Azie

Jesu o dhesẹ ororokẹ kẹ Mata avọ Meri. Nọ ọ ruẹ e rai nọ a bi weri fikinọ Lazarọs oniọvo rai o whu no, “irui-oviẹ i te no Jesu aro ze.” (Jọn 11:32-35) Orọnikọ fikinọ ogbẹnyusu ọkpekpe riẹ o whu no ọvo ọ jẹ rọ viẹ hẹ. Ọ riẹ nọ ọ be te kpare Lazarọs no uwhu ze. Oware nọ o jẹ lẹliẹ Jesu viẹ na họ, ọ riẹ epanọ uwhu Lazarọs na o da inievo riẹ te. O rẹ kẹ omai uduotahawọ nọ ma te roro kpahe epanọ Jesu o wo ọdawẹ te. Ma riẹ nọ Jesu yọ ohwo ọgbagba rekọ ma gba ha. Dede na, ma you rie fiki oghẹrẹ nọ o ro yerikugbe ahwo. O rẹ sasa omai oma nọ ma tẹ kareghẹhọ nọ enẹna Jesu yọ Ovie ọrọ Uvie Ọghẹnẹ. Kẹle na, o ti si uye kpobi notọ. Jesu họ ohwo nọ ọ mai fo nọ o re fiobọhọ kẹ ahwo-akpọ no otọ uye-oruẹ nọ esuo Setan ọ wha ze, keme ọ jọ obọ otọakpọ obonẹ okejọ. Evaọ uzẹme, a rẹ ruẹ unu gbiku eghale riẹ hẹ, nọ ma ro wo Osu nọ “ọ rẹ sai roro kẹ omai . . . evaọ oria nọ ma jọ ga ha.”​—Hib. 2:17, 18; 4:15, 16. w19.03 17 ¶12-13

U fo nọ ma rẹ riẹ umuo nọ ma rẹ sai ru mu evaọ usi uwoma ota na. Ma sai fiobọhọ kẹ ahwo wuhrẹ kpahe Ọghẹnẹ, rekọ abọ nọ ọ mai wuzou obọ mai o rrọ họ. (1 Kọr. 3:6, 7) Jihova họ ọnọ o bi si ahwo bru ọyomariẹ. Ukuhọ riẹ, oghẹrẹ nọ udu ohwo o rrọ u ti dhesẹ sọ ọ te gaviezọ kẹ usi uwoma na hayo ọ te gaviezọ họ. (Mat. 13:4-8) Kareghẹhọ nọ ahwo buobu a jẹ ovuẹ Jesu rehọ họ dede nọ ọye họ Owuhrẹ nọ ọ mae rro nọ ọ rria akpọ na no! Fikiere, jọ udu u whrehe omai hi nọ ahwo buobu nọ ma be gwọlọ fiobọhọ kẹ a gbẹ be gaviezọ kẹ omai hi. Ma ti wo emamọ iyẹrẹ nọ ma tẹ be hai dhesẹ ororokẹ evaọ usi uwoma ota. Yọ ma ti wo evawere ziezi evaọ usi uwoma ota na. Ma ti gine wo evawere ilogbo nọ i re no ẹkẹ ze. U re je ru ei lọhọ kẹ “ahwo kpobi nọ a wo emamọ eva, nọ a ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ” re a jẹ usi uwoma na rehọ. (Iruẹru 13:48) Fikiere, “nọ ma gbe wo uvẹ na, joma ru oware uwoma kẹ ahwo kpobi.” (Gal. 6:10) Enẹ ma te rọ wha orro se Ọsẹ obọ odhiwu mai, onọ u ti ru omai wo evawere.​—Mat. 5:16. w19.03 25 ¶18-19

