Akpe

Jihova họ “Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ kẹ ithihakọ gbe omosasọ.” (Rom 15:5) Ọyọvo o gine wo otoriẹ uyero mai, oghẹrẹ nọ eware e rrọ omai oma. Ọ riẹ omai totọ. Fikiere ọ riẹ oware nọ ma gwọlọ re ma sai thihakọ. Ẹvẹ Ọghẹnẹ ọ te rọ kuyo olẹ nọ ma be lẹ sei kẹ ẹgba nọ ma re ro thihakọ? Jihova ọ ya eyaa nọ ọ te “gbẹ edhere kẹ” omai nọ ma tẹ yare iẹe nọ o fiobọhọ kẹ omai thihakọ. (1 Kọr. 10:13) Ẹvẹ Jihova o re ro ru onana? Ẹsejọ o re ku ẹbẹbẹ na họ. Rekọ ẹsibuobu, ọ rẹ kẹ omai ẹgba re ma “sai thihakọ eware kpobi avọ odiri gbe oghọghọ.” (Kọl. 1:11) Yọ fikinọ Jihova ọ riẹ ọnyaba mai totọ, ọ rẹ kuvẹ hẹ re odawọ nọ u te omai o ga te epanọ ma gbẹ sai ro kru ẹrọwọ mai hi. w16.04 2:5, 6

Ebaibol na ọ vuẹ omai nọ ma yoẹme kẹ isu egọmeti, rekọ ọ vuẹ omai re inọ ma re yoẹme kẹ Ọghẹnẹ ẹsikpobi hrọ. (Iruẹru 5:29; Tait. 3:1) Ẹvẹ onana o sae rọ lọhọ? Jesu o ru ehri-uzi jọ vẹ nọ ọ ta eme ikere okpẹdẹ mai na, onọ u re fiobọhọ kẹ omai riẹ ohwo nọ ma re yoẹme kẹ. Ma rẹ hwa “eware Siza zihe kẹ Siza” nọ ma te bi koko izi egọmeti, rọ adhẹẹ kẹ enọ i wo udu-esuo, jẹ hwa osa-uzou. (Rom 13:7) Rekọ nọ isu egọmeti a tẹ vuẹ omai nọ ma ru oware jọ nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma ru hu, ma rẹ se, dede na ma re ru onana avọ adhẹẹ ẹsikpobi. Ma re wobọ evaọ isuẹsu akpọ nana ha. Ma rẹ jọ abọ ọvuọvo ho evaọ ẹme nana. (Aiz. 2:4) Nọ orọnọ Jihova ọ kuvẹ re egọmeti ahwo-akpọ a su na, ma rẹ wọso ai hi. Yọ ma re wobọ evaọ iruẹru evuevo ho nọ a rẹ jọ họre kẹ orẹwho ohwo. (Rom 13:​1, 2) Ma rẹ daoma nwene isu egọmeti hayo ru ai ru ẹgwọlọ mai hi, yọ ma re votu hayo dhogbo esuo-ohrowo ho. w16.04 4:1, 2

Imava e rẹ sai ku ebẹbẹ buobu nọ e rẹ romavia evaọ udevie rai họ, yọ ere u fo nọ a re ru. Dede na, ẹme nọ Jesu ọ ta u dhesẹ nọ u wo ebẹbẹ jọ nọ ukoko o rẹ sai dhomahọ. (Mat. 18:​15-17) Eme ọ rẹ via otẹrọnọ ohwo nọ o ru oniọvo riẹ thọ ọ rọwo gaviezọ kẹ oniọvo riẹ na ha, hayo ibe Ileleikristi riẹ hẹ, hayo ukoko na ha? A rẹ rehọ iẹe wọhọ “ohwo erẹwho na gbe wọhọ ọnọ o re mi osa-uzou.” Nẹnẹ, ma rẹ ta nọ a re si ohwo yena no ukoko. Owojẹ nana u dhesẹ nọ oware nọ ohwo na o ru “thọ” na yọ oware evere he. Ukpoye, oware na yọ (1) oruthọ nọ imava na a rẹ sai kuhọ kẹ omarai, o tẹ jẹ rrọ (2) oruthọ nọ ọ ga te epanọ a sai ro si ohwo no ukoko nọ a gbe ku ei họ họ. Iruthọ itienana e rẹ sai jọ erọ ofruriọ hayo odẹ omọfa nọ a raha. Oghẹrẹ iruthọ itienana ọvo owojẹ esa nọ Jesu ọ fodẹ evaọ obe Matiu 18:15-17 na e sai je wiruo. w16.05 1:14

Eware buobu e riẹ nọ Ebaibol na o jie ugogo uzi ovuọvo kpahe he. Wọhọ oriruo, Ebaibol ọ fodẹ ugogo oghẹrẹ ewu ọvuọvo ho, nọ u fo nọ Oleleikristi o re kuhọ hayo nọ o re kuhọ họ. Ẹvẹ onana u ro dhesẹ areghẹ Jihova via? Iruemu-ẹwho gbe osẹ i wo ohẹriẹ evaọ eria sa-sa akpọ na, yọ i re je dhe enwenwene nọ oke o be nyaharo na. O hae jọnọ Ebaibol na ọ fodẹ ugogo oghẹrẹ osẹ nọ Ileleikristi a rẹ wha, enẹ yọ enana i kiekpo no. Onana ovona u ru nọ Ọghẹnẹ o gbe fi ugogo izi jọ họ Ebaibol na ha kpahe oghẹrẹ iruo nọ ma re ru, usiwo-imu nọ ma rẹ jẹrehọ, hayo eware ẹkeriotọ nọ ma rẹ romakẹ. Eme u fo nọ ma re ru nọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe iroro-ejẹ nọ Ebaibol ọ jọ fodẹ ugogo uzi ovuọvo ho? Evaọ otọ uyero utioye, owha-iruo mai o rrọ re ma kiẹ uyero na ziezi jẹ jiroro nọ e rọwo kugbe oreva Jihova nọ e rẹ wha eghale riẹ ze, orọnikọ eriwo obọmai hi.​—Ol. 37:5. w16.05 3:2, 6

