Akpe

Obọ Jihova areghẹ o re noze, yọ ọ rẹ rọ areghẹ riẹ gbọ amọfa ogbọ họ. Edhere jọ nọ ma re ro wo areghẹ nọ o no obọ Jihova ze họ, nọ ma tẹ be hae jẹ ọwhọkuo riẹ rehọ. Yọ areghẹ nana ọ rẹ sae thọ emamọ usu nọ ma wo kugbe Jihova je ru omai wo emamọ iruemu. (Itẹ 2:10-12) Onana u re ru nọ “Ọghẹnẹ o re ro you” omai, je ru nọ ma re ro wo “uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” (Jud 21) Rekọ sebaẹgba mai, oghẹrẹ nọ a rọ yọrọ omai, gbe eware efa e rẹ sai ru nọ ma gbẹ rọ gwọlọ jẹ ọwhọkuo rehọ họ. Ma te hae rọ evawere jẹ ọwhọkuo rehọ nọ ma tẹ ruẹ irere nọ i re noi ze, onọ u re ru omai riẹ nọ ọwhọkuo yọ odhesẹvia uyoyou Jihova. Obe Itẹ 3:11, 12 o ta nọ: “Ọmọ mẹ whọ jẹ ozọusio ỌNOWO na kufiẹ hẹ, . . . keme ỌNOWO na ọ rẹ [whọku] ọnọ o you.” Ajọ o thọrọ omai ẹro ho inọ ewoma mai Jihova ọ gwọlọ. (Hib. 12:5-11) Fikinọ Ọghẹnẹ ọ riẹ omai totọ, ọwhọkuo nọ o fo omai ọ rẹ kẹ omai. w18.03 28 ¶1-2

Pita ukọ na o kere ẹme obehru na se inievo ikoko sa-sa evaọ Esia Minor nọ i wo ọvuọ iruemu ẹwho rai. A jẹ rẹriẹ ovao dhe “edawọ nọ e wọhọ erae.” Eme o ti fiobọhọ kẹ Ileleikristi nọ e rrọ oria avọ oria evaọ etoke obẹbẹ yena? (1 Pita 1:1; 4:4, 7, 12) Muẹrohọ nọ Pita ọ ta kẹ ibe Ileleikristi riẹ nọ a hai dede “ohwohwo” rehọ, koyehọ inievo rai nọ a riẹ jẹ be hai kuomagbe no vẹre. Ẹvẹ u ti ro fiobọhọ kẹ ae nọ a tẹ be hai dede ohwohwo rehọ? U ti ru ai sikẹle ohwohwo ziezi. Roro kpahe onana. Kọ ohwo jọ o zizie owhẹ kpohọ uwou riẹ no ẹdẹjọ? Kọ oke nọ wha raha kugbe ẹdẹ yena, u gbe ru eva were owhẹ? Kọ ẹdẹ nọ who zizie inievo jọ evaọ ukoko ra, onana u gbe ru usu rai kpekpe vi epaọ anwẹdẹ? Ma tẹ be hai zizie inievo na ziọ uwou mai, o te kẹ omai uvẹ nọ ma te rọ riẹ ae vi epaọ anwẹdẹ. O gwọlọ nọ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na a re si kẹle ohwohwo ziezi nọ eware i je dhe eyeyoma na. Epọvo na o gwọlọ nọ Ileleikristi a re ru re evaọ “edẹ urere” nana.—2 Tim. 3:1. w18.03 14-15 ¶1-3

Ebaibol na o dhesẹ nọ u wuzou gaga re ohwo ọ tẹrovi usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ. Obe Ahwo Rom 8:6 u te je dhesẹ epanọ u woma te re ohwo ọ hai roro kpahe usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ, o ta nọ: “Iroro nọ a re fihọ eware uwo o rẹ wha uwhu ze, rekọ iroro nọ a re fihọ eware ẹzi o rẹ wha uzuazọ gbe udhedhẹ ze.” Ma tẹ tẹrovi eware ẹzi, u re ru omai wo udhedhẹ kugbe Ọghẹnẹ gbe oma mai enẹna, je ru omai wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Dede na, ma be rria akpọ nọ ogbekuo ọ da fia. Nọ orọnọ ahwo nọ a roma kẹ isiuru ohwo-akpọ a wariẹ omai họ na, o gwọlọ nọ ma rẹ daoma gaga re ma sai wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ jẹ sẹro usu na. Nọ ohwo ọ tẹ raha usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ, u re ru nọ o re ro kie lele isiuru ohwo-akpọ lọlọhọ. Jud ọ ta kpahe ahwo nọ uruemu rai u ti yoma te epanọ u ti ro dhesẹ oma via inọ a “wo ẹzi Ọghẹnẹ hẹ.”—Jud 18, 19. w18.02 19 ¶5, 7; 20 ¶8

Edọkita buobu a re ru iruo evaọ udevie ahwo nọ eyao sa-sa nọ i re vo e rrọ oma. A rẹ daoma rẹrote ahwo nana nọ a be mọ na keme a gwọlọ nọ ẹyao rai o kpo. Rekọ nọ a bi ru ere na, a rẹ thọ omarai re eyao nọ a bi siwi na i gbe vo ruọ ae he. Epọvo na re, mai otujọ buobu ma be rria kugbe je ru iruo kugbe ahwo nọ a wo ekpehre iruemu nọ e rẹ dha Ọghẹnẹ eva. Onana yọ ẹbẹbẹ ologbo. Ogbekuo ọ dotọ fia evaọ edẹ urere nana. Pọl ukọ na ọ jọ ileta avivẹ nọ o kere se Timoti ta kpahe iruemu nọ ahwo nọ a riẹ Ọghẹnẹ hẹ a ti dhesẹ. (2 Tim. 3:1-5) Dede nọ o rẹ sai gbe omai unu nọ ma tẹ ruẹ epanọ iruemu nana e da oria kpobi fia te, ọkpọ eriwo ahwo nọ a wo iruemu itieye gbe uzuazọ uyero rai o rẹ sae daruọ omai oma. (Itẹ 13:20) Fikiere, o gwọlọ nọ ma rẹ thọ omamai re ma gbe wo oghẹrẹ iruemu rai hi nọ ma be daoma fiobọhọ kẹ ae riẹ Ọghẹnẹ na. w18.01 27 ¶1-2