Devidi ovie na o kere nọ: “ỌNOWO, whẹ họ ọnọ ọ mae ro, whọ tẹ jẹ ro te epanọ a re ro jiri owhẹ.” (Ol. 145:3) Devidi o you Jihova yọ uyoyou nana o jẹ hae wọe jiri Ọghẹnẹ evaọ “udevie ogbotu egagọ na.” (1 Irv. 29:10-13; Ol. 40:5) Edhere jọ nọ ma re ro jiri Jihova nẹnẹ họ, uyo nọ ma rẹ kẹ evaọ obọ ewuhrẹ. O rẹ were omai kpobi re ma gaviezọ kẹ iyo sa-sa evaọ obọ ewuhrẹ. Iyo elọlọhọ nọ i no udu ze nọ emaha e rẹ kẹ e rẹ were omai. Nọ oniọvo jọ ọ tẹ be rọ ọwhọ ta kpahe oware okpokpọ jọ nọ o wuhrẹ, u re duobọte omai gaga. Yọ o rẹ were omai gaga nọ ahwo a tẹ gbaudu kẹ uyo dede nọ oma o be vuọ ae hayo a bi wuhrẹ ẹvẹrẹ na obọ. (1 Tẹs. 2:2) Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ omodawọ rai na o da omai ẹro? Ma rẹ sai yere ai kẹ eme uduotahawọ rai nọ ewuhrẹ o te kuhọ no. Edhere ọfa họ, nọ ma tẹ be hae daoma kuyo re. Ma te ru ere, kiyọ mai ọvo a be kẹ uduotahawọ họ, rekọ ma be tuduhọ amọfa awọ re.​—Rom 1:11, 12. w19.01 8 ¶1-2; 9 ¶6

Oware jọ o be kẹ ezae ikpe jọ uye gaga. A be mọ oti, yọ a wo ẹruore ọvuọvo nọ ẹyao rai na o ti kpo ho. Rekọ ẹdẹjọ a tẹ ruẹ Jesu, Owuhrẹ Ologbo na evaọ ugbo. A yo kpahe Jesu no inọ o bi siwi oghẹrẹ eyao sa-sa. Fikiere a te bo nọ: “Jesu, Owuhrẹ, jọ ohrọ mai o re owhẹ!” Kẹsena o te siwi ẹyao ezae ikpe na. Avro ọ riẹ hẹ, emamọ oware nana nọ Jesu o ru kẹ ae na o da rai ẹro fia. Rekọ ọvo jọ evaọ usu rai o dhesẹ via nọ oware nọ Jesu o ru na o da riẹ ẹro, orọnikọ o wo edẹro ọvo ho. Usiwo na u duobọte ọzae nana nọ ọ rrọ ohwo Sameria na te epanọ ọ jẹ rọ rehọ “urru oruarua” jiri Ọghẹnẹ. (Luk 17:12-19) Wọhọ ohwo Sameria na, o gwọlọ nọ ma re dhesẹ edẹro kẹ ahwo nọ a ru emamọ oware kẹ omai. Jihova o fi oriruo hotọ kẹ omai kpahe edẹro nọ a re dhesẹ. Edhere jọ nọ o bi ro ru onana họ, ọ rẹ ghale ahwo nọ a ru eware nọ e were riẹ. (2 Sam. 22:21; Ol. 13:6; Mat. 10:40, 41) Yọ Ikereakere na e tuduhọ omai awọ nọ ma hae “rọ aro kele Ọghẹnẹ, wọhọ emọ iyoyou.” (Ẹf. 5:1) Fikiere, ugogo oware jọ nọ u re ru omai dhesẹ edẹro họ, ma gwọlọ rọ aro kele Jihova. w19.02 14 ¶1-2; 15 ¶4

Oniọvo-ọmọtẹ mai jọ nọ ọ rrọ uzoge ọ ta kẹ iticha riẹ avọ adhẹẹ inọ o ti kuomagbe ai ru ehaa jọ nọ a gwọlọ ru evaọ obọ isukulu hu. Ọ riẹ nọ ehaa na e rẹ were Ọghẹnẹ hẹ. Oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ rrọ uzoge nọ oma o rẹ vo gaga ọ jọ usi uwoma nuwou ruọ uwou. O te kporo ẹthẹ uwou ọmọ isukulu riẹ jọ nọ ọ rẹ rọ Isẹri Jihova se ẹkoko. Oniọvo-ọmọzae jọ nọ o wo uviuwou ọ be daoma gaga epanọ ọ rẹ rọ kuọ uviuwou riẹ. Ẹdẹjọ ọga iruo riẹ ọ tẹ ta kẹe nọ o ru oware iwhayo jọ. Dede nọ ọga na ọ sai si ei no iruo nọ o gbe ru ere he, oniọvo nana ọ ta kẹe nọ ọyomariẹ ọ gba riẹ mu nọ o re ru oware oruọzewọ ẹsikpobi je koko uzi keme ere Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ idibo riẹ a re ru. (Rom 13:1-4; Hib. 13:18) Uruemu vẹ whọ ruẹ nọ imasa nana a wo? O sae jọnọ who muẹrohọ udu gbe oruọzewọ nọ a dhesẹ. Rekọ uruemu ofa jọ o riẹ nọ u dhesẹ oma via gaga, oyehọ ẹgbakiete. Aimasa na a dhesẹ via nọ a talamu Jihova. Ọvuọvo ọ rọwo ru oware nọ o rẹ dha Jihova eva ha. Ẹgbakiete o wọ rai ru oware nọ a ru na. Avro ọ riẹ hẹ, uruemu nana nọ a dhesẹ na o were Jihova gaga. Ma gwọlọ ru eva were Ọsẹ obọ odhiwu mai na re. w19.02 2 ¶1-2