Avro ọ riẹ hẹ, mai kpobi ma wo ọvuọ eria ikere nọ e rẹ mae were iẹe. Ebe Usi Uwoma na e rẹ were otu jọ gaga, e romatotọ ta kpahe iruemu-aghae Jihova nọ Jesu o dhesẹ via. (Jọn 14:9) O rẹ jẹ were amọfa re a se eria nọ e ta kpahe eruẹaruẹ, ẹsejọhọ obe Eviavia nọ o ta kpahe “eware nọ e te via hrọ kẹle na.” (Evia. 1:1) Kọ u wo ohwo jọ evaọ usu mai nọ eme Olezi na e re te kẹ omosasọ họ, hayo nọ o ri wuhrẹ oware jọ no obe Itẹ ze he? Ababọ avro, Ebaibol na yọ obe rọkẹ ohwo kpobi. Fikinọ Ebaibol na ọ were omai gaga, ebe ukoko na nọ a bi kere no Ebaibol ze e be were omai re. Wọhọ oriruo, ebe, ibroshọ, emagazini, gbe eware efa nọ ukoko na u bi kere e be were omai. Ma riẹ nọ eware nana nọ i bi no obọ Jihova ze na i bi fiobọhọ kẹ omai dikihẹ ga je wo “ẹrọwọ ọgaga” evaọ egagọ riẹ.​—Tait. 2:2. w16.05 5:1-3

Ẹzi ọfuafo na ọ rẹ ma omai evaọ idhere buobu. Wọhọ oriruo, o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai wo emamọ iruemu Kristi, enọ e rrọ abọ sa-sa ubi ẹzi ọfuafo na. Uyoyou yọ abọjọ ubi ẹzi ọfuafo na. Ma you Ọghẹnẹ yọ ma gwọlọ yoẹme kẹe, ma tẹ jẹ gwọlọ nọ ọ ma omai. Ma vuhumu nọ izi riẹ e rrọ owha ogbẹgbẹdẹ hẹ. Ẹzi ọfuafo na ọ sai je fiobọhọ kẹ omai nọ ma gbẹ rọ kuvẹ hẹ re akpọ na ọ ma hayo nwene omai. (Ẹf. 2:2) Ẹzi omorro isu egagọ ahwo Ju ọ daruọ Pọl ukọ na oma evaọ okenọ ọ jọ uzoge, rekọ uwhremu na o kere nọ: “Evaọ eware kpobi, me bi wo ẹgba ẹkwoma ọnọ ọ be kẹ omẹ ogaga.” (Fil. 4:13) Fikiere wọhọ Pọl, ajọ ma hae lẹ kẹ ẹzi ọfuafo na. Jihova ọ te tehe ezọ di kẹ elẹ idibo omaurokpotọ riẹ hẹ.​—Ol. 10:17. w16.06 1:12

Re ma dhesẹ nọ Jihova ọvo họ Ọghẹnẹ mai, o gwọlọ nọ ọyọvo ma rẹ gọ. Ma sae gọe kugbe eghẹnẹ efa ha, yọ ma re wobọ evaọ iruẹru nọ i no egagọ efa ze he. O gwọlọ nọ ma rẹ kareghẹhọ nọ, orọnikọ Jihova yọ ọjọ evaọ usu eghẹnẹ buobu efa ha; inọ ọye họ ọnọ ọ mai kpehru jẹ mai wo ogaga evaọ usu rai. Ẹme na họ, Jihova ọvo họ Ọghẹnẹ nọ a rẹ gọ. Re ma sae gọ Jihova ọvo, o gwọlọ nọ ma rẹ yọrọ oma re oware ofa jọ o gbẹ rehọ ẹta egagọ Jihova evaọ uzuazọ mai hi. Oghẹrẹ eware vẹ e rẹ sae rehọ ẹta egagọ Ọghẹnẹ? Evaọ Izi Ikpe na, Jihova o ru rie vẹ kẹ idibo riẹ inọ ọyọvo a rẹ gọ, inọ a rẹ kare ẹdhọ ọvuọvo kẹ omarai nọ a rẹ gọ họ. (Izie. 5:​6-10) Oghẹrẹ ẹdhọgọ sa-sa ọ rrọ nẹnẹ, a rẹ kaki rri ejọ mu hu. O make rrọ ere na, oware nọ Jihova ọ gwọlọ mi ahwo-akpọ u ri nwene he, Jihova ọ gbẹ rrọ Ọghẹnẹ “ọvuọvo.”​—Mak 12:29. w16.06 3:10, 12

Okenọ Pita ọ nọ sọ ma sae rọ vrẹ “te isiahrẹ,” Jesu ọ kpahe kẹe nọ: “Mẹ be ta kẹ owhẹ nọ orọnikọ isiahrẹ hẹ, rekọ u re te isia udhosa gbe ikpegbihrẹ.” O rrọ vevẹ, oware nọ Jesu o wo họ iroro họ, ma hae rọvrẹ no eva ze ẹsikpobi. Ohrẹ nana u fo nọ o rẹ kake ziọ omai iroro nọ ohwo jọ o te ru omai thọ. (Mat. 6:15; 18:​21, 22) O rrọ oware areghẹ re ma hae kareghẹhọ inọ mai kpobi ma gba ha, yọ o sae jẹ jọ nọ ma bi ru amọfa eva dha re. Ma te muẹrohọ nọ ma ru ohwo jọ eva dha, Ebaibol na ọ hrẹ omai nọ ma nyabru ohwo nọ ma ru eva dha na re ma ruẹrẹhọ kugbei. (Mat. 5:​23, 24) O rẹ were omai nọ amọfa a gbe fi oware nọ ma ru rai thọ h’eva ha, fikiere u fo nọ ma hai ru epọvo na kẹ ai re. (1 Kọr. 13:5; Kọl. 3:13) Ma tẹ be hae rọvrẹ amọfa, Jihova ọ te rọvrẹ omai re. Uzẹme na họ, omọfa o te ru Oleleikristi thọ, u fo nọ Oleleikristi na ọ rẹ rọ aro kele Jihova, Ọsẹ mai nọ ọ vọ avọ ohrọ na evaọ oware nọ ọ be hai ru kpahe iruthọ mai.​—Ol. 103:​12-14. w16.06 4:15, 17