Evaọ ukpe 33 C.E, Jesu nọ ọ kparoma no na ọ romavia kẹ ilele riẹ nọ i bu vi egba isoi (500), te ezae, te eyae gbe ẹsejọhọ emọ dede. O sae jọnọ oke nana Jesu ọ rọ ta ẹme oria ikere inẹnẹ na. (1 Kọr. 15:6) O wọhọ nọ ilele Jesu buobu e jariẹ evaọ okenọ ọ kẹ ujaje na inọ jọ a wuhrẹ ahwo re a zihe ruọ ilele riẹ na. Jesu ọ rọ enẹ dhesẹ nọ ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ jọ olele riẹ ọ rẹ họ-ame. (Mat. 11:29, 30) Ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ evaọ edhere nọ ọ rẹ jẹrehọ o re wo ovuhumuo kẹ iruo nọ Jesu o wo evaọ erugba ẹjiroro Jihova. Kẹsena ohwo na ọ vẹ họ-ame. Oghẹrẹ ame-ọhọ nana ọvo Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹ rehọ. Ebaibol na ọ kẹ omai imuẹro inọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, ahwo nọ a zihe ruọ ilele Jesu obọ a wo otoriẹ epanọ ame-ọhọ o wuzou te. Yọ a je mu raha oke he, taure a tẹ te họ-ame.—Iruẹru 2:41; 9:18; 16:14, 15, 32, 33. w18.03 5 ¶8

Nẹnẹ, ma be rria akpọ ogbekuo nọ egagọ erue e be jọ viẹ ahwo họ na, enọ a jọ Ebaibol na se Babilọn Ologbo, “oria nọ idhivẹri” e be rria. (Evia. 18:2) Onana u ru nọ ma ro wo ohẹriẹ, tube te epanọ ahwo a bi ro se omai ẹkoko. (Mak 13:13) Fikiere, wọhọ Daniẹl, o gwọlọ nọ ma re sikẹle Jihova Ọghẹnẹ. Ma te wo omaurokpotọ, fievahọ Jihova je bi yoẹme kẹe, o ti rri omai ghaghae re. (Hag. 2:7) Esẹgbini a rẹ sai wuhrẹ oware jọ mi ọsẹgboni Daniẹl. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Dede nọ umuomu o da Juda fia evaọ okenọ Daniẹl ọ jọ ọmaha, o you Jihova gaga nọ ọ make kpako no. Onana u dhesẹ nọ ọsẹgboni riẹ a yọrọ e riẹ ziezi. (Itẹ 22:6) Makọ odẹ nọ a mu kẹ Daniẹl dede, nọ otofa riẹ o rrọ “Ọghẹnẹ Họ Obruoziẹ Mẹ” na u dhesẹ nọ ọsẹgboni riẹ a jọ eg’Ọghẹnẹ. (Dan. 1:6) Fikiere whai esẹgbini, jọ oma o rrọ owhai hi, wha rọ odiri wuhrẹ emọ rai. (Ẹf. 6:4) Ofariẹ, hae lẹ rọkẹ ae jẹ lẹ kugbe ae. Whọ tẹ be daoma re uzẹme Ebaibol na u te emọ ra udu, Jihova ọ te ghale omodawọ ra.—Ol. 37:5. w18.02 5 ¶12; 6 ¶14-15

Okẹ nọ ma rẹ kẹ yọ abọjọ egagọ mai. Jọn ukọ na ọ jọ eruẹaruẹ yo urru idibo Jihova evaọ obọ odhiwu nọ e be ta nọ: “Who te, Jihova Ọghẹnẹ mai, re a jiri owhẹ fiki oruaro gbe ọghọ gbe ogaga ra, keme whẹ ọ ma eware kpobi, yọ fiki oreva ra a rọ ziọ uzuazọ, oye whọ rọ ma ae.” (Evia. 4:11) Kọ whọ gbẹ rọwo nọ Jihova o te ọnọ ma rẹ rehọ eyero mai nọ ọ mai woma kẹ ọghọ gbe orro? Jihova ọ rọ Mosis ta kẹ ahwo Izrẹl nọ a hai kokohọ aro Riẹ isiasa ẹgbukpe. Yọ “ohwo ọvo ọ rẹ nya ababọ ziọ aro Jihova ha,” onana yọ abọjọ egagọ rai. (Izie. 16:16) Epọvo na re nẹnẹ, unevaze nọ ma re ru rọ tha iruẹru ukoko Jihova uke yọ abọjọ egagọ mai nọ o wuzou gaga. w18.01 18 ¶4-5

Jesu o fibae nọ: “Wha rehọ owhowha mẹ . . . Keme owhowha mẹ o rẹ nyaoma ha, yọ owha mẹ o rrọ vovori.” (Mat. 11:29, 30) Ẹme nana ginọ uzẹme. Ẹsejọ, ma re kpohọ ewuhrẹ hayo usiuwoma ota avọ oma nọ o rrọ omai no. Rekọ ẹvẹ oma o rẹ jọ omai nọ ma te zihe ze? Oma mai u re kruga, tube te epanọ ma sae rọ rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ nọ ma wo. Owhowha Jesu o rẹ ginẹ nyaoma ha! Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ma te faki se Kayla o wo ẹyao nọ ọ rẹ lẹliẹ oma rrọ ohwo ẹsikpobi, te ẹyao ọkora, gbe uzou ogaga nọ o rẹ tehe ohwo. Onana u ru nọ ọ gbẹ sai ro kpohọ iwuhrẹ ukoko ẹsejọ họ. Rekọ nọ ọ rọ udugaga kpohọ ewuhrẹ ẹdẹjọ, o kere nọ: “Ovuẹ ogbotu ẹdẹ yena o ta kpahe udu nọ u re whrehe ohwo. Oghẹrẹ nọ oniọvo na ọ rọ kẹ ovuẹ na u duobọte omẹ te epanọ irui-oviẹ i je ro su no omẹ aro ze. Onana o kareghẹhọ omẹ inọ o make ga kẹhẹ, u fo re mẹ hae daoma kpohọ ewuhrẹ.” Eva e were riẹ gaga nọ ọ daoma kpohọ ewuhrẹ ẹdẹ yena! w18.01 8-9 ¶6, 7