Ahwo nọ a rẹ sae thọ omarai hi uzi na o jẹ mae thọ, wọhọ emọ iwhrori, eyae-uku gbe erara nọ e be rria ẹkwotọ na. A ta kẹ iguẹdhọ evaọ Izrẹl nọ: “Wha rẹ rẹriẹ oziẹ erara ha hayo enọ i wo esẹ hẹ, hayo rehọ iwu eyae-uku viẹwa ha.” (Izie. 24:17) Jihova o wo ọdawẹ gaga kẹ otu nọ o wo ahwo nọ a re fiobọhọ kẹ ae he evaọ ẹkwotọ Izrẹl. Yọ ọ rẹ kẹ enọ i kienyẹ ae uye. (Ọny. 22:22-24) Jihova ọ gwọlọ nọ ahwo nọ a wo ewha-iruo evaọ udevie idibo riẹ a re wo uvi uyoyou gbe ọdawẹ kẹ otu nọ a be rẹrote. Ọfariẹ-ogbe ọ rẹ dhae eva yọ ọ gba riẹ mu nọ ọ rẹ thọ je bru uvioziẹ kẹ ahwo kpobi, maero kọ enọ i wo ahwo nọ a rẹ dhẹ bru kẹ obufihọ họ. (Izerẹ 18:6-30) U te mu omai ẹro nọ Jihova ọ be rẹrote omai ziezi ababọ okienyẹ, uyoyou nọ ma wo kẹe u re dhe ẹgẹga. Yọ ma te you Ọghẹnẹ gbe izi ikiẹrẹe riẹ, o rẹ wọ omai you amọfa je lele ai yeri ababọ okienyẹ. w19.02 24-25 ¶22-26

Joma rọ oriruo jọ dhesẹ oghẹrẹ nọ ma sae rọ thọ omamai, nọ Setan o gbe ro ru omai wo ọkpọ iroro riẹ hẹ. Jihova o wuhrẹ omai nọ ma rẹ “tubẹ fodẹ ọfariẹ-ogbe gbe oghẹrẹ egbegbe ọvuọvo hayo uvou-uthei evaọ udevie [mai] hi.” (Ẹf. 5:3) Kọ eme ma re ru otẹrọnọ ahwo nọ ma gbẹ rrọ iruo hayo isukulu a be ta kpahe ọfariẹ-ogbe? Ororoke mai koyehọ obruoziẹ-iroro na ọ rẹ sai bo kẹ omai inọ okpẹtu ọ be tha. (Rom 2:15) Rekọ onọ na họ, ma te gaviezọ kẹe? Ẹsejọhọ ma sae ta kẹ omamai nọ ma gaviezọ kẹ ehwa mai hayo rri iwoho nọ a bi dhesẹ. Rekọ oke nana ma re ro nwene ẹme na hayo nyavrẹ, ma vẹ rọ enẹ si ẹthẹ na gbe, wọhọ odẹme. Re ma sae kẹnoma kẹ eware nọ i fo ho nọ ehwa mai a be gwọlọ nọ ma roro kpahe hayo ru, o gwọlọ udu. Jọ u mu omai ẹro nọ Jihova ọ riẹ epanọ ma be daoma te, yọ ọ te kẹ omai ẹgba gbe areghẹ nọ ma sae rọ whaha ọkpọ iroro Setan.​—2 Irv. 16:9; Aiz. 40:29; Jem. 1:5. w19.01 17-18 ¶12-13

