Ava

Jesu o wo ọdawẹ gaga kẹ amọfa. Ahwo a jẹ hai muẹrohọ inọ Jesu o you rai, fikiere a tẹ jẹ hae gaviezọ kẹ ovuẹ Uvie na nọ ọ jẹ ta kẹ ae. Ma tẹ be hai dhesẹ ọdawẹ kẹ ahwo wọhọ epanọ Jesu o ru, ahwo a te gaviezọ kẹ omai ziezi evaọ usi uwoma ota na. Eme o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai dhesẹ ororokẹ kẹ ahwo nọ ma be ta usi uwoma kẹ? Ma rẹ daoma fi omamai họ ẹta ahwo nọ ma nyaku evaọ usi uwoma ota, ma ve yerikugbe ai oghẹrẹ nọ ma hae gwọlọ nọ a re lele omai yeri. (Mat. 7:12) Roro kpahe ẹgwọlọ omomọvo. U fo re whọ hae rọ oghẹrẹ ovona mu usi uwoma họ kugbe ahwo kpobi nọ whọ ruẹ hẹ. Ukpoye, roro kpahe epanọ eware e rrọ kẹ omomọvo gbe eware nọ a rọwo. Rọ areghẹ nọ ohwo na enọ nọ i re ru ei ta eva riẹ. (Itẹ 20:5) Nọ ma tẹ nọ enọ itieye, ahwo na a te ta eva rai kẹ omai nọ ma te rọ riẹ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ rehọ usi uwoma na fiobọhọ kẹ ae. Kẹsena ma ve dhesẹ ororokẹ je fiobọhọ kẹ ae wọhọ epanọ Jesu o ru.​—Je rri 1 Ahwo Kọrint 9:​19-23. w19.03 20 ¶2; 22 ¶8-9

Adamu avọ Ivi a dhesẹ nọ o wo edẹro kẹ eware iwoma kpobi nọ Jihova o ru kẹ ai hi. Mai kpobi ma wo obọdẹ uvẹ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma rọwokugbe iroro-ejẹ rai na vievie he. Ma tẹ họ-ame, yọ ma bi dhesẹ kẹ Jihova nọ ma rọwo nọ ọyomariẹ o wo udu nọ ọ rẹ rọ vuẹ omai oware nọ u woma gbe onọ u yoma. Ma rẹ rọ ere dhesẹ nọ ma you Ọsẹ obọ odhiwu mai na je fievahọ iẹe. Use-abọ nọ ma rẹ rẹriẹ ovao dhe nọ ma tẹ họ-ame no họ, epanọ ma re ro koko izi Jihova kẹdẹ kẹdẹ. Idibo Jihova buobu a bi ru oreva riẹ no ukpe te ukpe. Whọ rẹ sai ru enẹ re nọ whọ tẹ be daoma wo otoriẹ Ebaibol na ziezi; kuomagbe ibe Ileleikristi ra noke toke; jẹ rọ ọwhọ vuẹ amọfa eware nọ who bi wuhrẹ kpahe Ọsẹ oyoyou ra na. (Hib. 10:​24, 25) Oke kpobi nọ whọ be jiroro, hai ru lele ohrẹ Jihova nọ o rrọ Ebaibol na gbe uthubro nọ u bi no ukoko riẹ ze. (Aiz. 30:21) Enẹ oware kpobi nọ who bi ru u ti ro woma kẹ owhẹ.​—Itẹ 16:20. w19.03 7 ¶17-18

Jihova ọ be rọ Ebaibol na wuhrẹ omai eware buobu. Wọhọ oriruo, ma be hae jọ obọ iwuhrẹ mai, ebe mai, gbe oria evuẹ jw.org mai wo ithubro sa-sa nọ i re fiobọhọ kẹ omai yeri uzuazọ. Kọ whọ gaviezọ kẹ ovuẹ ogbotu no, se uzoẹme jọ no hayo rri jw broadcast jọ nọ whọ jẹ ta nọ, ‘Onana o rrọ obọdẹ uduotahawọ kẹ omẹ’? Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ kẹ Jihova nọ eware nana e da omai ẹro fia? (Kọl. 3:15) Edhere jọ họ, ma re yere iei evaọ olẹ mai kẹdẹ kẹdẹ. Ma re je dhesẹ edẹro mai kẹ Jihova nọ ma tẹ be hai ru oria egagọ mai jọ fuafo. Ma re kuomagbe ibe Ileleikristi mai ru Ọgwa Uvie na fo, jẹ ruẹrẹ eware nọ e raha. Yọ inievo nọ e rrọ ofẹ ikporakporo a rẹ romatotọ rọ ekwakwa na ruiruo re e gbẹ kake raha ha. Nọ ma tẹ rẹrote Ọgwa Uvie mai ziezi, ọ rẹ tọ yọ eware nọ a te jariẹ ruẹrẹ i re tulo ho. Enẹ ma te rọ ruẹ ugho bọ jẹ ruẹrẹ Egwa Uvie efa eva eria sa-sa akpọ na. w19.02 18 ¶17-18

Job ọ jẹ nabe rehọ oke roro didi kpahe epanọ emama Jihova i gbunu te. (Job 26:​7, 8) Ọwhewhe o mu rie nọ o roro kpahe otọakpọ na, idadeghe na, ẹgho, gbe egbrara. Dede na, Job o vuhumu nọ eware nọ ọ riẹ kpahe emama Ọghẹnẹ i tulo ho. Eme nọ Jihova ọ ta i te je mu ei urirẹ. Job ọ ta nọ: “Mẹ yọrọ ẹme unu riẹ fihọ evaọ eva mẹ.” (Job 23:12) Ọwhewhe nọ Job o wo kẹ Jihova u duobọtei, yọ onana u ru rie wo adhẹẹ kẹ Jihova. O you Ọsẹ obọ odhiwu riẹ na gaga jẹ gwọlọ nọ o re ru eva were iẹe. Onana u te ru nọ Job ọ rọ gbaemu nọ o re kru ẹgbakiete riẹ. Epanọ Job o ru na o gwọlọ nọ ma re ru. Ma riẹ eware buobu kpahe emama Ọghẹnẹ vi ahwo oke Job. Ma te je wo oma Ebaibol na kpobi nọ u bi fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ nọ Jihova ọ ginẹ rrọ. Eware nọ ma bi wuhrẹ kpobi e rẹ sai mu omai urirẹ. Ọwhewhe gbe adhẹẹ nọ ma wo kẹ Jihova u ve ti ru omai you rie, yoẹme kẹe, jẹ gbaemu nọ ma re kru ẹgbakiete mai.​—Job 28:28. w19.02 5 ¶12