Kọ otẹrọnọ ọmọtẹ hayo ọmọzae ra nọ ọ họ-ame no ọ be dina wo avro kpahe ukoko na? Wọhọ oriruo, o sae jọnọ uzoge ra nọ ọ họ-ame no o bi wo isiuru kẹ eware akpọ na, hayo o bi wo avro kpahe erere nọ ọ rrọ izi Ọghẹnẹ nọ ohwo o re koko. (Ol. 73:1, 3, 12, 13) Whọ tẹ rrọ ọyewọ, kareghẹhọ nọ oghẹrẹ nọ whọ kpahe fihọ avro hayo enọ ọmọ otiọye u re dhesẹ sọ o ti kruga evaọ ukoko na hayo o ti siuke kpemu. Who du lele ọmọ ra whọ fiki ẹme nana ha, o tẹ make rọnọ ọ gbẹ rrọ ọmaha hayo o te uzoge no. Ukpoye, daoma epanọ whọ rẹ rọ rehọ edhere oyoyou kẹe uketha je fiobọhọ kẹe fi use-abọ na kparobọ. Uzẹme riẹ họ, uzoge nọ ọ họ-ame no ọ roma mudhe kẹ Jihova no. Omauromudhe yena yọ eyaa nọ ọ ya kẹ Jihova inọ o ti you rie, jẹ rọ oreva riẹ karo kẹ oware ofa kpobi. (Mak 12:30) Jihova o re rri eyaa itieye na evevere he, yọ ohwo kpobi nọ ọ ya eyaa itieye o re rri rai evevere gbe he.—Ọtausi. 5:4, 5. w17.12 22 ¶16-17

Wọhọ epanọ Mata ọ ta na, idibo Ọghẹnẹ buobu a riẹ nọ okejọ o be tha nọ a te rọ kpare ahwo no uwhu ze. Roro kpahe oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Abraham nọ ọ rehọ ọmọ riẹ Aiziki ru, ọnọ ọ jọ ọreuku nọ a ya eyaa riẹ. Jihova ọ ta nọ: “Rehọ ọmọzae ra na, ọmọzae ọvo ra na Aiziki, ọnọ who you, re whọ . . . rehọ iẹe dhe-idhe emahọ.” (Emu. 22:2) Dai roro epanọ onana o jọ Abraham oma. Jihova omariẹ ọ ya eyaa nọ ẹkwoma ọmọ Abraham erẹwho akpọ na kpobi a ti ro wo oghale. (Emu. 13:14-16; 18:18; Rom 4:17, 18) Ofariẹ, Jihova ọ ta nọ uzedhe ẹkwoma “Aiziki” oghale nana o te rọ ze. (Emu. 21:12) Rekọ ẹvẹ onana o sae rọ lọhọ nọ Abraham o te kpe Aiziki ro dheidhe no? Pọl ukọ na ọ rọ ẹgba ẹzi Ọghẹnẹ kere nọ Abraham o wo ẹrọwọ inọ Ọghẹnẹ ọ te kpare Aiziki no uwhu ze. (Hib. 11:17-19) Abraham ọ sae riẹ ugogo oke nọ ọmọzae riẹ ọ te rọ kparoma no uwhu ze he. Dede na, o fievahọ nọ Jihova ọ te kpare Aiziki no uwhu ze. w17.12 5-6 ¶12-14

Wọhọ Pọl, o gwọlọ nọ ma re rri uzuazọ ghaghae re wọhọ epanọ Jihova o rri rie. Jihova ọ “gwọlọ nọ ahwo kpobi a wo uvẹ nọ a re ro kurẹriẹ.” (2 Pita 3:9) Kọ ere owhẹ re? Whọ te ruẹ nọ whọ tẹ be daoma wo ohrọ-oriọ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ gbe wobọ ziezi evaọ iruo usiuwoma ota na, je ru owhẹ wo evawere ziezi. Ma re je dhesẹ nọ ma rri uzuazọ ghaghae nọ ma tẹ be yọrọ oma kẹ eware nọ e rẹ sae wha enwoma ze. Ma rẹ whaha oware nọ o rẹ sae wha enwoma ze nọ ma tẹ be dhẹ omoto hayo ru iruo, o tẹ make rọnọ ma be bọ oria egagọ, bi ru ei fo, hayo dhẹ kpohọ ewuhrẹ. Ajọ ugho nọ ma bi le hayo iruo nọ e vọ omai abọ e jọ omai oja vi oma nọ ma rẹ yọrọ kẹ enwoma ha. Ọghẹnẹ mai nọ ọ vọ avọ uvi-oziẹ na, o re ru oware nọ u kiehọ ẹsikpobi. Ma gwọlọ rọ aro kele iei. O gwọlọ nọ ekpako ukoko a re se oma-oyọrọ gboja gaga, maero nọ a tẹ rrọ iruo hayo nọ amọfa a te bi lele ai ru iruo. (Itẹ 22:3) Fikiere nọ ọkpako jọ ọ tẹ kareghẹhọ owhẹ oware nọ u re fiobọhọ kẹ owhẹ whaha enwoma, daoma ru lele uthubro riẹ. (Gal. 6:1) Rri uzuazọ ghaghae wọhọ epanọ Jihova o rri rie, ‘re whọ gbẹ reabe azẹ hẹ.’—Izie. 19:10. w17.11 16 ¶11-12

Wọhọ Pọl ukọ na, Ileleikristi oke nana nọ a rọ ẹzi wholo a be hẹrẹ “osa use obọ odhiwu nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹkwoma Kristi Jesu se.” (Fil. 3:14) A bi rẹro oke nọ a ti ro lele Jesu su evaọ obọ odhiwu je fiobọhọ kẹ ahwo-akpọ wariẹ jọ gbagba. (Evia. 20:6) Ginọ obọdẹ osa Ileleikristi yena a bi rẹro riẹ na! Igodẹ efa na a bi rẹro oghẹrẹ osa ofa. A wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ obonẹ, yọ onana u bi ru eva were ae gaga! (2 Pita 3:13) Re Pọl ọ sai fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi riẹ nọ a rọ ẹzi wholo kru ẹrọwọ rai je wo osa na, ọ tuduhọ ae awọ nọ: “Wha fi iroro rai kpobi họ eware nọ e rrọ obọ odhiwu.” (Kọl. 3:2) O gwọlọ nọ a rẹ tẹrovi obọdẹ ẹruore obọ odhiwu rai na. (Kọl. 1:4, 5) Nọ idibo Ọghẹnẹ kpobi a tẹ be hai roro kpahe eghale nọ Jihova ọ ya eyaa riẹ kẹ ae, u re fiobọhọ kẹ ae tẹrovi osa na.—1 Kọr. 9:24. w17.11 25 ¶1-2

