, Jehoshafat ọ tuduhọ ahwo na awọ re a gwọlọ Jihova. O ru onana ẹkwoma ahwo nọ o vi kpohọ ekwotọ Juda soso re a rehọ “obe izi ỌNOWO na” wuhrẹ ahwo na. (2 Irv. 17:​7-10) O tube kpohọ ekwotọ erua-ikpe Izrẹl nọ e jọ obọ igbehru Ifremu, koyehọ ofẹ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre re o “zihe ai se ỌNOWO na Ọghẹnẹ esẹ rai.” (2 Irv. 19:4) Mai kpobi ma rẹ sai wobọ evaọ iruo usiuwoma ota akpọ-soso nọ Jihova ọ be rọ idibo riẹ ru nẹnẹ. Kọ who ru rie fihọ utee ra re whọ hae rọ Ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ amọfa kamara kamara, rọ ere fiobọhọ kẹ ae re a nyaze te gọ Jihova? Whọ tẹ be daoma ru ere, Ọghẹnẹ ọ te ghale omodawọ ra, yọ whọ te sai mu obe-uwuhrẹ Ebaibol họ kugbe ohwo jọ. Kọ whọ be hae lẹ kpahe onana? Kọ u no owhẹ eva ze nọ who re le utee nana tobọ, o tẹ make rọnọ whọ rẹ rehọ oke nọ whọ gwọlọ ro ru eware obọra ru onana? Wọhọ epanọ Jehoshafat o kpohọ ekwotọ Ifremu nyai fiobọhọ kẹ ahwo zihe ze egagọ uzẹme na, ma rẹ sae daoma fiobọhọ kẹ ahwo nọ a siọ iruo Uvie na ba no. w17.03 3:10, 11