Evaọ edẹ urere nana, Jihova ọ kẹ idibo riẹ iruo inọ a whowho “usi uwoma Uvie na evaọ akpọ na soso re o jọ isẹri kẹ erẹwho na kpobi.” (Mat. 24:14) Ovuẹ nọ ma bi whowho na o tẹ jẹ rrọ “usi uwoma orọ uwowou ulogbo Ọghẹnẹ,” keme eghale kpobi nọ ma te jọ Uvie na wo i ti te omai obọ fiki uwowou nọ Jihova ọ rọ ẹkwoma Jesu dhesẹ. (Iruẹru 20:24; Ẹf. 1:3) Kọ ma be rọ aro kele Pọl rọ ọwhọ ta usi uwoma na, jẹ rọ ere dhesẹ edẹro mai kẹ uwowou ulogbo Jihova? (Rom 1:​14, 15) Mai erahizi ma bi wo erere no uwowou ulogbo Jihova ze evaọ idhere buobu. Fikiere o rrọ owha-iruo mai re ma daoma kpobi ru amọfa riẹ epanọ Jihova o bi ro dhesẹ uyoyou riẹ, gbe epanọ a sai ro wo erere noi ze. w16.07 4:4, 5

Taure Jesu ọ tẹ te nwani whu, ọ vẹvẹ ilele riẹ unu te isiasa kpahe “osu akpọ nana.” (Jọn 12:31; 14:30; 16:11) Jesu ọ riẹ nọ Ẹdhọ o ti wuhu iroro ahwo buobu di re a gbẹ sae jaja aro vi hi kpahe eruẹaruẹ Ebaibol nọ i kiekpahe obaro. (Zef. 1:14) Ẹdhọ ọ be rọ egagọ erue wuhu iroro ahwo buobu di. Eme who muẹrohọ no evaọ ẹmeọta ra kugbe amọfa? Kọ Ẹdhọ o gbe ri ti “wuhu iroro” enọ e rrọ ilele Jesu hu di no, kpahe urere akpọ nana nọ ọ be tha, gbe imuẹro nọ i dhesẹ nọ Jesu o muhọ esuo no enẹna evaọ Uvie Ọghẹnẹ? (2 Kọr. 4:​3-6) Ahwo a rẹ gwọlọ gaviezọ vievie he nọ ma tẹ gwọlọ vuẹ ae kpahe urere akpọ na. Whọ kuvẹ hẹ re ababọ osegboja amọfa u ru udu whrehe owhẹ hayo ru nọ whọ rẹ rọ seba erou. Ma riẹ oware nọ u ro wuzou re ma ruabọhọ erou. w16.07 2:11, 12

Nọ ẹghele ọmọtẹ ọ tẹ whẹ osẹ họ no evaọ ẹdẹ ehaa-orọo be nyabru upelẹ ọzae nọ o be tẹ rọo na, a rẹ ruẹ unu gbiku oghọghọ nọ o rẹ jarai eva ha. Obọdẹ ehrẹ e rrọ Ebaibol na rọkẹ ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ rọo, keme Jihova, Ọghẹnẹ oyoyou mai nọ ọ to orọo họ na ọ gwọlọ nọ ọzae-avọ-aye kpobi a reawere orọo rai. (Itẹ 18:22) Ghele na, Ebaibol na ọ vuẹ omai vevẹ nọ ahwo-akpọ sebaẹgba nọ a rọo “a re wo uye evaọ oma rai.” (1 Kọr. 7:28) Ẹvẹ ọzae-avọ-aye a sae rọ daoma ru uye utioye kpotọ? Kọ eme o rẹ sai fiobọhọ kẹ Ileleikristi reawere orọo rai? Ebaibol na o dhesẹ epanọ uyoyou u wuzou te evaọ orọo. O gwọlọ nọ ọzae-avọ-aye a re dhesẹ ọdawẹ (evaọ Griki, phi·liʹa) kẹ ohwohwo. Uyoyou obẹlẹ (eʹros) o rẹ kẹ omawere, yọ uyoyou rọkẹ ahwo uviuwou (stor·geʹ) u wuzou gaga nọ a te mu emọ họ eyẹ no. Rekọ uyoyou nọ ehri-uzi o be kpọ (a·gaʹpe) họ oware nọ o rẹ wha evawere fihọ orọo. w16.08 2:1, 2

Timoti ọ jọ ọtausiwoma nọ o wo onaa ziezino vẹre. Ghele na, o ti gbe fiobọhọ kẹ ahwo ziezi evaọ iruo usiuwoma ota riẹ nọ o te “muẹrohọ” ewuhrẹ riẹ. Dede na, orọnikọ ahwo a te gaviezọ họ họ nọ ọ tẹ rọ onaa usiuwoma ota ovona ta ẹme kẹ ae. Rekọ re usiuwoma riẹ o ruẹsi te ai udu ẹsikpobi, o gwọlọ nọ o re nwene onaa iwuhrẹ riẹ lele uyero ahwo na. O gwọlọ nọ ma re ru epọvo na re evaọ usiuwoma ota mai. Ẹsibuobu nọ ma tẹ rrọ usiuwoma ota nuwou ruọ uwou, ma re di ahwo họ iwou hu. Evaọ eria jọ, u wo ighẹ gbe ekwotọ nọ a di ogba wariẹ nọ ma rẹ sae ro ho. Otẹrọnọ ere ẹkwotọ ra ọ rrọ, kọ u gbe ti woma re who roro kpahe idhere efa nọ whọ sae rọ ta usiuwoma na? Usiuwoma ota ẹgbede yọ obọdẹ edhere jọ nọ ma re ro whowho emamọ usi na. Inievo buobu a be reawere edhere usiuwoma ota nana, yọ a wo irere buobu no. A fi oke họ nọ a rẹ rọ nyabru ahwo evaọ oria nọ itreni gbe imoto ilogbo e rẹ kpahe, eria eki, gbe eria efa nọ i re zurie. w16.08 3:14-16