Solomọn nọ o fe diezọ je wo okpodẹ na ọ jẹ “dawo enuawere ri, [jẹ] re akpọ kuoma.” (Ọtausi. 2:1-10) Ọ bọ iwou, ọ kọ egbọ gbe ire iwowoma, jẹ daoma wo oware kpobi nọ u si rie urru. Kọ ẹvẹ o jariẹ oma uwhremu na? Kọ e da riẹ ẹro? Kọ o wo evawere? Kọ o jariẹ oma nọ o le emamọ oware jọ te obọ? Vievie! Solomọn ọvo ọ ta epanọ o jariẹ oma evaọ oria ikere inẹnẹ na. Onana u wuhrẹ omai obọdẹ oware jọ. Kọ who ti wo areghẹ, re whọ hae kareghẹhọ oware nọ uzuazọ Solomọn u wuhrẹ omai? Jihova ọ gwọlọ nọ who ru oware nọ whọ rẹ vioja riẹ odẹnotha ha. Uzẹme na họ, o gwọlọ nọ who re wo ẹrọwọ re whọ sai yoẹme kẹ Ọghẹnẹ jẹ rọ oreva riẹ karo evaọ uzuazọ ra. Ẹrọwọ yena yọ obọdẹ oware, yọ u re kiekpe ohwo vievie he. Ẹhẹ, “uyoyou nọ wha dhesẹ kẹ odẹ [Jihova]” o rẹ thọrọ iẹe ẹro vievie he. (Hib. 6:10) Fikiere daoma ru epanọ ẹrọwọ ra ọ rẹ rọ ga, re who vuhumu kẹ omara nọ Ọsẹ obọ odhiwu ra ọ gwọlọ ewoma ra.​—Ol. 32:8. w18.12 22 ¶14-15

Ohwo nọ o wo emamọ usu kugbe Ọghẹnẹ o re fi ẹrọwọ họ iẹe je rri eware epanọ Ọghẹnẹ o rri rai. Ọ rẹ gwọlọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹe ithubro, jẹ gbaemu nọ o re yoẹme kẹe. (1 Kọr. 2:12, 13) Devidi o fi emamọ oriruo hotọ evaọ onana. Ọ so nọ: “ỌNOWO họ ẹkẹ [mẹ] gbe egho mẹ.” (Ol. 16:5) “Ẹkẹ” yena u kugbe emamọ usu nọ Devidi o wo kugbe Ọghẹnẹ, ọnọ ọ rehọ fihọ oria adhẹzọ riẹ. (Ol. 16:1) Eme o no rie ze? O kere nọ: “Ẹzi mẹ ọ tẹ rẹ ghọghọ.” Ẹhẹ, oware ovo nọ o jẹ kẹ Devidi evawere te usu okpekpe nọ o wo kugbe Ọghẹnẹ o rrọ họ. (Ol. 16:9, 11) Ahwo nọ a be rọ uzuazọ rai kpobi le efe gbe omaweromẹ a sai wo ọkpọ oghọghọ nọ Devidi o wo na ha. (1 Tim. 6:9, 10) Who te fi ẹrọwọ họ Jihova jẹ be gọe, who re yeri emamọ uzuazọ je wo evawere. Ẹvẹ ẹrọwọ ra ọ sae rọ ga ziezi? Whọ rẹ raha oke kugbe Jihova, wọhọ odẹme, koyehọ who re se Ebaibol na, roro kpahe eware nọ ọ ma, jẹ romatotọ roro kpahe iruemu-aghae riẹ wọhọ uyoyou nọ o wo kẹ owhẹ.​—Rom 1:20. w18.12 25 ¶7-8

Orọnikọ Pọl ọ be ta oware jọ nọ o muẹrohọ gheghe he. Ukpoye, ọ be rọ ẹme yena tuduhọ Ileleikristi awọ inọ a mu ọghọ họ orọo rai, re a je rri rie ghaghae. Kọ ere who rri orọo kpobi, maero kọ orọo ra otẹrọnọ whọ rọo no? Whọ tẹ be rọ ọghọ kẹ orọo yọ emamọ oware who bi ru na, keme amọfa a bi ru ere re. Jesu ọ rọ ọghọ kẹ orọo. Okenọ ahwo Farisi a nọ Jesu onọ kpahe orọo-ofa, Jesu ọ kareghẹhọ ae ẹme nọ Ọghẹnẹ ọ ta kpahe orọo ọsosuọ, inọ: “Fiki onana ọzae ọ rẹ nyasiọ ọsẹ gbe oni riẹ ba, aimava na a vẹ jọ uwo ovo.” Jesu o fibae nọ: “Onọ Ọghẹnẹ o kugbe no, ajọ ohwo ọvo ọ hẹriẹ iẹe he.” (Mak 10:2-12; Emu. 2:24) Ẹme Jesu na o dhesẹ nọ ọ rọwo inọ Ọghẹnẹ họ ọnọ ọ tuọ orọo họ, gbe inọ orọo o rẹ jọ ribri. Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Adamu avọ Ivi hi inọ a rẹ sae fa orọo rai. Ọruẹrẹfihotọ orọo ọzae ọvo avọ aye ọvo Ọghẹnẹ o fihọ evaọ ọgbọ Idẹn, yọ ọ whẹ “aimava na” gbe re orọo rai o tọ. w18.12 10-11 ¶2-4