Notọ avọ otọ ze isu akpọ na a bi kpokpo idibo Jihova. A rẹ wọ eku sa-sa fihọ omai uzou, rekọ ugogo oware nọ o be wha onana ze họ, ma gba riẹ mu inọ “Ọghẹnẹ họ osu nọ ma re yoẹme kẹ orọnikọ ahwo ho.” (Iruẹru 5:29) Ẹsejọ a re se omai ẹkoko, fi omai họ uwou-odi, hayo tubẹ họre omai dede. Ghele na, Jihova o ti fiobọhọ kẹ omai jọ wolẹ evaọ etoke odawọ na kpobi nọ ma gbe ti ro ru kele he. Dai roro kpahe oriruo emezae Hibru esa nọ a mu kpohọ igbo Babilọn, eyehọ Hananaya, Mishẹl, gbe Azaraya. A rọ unu kpotọ ta kẹ ovie na nọ a te gọ ẹmema nọ ọ ma na ha. U no rai eva ze nọ a rẹ reoja oware kpobi nọ Jihova ọ kuvẹ riẹ. (Dan. 3:​1, 8-28) Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele ahwo Hibru esa na, nọ oware jọ o tẹ romavia nọ o rẹ sae raha usu mai kugbe Jihova? Ma re fievahọ Jihova avọ omaurokpotọ inọ o ti fiobọhọ kẹ omai. (Ol. 118:7) Nọ ahwo a tẹ wọ eku họ omai uzou, ma rẹ ta ẹme kẹ ae wowolẹ avọ adhẹẹ. (1 Pita 3:15) Yọ ma rẹ se thahe thahe inọ ma re ru oware ovo nọ o rẹ raha usu mai kugbe Ọsẹ oyoyou mai hi. w19.02 10-11 ¶11-13

Ma tẹ be hai roro kpahe ẹruore nọ ma wo fiki idhe ẹtanigbo Jesu na, udu o rẹ sae jọ omai awọ ẹsikpobi. (Jọn 3:16; Ẹf. 1:7) Evaọ eka jọ taure oke Ekareghẹhọ na u te ti te, u wo eware jọ nọ ma re ru re edẹro nọ ma wo kẹ idhe ẹtanigbo na e ga vi epaọ anwẹdẹ. Whọ sae daoma se oria isase Ebaibol Ekareghẹhọ na, lẹ je roro didi kpahe eware nọ e via taure Jesu o te ti whu. Kẹsena nọ ma te kokohọ kẹ Ekareghẹhọ na, ma ve ti wo otoriẹ epanọ ebrẹdi na avọ udi na i wuzou te, gbe idhe ẹtanigbo nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ nọ eware nana i dikihẹ kẹ. Nọ ma te dhesẹ edẹro kẹ oware nọ Jesu avọ Jihova a ru kẹ omai je wo otoriẹ oghẹrẹ nọ o rọ wha oghale se omai avọ ahwo uviuwou mai, ẹruore mai ọ rẹ ga, u re je ru nọ ma ti ro thihakọ avọ udu rite urere. (Hib. 12:3) O be were omai gaga inọ Jesu nọ ọ rrọ Ozerẹ Okpehru evaọ obọ odhiwu nọ ọ be lẹ Ọghẹnẹ kẹ omai na o gbe bi dhesẹ iruemu-aghae nana! (Hib. 7:​24, 25) Re ma dhesẹ nọ ma wo edẹro kẹ ẹtanigbo na, ma re ru Ekareghẹhọ uwhu Jesu na wọhọ epanọ o jie uzi riẹ kẹ omai.​—Luk 22:​19, 20. w19.01 22 ¶8; 23-24 ¶10-11

Jihova ọ kẹ omai uvẹ nọ ma re ro jiri ei. Uyo nọ ma rẹ kẹ evaọ obọ ewuhrẹ yọ “idhe ajiri” nọ ma bi dhe kẹ Ọghẹnẹ, yọ omọfa ọ sai dhe idhe nana kẹ omai hi. (Hib. 13:15) Kọ Ọghẹnẹ o bi rẹro nọ oghẹrẹ ọvona idhe mai hayo uyo nọ ma rẹ kẹ evaọ obọ ewuhrẹ o rẹ jọ? Vievie! Rri ewuhrẹ ukoko wọhọ emu nọ whẹ avọ egbẹnyusu ekpekpe ra wha be re kugbe. Ma rehọ iẹe nọ inievo jọ evaọ ukoko na a zizie owhẹ kpohọ emuọriọ jẹ ta nọ who there ememu jọ ze evaọ usu emu nọ wha te re. Eme who ti ru? Ẹsejọhọ udu o te dina bru owhẹ, rekọ whọ te daoma there omoware jọ ze nọ o te were ahwo kpobi. Jihova nọ o zizie omai kẹ emuọriọ na ọ ruẹrẹ emẹjẹ họ nọ ọ vọ avọ emuore evaọ obọ ewuhrẹ. (Ol. 23:5; Mat. 24:45) Yọ o rẹ were iẹe nọ ma tẹ daoma kpobi re ma rehọ oware nọ u woma ziezi ze ti fiba emu na. Fikiere, ruẹrẹ oma kpahe ziezi re whọ hẹ sae kuyo evaọ obọ ewuhrẹ noke toke. Who te ru ere, o gbẹ te jọnọ emu ọvo whọ te hae nyaze te re evaọ emẹjẹ Jihova ha, rekọ whọ te wha omojọ ze nọ whọ te ghale kẹ ukoko na. w19.01 8 ¶3; 13 ¶20