Jihova ọ kẹ omai ukoko akpọ-soso riẹ nọ o vọ avọ inievo nọ e be daezọ mai jẹ kẹ omai uduotahawọ. (Hib. 12:​12, 13) Ahwo buobu evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ a wo oghẹrẹ ọbọga otiọye. Epọvo na o rrọ nẹnẹ re. Eme ma rẹ sai ru? Kareghẹhọ oghẹrẹ nọ Erọn avọ Họ a ro kru abọ Mosis dikihẹ evaọ etoke ẹmo. (Ọny. 17:​8-13) Ma rẹ sae gwọlọ idhere nọ ma rẹ rọ tha amọfa uke je fiobọhọ kẹ ae. Ono ma rẹ sai fiobọhọ kẹ? Inievo nọ owho hayo ẹyao ọ be kẹ uye, enọ uviuwou rai u bi kpokpo, enọ e rrọ ọkora, hayo enọ ohwo o whu ku. Ma rẹ sai je fiobọhọ kẹ izoge re, enọ e be rẹriẹ ovao dhe odawọ nọ a re ro ru oware uyoma, hayo odawọ amọfa nọ a be tuduhọ ae awọ re a le utee isukulu ikpehru, ugho, hayo okpodẹ evaọ akpọ nana. (1 Tẹs. 3:​1-3; 5:11, 14) Gwọlọ idhere nọ who re ro dhesẹ kẹ amọfa nọ who wo isiuru kẹ ae evaọ obọ Ọgwa Uvie, nọ whọ tẹ rrọ usiuwoma, nọ who te bi lele amọfa re emu, hayo nọ who te bi lele omọfa ta ẹme evaọ ifonu. w16.09 1:13, 14

O roja gaga inọ ma rẹ wha iwu nọ i re bru ọghọ họ ovuẹ nọ ma bi whowho na, enẹ ma rẹ rọ wha orro se Jihova, Ọghẹnẹ mai nọ ọ rrọ ọrẹri na. Onana yọ owha-iruo mai nọ u re ru eva were ibe Ileleikristi mai, je ru ahwo nọ a rrọ ẹkwotọ usiuwoma ota mai rri ovuẹ mai ghaghae. (Rom 13:8-10) Onana o mai wuzou nọ ma te bi wobọ evaọ iruẹru Uvie na, wọhọ okenọ ma bi kpohọ iwuhrẹ, hayo usiuwoma ota. U fo nọ ma rẹ sẹ “evaọ oghẹrẹ nọ u fo [ahwo] nọ e ta nọ a be gọ Ọghẹnẹ.” (1 Tim. 2:10) Dede na, ma riẹ nọ osẹ nọ u kiehọ evaọ abọjọ akpọ na o sae nwani kiehọ evaọ abọfa ha. Fikiere, idibo Jihova nọ e rrọ akpọ na soso a re wo oghẹrẹ osẹ ẹkwotọ rai họ iroro nọ a tẹ be sẹ, re osẹ rai o siọ amọfa eva ba ẹdha. Ma te bi kpohọ ikokohọ esese gbe ilogbo, o gwọlọ nọ osẹ mai u re kiehọ jẹ jọ kpatiẹ, viukpenọ o rẹ jọ wọhọ itienọ ahwo obọ akpọ a be wha. Ma vẹ sai dhesẹ omamai ududu inọ mai yọ Isẹri Jihova. Ma vẹ te jẹ sae ta usiuwoma okekpobi nọ uvẹ u te rovie. w16.09 3:7, 8

Onaa ẹmeọta Pọl ukọ na u re fiobọhọ kẹ ohwo roro yọ u re wiruo ziezi. O rrọ vevẹ, okwakwa kpobi nọ onaa o rrọ yọ iruo abọ ohwo nọ o wo iroro. Whọ rẹ sae rọ oghẹrẹ ovona lele ohwo nọ o wo avro kpahe Ebaibol na ta ẹme. Daoma riẹ oware nọ ọ ginẹ rọwo gbe oghẹrẹ izoẹme nọ ọ te gwọlọ ta ẹme kpahe. (Itẹ 18:13) Otẹrọnọ o wo isiuru kẹ eware nọ i wobọ kugbe otokiẹ eriariẹ, ọ sae kpunu nọ whọ tẹ fodẹ igogo eware jọ nọ i dhesẹ nọ Ebaibol na ọ rrọ gbagba evaọ eme nọ i wobọ kugbe otokiẹ eriariẹ. O rẹ sai duobọte amọfa udu nọ who te lele ai ta kpahe iriruo nọ i dhesẹ nọ ikuigbe gbe eruẹaruẹ Ebaibol e rrọ gbagba. Hayo whọ sai dhunu te ehri-izi Ebaibol sa-sa, wọhọ enọ ma rẹ ruẹ evaọ Ovuẹ obọ Ugbehru na. Kareghẹhọ nọ, utee mai họ re ma fiobọhọ kẹ ahwo riẹ uzẹme na, orọnikọ re ma lele ai vro avo ho. Fikiere hae romatotọ gaviezọ kẹ ae ziezi. Nọ enọ nọ i fo, jẹ hae ta ẹme wowolẹ avọ adhẹẹ, maero nọ who te bi lele ekpako soso ta ẹme. Onana u ti ru nọ a te rọ mae gwọlọ gaviezọ kẹ eriwo ra. w16.09 4:14-16

Re udu o sai kie ahwo nọ a no ẹwho ọfa ze vi evaọ ukoko na, nọ omara nọ, ‘O hae jọnọ me kpohọ orẹwho ofa na, ẹvẹ mẹ hae te gwọlọ nọ amọfa a ru omẹ?’ (Mat. 7:12) Wo odiri kẹ ahwo na, nọ a be daoma epanọ orẹwho na o rẹ rọ reria ae oma na. Evaọ oke ọsosuọ, ẹsejọhọ ma te nwane riẹ eriwo rai hi, hayo oghẹrẹ nọ eware jọ e rẹ jarai oma. Rekọ ukpenọ ma re rẹro nọ a jẹ uruemu ẹwho mai rehọ, o te mai woma re ma jẹ ae rehọ ghelọ oghẹrẹ nọ a rrọ kẹhẹ. Ma tẹ be daoma wuhrẹ kpahe ewho gbe uruemu ewho rai, ẹsejọhọ o te lọhọ kẹ omai re ma lele ae ta ẹme. Ma sae rehọ oke egagọ uviuwou mai ru ekiakiẹ kpahe ahwo nọ ma riẹ tere he evaọ ukoko hayo ẹkwotọ mai. Edhere ọfa jọ nọ ma sai ro si kẹle ahwo nọ a no obọfa ze họ, nọ ma tẹ be hai zizie ae ziọ iwou mai kẹ emuọriọ. Nọ o rọnọ Jihova o “rovie edhere nọ a re ro wo ẹrọwọ kẹ erẹwho na no” na, kọ ma gbe rovie ẹthẹ mai kẹ erara nọ “ma gbẹ rrọ ẹrọwọ na”?​—Iruẹru 14:27; Gal. 6:10; Job 31:32. w16.10 1:15, 16