Oke ọsosuọ nọ ma rọ riẹ kpahe uzẹme na, ma wuhrẹ nọ u wuzou gaga re ma ru lele izi Jihova. Rekọ nọ ma bi wo ẹnyaharo evaọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ na, ma te wuhrẹ eware buobu kpahe iroro riẹ, koyehọ eware nọ e rẹ were iẹe, nọ e rẹ dhae eva, gbe oghẹrẹ nọ o re rri eware sa-sa. Onana o tẹ be hae kpọ iruẹru mai. Dede nọ o rrọ wowoma re ma wo ọkpọ iroro Jihova, onana o rẹ sae jọ bẹbẹ. Ẹsejọ o rẹ bẹ gaga re ma wo ọkpọ iroro Jihova fikinọ ma gba ha. Wọhọ oriruo, ma riẹ oghẹrẹ nọ Jihova o rri ọfariẹ-ogbe, efe ole, usi uwoma ota, azẹ nọ a re ro ruiruo thọthọ gbe eware itieye na efa. Rekọ o rẹ sae jọ bẹbẹ kẹ omai re ma riẹ oghẹrẹ nọ o ro rri rai ere. Nọ o rrọ ere na, ẹvẹ ma sai ro wo iroro Jihova kpahe eware nana? Re onana o sae lọhọ, ma re nwene iroro mai ẹkwoma Ebaibol na nọ ma re se, roro didi kpahe eware nọ ma se, daoma riẹ iroro Ọghẹnẹ, kẹsena ma vẹ kpọ iroro mai rọwokugbe iroro riẹ. w18.11 23-24 ¶2-4

Habakuk ọ jọ uzuazọ evaọ etoke nọ eware e jọ bẹbẹ gaga. Ahwo ozighi gbe ahwo omuomu nọ a da oria kpobi fia evaọ oke riẹ o jẹ kẹe uye gaga. Ọ jẹ hae nọ omariẹ nọ, kọ oke vẹ emuemu nana o ti ro kuhọ? Fikieme Jihova o ro thihakọ te enẹ, yọ o ri ti ru oware ovo kpahe iẹe he? Habakuk ọ ruẹ nọ ahwo a bi kienyẹ ohwohwo evaọ ẹwho obọriẹ, yọ u wo oware ovo nọ ọ rẹ sai ru kpahe iẹe he. Fikiere, evaọ etoke obẹbẹ nana, Habakuk ọ tẹ jẹ lẹ se Jihova kẹ obufihọ. O sae jọnọ Habakuk o je roro nọ Jihova ọ be daezọ vievie he. Evaọ eriwo riẹ, o jọ wọhọ nọ Ọghẹnẹ o bi ti ru oware ovo kpahe ẹbẹbẹ na kẹle he. Kọ whọ be hai wo ọkpọ iroro Habakuk na ẹsejọ? Kọ onana u dhesẹ nọ Habakuk o gbe fievahọ Jihova ha? Kọ ẹrọwọ nọ o fihọ eyaa Jihova o whrehe no? Vievie! Nọ orọnọ Habakuk ọ lẹ se Jihova jẹ ta ebẹbẹ riẹ kpobi kẹe orọnikọ omọfa ha na, u dhesẹ nọ o gbe fievahọ Jihova. O rrọ vevẹ inọ oware nọ o jẹ kẹ Habakuk uye na họ, ọ riẹ oke nọ Ọghẹnẹ o fihọ họ nọ o ti ro ru oware jọ kpahe ẹbẹbẹ na hayo ẹjiroro nọ Jihova ọ rọ kuvẹ re ọyomariẹ ọ rẹro ruẹ ẹbẹbẹ otiọna. w18.11 14 ¶4-5