Evaọ oke ahwo nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na, ẹnwae-obro ọ jọ abọjọ ẹdhọgọ. (Hos. 4:​13, 14) A gbe du ta ha, oghẹrẹ egagọ nana u je si ahwo urru gaga fiki sebaẹgba. Rekọ o kẹ rai uvi evawere he. Ukpoye, ‘uweri rai u je dhe evievihọ’ wọhọ epanọ Devidi ọ ta. A tẹ jẹ wha uye nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ se emọ rai buobu. (Aiz. 57:5) Onana o dha Jihova eva gaga! (Jeri. 7:31) Epọvo na o rrọ nẹnẹ, egagọ erue e be jẹ ọfariẹ-ogbe rehọ, tubẹ kuvẹ re ezae i lele ezae wezẹ. Rekọ oware nọ u re no iruemu etọtọ nana ze u ri nwene he, enọ ahwo-akpọ a bi ru je bi roro nọ a wo ufuoma na. (1 Kọr. 6:​18, 19) Ahwo a bi ru ‘uweri rai dhe evievihọ’ wọhọ epanọ whọ be hae ruẹ na. Fikiere whai izoge, wha gaviezọ kẹ Ọsẹ obọ odhiwu rai. Jọ u mu owhẹ ẹro nọ who te bi yoẹme kẹ Jihova, eware i re woma kẹ owhẹ. Hae kareghẹhọ omara ẹsikpobi inọ, okpẹtu nọ o re no eyoma oruo ze ọ gbẹdẹ vi omawere kpobi nọ whọ rẹ sae jariẹ wo.​—Gal. 6:8. w18.12 27-28 ¶16-18

Otẹrọnọ Oleleikristi nọ ọ rọo no o bruẹnwae, ọrivẹ-orọo riẹ ọ rẹ jiroro oware nọ o re ru. Jesu ọ ta nọ ọrivẹ-orọo na o wo udu nọ ọ rẹ rọ fa orọo na jẹ rehọ omọfa. (Mat. 19:9) Evaọ abọdekọ riẹ, ọrivẹ-orọo nọ o bruẹnwae he na ọ sae rọvrẹ ọnọ o bruẹnwae na. Oyena o thọ họ. Hosia ọ rehọ Goma zihe ze. Nọ Goma o zihe bru Hosia no na, o re gbe lele ọzae ọfa bruẹnwae he. Hosia ọ wezẹ kugbe Goma ha evaọ etoke jọ. (Hos. 3:​1-3) Rekọ nọ oke o be nyaharo na, ọ wariẹ muọ aye riẹ họ elele wezẹ, onọ u dhesẹ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ wariẹ dede idibo riẹ rehọ je yerikugbe ai ziezi. (Hos. 1:11; 3:​4, 5) Eme oyena u wuhrẹ omai kpahe orọo nẹnẹ? Otẹrọnọ ọrivẹ-orọo nọ o bruẹnwae he na ọ jiroro nọ ọ rẹ daji orọo na, ọ tẹ wariẹ muọ ọzae hayo aye riẹ họ elele wezẹ no, kiyọ ọ rọvrẹ riẹ no. (1 Kọr. 7:​3, 5) Nọ o te ru ere, Ikereakere na e gbẹ kẹe udu nọ ọ rẹ rọ fa orọo na ha. Kẹsena aimava na a vẹ daoma ru re orọo na o jọ ziezi, a ve je rri orọo na epanọ Ọghẹnẹ o rri rie. w18.12 13 ¶13

Nọ ma te bi se Ebaibol hayo ebe ukoko na, u fo re ma hai roro kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o rri eware nọ ma rẹ sae rẹriẹ ovao dhe evaọ obaro. Onana u re fiobọhọ kẹ omai riẹ onọ ma re ru nọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe iroro-ejẹ nọ ma rẹro rai hi evaọ obaro. Josẹf ọ se ẹsiẹsiẹ nọ aye Pọtifa ọ ta nọ jọ o lele iei wezẹ, onọ u dhesẹ nọ o roro didi kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o rri ẹnwae-obro no vẹre taure ọ tẹ te rẹriẹ ovao dhe odawọ nana. (Emu. 39:​8, 9) U te no ere no, ẹme nọ ọ kpahe kẹ aye Pọtifa inọ: “Kẹvẹ me je ru umuomu ulogbo utiona, re mẹ thọ uzi Ọghẹnẹ?” u dhesẹ nọ o wo ọkpọ iroro Ọghẹnẹ no anwẹdẹ. Kọ omai? Eme ma ti ru otẹrọnọ ibe oruiruo mai jọ o bi dhesẹ isiuru obẹlẹ kẹ omai? Kọ ohwo jọ o te vi eme hayo iwoho nọ i re ru ohwo wo isiuru owezẹ fihọ ifonu mai? O te lọhọ re ma riẹ onọ ma re ru otẹrọnọ ma wo ọkpọ iroro Jihova no vẹre kpahe eware itieye na jẹ gbaemu nọ ma re ru oware nọ u kiehọ. w18.11 25 ¶13-14

Ahwo jọ nọ a wuhrẹ haro kpahe eme Ebaibol a ta inọ oware nọ oria Ebaibol nana o be ta na họ, “Me re du ola avọ oghọghọ evaọ Olori na; Me re fou kurẹriẹ avọ evawere evaọ Ọghẹnẹ.” Ẹme nana ọ rẹ ginẹ kẹ omai kpobi ọbọga! Orọnikọ Jihova ọ ya obọdẹ eyaa kẹ omai ọvo ho, rekọ ọ kẹ omai imuẹro nọ o ti ru ẹjiroro riẹ gba vẹrẹ. Avro ọ riẹ hẹ, ma wuhrẹ no obe Habakuk ze inọ ma re fievahọ Jihova. (Hab. 2:4) Ma rẹ sai wo evaifihọ itieye nọ ma tẹ be hae (1) lẹ se Jihova ẹsikpobi, jẹ vuẹe oware kpobi nọ o be kẹ omai uye; (2) romatotọ gaviezọ kẹ Jihova gbe ọkpọvio kpobi nọ o bi no ukoko riẹ ze; (3) kru ẹrọwọ mai je thihakọ hẹrẹ Jihova. Eware nana i ti ru usu mai kugbei jọ gaga. Enẹ Habakuk o ru. Dede nọ eme uweri i mu obe Habakuk họ, eme evaifihọ gbe evawere i ku obe na họ. Ajọ ma rọ aro kele oriruo Habakuk, re Jihova ọ sae gbalọ omai wọhọ ọsọmọ! A rẹ ruẹ oware nọ o rẹ kẹ ohwo omosasọ te onana ha, evaọ akpọ nana nọ ebẹbẹ e dafia na! w18.11 17 ¶18-19