Ile buobu nọ e rrọ ‘So Ile avọ Oghọghọ’ kẹ Jihova na e wọhọ olẹ. Ohwo ọ rẹ sae rehọ ile nana ta eva riẹ kẹ Jihova. Ile efa e riẹ nọ i re fiobọhọ kẹ owhẹ tuduhọ ‘ibe Ileleikristi ra awọ dhesẹ uyoyou je ru iruo iwoma.’ (Hib. 10:24) Avro ọ riẹ hẹ, ma te daoma riẹ ikporakporo gbe eme ile mai na ziezi. U ti fiobọhọ kẹ owhẹ nọ whọ tẹ be hae gaviezọ kẹ ile nọ a rọ unu so via evaọ oria evuẹ jw.org. mai na. Whọ tẹ be hai wuhrẹ ile na evaọ obọ uwou, whọ te hae so ae no udu ze ziezi. Kareghẹhọ nọ ile-esuọ yọ abọjọ nọ o wuzou gaga evaọ egagọ mai. Onana yọ obọdẹ edhere nọ ma re ro dhesẹ uyoyou gbe edẹro mai kẹ Jihova. (Aiz. 12:5) Whọ tẹ be hae so ile avọ oghọghọ, u ti ru nọ amọfa a te rọ so ile via ududu re. O rrọ vevẹ, inievo nọ e rrọ ukoko na kpobi, te emaha te ekpako gbe ahwo nọ a wo isiuru kẹ uzẹme na nọ e ziọ ewuhrẹ, a rẹ sai kuomagbe omai so ile kẹ Jihova. Fikiere, whọ jọ oware ovo o whaha owhẹ ile-esuọ họ. Ru edo oghọghọ! w17.11 7 ¶18-19

Ahwo buobu nọ okpẹtu o le a dhẹ no erẹwho nọ a jọ fi awhaha họ iruo usiuwoma ota mai ze. Ma yere Jihova gaga inọ inievo nọ i wo ajọwha ziezi evaọ ekwotọ nọ okpẹtu o le ahwo kpohọ, a ru nọ ahwo nana buobu a bi ro yo “ovuẹ Uvie na” evaọ orọ ọsosuọ. (Mat. 13:19, 23) Ahwo buobu nọ o wọhọ nọ “ewha egbẹgbẹdẹ e rrọ uzou” a bi wo omosasọ evaọ iwuhrẹ mai jẹ be ta nọ: “Ọghẹnẹ ọ ginẹ rrọ udevie rai.” (Mat. 11:28-30; 1 Kọr. 14:25) O gwọlọ nọ inievo nọ e be ta usiuwoma kẹ ahwo nọ okpẹtu o le a re dhesẹ orimuo. (Itẹ 22:3) Rọ odiri gaviezọ nọ a tẹ be ta ebẹbẹ rai kẹ owhẹ, rekọ who du lele ae ta ẹme kpahe isuẹsu egọmeti hi. Ru lele ithubro nọ i no obọ uwou ogha gbe ahwo egọmeti ẹkwotọ na ze; who ru oware nọ u re fi uzuazọ ra gbe orọ amọfa họ ọza ha. Daoma riẹ oware nọ u re tu ae oma evaọ egagọ rai gbe uruemu ẹwho rai, re whọ jẹ yọroma kẹ onana. Wọhọ oriruo, u wo oghẹrẹ osẹ nọ ahwo ewho jọ a rri nọ aye ọ rẹ wha hayo nọ ọ rẹ wha vievie he. Fikiere, nọ whọ tẹ be ta usiuwoma kẹ ahwo nọ okpẹtu o le ze, sẹ oghẹrẹ osẹ nọ o rẹ wha ẹbẹbẹ ze he. w17.05 7 ¶17-18

Ma rẹ sae lẹ se Jihova re ọ kẹ omai ẹzi ọfuafo riẹ re u fiobọhọ kẹ omai dhesẹ ubi ẹzi na nọ ma tẹ be ta ẹme kẹ ahwo uviuwou mai nọ a rrọ ukoko ho. U du fo ho re ma hai lele ai vravro kpahe iwuhrẹ erue rai kpobi. A tẹ ta ẹme jọ hayo ru omai oware jọ nọ o da omai gaga, joma rọ aro kele oriruo ikọ Jesu. Pọl o kere nọ: “Nọ ahwo a tẹ la omai eka, ma re ru oware nọ o rẹ wha oghale se ai; nọ a te bi kpokpo omai, ma re thihakọ avọ odiri; nọ a tẹ raha odẹ mai, ma rẹ kpahe ẹme wolẹ.” (1 Kọr. 4:12, 13) Ẹme nọ ma rẹ ta avọ adhẹẹ kẹ ahwo uviuwou nọ a be wọso omai u re fiobọhọ, rekọ emamọ uruemu nọ ma re dhesẹ o mai wuzou. (1 Pita 3:1, 2, 16) Rọ uzuazọ uyero ra dhesẹ kẹ ahwo ra nọ Isẹri Jihova a bi wo evawere evaọ orọo rai, yọrọ emọ rai ziezi, a rrọ fuafo evaọ uruemu gbe ugboma, je bi yeri uzuazọ evawere. O tẹ make rọnọ ahwo uviuwou mai a kurẹriẹ hẹ, eva e rẹ were omai ghele inọ ma bi ru eva were Jihova. w17.10 15 ¶13-14

Kọ u re gbe omai unu inọ ahwo buobu nẹnẹ a ru inwene ilogbo nọ a wuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ no? Vievie! Onana o rẹ kareghẹhọ omai Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ nọ i wo ẹruore obọ odhiwu. (1 Kọr. 6:9-11) Nọ Pọl ukọ na ọ fodẹ oghẹrẹ ahwo jọ nọ a te ruọ Uvie Ọghẹnẹ hẹ no, o fibae nọ: “Ere whai otujọ wha jọ.” Rekọ Ikereakere na gbe ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹ ai ru inwene nọ i fo. Nọ ejọ e make jẹ uzẹme na rehọ no, a thọ izi ilogbo jọ nọ u kpomahọ usu rai kugbe Jihova yoyoma. Wọhọ oriruo, Ebaibol na ọ fodẹ Oleleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ jọ nọ a sino ukoko, rekọ nọ a zihe ziọ ukoko na uwhremu na. (1 Kọr. 5:1-5; 2 Kọr. 2:5-8) Kọ o gbẹ be kẹ omai uduotahawọ nọ ma te roro kpahe ebẹbẹ sa-sa nọ ibe Ileleikristi mai a rẹriẹ ovao dhe je fi kparobọ no avọ obufihọ Ẹme Ọghẹnẹ? O gwọlọ nọ ma rẹ rehọ iẹe ru iruo ziezi. w17.09 23-24 ¶2-3