Okenọ Jesu o zizie Pita avọ Andru re a jọ “ikuori ahwo,” a “nyasiọ iriri rai ba” je lele iei. (Mat. 4:18-20) Uzẹme o ginẹ rrọ inọ ahwo buobu nọ a bi wuhrẹ uzẹme na nẹnẹ, a be nyasiọ iruo rai ba ha. A wo owha-iruo uviuwou nọ u fo nọ a rẹrote. (1 Tim. 5:8) Dede na, ẹsibuobu o gbahọ nọ ahwo nọ a bi wuhrẹ uzẹme na a re nwene eriwo nọ a wo vẹre kpahe ekwakwa eyero-akpọ jẹ rọ oware nọ u fo karo evaọ uzuazọ. Joma ta kpahe oriruo ọmọtẹ jọ nọ a re se Maria. Egọfo efa ọ rọ karo evaọ uzuazọ, yọ utee riẹ họ re ọ viodẹ ziezi evaọ arozaha na. Nọ Maria o mu Ebaibol na họ ewuhrẹ, inwene nọ uzẹme na u fiobọhọ kẹe ru evaọ uzuazọ e were riẹ gaga. Maria ọ tẹ te ruẹ nọ o te jọ bẹbẹ kẹe re ọ rọ egagọ Jihova karo je le efe evaọ oke ovona. (Mat. 6:24) O te siobọno utee nọ ọ jẹ gwọlọ rọ uzuazọ riẹ kpobi le, oyehọ arozaha egọfo na. Ọkobaro oke-kpobi ọ rrọ enẹna, bi yeri uzuazọ nọ ọyomariẹ o se “uzuazọ nọ o mai woma jẹ be mae kẹ evawere.” w18.11 5 ¶9-10

Nọ Jesu o te ikpe ọgba no, o te siobọno ekwakwa iruo ekapenta riẹ keme ọ riẹ nọ iruo odibọgba na họ enọ e mai wuzou. Ọ ta nọ ẹjiroro jọ nọ Ọghẹnẹ o ro vi ei ziọ otọakpọ họ, re ọ nyaze ti whowho emamọ usi Uvie Ọghẹnẹ. (Mat. 20:28; Luk 3:23; 4:43) Iruo odibọgba na Jesu ọ rọ karo nọ ọ jọ otọakpọ, yọ ọ gwọlọ nọ amọfa a kuomagbei evaọ iruo na. (Mat. 9:35-38) O sae jọnọ mai yọ ekapenta ha, rekọ mai yọ egbodibo nọ i bi whowho emamọ usi na. Iruo nana i wuzou ga te epanọ Ọghẹnẹ o bi ro wobọ evaọ iruo na; a se omai “ibe iruiruo Ọghẹnẹ.” (1 Kọr. 3:9; 2 Kọr. 6:4) Ma riẹ vevẹ nọ “Unu ẹme [Jihova, NW ] uzẹme.” (Ol. 119:159, 160) Oyejabọ nọ ma rọ gwọlọ ruẹ nọ ma “wuhrẹ jẹ fa otọ ẹme uzẹme na gbagba.” (2 Tim. 2:15) Re ma sai ru onana, noke toke ma be hai wuhrẹ epanọ ma sae gbẹ rọ rehọ onaa rọ Ebaibol na wuhrẹ ahwo ziezi, keme oye họ ugogo obe nọ ma bi ro wuhrẹ ahwo uzẹme na kpahe Jihova, Jesu, gbe Uvie Ọghẹnẹ. w18.10 11 ¶1-2

Nọ ọzae ọ tẹ be hae rọ aro kele Jesu Kristi nọ o wuzou riẹ na, u re fiobọhọ kẹ aye riẹ wo “adhẹẹ odidi” kẹe. (Ẹf. 5:22-25, 33) Adhẹẹ nana u ve ti ru aye na wo ororokẹ rọkẹ ọzae riẹ. Nọ esẹgbini a tẹ be hai dhesẹ ororokẹ rọkẹ ohwohwo, yọ a bi fi emamọ oriruo hotọ kẹ emọ rai. Esẹgbini a wo owha-iruo nọ a re ro wuhrẹ emọ rai epanọ a re dhesẹ ororokẹ rọkẹ amọfa. Wọhọ oriruo, esẹgbini a rẹ sai wuhrẹ emọ na inọ a rẹ jọ Ọgwa Uvie dhẹ orẹ hẹ. Nọ a tẹ rrọ omakugbe eriosehọ, esẹgbini a rẹ sae vuẹ emọ rai nọ jọ a kuvẹ re inievo nọ e kpako no a kaki dikihẹ uhie nọ a rẹ jọ rehọ emu. Nọ ọmaha o te ru emamọ oware jọ kẹ omai, u fo nọ ma re jiri ei. Onana o rẹ sai ru ei oma sasa je ru ei vuhumu nọ avro ọ riẹ hẹ, “ẹkẹ evawere e mae rrọ vi emio.” w18.09 29 ¶5-6