Nọ Pọl ukọ na ọ ta kpahe ezae gbe eyae sa-sa nọ i wo ẹrọwọ no, ọ tẹ ta kpahe Jesu Kristi, Olori mai, ọnọ o fi oriruo nọ ọ mae rro hotọ kpahe ẹrọwọ. Ahwo Hibru 12:2 o ta nọ: “Fiki oghọghọ nọ a fihọ aro riẹ o thihakọ ure-oja, ọ daezọ omovuọ họ, yọ enẹna ọ keria obọze agbara-uvie Ọghẹnẹ.” U fo nọ ma rẹ “romatotọ roro kpahe” oriruo ẹrọwọ nọ Jesu o fihotọ kẹ omai evaọ okenọ ọ rẹriẹ ovao dhe odawọ nọ o mae rro kpaobọ. Wọhọ Jesu, Ileleikristi ọsosuọ nọ a kpe fiki ẹrọwọ rai wọhọ Antipas, a rọwo siobọno ẹgbakiete rai hi. (Evia. 2:13) Ọghẹnẹ ọ te kpare ahwo nana kpohọ uzuazọ obọ odhiwu, ẹkparomatha nọ o kpehru vi “uvi ẹkparomatha” nọ idibo Ọghẹnẹ oke anwae nọ i wo ẹrọwọ a je rẹro riẹ. (Hib. 11:35) Evaọ etoke jọ nọ a nwane rọ Uvie Ọghẹnẹ mu no evaọ 1914, Ọghẹnẹ ọ tẹ kpare idibo riẹ itieye nọ i whu no kpohọ uzuazọ obọ odhiwu re a kuomagbe Jesu evaọ esuo riẹ.​—Evia. 20:4. w16.10 3:12

Esẹgbini jọ a re jiri emọ rai hi keme esẹgbini ae omarai a jiri rai ẹdẹvo ho. Ega iruo buobu a be hai jiri ahwo nọ a rrọ otọ rai ru iruo ho, onana u bi ru nọ otu nọ ọ rrọ otọ rai na a be rọ ta nọ a bi wo uvumọ uduotahawọ họ. Ma rẹ sae tuduhọ omọfa awọ nọ ma te yere iei kẹ oware jọ nọ ọ riẹ ru. O rẹ sae jẹ kẹ uduotahawọ nọ ma tẹ vuẹ amọfa inọ a wo emamọ uruemu, hayo nọ ma tẹ ta “eme omosasọ kẹ enọ oma o lọhọ no.” (1 Tẹs. 5:​14, oruvẹ.) Otofa ẹme Griki nọ a rẹ mae fa “uduotahawọ” na họ, epanọ “ohwo o re se omọfa ziọ abotọ riẹ.” Ababọ avro, ibe Ileleikristi mai nọ ma be hae jọ kugbe evaọ egagọ Jihova noke toke na, o be kẹ omai uvẹ nọ ma rẹ rọ ta ẹme uduotahawọ jọ kẹ ae. (Ọtausi. 4:9, 10) Nọ uvẹ o tẹ riẹ nọ ma re ro lele amọfa ta ẹme, kọ ma be hae vuẹ ae ẹjiroro nọ ma ro you rai gbe oware nọ eva rai e be rọ were omai? Taure ma tẹ te kuyo onọ yena, u ti woma gaga re ma roro kpahe oria ikere nana nọ o ta nọ: “Ẹvẹ uwoma te rọkẹ ẹme nọ a rẹ ta evaọ ẹruoke!”​—Itẹ 15:23. w16.11 1:3-5

Ọghẹnẹ ọ ta epanọ ahwo riẹ a te jọ inọ: “Me re ti koko ai kpobi họ wọhọ igodẹ nọ e rọ uthuru ọvo.” (Mae. 2:12) Jihova ọ tẹ jẹ rọ ẹkwoma Zefanaya ọruẹaro na ta nọ: “Mẹ rẹ te rẹriẹ ẹvẹrẹ ahwo na ruọ emamọ ẹrounu [ọrọ iwuhrẹ uzẹme Ikereakere na], re ai kpobi a se odẹ ỌNOWO na re a jẹ rọ evevo gọ e.” (Zef. 3:9) Eva e be were omai gaga inọ ma be gọ Jihova evaọ okugbe ọvo! O rrọ vevẹ inọ ekpọvio nọ e rrọ Ebaibol na i fiobọhọ kẹ Ileleikristi obọ Kọrint ikpe-udhusoi ọsosuọ gbe efa yọrọ ẹfuọ, udhedhẹ, gbe okugbe evaọ ukoko rai. (1 Kọr. 1:10; Ẹf. 4:​11-13; 1 Pita 3:8) Nẹnẹ, omodawọ mai idibo Ọghẹnẹ nọ e rrọ okugbe ọvo evaọ iruo usiuwoma ota na, u ru nọ ma be sae rọ jọ akpọ na soso vuẹ ahwo kpahe ẹjiroro Ọghẹnẹ. w16.11 2:16, 18