Uyoyou yọ okẹ nọ u no obọ Jihova ze. (1 Jọn 4:7) Yọ ehri-uzi o rẹ wọ ohwo dhesẹ oghẹrẹ uyoyou nọ o mae rro kpaobọ, onọ a re se a·gaʹpe evaọ ẹvẹrẹ Griki. Ohwo nọ o wo uyoyou utiona o re wo ọdawẹ jẹ whẹtiẹ ahwo homa, rekọ oware nọ a rẹ mai ro vuhu iei họ ewoma nọ o re ru kẹ amọfa ababọ oriobọ. Obe jọ o ta nọ “oware nọ ohwo o ru via ọvo a sae rọ riẹ nọ o wo” uyoyou a·gaʹpe. Nọ ma te dhesẹ uyoyou nọ o kare oriobọ kẹ amọfa hayo nọ a te dhesẹ uyoyou utioye kẹ omai, u re ru uzuazọ mai woma jẹ kẹ omai evawere. Jihova o dhesẹvia nọ o wo uyoyou kẹ ahwo-akpọ makọ taure ọ tẹ te ma Adamu avọ Ivi dede. Ọ ma otọakpọ na re ahwo-akpọ a rriae bẹdẹ bẹdẹ, ọ tẹ jẹ mae evaọ oghẹrẹ nọ a sae rọ reawere uzuazọ. Jihova o ru onana rọkẹ erere mai, orọnikọ fiki erere jọ nọ o ti wo noi ze he. Edhere ọfa nọ o ro dhesẹ uyoyou nọ o kare oriobọ họ, ọ ghale emọ riẹ nọ e rrọ otọakpọ re a rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ Aparadase nọ ọ ruẹrẹhọ kẹ ae. w17.10 7 ¶1-2

Jemis o fibae nọ: “Wha tẹ ruabọhọ bi dhesẹ ọriẹwẹ, wha be raha uzi.” (Jem. 2:9) Wo ohẹriẹ, uyoyou o rẹ wọ omai whaha orivo nọ ma re wo kẹ amọfa fikinọ a kpohọ isukulu tere he, a fe hayo viodẹ tere he hayo fiki oghẹrẹ uyẹ nọ a no ze. Uzẹme na họ, orọnikọ unu ọvo ma rẹ rọ tae he inọ ma wo ọriẹwẹ hẹ. Ukpoye, o gwọlọ nọ ma rẹ rọ uruemu mai dhesẹ iẹe via Uyoyou u re wo “odiri . . . jẹ rrọ wowou” yọ “u re fu uke he.” (1 Kọr. 13:4) O ginẹ gwọlọ odiri, uwowou, gbe omaurokpotọ re ma sae ruabọhọ ta usiuwoma na kẹ amọfa. (Mat. 28:19) Iruemu nana evona i re fiobọhọ kẹ omai yerikugbe ibe Ileleikristi mai kpobi ziezi evaọ ukoko na. Eme o re noi ze nọ ma te dhesẹ uyoyou utiona? U re ru omai wo okugbe nọ o rẹ wha orro se Jihova je si amọfa ze ukoko riẹ. U woma gaga nọ okenọ Pọl ọ ta kpahe uruemu okpokpọ na no, ọ rọ eme nana kuhọ inọ: “U te no eware nana kpobi no, wha whẹ uyoyou họ oma, keme o rẹ wha okugbe ọkpekpe ze.”—Kọl. 3:14. w17.08 26 ¶18-19

Kọ u gbe fo re ma wo ọkpọ ọdawẹ ọvona kẹ irumuomu nọ e rẹ sai kurẹriẹ no edhere uzioraha rai je wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ? Jihova ọ gwọlọ nọ ohwo ọvo o whu hu evaọ etoke ẹdhoguo riẹ nọ ọ be tha na. (2 Pita 3:9) Fikiere, bọo okenọ Ọghẹnẹ ọ te raha irumuomu, ajọ ma hae ta usi uwoma nọ o bi ro dhesẹ ọdawẹ kẹ ahwo nọ a re te riẹe he na. Ma rẹ sai wuhrẹ oware jọ mi Jesu. O wo ọdawẹ kẹ ogbotu nọ ọ nyaku, keme “a rrọ oyoya jẹ vahabọ wọhọ igodẹ nọ i wo othuru hu.” Kọ eme o ru kpahe uyero nọ a jọ na? Ebaibol na ọ ta nọ: “O te mu ae eware buobu họ ewuhrẹ.” (Mat. 9:36; Mak 6:34) Uruemu riẹ u wo ohẹriẹ gaga no orọ otu Farisi, enọ e gwọlọ fiobọhọ kẹ iwhrori hi. (Mat. 12:9-14; 23:4; Jọn 7:49) Kọ whọ be hae gwọlọ rọ edhere kpobi rọ ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ ahwo nọ ohọo ẹme riẹ u bi kpe, wọhọ epanọ Jesu o ru? w17.09 9 ¶6; 10 ¶9