Ajọwha nọ Ovie mai Jesu Kristi o bi ro su omai nẹnẹ na u dhesẹ nọ ọ tẹrovi obaro. Fikiere, jọ irere nọ ma bi wo no inwene ze enẹna e hae kẹ omai evawere. Wha hae jọ egagọ uviuwou rai ta kpahe irere nọ wha wo no fiki inwene nọ a ru kẹle na evaọ ewuhrẹ ẹkpoka hayo usiuwoma ota mai. Onana o te kẹ owhai uduotahawọ. Otẹrọnọ ma vuhu oware nọ o lẹliẹ ukoko Jihova kẹ omai ehrẹ jọ gbe irere nọ ma re wo no ai ze, ma te rọ evawere ru lele ai. Ma riẹ ziezi nọ ebe nọ ma gbe bi printi bu hu u ru nọ ma gbẹ be rọ raha ugho gahrọ họ; yọ onaa okpokpọ nọ ma bi ro ru eware u ru nọ ma be rọ wha usiuwoma Uvie na te ahwo buobu oma. Fikiere, joma hai rri ividio je se ebe mai evaọ ifonu gbe ekọmputa obọmai nọ o tẹ lọhọ. Onana u ti fiobọhọ kẹ omai rọ aro kele Kristi rehọ umutho ugho nọ ma bi wo ru iruo avọ areghẹ. Ma tẹ be rọ ajọwha ru lele oghẹrẹ nọ Kristi ọ be rọ kpọ omai, u re ru ẹrọwọ amọfa ga je ru omai wo okugbe ziezi. w18.10 25-26 ¶17-19

Nọ ma tẹ be rọ aro kele Ọghẹnẹ dhesẹ ẹwolẹ, Ọghẹnẹ ọ rẹ sae rehọ omai kuyo ohwo nọ ọkora ọ rrọ oma. (2 Kọr. 1:3-6) Ghele na, who rẹro ẹgbagba mi inievo ra ha. Who rẹro eware nọ a rẹ sai ru hu mi ai hi. Who te bi roro nọ a ti ru oware ovo thọ họ, o rẹ sae wha idhọvẹ se owhẹ nọ oware jọ o tẹ thọ ae obọ. (Ọtausi. 7:21, 22) Kareghẹhọ nọ Jihova ọ rẹ gwọlọ oware nọ idibo riẹ a rẹ sai ru hu mi ai hi. Ma tẹ be rọ aro kele oriruo riẹ, u ti fiobọhọ kẹ omai sai lele amọfa yeri ziezi ghelọ ethobọ rai. (Ẹf. 4:2, 32) Ukpenọ ma rẹ lẹliẹ ai roro nọ a bi ru te he, hae daoma jiri ai kẹ oware nọ a bi ru. Oyena o rẹ sae bọ ae ga. Ujiro nọ u no eva ze o rẹ bọ amọfa ga je fiobọhọ kẹ ae wo “oghọghọ” no iruo rai ze evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Ujiro utiona u woma vi ẹsenọ ma rẹ rọ ẹmeunu dhesẹ nọ ma be rọ ohwo jọ wawọ omọfa, onọ o rẹ sae wha evedha ze.​—Gal. 6:4. w18.09 16 ¶16-17

Jesu ọ rehọ e riẹ nọ re ma ru lele oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta yọ emu. Oghẹrẹ vẹ onana o rọ rrọ emu? Wọhọ epanọ eva e rẹ vọ omai, ma ve je wo ẹgba nọ ma tẹ re emamọ emu na, ere ma re wo ẹgba re, yọ ẹrọwọ mai ọ rẹ jẹ ga nọ ma te bi ru oreva Ọghẹnẹ, onana u ti fiobọhọ kẹ omai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Ma te bi ru lele ehrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ be kẹ omai u re dhesẹ nọ ma wo areghẹ. (Ol. 107:43) Erere nọ o re no areghẹ ze u te oware nọ ma rẹ daoma fihọ. “Oware ovo nọ [whọ] sai kele dhe ei o rọ họ. . . . Ọye họ ure uzuazọ rọ kẹ ahwo nọ a dhẹ gbalọ iẹ; enọ eyọre riẹ whawha a re se ai oghọghọ.” (Itẹ 3:13-18) Jesu ọ ta nọ: “Wha tẹ riẹ eware nana, eva e rẹ were owhai nọ wha te ru ai.” (Jọn 13:17) Evawere ilele Jesu o rẹ jọ ribri nọ a tẹ ruabọhọ ru oware nọ Jesu ọ ta kẹ ae. Orọnikọ a jẹ iwuhrẹ gbe oriruo riẹ rehọ no ẹsiẹsiẹe ọvo a tẹ kpairoro vrẹ hẹ. A fi eware nana hiruo evaọ uzuazọ ikẹdẹ kẹdẹ rai. w18.09 4 ¶4-5