Oware ofa nọ Ileleikristi uzẹme a rọ riẹ nọ Ọghẹnẹ o you rai ona: “O you akpọ na gaga o te siobọno Ọmọ ọvo riẹ, re ohwo kpobi nọ o fi ẹrọwọ họ iẹe o gbe whu hu rekọ o ve wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” (Jọn 3:16) Uyoyou nọ Jesu omariẹ o dhesẹ o rro kẹhẹ, nọ o ro siobọno uzuazọ riẹ kẹ omai! Onana yọ obọdẹ ẹjiroro jọ nọ o rẹ lẹliẹ omai kru udu ga. Ọghẹnẹ ọ ya eyaa nọ makọ “idhọvẹ hayo ukpokpoma” dede “o rẹ sae hẹriẹ omai no uyoyou [riẹ] hẹ onọ o rrọ eva Kristi.” (Rom 8:​35, 38, 39) Ma tẹ kareghẹhọ uyoyou nọ Kristi o wo kẹ omai o rẹ kẹ omai ẹgba thihakọ nọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ nọ e rẹ sai ru oma lọhọ omai, lẹliẹ omai roro, hayo ru udu whrehe omai evaọ egagọ Ọghẹnẹ. (2 Kọr. 5:14) Uyoyou Jesu o rẹ sae kẹ omai uduotahawọ nọ uzuazọ o gbẹ rọ vẹso omai hi, makọ evaọ okenọ ma rẹriẹ ovao dhe edawọ wọhọ eware okpẹtu, ukpokpoma, hayo nọ eware jọ e tẹ nyathọ kẹ omai, gbe okenọ awaọruọ ọ tẹ be kẹ omai uye. w18.09 14 ¶8-9

Re ma sae nya evaọ uzẹme na, o gwọlọ nọ ma rẹ rọwo izi Jihova je koko ai kpobi. Ma rẹ rọ uzẹme na karo evaọ uzuazọ mai, je yeri uzuazọ mai lele ehri-izi Ebaibol. Wọhọ Devidi, o gwọlọ nọ ma rẹ gbaemu inọ ma rẹ ruabọhọ nya evaọ uzẹme na. Ma gbe ru ere he, ma sai mu eware jọ nọ ma siobọno rọ dẹ uzẹme na họ eroro kpahe, jẹ tubẹ gwọlọ zihe kpohọ eware nana jọ. Ukpoye, ma rẹ daoma kru uzẹme na kpobi ga. Ma rẹ sae salọ uzẹme nọ ma gwọlọ ru lele kẹ omamai hi. Ma re ru lele “uzẹme na vọvọ,” tọkọ toni. (Jọn 16:13) Re ma seba esu vru no uzẹme na, o gwọlọ nọ ma rẹ rehọ oke mai ruiruo ziezi. Ma gbẹ yọroma ha, ma sae raha oke buobu fihọ arozaha omaweromẹ, eware ẹkeriotọ, itanẹte, hayo etẹlẹvisiọno iriwo. Dede nọ eware nana e thọ họ, oke nọ ma be raha fihọ ae o rẹ sae mi omai oke nọ ma jẹ hai ro ru uwuhrẹ omobọ mai gbe eware efa evaọ egagọ Jihova. w18.11 10 ¶7-8

Nọ uzuazọ mai u te nwene idudhe, oghẹrẹ nọ eware e be nya o rẹ sae lẹliẹ udu bru omai je ru omai jọ ọkora. (Itẹ 12:25) O rẹ sae tubẹ jọ bẹbẹ re ma rọwo nọ eware i gine nwene no. Nọ o tẹ via ere, eme o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai re udu mai ‘o jọ wolẹ jẹ jọ dhedhẹ’? (Ol. 131:​1-3) Ghelọ ebẹbẹ nọ i bi te omai nẹnẹ kẹhẹ, udu o rẹ sai te omai otọ keme “udhedhẹ Ọghẹnẹ” o be kpọ udu gbe ẹgba iroro mai. (Fil. 4:​6, 7) Ma tẹ lẹ se Jihova evaọ okenọ awa-ọruọ ọ tẹ rrọ omai udu, udhedhẹ Ọghẹnẹ o rẹ sae kẹ omai udu nọ ma re ro ru eware nọ ma gwọlọ ru evaọ egagọ Ọghẹnẹ jẹ whaha iroro kpobi nọ e rẹ sae lẹliẹ oma lọhọ omai. U te no udu nọ ẹzi Ọghẹnẹ o re ru te omai otọ no, o re je fiobọhọ kẹ omai kareghẹhọ ikereakere nọ e rẹ sae lẹliẹ omai rehọ oreva Ọghẹnẹ karo.​—Jọn 14:​26, 27. w18.10 27 ¶2; 28 ¶5, 8