Nọ Jesu o whu no, nọ umutho ikpe-udhusoi jọ e jẹ ruemu no, ahwo buobu a jẹ sai se Ebaibol na evaọ ẹvẹrẹ Griki hayo Latin. Onana u ru nọ a jẹ sae rọ rehọ iwuhrẹ uzẹme Ebaibol na wawo iwuhrẹ erue nọ ichọche na i je wuhrẹ. Oware nọ otu rai jọ o je se evaọ Ebaibol na o wha riẹ ze nọ a rọ siọ iwuhrẹ erue ichọche nọ i no Ebaibol ze he na. Rekọ owojẹ nana u re fi uzuazọ ohwo họ ọza, tube su kpohọ uwhu nọ ohwo ọ tẹ ta via. Nọ oke o be nyaharo na, ẹvẹrẹ Griki gbe Latin nọ a ro kere Ebaibol na o te je kiekpo no, yọ ilorida ichọche a jẹ rọwo nọ a fa Ebaibol na fihọ ẹvẹrẹ nọ ohwo kpobi ọ rẹ sai se he. A jẹ hae kẹ ohwo kpobi nọ ọ rọwokugbe iwuhrẹ ichọche na ha uye gaga. Onana o tẹ whae ze nọ idibo Ọghẹnẹ nọ a rọ ẹzi wholo a jẹ hae rọ lẹlẹ kuomagbe evaọ itu sa-sa, yọ ẹsejọ dede a jẹ sai ru ere vievie he. Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo nọ a se “izerẹ nọ e rrọ ivie” na, a jẹ sai kuomagbe ru iruẹru egagọ rai hi. Babilọn Ologbo na o gine kru ahwo na fihọ igbo! w16.11 4:8, 10, 11

O gwọlọ nọ ma rẹ whaha izi ilogbo nọ ahwo obọ Kọrint jọ a jẹ thọ. Onana u wuzou gaga re ma tẹ sae ta nọ ma jẹ uwowou ulogbo Ọghẹnẹ rehọ, gbe inọ ‘uzioraha o rrọ olori kẹ omai hi.’ Dede na, kọ ma gba riẹ mu nọ ma re “yoẹme no udu ze” ẹkwoma izieraha nọ ahwo a rri nọ i yoma tere he nọ ma rẹ daoma whaha? (Rom 6:14, 17) Roro kpahe Pọl ukọ na. O rẹ sai mu omai ẹro inọ ọyomariẹ o je wobọ evaọ izieraha ilogbo nọ a jọ obe 1 Ahwo Kọrint 6:​9-11 fodẹ na ha. Ghele na, ọ ta nọ ọyomariẹ yọ ọrahauzi. O kere nọ: “Mẹ uwo, a zẹ omẹ fihọ otọ uzioraha. Keme me wo otoriẹ oware nọ me bi ru hu. Keme oware nọ mẹ gwọlọ ru, me bi ru ei hi, rekọ oware nọ me mukpahe me bi ru.” (Rom 7:14, 15) Onana u dhesẹ nọ u wo eware efa nọ Pọl o rri nọ uzioraha, yọ ọ jẹ dao ẹgba riẹ kpobi re ọ whaha eware yena re. (Rom 7:21-23) Nọ ma be daoma “yoẹme no udu ze” na, ajọ ma hai ru epọvo na re. w16.12 1:15, 16

Whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ nọ e be kẹ owhẹ idhọvẹ, ru owhẹ roro iroro hayo ruawa, horie eva ra kẹ Ọsẹ obọ odhiwu ra nọ ọ rrọ yoyou na. Whọ tẹ dao utho ẹgba ra fihọ ẹbẹbẹ nọ who wo no, olẹ u re fiobọhọ viukpọ awaọruọ. (Ol. 94:18, 19) Wọhọ epanọ o rrọ obe Ahwo Filipai 4:6, 7, Jihova ọ rẹ sae kpahe fihọ elẹ nọ ma be ruabọhọ lẹ no udu sei. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Ọ rẹ sai ru omai wo ududhomẹno. Ahwo buobu nọ o via kẹ enẹ no a rẹ sae kẹ imuẹro onana. Evaọ okenọ awaọruọ ọ jẹ kẹ ae uye, Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹ ai wo udhedhẹ iroro nọ u vi otoriẹ ohwo-akpọ. O rẹ sae jọ ere kẹ owhẹ re. Onana u dhesẹ nọ “udhedhẹ Ọghẹnẹ” o rẹ sai gbe ẹbẹbẹ kpobi nọ who wo hotọ. Whọ rẹ sai wo imuẹro nọ Jihova o ti ru eyaa riẹ nana nọ e vọ avọ ohrọ na gba, nọ ọ ta nọ: “Who nyuhẹ hẹ, keme mẹ họ Ọghẹnẹ ra. Mẹ te kẹ owhẹ ogaga, me ti fiobọhọ kẹ owhẹ.”​—Aiz. 41:10. w16.12 3:3, 4

Mosis ọ kpairoro vrẹ efe Ijipti, “ọ salọ nọ a rẹ lahiẹ iẹe kugbe ahwo Ọghẹnẹ ukpenọ o re wo omaweromẹ ubroke ọrọ uzioraha.” (Hib. 11:25, 26) Ajọ ma rri ufuoma iroro-ejẹ mai ghaghae jẹ rehọ iẹe ru oreva Ọghẹnẹ, ma vẹ rọ enẹ rehọ aro kele ẹrọwọ idibo Ọghẹnẹ oke anwae wọhọ Mosis. Dede nọ ma sai rri nọ o mae lọhọ re omọfa ọ jiroro kẹ omai, onana o rẹ sai ru nọ ma gbe ro wo oghale nọ u re no ufuoma iroro-ejẹ ze he. A fodẹ oghale yena evaọ Iziewariẹ 30:19, 20. Evaọ owọ avọ 19, Ọghẹnẹ o dhesẹ eware jọ kẹ ahwo Izrẹl nọ a rẹ sae jọ salọ. Kẹsena evaọ owọ avọ 20, Jihova ọ tẹ kẹ ae uvẹ nọ a re ro dhesẹ epanọ a you rie te. Mai omamai ma rẹ sae salọ re inọ Jihova ọvo ma rẹ gọ. Uyoyou mai kẹ Ọghẹnẹ gbe oruaro nọ ma gwọlọ rọ kẹ odẹ riẹ, o rẹ wọ omai rọ ufuoma iroro-ejẹ mai ruiruo evaọ emamọ edhere. w17.01 2:10, 11