Okenọ Josẹf ọ jọ uwou-odi evaọ Ijipti, kọ ọ riẹ nọ a te rehọ iẹe mu ethabọ ovie okpẹwho na, hayo inọ Jihova ọ te rehọ iẹe siwi uviuwou riẹ soso evaọ etoke uvuhu? (Emu. 40:15; 41:39-43; 50:20) Ababọ avro, oware nọ Jihova o ru, o vrẹ onọ Josẹf o rẹro riẹ kpekufiẹ. Kọ Sera nọ ọ kpako no na o rẹro nọ Jihova o ti ru ei yẹ ọmọ obọriẹ? Avro ọ riẹ hẹ, eyẹ Aiziki u vi oware kpobi nọ Sera o rẹro riẹ. (Emu. 21:1-3, 6, 7) Nẹnẹ, ma re rẹro ho inọ Jihova ọ te rọ edhere igbunu jọ si ebẹbẹ mai notọ taure akpọ ọkpokpọ na ọ tẹ te ze; hayo yare iẹe re o ru eware igbunu jọ kpahe ebẹbẹ mai nẹnẹ. Rekọ ma riẹ nọ Ọghẹnẹ nọ ọ rọ edhere igbunu fiobọhọ kẹ idibo riẹ evaọ oke anwae na họ Ọghẹnẹ mai, Jihova. (Aiz. 43:10-12) Ma riẹ nọ ọ rẹ sai ru oware kpobi nọ o gwọlọ kẹ omai re ma sai ru oreva riẹ ziezi. (2 Kọr. 4:7-9) Avro ọ riẹ vievie he, Jihova ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai fi ebẹbẹ nọ ma roro nọ ma rẹ sai fi kparobọ họ kparobọ nọ ma tẹ talamu ei. w17.08 11-12 ¶13-14

Iruo odibọgba oke-kpobi u re ru nọ whọ rẹ rọ riẹ inievo efa nọ e rrọ ekobaro, je ru owhẹ wo emamọ iruemu Oleleikristi. Ahwo buobu a ruẹ no inọ iruo odibọgba oke-kpobi nọ a ru evaọ oke uzoge, u fiobọhọ kẹ ai nọ a bi ro wo evawere evaọ orọo rai. Ẹsibuobu inievo jọ nọ e jọ ekobaro taure a tẹ te rọo a ruabọhọ iruo na nọ a make rọo no. (Rom 16:3, 4) Udu ohwo omaa kpobi nọ ọ gwọlọ ma u re no ze. Olezi 20:4 ọ ta kpahe Jihova nọ: “A jọ o ru epanọ udu ra o guọlọ kẹ owhẹ, o je ru ẹjiroro ra gba!” Fikiere roro kpahe oware nọ whọ gwọlọ rọ uzuazọ ra ru. Je roro kpahe oware nọ Jihova o bi ru evaọ oke mai na gbe epanọ whọ sai ro wobọ evaọ egagọ riẹ. Kẹsena whọ vẹ ma omaa epanọ whọ re ro ru oware nọ o rẹ were iẹe. Whọ tẹ rọ uzuazọ ra kẹ iruo odibọgba oke-kpobi evaọ egagọ Jihova, who ti wo evawere keme yọ edhere uzuazọ nọ o rẹ wha orro se Ọghẹnẹ. A jọ “eva e were owhẹ eva ỌNOWO, ọ te kẹ owhẹ ẹgwọlọ ra kpobi.”—Ol. 37:4. w17.07 26 ¶15-18

Ohwo ọ tẹ riẹ oware ru hayo dhesẹ obọdẹ uruemu Oleleikristi, u fo nọ a re jiri ei. Otẹrọnọ ma re ru ere kẹ ahwo-akpọ, kiyọ Jihova Ọghẹnẹ o mai fo nọ ma re jiri! Ma rẹ sai jiri ei fiki ogaga ulogbo riẹ nọ ma rẹ ruẹ evaọ emama, hayo fiki edhere oyoyou nọ o bi ro yerikugbe ahwo-akpọ wọhọ epanọ ma rẹ ruẹ evaọ ọruẹrẹfihotọ nọ o ro vi Ọmọvo riẹ ze ti whu kẹ omai. Odibo Ọghẹnẹ nọ o kere Olezi 147 na, ọ rọ eme riẹ na jiri Jihova. Ọ tẹ jẹ tuduhọ amọfa awọ re a kuomagbei jiri Ọghẹnẹ. (Ol. 147:7, 12) Ma riẹ ohwo nọ o kere Olezi nana ha, rekọ o wọhọ nọ ọso-ilezi nana ọ rria evaọ okenọ Jihova o ro si ahwo Izrẹl no igbo Babilọn zihe ziọ Jerusalẹm. (Ol. 147:2) O rrọ vevẹ nọ evawere inọ Jihova o zihe idibo riẹ ziọ egagọ uzẹme no o wọ ọso-ilezi nana jiri Jihova. Ẹjiroro vẹ who wo nọ who re ro “jiri” Ọghẹnẹ evaọ uzuazọ ra?—Ol. 147:1. w17.07 17 ¶1-3

Jesu ọ riẹ nọ ilele riẹ buobu a te dhogbo epanọ a rẹ rọ re eva vọ evaọ akpọ okienyẹ nana nọ ẹgaga ọ jọ robọ duotọ na. Jesu ọ ta nọ efe akpọ nana “o kiẹrẹe he,” rekọ ọ fodẹ ẹjiroro nọ ọ rọ ta ere he. Dede na, Ebaibol na o ru rie vẹ inọ ekiọthuọ akpọ nana nọ ewhariọ e dafia na ọ jọ usu ẹjiroro Ọghẹnẹ hẹ. Jihova ọ kẹ Adamu avọ Ivi oware kpobi nọ a gwọlọ evaọ Idẹn. (Emu. 2:15, 16) Evaọ oke ofa nọ ẹzi ọfuafo ọ jọ kugbe Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo evaọ ukoko ikpe-udhusoi ọsosuọ, “ọvuọvo rai . . . ọ jẹ ta nọ eware nọ o wo yọ erọ obọriẹ hẹ, rekọ a jẹ ghale eware kpobi kugbe.” (Iruẹru 4:32) Aizaya ọruaro na ọ ta kpahe oke nọ ahwo kpobi evaọ akpọ na a te rọ reawere ekwakwa aghae nọ e rrọ akpọ na. (Aiz. 25:6-9; 65:21, 22) Rekọ bọo oke yena, o te gwọlọ “areghẹ” mi ilele Jesu re a sae kokọ efe akpọ nana nọ “o kiẹrẹe he” na nọ a rẹ rọ rẹrote omarai, jẹ daoma ru oware nọ Ọghẹnẹ ọ jẹrehọ evaọ oke ovona.—Luk 16:8. w17.07 8 ¶4-6