Eme o be mae raha uzuazọ ahwo-akpọ nẹnẹ? Ọrue-ọta! Ẹme nọ ọ rrọ uzẹme he nọ a rẹ ta rọ viẹ omọfa họ. Ono ọ ta ọrue ọsosuọ kpobi? Jesu Kristi ọ ta nọ “Ẹdhọ” họ “ọsẹ ọrue.” (Jọn 8:44) Oke vẹ ọ rọ ta ọrue ọsosuọ? Ọ ta ọrue nana evaọ obọ ọgbọ Idẹn ikpe idu nọ i kpemu. Ọzae-avọ-aye ọsosuọ, Adamu avọ Ivi a jẹ reakpọ kuoma evaọ Aparadase nọ Ọnọma rai na o fi rai họ. Kẹsena Ẹdhọ ọ tẹ nyaze. Ọ riẹ nọ Ọghẹnẹ o jie uzi kẹ ọzae-avọ-aye na nọ a “re ure ẹriẹ ewoma gbe eyoma na ha,” inọ a ti whu nọ a tẹ ghẹmeeyo. Ghele na, Setan ọ rehọ araomuomu ta kẹ Ivi nọ: “Wha re ti whuẹ hẹ [ọrue ọsosuọ kpobi]. Keme Ọghẹnẹ ọ riẹ nọ, ẹdẹ nọ wha re riẹ, ibiaro rai i re ti rovie, wha vẹ te jọ wọhọ Ọghẹnẹ, nọ ọ rẹ riẹ uwoma gbe uyoma.”​—Emu. 2:​15-17; 3:​1-5. w18.10 6 ¶1-2

Re ma sai ru udu mai fuafo ẹsikpobi, o gwọlọ nọ eva mai e rẹ jọ efuafo yọ ma rẹ jẹ rọ emamọ eva wo uyoyou gbe isiuru kẹ amọfa. Ma rẹ daoma ru iroro mai fo re oware ovo o siọ egagọ mai ba egbeku. (2 Kọr. 4:2; 1 Tim. 1:5) Ẹvẹ enọ udu rai o rrọ fuafo a rẹ rọ “ruẹ Ọghẹnẹ” kpakiyọ “ohwo ọvo ọ rẹ sae ruẹ [Ọghẹnẹ] re ọ zọ họ”? (Ọny. 33:20) Ẹme Griki nọ a fa “ruẹ” na o rẹ sai wo otofa “epanọ a rẹ jọ iroro ruẹ, vuhumu, hayo riẹ.” Ahwo nọ a be rọ ‘udu rai ruẹ’ Ọghẹnẹ họ enọ e ginẹ riẹ Ọghẹnẹ, nọ i vuhu oghẹrẹ nọ ọ rrọ mu. (Ẹf. 1:18) U te no iruemu-aghae Ọghẹnẹ nọ ma rẹ riẹ no, Ileleikristi uzẹme a rẹ “ruẹ Ọghẹnẹ” nọ a te bi muẹrohọ oghẹrẹ nọ o bi ro fiobọhọ kẹ ae. (Job 42:5) A rẹ jẹ jọ “udu” rai ruẹ eghale igbunu nọ Ọghẹnẹ ọ ruẹrẹhọ kẹ enọ e be daoma jọ fuafo ẹsikpobi jẹ gọe ziezi. w18.09 20 ¶13, 15-16

Ma te bi ru oware nọ ma riẹ nọ u kiehọ o rẹ wha eghale buobu ze. Dede nọ o gwọlọ eriariẹ re a sai wo areghẹ, areghẹ ọ rẹ mai dhesẹ oma via evaọ oware nọ ma ru, orọnikọ eware nọ ma riẹ ọvo ho. Makọ emera dede a re dhesẹvia nọ a wo areghẹ. A rẹ ruẹrẹ emu rai họ evaọ ezi uvewhru. (Itẹ 30:​24, 25) Kristi nọ a jọ Ebaibol na se “areghẹ Ọghẹnẹ” o re ru eware nọ e rẹ were Ọsẹ na ẹsikpobi. (1 Kọr. 1:24; Jọn 8:29) Ọghẹnẹ ọ riẹ nọ re ohwo ọ jiroro inọ o re ru oware uwoma yọ ojọ, re o ru oware uwoma nọ ọ jiroro riẹ na yọ oware ofa. Yọ ọ rẹ hwosa kẹ ahwo nọ a wo omaurokpotọ, ithihakọ, je bi ru oware nọ u kiehọ. (Mat. 7:​21-23) Fikiere hae daoma ru eware nọ i re fiobọhọ kẹ owhẹ wo uvi omaurokpotọ. O rẹ rehọ oke jẹ gwọlọ odiri re ma sai ru oware nọ ma riẹ nọ u woma, rekọ u re dhesẹ nọ ma wo omaurokpotọ yọ o te wha evawere se omai enẹna gbe bẹdẹ bẹdẹ. w18.09 7 ¶18

O jọ ẹgwọlọ Jihova re ahwo-akpọ nọ ọ ma gbagba a lele iei ru iruo nọ u re fiobọhọ ru ẹjiroro riẹ gba. Dede nọ ahwo-akpọ a gba nẹnẹ hẹ, idibo Ọghẹnẹ a rẹ sai gbe lele iei ru iruo kẹdẹ kẹdẹ ghele. Wọhọ oriruo, ma rẹ jọ “ibe iruiruo Ọghẹnẹ” nọ ma tẹ be ta usiuwoma Uvie na kẹ amọfa je wuhrẹ ai re a zihe ruọ ilele Jesu. (1 Kọr. 3:​5-9) Uvẹ-ọghọ ulogbo o rrọ nọ ma bi ro ru iruo kugbe Ọghẹnẹ Erumeru nọ ọ ma idhiwu gbe akpọ na. Iruo nana i wuzou kẹe gaga! Dede na, orọnikọ iruo usiuwoma ota na gbe ahwo nọ ma re wuhrẹ zihe ruọ ilele ọvo họ edhere nọ ma re ro lele Jihova ru iruo ho. Idhere efa nọ ma sai ro lele Jihova ru iruo họ, obọ nọ ma re fihọ kẹ ahwo uviuwou gbe ibe Ileleikristi mai, ọghọ nọ ma re ru amọfa hayo amọfa nọ ma re dede rehọ, oma nọ ma rẹ rọ kẹ iruo ebabọ ukoko na, gbe unevaze nọ ma re ro kpohọ oria ofa kpobi nọ a jọ gwọlọ obufihọ mai evaọ iruo Uvie na. (Kọl. 3:23) Ghele na, who du rọ omara wawo ibe Ileleikristi ra ha evaọ umutho nọ whọ be sai ru kẹ Jihova. Kareghẹhọ nọ ahwo jọ a kpako vi ejọ, oma o ga otujọ tere he, ẹgba otujọ o vi ọrọ otujọ, uyero ahwo u te je wo ohẹriẹ. w18.08 23 ¶1-2