Jihova o rẹro nọ ma rehọ ẹgba hayo okẹ sa-sa nọ ọ kẹ omai na ru emamọ iruo. Fikieme? Keme o you omai, yọ ọ riẹ nọ o rẹ kẹ omai evevọwẹ nọ ma tẹ rehọ ekẹ nana ru iruo. Evaọ oke ovona, Jihova ọ riẹ nọ ohwo-akpọ o wo ọnyaba. Ohwo ọvo o wo ogaga nọ ọ sai ro si sebaẹgba, uzioraha, gbe uwhu no otọ họ; yọ ohwo ọvo ọ rẹ sae kpọ oware nọ omọfa o bi ru hu keme mai kpobi ma wo ufuoma iroro ejẹ. (1 Iv. 8:46) Yọ ghelọ epanọ ma wo eriariẹ hayo onaa te kẹhẹ, ma wọhọ emọboba ẹsikpobi evaọ aro Jihova. (Aiz. 55:9) Evaọ uyero kpobi, o gwọlọ nọ ma rẹ rẹroso ọkpọvio Jihova, fi eva họ iẹe inọ ọ te tha omai uke je ru eware nọ ma sae rọ ẹgba obọ mai ru hu kẹ omai. Evaọ oke ovona, ma rẹ daoma ru utho ẹgba mai, ru oware nọ u fo ro ku ebẹbẹ mai họ je fiobọhọ kẹ amọfa. Uzẹme na họ, o gwọlọ nọ ma rẹ ‘rẹroso Jihova je ru ewoma.’ w17.01 1:2-4

Bazilai ọ se uzizie yena nọ Devidi ọ kẹ riẹ na. Fikieme? Fikinọ ọ kpako gaga no, ọ ta kẹ Devidi nọ ọ gwọlọ jọ owha kẹe he. Fikiere Bazilai ọ tẹ ta nọ jọ Chimham o lele Devidi, o sae jọnọ ohwo nana yọ ọmọzae Bazilai jọ. (2 Sam. 19:31-37) Omaurokpotọ u ru nọ Bazilai ọ rọ jiroro nọ i fo. Orọnikọ fikinọ o roro nọ ọ te sae wọ owha-iruo yena ha hayo fikinọ ọ gwọlọ jọ orọ obọriẹ re ọ riakpọ kuoma ọ rọ se he. Ọ riẹ nọ uyero riẹ u nwene no, yọ ọ gbẹ goma tere he. Ọ gwọlọ ru vi utho ẹgba riẹ hẹ. (Gal. 6:4, 5) Ma tẹ be hae tẹrovi ọkwa, okpodẹ, gbe epanọ ahwo a rẹ rọ riẹ omai, u re su kpohọ omorro gbe omahrowo, onọ o rẹ wha omovuọ tha uwhremu na. (Gal. 5:26) Rekọ omaurokpotọ u re fiobọhọ kẹ omai kpobi tẹrovi oware nọ ma rẹ sai ru nọ o rẹ wha orro se Ọghẹnẹ je fiobọhọ kẹ amọfa.​—1 Kọr. 10:31. w17.01 4:5, 6

Jihova yọ Ọmemama nọ o gbunu gaga. Oware kpobi nọ ọ ma o gba kiete. (Jeri. 10:12) Wọhọ epanọ ma rẹ sae ruẹ evaọ emama na, Jihova o fi uwhru họ kẹ emama riẹ kpobi. O fi izi sa-sa họ, te enọ e rẹ kpọ uruemu mai, re ọ ruẹ nọ eware kpobi e nya kpatiẹ. (Ol. 19:7-9) Fikiere, eware kpobi nọ e rrọ ehrugbakpọ na i wo umuo nọ Jihova o fihọ kẹ ae, yọ a re ruiruo lele oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ jiroro riẹ. Jihova o fi utee họ kpahe oghẹrẹ nọ emama riẹ i re ruiruo kugbe ohwohwo. Uzi nọ Ọghẹnẹ o fihọ nọ o rẹ lẹliẹ oware kie ziọ otọ nọ a te gbolo ei kpehru, u kru idadeghe kẹle otọakpọ na, u ru nọ ẹvo gbe ebade e rẹ rọ wọze te umuo rai je zihe evaọ ẹruoke, je bi ru nọ emama Ọghẹnẹ efa nọ i bi fiobọhọ kẹ omai jọ uzuazọ e rọ rrọ kpatiẹ. Itee nọ Ọghẹnẹ o fihọ na e be kpọ emama kpobi, te omai ahwo-akpọ. O rrọ vevẹ, emama kpobi nọ e rrọ kpatiẹ na u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o wo ẹjiroro kẹ otọakpọ na gbe ahwo-akpọ. Ma tẹ rrọ usiuwoma ota, ma rẹ sai ru ahwo riẹ Ọnọ ọ ma emama nana evaọ edhere igbunu otiọna.​—Evia. 4:11. w17.02 1:4, 5

Nọ oke o be nyaharo na, Joshua ọ tẹ rehọ ẹta Mosis, yọ “osu ogba-ẹmo ỌNOWO na” ọ kẹ riẹ ẹgba nọ o ro su idibo Ọghẹnẹ nyai lele ahwo Kenan fi ẹmo. (Jos. 5:13-15; 6:2, 21) U wo oke ofa jọ nọ egbaẹmo Asiria a seha nọ a te raha Jerusalẹm no, oke yena yọ Hẹzikaya ọ jọ ovie. Evaọ aso ọvo, “enjẹle ỌNOWO na ọ tẹ nya via, o je kpe ahwo idu udhe-uzii gbe isoi.” (2 Iv. 19:35) Dede nọ ikọ-odhiwu na a rrọ gbagba, ezae nọ a fiobọhọ kẹ na a jọ ahwo ọgbagba ha. U wo okejọ nọ Mosis ọ rọ orro kẹ Ọghẹnẹ hẹ evaọ iraro ahwo Izrẹl. (Ik. 20:12) Evaọ oke ofa jọ, Joshua ọ nọ mi Jihova ha taure ọ tẹ te re ọvọ kugbe ahwo Gibiọn. (Jos. 9:14, 15) Yọ u wo etoke jọ nọ Hẹzikaya “ọ jẹ vioma.” (2 Irv. 32:25, 26) Ghelọ sebaẹgba ezae nana, Jihova o rẹro nọ ahwo Izrẹl a re yoẹme kẹ ae. Jihova ọ jẹ rọ ikọ-odhiwu gbe ẹzi ọfuafo riẹ fiobọhọ kẹ ezae yena. Uzẹme, Jihova o je gine su idibo riẹ na. w17.02 3:7-9