Ma jọ obe Job nọ o rrọ usu ebe ọsosuọ nọ a kere evaọ Ebaibol na ruẹ eme nọ Setan ọ ta inọ Job ọ tẹ ruẹ uye gaga, ọ te siọ Ọghẹnẹ. Setan ọ tẹ ta nọ jọ Ọghẹnẹ ọ kẹ Job uye. Jihova o ru ere he, rekọ ọ kẹ Setan uvẹ re ọ dawo Job. U kri hi, eyero Job kpobi ọ tẹ raha, idibo riẹ gbe emọ ikpe riẹ i te whu. Setan o ru onana evaọ oghẹrẹ nọ o rọ wọhọ nọ Ọghẹnẹ omariẹ ọ wha okpẹtu na se Job. (Job 1:13-19) Kẹsena Setan ọ tẹ rọ ẹyao ela ipepehe tehe Job. (Job 2:7) Edada nọ e jariẹ oma e ga vi epanọ o jọ okenọ o yo eme elọhoma aye riẹ gbe imasa efa nọ i se omarai egbẹnyusu riẹ. (Job 2:9; 3:11; 16:2) Kọ eme u no rie ze? Job o dhesẹvia nọ ọrue Setan ọ ta na. Job ọ rọwo kiuke ku Ọghẹnẹ hẹ.—Job 27:5. w17.06 24 ¶9-10

Ahwo nọ a wuzou iviuwou nẹnẹ a wo owha-iruo nọ a rẹ rọ ko uviuwou rai wọhọ epanọ o rrọ Ikereakere na. O gba rai họ nọ a re ru iruo ziezi re a sai ru onana. Rekọ evaọ edẹ urere nana, iruo e be lẹliẹ ahwo ruawa gaga. Fikinọ iruo e riẹ tere he, ahwo nọ a rọ udugaga ruẹ iruo a be daoma epanọ a gbe ro si ai no iruo na ha, tube ru vrẹ oke nọ o tẹ gwọlọ ere, yọ ẹsejọ dede ugho nọ a rẹ hwa ae u re te oware ovo ho. Ofariẹ, umutho ahwo nọ a bi ro ru iruo buobu, u ru nọ oma o be rọ rrọ iruiruo gaga, yọ onana u bi je kpomahọ iroro gbe evawere rai yoyoma. Nọ ohwo ọ gbẹ rọwo nọ o re ru onana ha, a rẹ sai si ei no iruo. Jihova Ọghẹnẹ họ ọnọ mai Ileleikristi ma rẹ kaki yoẹme kẹ, orọnikọ ohwo nọ ọ rehọ omai iruo ho. (Luk 10:27) Orọnikọ fiki iruo ma rọ rrọ uzuazọ họ, ukpoye iruo i re fiobọhọ kẹ omai ruẹ ugho nọ ma rẹ rọ rẹrote omamai jẹ tha usiuwoma ota na uke. Rekọ ma gbẹ yọroma ha, iruo mai e rẹ sai ru nọ ma gbe ro se egagọ Jihova gboja ha. w17.05 23 ¶5-7

Ẹsejọ, ahwo nọ a kurẹriẹ ziọ ukoko na obọ a rẹ sae ta kẹ inievo nọ i kruga ziezi re a fiobọhọ kẹ ae wuhrẹ emọ rai uzẹme na. Ọsẹ hayo oni ọ tẹ jiroro nọ omọfa o wuhrẹ emọ rai, ajọ oniọvo nọ o bi wuhrẹ ae na ọ rọ edhere ọvuọvo dhesẹ nọ o bi mi ọsẹgboni na owha-iruo rai hi. (Ẹf. 6:1-4) Ẹsejọ a rẹ ta kẹ oniọvo jọ inọ o wuhrẹ obe kugbe emọ nọ esẹgbini rai i wo isiuru kpahe uzẹme na ha. Dede na, o gwọlọ nọ oniọvo otiọye ọ rẹ hae kareghẹhọ nọ, orọnikọ o zihe ruọ ọsẹgboni emọ na no ho fikinọ o bi wuhrẹ obe kugbe ai. Yọ u ti woma gaga re ọ hae jọ obọ uwou emọ na wuhrẹ obe kugbe ai evaọ iraro ọsẹgboni na hayo oniọvo ọfa nọ ọ kpako te je kruga ziezi, hayo ru uwuhrẹ na evaọ oria ofa nọ u kiehọ rekinọ ahwo a rẹ jọ ruẹ e rai ziezi. Onana u re ru nọ ohwo ọvuọvo o gbe vi iviẹro ho. Yọ ma rẹro nọ, nọ oke o be nyaharo na, ọsẹgboni emọ na a te sai wuhrẹ emọ rai fihọ edhere Ọghẹnẹ, rọ ere ru owha-iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai na gba. w17.06 8 ¶15-16

Nọ emọ a gbẹ riẹ uruemu ẹwho ọsẹgboni rai hi, ẹsejọhọ a te rọwo wuhrẹ ẹvẹrẹ ọsẹgboni na hayo daoma riẹ kpahe egagọ rai hi. Esẹgbini Ileleikristi a rẹ daoma rọ ẹnyaharo emọ rai evaọ egagọ Ọghẹnẹ karo kẹ ẹgwọlọ obọrai. (1 Kọr. 10:24) Oniọvo jọ nọ a re se Samuel ọ ta nọ: “Mẹ avọ aye mẹ ma daoma muẹrohọ emọ mai re ma riẹ ẹvẹrẹ nọ o bi duobọte ai udu evaọ ukoko na, yọ ma lẹ se Jihova re ọ kẹ omai areghẹ. . . . Nọ ma ruẹ nọ emọ na a bi wo otoriẹ iwuhrẹ na tere evaọ ẹvẹrẹ mai hi, ma te tube nwene kpohọ ukoko ẹvẹrẹ oria nọ ma rrọ na. Mai kpobi ma jẹ hai kuomagbe kpohọ ewuhrẹ gbe usiuwoma ota ẹsikpobi. Yọ ma jẹ hai zizie inievo ẹkwotọ na jọ kẹ emuọriọ gbe erozaha. Enana kpobi i fiobọhọ kẹ emọ mai riẹ inievo na ziezi jẹ riẹ nọ, Jihova yọ Ọsẹ gbe Ogbẹnyusu rai re orọnikọ Ọghẹnẹ rai ọvo ho. Onana o rrọ omai oja gaga vi ẹvẹrẹ mai nọ emọ mai a rẹ riẹ.” w17.05 10 ¶11-13