Jihova ọ kẹ Habakuk uduotahawọ inọ o ti ru oware jọ kpahe ebẹbẹ nọ e bẹ kẹe uye na. O gbẹ te raha oke re o te si ebẹbẹ nọ e be kẹe uye na no otọ họ. O jọ wọhọ ẹsenọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ ọruẹaro na nọ: “Thihakọ, fievahọ omẹ. Me ti ru oware jọ kpahe ẹbẹbẹ na o tẹ make wọhọ nọ u bi lehie hrọ!” Jihova ọ kareghẹhọ iẹe inọ u wo oke nọ o fihọ nọ o ti ro ru eyaa riẹ gba. Ọ ta kẹ Habakuk nọ jọ ọ hẹrẹ bẹsenọ ọyomariẹ o re ru ẹjiroro riẹ gba. U ti kiekpe ọruẹaro na vievie he. Ma te thihakọ hẹrẹ Jihova jẹ be gaviezọ kẹ eware nọ o bi wuhrẹ omai, u ti ru omai wo udu je ru udu te omai otọ ghelọ ebẹbẹ hayo ẹgaga nọ ma rẹriẹ ovao dhe kẹhẹ. Jesu ọ ta nọ Jihova họ Okoko-Oke Ologbo yọ ma sai fievahọ iẹe. Ma du ruawa ha, kpahe “oke hayo ezi” nọ Ọghẹnẹ ọ re te vuẹ oma hi. (Iruẹru 1:7) Fikiere, joma hẹrẹ avọ omaurokpotọ, wo ẹrọwọ gbe odiri, jẹ daoma ruabọhọ egagọ Jihova evaọ umutho oke nọ u kiọkọ na.​—Mak 13:​35-37; Gal. 6:9. w18.11 16 ¶13-14

Ahwo Ju a je rri ahwo erẹwho efa tọtọtọ, yọ ere Pita nọ ọ rrọ ohwo Ju o rri rai re. Rekọ oware jọ o via kẹ Pita nọ o lẹliẹ e riẹ nwene eriwo yena. Wọhọ oriruo, Pita ọ ruẹ eruẹaruẹ igbunu jọ. (Iruẹru 10:​9-16) Wọhọ Pita, o gwọlọ nọ ma rẹ romatotọ kiẹ omamai riwi jẹ gaviezọ nọ amọfa a tẹ be vuẹ omai inọ o wọhọ nọ ma wo ẹzi omagbẹre. Eme ọfa ma rẹ sai ru? Ma te rovie udu mai vevẹ, u ti ru nọ uyoyou o te rọ rehọ ẹta ẹzi omagbẹre kpobi nọ ma hai ti wo. (2 Kọr. 6:​11-13) Kọ ahwo nọ a no oria ra, uyẹ, orẹwho, orua, hayo ẹvẹrẹ ra ze ọvo whọ rẹ gwọlọ mu usu okpekpe kugbe? O tẹ rrọ ere, daoma ru usu ra kẹre. Whọ sai ru ọruẹrẹfihotọ nọ who re ro kuomagbe inievo ukoko na nọ e rehọ oghẹrẹ sa-sa wo ohẹriẹ no owhẹ evaọ usiuwoma ota, hayo zizie ae ziọ uwou ra kẹ omakugbe hayo emuọriọ. (Iruẹru 16:​14, 15) Who te ru ere, uyoyou o te da owhẹ oma fia, whọ te ruẹ nọ uvẹ o te jariẹ kẹ ẹzi omohẹriẹ hẹ. w18.08 9 ¶3, 6; 10 ¶7

U wo idhere efa nọ Isẹri Jihova jọ a bi ro dhesẹ nọ a re siọ iruemu akpọ na ha. Owọ ole nọ a re gbe, gbe iruemu rai evaọ epati i fo kẹ Oleleikristi vievie he. A re fi ifoto rai họ itanẹte je tube kere eme nọ i fo Oleleikristi hi lele ai. Fiki onana, iruemu iyoma rai e sai kpomahọ ehwa rai nọ e be daoma ru oware nọ u kiehọ evaọ udevie idibo Jihova. (1 Pita 2:​11, 12) Akpọ na ọ be rọ ẹgba riẹ kpobi gele ahwo re a kie lele “isiuru uwo na gbe isiuru ibiaro na gbe eware nọ ohwo o wo nọ o re ro dhesẹ oma.” (1 Jọn 2:16) Rekọ, fikinọ Jihova o wo omai, ọ be kẹ omai ohrẹ inọ ma “siọ emuemu gbe isiuru akpọ, re ma yeri uzuazọ avọ iroro egbagba gbe ẹrẹreokie gbe omarọkẹ Ọghẹnẹ evaọ udevie uyero-akpọ nana.” (Tait. 2:12) Ẹme-unu mai, oghẹrẹ nọ ma rẹ re jẹ da, ẹgọ gbe osẹ mai, oghẹrẹ nọ ma re ru iruo, oware kpobi nọ ma bi ru, u re dhesẹ vevẹ kẹ ahwo inọ ma rọ oma mai kẹ Jihova no riẹriẹriẹ. w18.07 25 ¶13-14

Ma tẹ tọ ibiaro mai vi Jihova, ma te kuvẹ re eware nọ amọfa a ru i ru eva dha omai vrẹta ha hayo re e raha usu mai kugbei hi. Onana u wuzou gaga, maero nọ ma te wo owha-iruo jọ evaọ ukoko Ọghẹnẹ, wọhọ epanọ o jọ kẹ Mosis na. Dede nọ o gwọlọ nọ mai omomọvo ọ rẹ ‘hae rehọ ozodhẹ gbe enuhu thuẹhọ epanọ o re ro wo esiwo,’ ma rẹ kareghẹhọ nọ orọnikọ oghẹrẹ edhere ọvo jọ ọvo Jihova o re ro bruoziẹ mai hi. (Fil. 2:12) Ukpoye, epanọ ewha-iruo mai i bu te, ere a te nọ mi omai bu te. (Luk 12:48) Rekọ ma te gine you Jihova, oware ovo u re ru omai zoruẹ hayo hẹriẹ omai no uyoyou riẹ hẹ. (Ol. 119:165; Rom 8:​37-39) Evaọ oke obẹbẹ nana, joma tọ ibiaro mai vi Ọnọ “ọ keria agbara-uvie obọ odhiwu” na ẹsikpobi, re ma sae riẹ oreva riẹ. (Ol. 123:1) Ajọ ma kuvẹ vievie he re eware nọ amọfa a ru e raha usu mai kugbe Jihova. w18.07 16 ¶19-20