Re a rọ ọghọ kẹ ohwo u dhesẹ nọ a re rri ohwo na ghaghae jẹ kẹe adhẹẹ. Uzẹme, ma rẹ sai rẹro nọ ohwo nọ o ru obọdẹ oware hayo nọ ọ rrọ ọkwa ologbo jọ a rẹ kẹ ọghọ. Nọ o rrọ ere na, ma sae nọ inọ: Ono u fo nọ ma rẹ kẹ ọghọ, kọ fikieme o ro fo ọghọ yena? Obe Eviavia 5:13 o ta nọ: “Ọnọ ọ keria agbara-uvie na gbe Omogodẹ na” a gine te ahwo nọ ma rẹ rọ ọghọ kẹ. Uzou avọ 4 obe Eviavia u dhesẹ oware jọ nọ u ro fo nọ ma rọ ọghọ kẹ Jihova. Ikọ-odhiwu iride na a be rọ urru oruarua jiri Jihova, “Ọnọ ọ rrọ uzuazọ bẹdẹ bẹdẹ na” inọ: “Who te, Jihova Ọghẹnẹ mai, re a jiri owhẹ fiki oruaro gbe ọghọ gbe ogaga ra, keme whẹ ọ ma eware kpobi, yọ fiki oreva ra a rọ ziọ uzuazọ, oye whọ rọ ma ae.”​—Evia. 4:9-11. w17.03 1:1, 2

U wo ẹme jọ nọ ahwo a rẹ ta gaga inọ: Ru onọ udu ra o vuẹ owhẹ. Rekọ oyena o rẹ wha ebẹbẹ ze. Yọ whọ tẹ nabi roro iei, o rọwokugbe Ikereakere na ha. Ebaibol na ọ vẹvẹ omai unu inọ ma kuvẹ hẹ re udu sebaẹgba mai o viẹ omai họ jiroro jọ. Yọ ikuigbe ahwo buobu evaọ Ebaibol na i dhesẹ enwoma nọ i re noi ze. Oware nọ o rẹ mae wha enwoma yena se omai họ, “udu na u wo ẹghẹ vi eware na kpobi, je wo uruemu ugbogbo.” (Jeri. 3:17; 13:10; 17:9; 1 Iv. 11:9) Fikiere, eme ọ rẹ sai noi ze nọ ma te ru onọ udu mai o vuẹ omai? Wọhọ oriruo, eme o re noi ze nọ ma tẹ jiroro evaọ okenọ eva e tẹ be dha omai? Ma riẹ uyo na otẹrọnọ ma ru oware utioye no ẹdẹjọ. (Itẹ 14:17; 29:22) Hayo kọ who roro nọ ma rẹ sae jẹ emamọ iroro nọ udu u te whrehe omai? (Ik. 32:6-12; Itẹ 24:10) O rrọ vevẹ inọ udu mai o rẹ sae viẹ omai họ lọlọhọ nọ ma tẹ be jiroro nọ i wuzou. w17.03 2:12, 13

Fikinọ ma gba ha, ma re ruthọ ẹsibuobu. Rekọ u woma gaga inọ Jihova o re ru omai wọhọ “epanọ eyoma mai ọ rọ họ,” otẹrọnọ ma kurẹriẹ no izieraha mai jẹ rọ omaurokpotọ lẹ sei fiki ẹrọwọ nọ ma fihọ idhe ẹtanigbo Jesu. (Ol. 103:10) Rekọ wọhọ epanọ Devidi ọ ta kẹ Solomọn ọmọ riẹ, re Jihova ọ sae jẹ egagọ mai omomọvo rehọ, o gwọlọ nọ ma rẹ ‘rehọ eva hayo udu kpobi gọe.’ (1 Irv. 28:9) Re ohwo ọ rọ udu kpobi hayo ‘eva kpobi’ gọ Jihova, u dhesẹ nọ ọ rẹ rọ oma kpobi kẹ Ọghẹnẹ riẹriẹriẹ, yọ o re ru onana evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi. A jọ Ebaibol na rehọ udu dhesẹ oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ evaọ obọ eva. Onana u kugbe isiuru mai, iroro mai, uruemu mai, onaa nọ ma o wo, oware nọ o rẹ wọ omai ru oware, gbe itee nọ ma wo. Fikiere ohwo nọ ọ be rọ eva hayo udu kpobi gọ Jihova, o re ru onana avọ iroro ọ thakpinọ mẹ gọ Jihova ọvo ho, rekọ u re noi udu ze. Kọ ẹvẹ kpahe omai? Dede nọ ma gba ha, ma tẹ rọ omamai kpobi kẹ Jihova ababọ iroro ivẹ, yọ ma be rọ eva hayo udu kpobi gọe.​—2 Irv. 19:9. w17.03 3:1, 3

Nọ Jihova o te fiobọhọ kẹ omai ru oware uwoma jọ, kọ o sae jọnọ o bi ‘vu omai wa’ re ọ dawo omai, jẹ rọ ere riẹ oware nọ o rrọ omai udu? Wọhọ oriruo, o sae jọnọ oniọvo-ọmọzae jọ ọ nabe ruẹrẹ ẹme riẹ kpahe ziezi, o te ru ẹme na woma gaga evaọ ewuhrẹ hayo okokohọ. Kẹsena ahwo buobu a te bi yere iei. Kọ eme o ti ru nọ ahwo a bi jiri iei na? Nọ a te jiri omai, u fo nọ ma lele ẹme Jesu na inọ: “Wha te ru eware kpobi nọ a kẹ owhai nọ wha ru no, wha vẹ ta nọ: ‘Mai yọ erigbo nọ i fioka ha. Onọ u te omai eruo ma ru na.’” (Luk 17:10) Ma rẹ sae jọ onana wuhrẹ no oriruo Hẹzikaya ze. Hẹzikaya o wo omorro keme ọ “kpẹwẹ ỌNOWO na” rọkẹ eware iwoma nọ o ru kẹe no ho. (2 Irv. 32:24-27, 31) Ma tẹ be hai roro didi kpahe eware iwoma nọ Ọghẹnẹ o ru kẹ omai no, u ti fiobọhọ kẹ omai whaha uruemu nọ o rẹ dha Jihova eva. O vẹ te wọ omai yere Jihova, ọnọ o bi fiobọhọ kẹ omai. w17.03 4:12-14