Kẹle na, ahwo nọ a rrọ abọ esuo Jihova ọvo a te jọ otọakpọ na. Ma be rọ ọwhọ rẹro oke yena! Wọhọ Debora avọ Berak, joma so nọ: ‘O, Ọnowahwo, jọ ewegrẹ ra kpobi i whu no! Rekọ egbẹnyusu ra e rẹ wọhọ ọre nọ ọ be vatha avọ ẹgba riẹ.’ (Ibr. 5:31) Eme ole nana i ti rugba evaọ okenọ Jihova ọ tẹ raha akpọ omuomu Setan nana no. Nọ ẹmo Amagẹdọn o te muhọ no, u ti du gwọlọ nọ ahwo a fialoma via ze te raha ewegrẹ Ọghẹnẹ hẹ. Ukpoye, oke yena ma ti ro “dikihẹ ẹta [ọvo, ma vẹ] te ruẹ obokparọ ỌNOWO na.” (2 Irv. 20:17) Rekọ enẹna, uvẹ u gbe rovie nọ ma rẹ rọ rehọ ọwhọ tha iruo Jihova uke ududu. Debora avọ Berak a jọ emuhọ ole obokparọ nọ a so na jiri Jihova, orọnikọ omọfa jọ họ. A so nọ: “Ahwo na a rehọ oma rai kẹ no eva ze, oghale u te ỌNOWO na!” (Ibr. 5:1, 2) Epọvo na nẹnẹ re, ajọ ẹzi unevaze ra o wọ amọfa jiri Jihova. w17.04 32 ¶17-18

Dede nọ eware nọ Josẹf ọ reoja rai evaọ ikpe ikpegbesa na e thọrọ e riẹ ẹro ho, ọ kuvẹ re e lẹliẹ udu whrehe iei hi. (Emu. 45:5-8) Maero na, ọ kuvẹ re sebaẹgba amọfa gbe ekpehre uruemu rai, e raha usu riẹ kugbe Jihova ha. Fikinọ ọ talamu Jihova, ọ ruẹ oghẹrẹ nọ Jihova ọ rọ kpọ eware vi uwhremu na, jẹ ghale iẹe avọ uviuwou riẹ. Epọvo na re, o gwọlọ nọ ma rri usu mai kugbe Jihova ghaghae jẹ bọe ga. Ajọ ma kuvẹ vievie he re sebaẹgba inievo mai e hẹriẹ omai no Ọghẹnẹ oyoyou mai nọ ma be gọ na. (Rom 8:38, 39) Ukpoye, otẹrọnọ oniọvo jọ o kienyẹ omai evaọ ukoko na, joma jọ wọhọ Josẹf je tube si kẹle Jihova viere, re ma daoma rri eware wọhọ epanọ o re rri eware. Nọ ma te ru lele izi Ebaibol je ru onọ ma rẹ sai ru no re ma ku ẹme na họ, u fo nọ ma nyasiọ eware kpobi ba kẹ Jihova, je wo imuẹro nọ ọ te kpọ eware vi evaọ ẹruoke. w17.04 20 ¶12; 22 ¶15-16

Hana o ru eyaa riẹ na gba kẹ Ọghẹnẹ. Eyaa na e thọrọ e riẹ ẹro vievie he. Ọ tẹ rehọ Samuẹle bru Ilai nọ ọ jọ Ozerẹ Okpehru evaọ obọ uwou Ọghẹnẹ. Kẹsena Hana ọ tẹ ta kẹ Ilai nọ: “Ọmọ ọ nana mẹ lẹ olẹ riẹ na; ỌNOWO na o te ru onọ mẹ yare riẹ gba kẹ omẹ. Fikiere mẹ rehe riẹ kẹ ỌNOWO na; evaọ uzuazọ riẹ kpobi, ọ rẹ jọ kẹ ỌNOWO na.” (1 Sam. 1:24-28) Kẹsena, “Samuẹle ọ tẹ ro evaọ aro ỌNOWO na.” (1 Sam. 2:21) Kọ ẹvẹ onana o jọ Hana oma? O you ọmọ riẹ na gaga, rekọ obọnana ọ te gbẹ ruẹe kẹdẹ kẹdẹ hẹ, nọ ọ be rro ze na. Dai roro kpahe epanọ ọ hai ti ro tete ọmọ na, wọe, lele iei zaharo, nwane wọhọ epanọ emamọ oniọmọ o re ru kẹ ọmọ nọ o you na. Dede na, Hana ọ vioja vievie he inọ o ru eyaa riẹ na gba kẹ Ọghẹnẹ. Eva e jẹ were iẹe ẹsikpobi.—1 Sam. 2:1, 2; Ol. 61:1, 5, 8. w17.04 5 ¶7-8

Nọ Pọl ukọ na ọ ta nọ “oke obẹbẹ nọ o te bẹ eyeri” o te jọ evaọ oke mai na no, ọ tẹ ta haro nọ: “Ahwo omuomu gbe eviẹahwohọ a ti no onọ u yoma ruọ onọ o mai yoma.” (2 Tim. 3:2-5, 13) Kọ whọ be ruẹ nọ eruẹaruẹ yena i bi rugba nẹnẹ? Ahwo omuomu wọhọ otu ugbarugba, egwọlọ-ẹme, gbe iji, a gbe ibi-iziwo họ omai ibuobu aro no. Ahwo omuomu jọ a rẹ kuọ umuomu rai dhere he, rekọ eviẹahwohọ a rẹ kuọ oware nọ a bi ru dhere, a vẹ jọ iraro ahwo ru wọhọ ẹsenọ a rrọ ahwo okiẹrẹe. O tẹ make rọnọ a ri ru ei kẹ omai dẹẹ hẹ, eware imuemu nọ a bi ru na i bi kpomahọ omai. O rẹ kẹ omai uye gaga nọ ma tẹ ruẹ eware iyoma nọ a bi ru. Oghẹrẹ nọ ahwo omuomu a bi ro gboja kẹ emaha, ahwo nọ a who no, gbe ahwo nọ a wo ohwo ho, o rẹ kẹ omai uye gaga. Ahwo omuomu a re ru wọhọ ahwo nọ uzou rai o gba ha, wọhọ erao hayo idhivẹri. (Jem. 3:15) U woma kẹhẹ inọ Jihova ọ te rehọ emamọ eware nwene ikpehre eware nana. w17.04 10 ¶4