Eva e be were omai gaga inọ ahwo buobu a be gaviezọ kẹ usiuwoma ota na wariẹ akpọ soso họ! Evaọ 2017, iyẹrẹ i dhesẹ nọ ma wuhrẹ Ebaibol kugbe ahwo nọ a bu vi ima ikpe (10,000,000). Onana u dhesẹ nọ mai idibo Jihova ma be kuvẹ re elo mai o lo! Who je roro kpahe ima ahwo buobu nọ a ziọ Ekareghẹhọ Uwhu Jesu. A wuhrẹ kpahe uyoyou nọ Ọghẹnẹ o dhesẹ nọ ọ rọ kẹ omai okẹ ẹtanigbo na. (1 Jọn 4:9) Wariẹ akpọ na soso họ, Isẹri Jihova a be jẹ evẹrẹ sa-sa. Dede na, onana o be whaha omai hi nọ ma gbẹ be rọ rehọ okugbe ọvo gọ Jihova Ọsẹ mai hi. (Evia. 7:9) Ghelọ ẹvẹrẹ nọ ma be ta hayo oria nọ ma be rria kẹhẹ, ma rẹ sai lo “wọhọ ikpẹ evaọ akpọ na.” (Fil. 2:15) Ahwo buobu nọ a be jẹ uzẹme na rehọ, okugbe nọ ma be reawere riẹ, gbe oghẹrẹ nọ ma be jaja aro vi te, o be wha orro se Jihova. w18.06 21 ¶1-3

Uyo nọ Jesu ọ kẹ ilele riẹ u dhesẹ nọ ẹme Ọghẹnẹ nọ ọ jẹ ta kẹ aye na o jariẹ oja vi ohọo nọ u je kpei. Dede nọ aye Sameria Jesu ọ jẹ ta usiuwoma kẹ, o rri nọ oreva Ọghẹnẹ o rrọ re ọ ta usiuwoma na, yọ onana o jọ wọhọ emu kẹe. (Jọn 4:​32-34) Jemis avọ Jọn a wo otoriẹ oware nọ Jesu o je wuhrẹ ai na ha. Ẹdẹjọ nọ ae omarai avọ Jesu a jẹ nya Sameria vrẹ kpohọ erẹ, ilele na a tẹ jẹ jọ iwhre na gwọlọ oria nọ a rẹ wezẹ evaọ aso nọ oke u kpo no. Ahwo Sameria a rọwo dede ae rehọ họ, fikiere Jemis avọ Jọn a te muofu jẹ ta kẹ Jesu re o se erae no obọ odhiwu ze te maha iwhre na soso no. Rekọ Jesu ọ whọku ae. (Luk 9:​51-56) O sai gbe omai unu inọ, kọ o hae jọnọ ẹwho Galili nọ Jemis avọ Jọn a no ze a jọ dede ae rehọ ha na, a hae te ta nọ a rọ erae ze te maha ae? O wọhọ nọ ẹzi omohẹriẹ u ru nọ a rọ ta ẹme yena. Uwhremu na, Jọn ukọ na ọ ta usiuwoma kẹ ahwo Sameria nọ o wha emamọ iyẹrẹ ze, yọ ẹsejọhọ oma o dina vo ẹe nọ ọ kareghẹhọ ẹme nọ evedha e lẹliẹ e riẹ ta kpahe ahwo nana evaọ okenọ u kpemu.​—Iruẹru 8:​14, 25. w18.06 10-11 ¶12-13

Ma tẹ be hai se Ebaibol na kẹse kẹse, u ti ru nọ ma ti ro ru lele ehri-izi riẹ, jẹ ta uzẹme na ẹsikpobi. Fikieme ma jẹ whaha ọrue-ọta? Keme ọrue yọ okwakwa ẹmo jọ nọ Setan ọ be rọ họre ahwo gaga. Ọrue ọ rẹ raha ohwo nọ ọ be ta ae, gbe ọnọ ọ rọwo riẹ. (Jọn 8:44) Fikiere, ma rẹ daoma kpobi re ma ruẹ nọ ma whaha ọrue-ọta. (Ẹf. 4:25) Dede na, onana o nwane lọhọ tere he. Abigail nọ ọ rrọ ikpe ikpegberee ọ ta nọ: “Ẹsejọ o rẹ wọhọ nọ erere ọ riẹ tere he re ohwo ọ ta uzẹme, maero nọ otẹrọnọ u re si ohwo no ẹbẹbẹ jọ nọ o te gu ọrue.” Rekọ fikieme ma rẹ rọ daoma ta uzẹme ẹsikpobi? Victoria nọ ọ rrọ ikpe udhegbesa ọ ta nọ: “Whọ tẹ ta uzẹme na je dikihẹ kẹ ẹrọwọ ra, ahwo a rẹ sae wọso owhẹ. Rekọ ukuhọ riẹ, obọdẹ irere buobu i re te owhẹ. Who re wo udu, si kẹle Jihova viere, yọ ahwo nọ a you owhẹ a rẹ kẹ owhẹ adhẹẹ.” Avro ọ riẹ hẹ, eghale buobu e riẹ nọ ohwo ọ tẹ be hae rọ “umueku uzẹme na . . . gba eku” ẹsikpobi. w18.05 28 ¶3, 5

Nọ uyero akpọ nana u bi dhe eyeyoma na, o gwọlọ nọ mai kpobi ma rẹ ruabọhọ erou. Kẹlena Jihova ọ te jowọ re o ku ebẹbẹ akpọ na họ, yọ o ti ru onana evaọ oke nọ u fo. (Mat. 24:​42-44) Rekọ taure oke yena u te ti te, thihakọ jẹ daoma jaja aro vi ẹsikpobi. Hai se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ, jẹ lẹ kẹse kẹse. (1 Pita 4:7) Wuhrẹ no emamọ oriruo inievo emetẹ gbe emezae sa-sa ze, enọ e be ruabọhọ erou avọ evawere je bi ru re elo rai o lo. Hai ru eware nọ e rẹ kẹ evawere, je mu usu kugbe inievo nọ i kruga ziezi evaọ ukoko na. Eva e te were owhẹ, yọ oke o te dhẹ vẹrẹ vẹrẹ evaọ ẹro ra. (Ẹf. 5:16) Dede nọ ma re ru thọ ẹsibuobu, Jihova ọ gbẹ be jẹ egagọ mai rehọ. Fikiere, eva e be were omai gaga inọ Jihova ọ rehọ “ezae kẹ ekẹ,” koyehọ ekpako ukoko na. (Ẹf. 4:​8, 11, 12) Oke kpobi nọ ọkpako ukoko o weze bru owhẹ ze, daoma wuhrẹ eware jọ mi ei jẹ gaviezọ kẹ uthubro nọ ọ te kẹ owhẹ. w18.06 24-25 ¶15-18

Orọnikọ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ jọ a you rie ọvo ho, rekọ ọ ta nọ a “daji uyoyou [riẹ].” Fikieme? Keme re ohwo ọ sae jọ uvi olele Jesu kẹdẹ kẹdẹ, nukpe te ukpe, o gwọlọ ithihakọ. Oyejabọ nọ Jesu ọ rọ ta ẹme na “daji” unuẹse buobu evaọ umutho eme riẹ nọ e rrọ Jọn 15:​4-10, ro dhesẹ nọ akothiho o wuzou gaga. Ẹvẹ ma re ro dhesẹ nọ ma gwọlọ daji uyoyou Kristi je wo ọjẹrehọ riẹ? Nọ ma te bi koko ijaje riẹ. Ẹme nọ Jesu ọ vuẹ omai na họ, ‘Wha yoẹme mẹ.’ Oware nọ Jesu omariẹ o tube ru no ọ be ta nọ ma ru na, keme ọ ta re nọ: “Wọhọ epanọ me bi koko ijaje Ọsẹ na . . . jẹ daji uyoyou riẹ na.” Jesu o fi oriruo na hotọ kẹ omai no. (Jọn 13:15) Nọ ma te bi ru lele ujaje Jesu nọ ọ ta nọ ma nyae ta usiuwoma na, u re dhesẹ nọ ma you Ọghẹnẹ keme izi Jesu i re dhesẹ oware nọ o rrọ Ọsẹ riẹ iroro. (Mat. 17:5; Jọn 8:28) Ma tẹ rọ enẹ dhesẹ nọ ma you Jihova gbe Jesu, ae omarai a re ti ru omai daji uyoyou rai re. w18.05 18 ¶5-7

O gwọlọ nọ izoge a rẹ jiroro kpahe isukulu nọ a ti kpohọ, iruo, gbe eware efa. Whọ tẹ riẹ utee ra, o rẹ bẹ hẹ re whọ jiroro nọ i fo. Who te fi itee họ evaọ ẹruoke, u re fiobọhọ kẹ owhẹ kaki le ai tobọ. Izoge buobu wariẹ akpọ-soso họ a tẹrovi egagọ Jihova je bi le itee rai tobọ evaọ ukoko na, ma bi yere izoge nana kẹ iruo iwoma rai. A be reawere uzuazọ rai je bi lele ọkpọvio Jihova evaọ oware kpobi nọ a bi ru. A bi ru onana evaọ uviuwou rai re. Solomọn o kere nọ: “Rehọ ẹroọrọsuọ ra kpobi kpahe ỌNOWO na. . . . Eva idhere ra kpobi ọ thọrọ owhẹ ẹro ho, o ve ti ruọ idhere ra kpọvi.” (Itẹ 3:​5, 6) Jihova o rri izoge nọ e rrọ ukoko na ghaghae, yọ ọ gwọlọ thọ ae, kpọ ae, jẹ ghale ae fiki uyoyou nọ o wo kẹ ae. w18.04 26 ¶7; 27 ¶9

Jọn ukọ na ọ jọ odẹẹ hayo ọnọ ọ jẹ kobaro evaọ ukoko ikpe-udhusoi ọsosuọ. Ikuigbe usiuwoma Jesu nọ Jọn o kere o jọ uduotahawọ kẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ, yọ epọvo na e be kẹ omai uduotahawọ re. Wọhọ oriruo, obe Usiuwoma Jọn ọvo ma sae jọ ruẹ ẹme Jesu nọ ọ ta inọ uyoyou họ oka nọ a re ro vuhu Ileleikristi uzẹme. (Jọn 13:35) Ma rẹ sae jọ ileta esa nọ Jọn o kere na ruẹ obọdẹ eware efa. Nọ izi nọ ma thọ evaọ okenọ u kpemu e tẹ be kẹ omai uye, ẹvẹ o be hae jọ omai oma nọ ma te se 1 Jọn 1:7 nọ o ta nọ: “Azẹ Jesu . . . o re ru omai fo no izieraha kpobi”? Udu u te gbe bi brukpe omai, oma o rẹ sai voro omai nọ ma te se 1 Jọn 3:20 nọ ọ ta nọ: “Ọghẹnẹ ọ rro vi udu mai jẹ riẹ eware kpobi.” Jọn ọvo họ ọnọ o kere nọ “Ọghẹnẹ họ uyoyou.” (1 Jọn 4:​8, 16) Ọ jọ ileta avivẹ gbe ọrọ avesa riẹ rọ uduotahawọ kẹ Ileleikristi nọ e be ruabọhọ “nya evaọ uzẹme na.”​—2 Jọn 4; 3 Jọn 3, 4. w18.04 18 ¶14-15