Ọghẹnẹ ọ kẹ ọzae avọ aye ọsosuọ na izi nọ e hai ti ru ai roro kpahe ewoma amọfa, dede nọ ae ọvo a jọ ọgbọ Idẹn. Jihova ọ ghale rai jẹ vuẹ ae nọ jọ a yẹ vọ akpọ na jẹ rẹrotei. (Emu. 1:28) Nọ orọnọ Jihova nọ ọ ma eware o wo isiuru gaga kpahe emama riẹ na, u fo nọ ọzae avọ aye ọsosuọ na a hai ti roro kpahe evawere emọ rai nọ a ti yẹ evaọ obaro. A hai ti ru Aparadase na kẹre te akpọ na soso, onọ o hae te wha erere se emọ rai kpobi. Emọ rai a hai ti kuomagbe ru Aparadase na kẹre. O gbẹ rrọ aghẹmeeyo ho, akpọ na ọ hae te vọ avọ ahwo ọgbagba nọ a hai ti ru Aparadase na kẹre, rọ ere ru ẹjiroro Ọghẹnẹ gba vọvọ, jẹ rọ ere rueva eriosehọ riẹ. (Hib. 4:11) Dai roro epanọ iruo yena e hae te kẹ evawere te! A hae rọ omarai kpobi kẹ iruo nọ e rẹ wha ewoma se amọfa, a hai ti wo eghale gbe evawere nọ a rẹ ruẹ unu gbiku riẹ hẹ. w18.08 18 ¶2; 19-20 ¶8-9

Kọ otẹrọnọ a ta eme iyoma jọ kpahe owhẹ no, yọ whọ rrọ ere he? Ọkpọ oware utioye o via kẹ Jesu avọ Jọn Ọhọahwo-ame na. (Mat. 11:18, 19) Eme Jesu o ru kpahe erue nọ a gu fihọ iẹe uzou? Jesu ọ jẹ raha oke riẹ kpobi fihọ epanọ o re ro gu erue na no uzou hu. Ukpoye, ọ tuduhọ ahwo awọ re a tẹrovi eware nọ o je ru gbe eware nọ o je wuhrẹ. Ọ ta nọ, “iruo nọ areghẹ o ru a rẹ rọ riẹ nọ o kiẹrẹe.” (Mat. 11:19) Ma rẹ sae wuhrẹ emamọ oware jọ no oriruo Jesu na ze. Ẹsejọ ahwo a rẹ ta eme iyoma kpahe omai. Ma vẹ be vioja je roro nọ dodokọ ma rẹ sai ru oware jọ rọ kpọ eriwo na vi. Oware jọ o riẹ nọ ma rẹ sai ru. Ohwo jọ o te gu erue kpahe omai, ma rẹ sai yeri uzuazọ evaọ oghẹrẹ nọ u re dhesẹ kẹ amọfa nọ ọrue a gu kpahe omai na. Oriruo Jesu na u dhesẹ nọ ma tẹ be ruabọhọ yeri uzuazọ nọ u fo Oleleikristi, u re gine ru amọfa ruẹ nọ ọrue a gu kpahe omai. w18.08 6 ¶11-13

Iku aghẹmeeyo Keni, Solomọn, gbe ahwo Izrẹl evaọ Ugbehru Saena nọ e rrọ Ebaibol na i tho ohwohwo evaọ oware ovo jọ. Ahwo nana a wo uvẹ nọ a hai ro ‘kurẹriẹ je nwene idhere rai.’ (Iruẹru 3:19) O rrọ vevẹ inọ Jihova ọ rẹ nwane rọ ovovẹrẹ gbolo ohwo kufiẹ hẹ fikinọ o ruthọ. Jihova ọ rọvrẹ Erọn. Nẹnẹ, Jihova ọ rẹ rọ iku jọ evaọ Ebaibol, ebe gbe ividio ukoko na, hayo ohrẹ oniọvo jọ vẹvẹ omai unu. Ma tẹ gaviezọ kẹ unuovẹvẹ na, Jihova ọ rẹ re omai ohrọ. U wo ẹjiroro nọ Jihova o re ro dhesẹ uwowou ulogbo riẹ kẹ omai. (2 Kọr. 6:1) O rẹ kẹ omai uvẹ nọ ma rẹ rọ “siọ emuemu gbe isiuru akpọ.” (Tait. 2:11-14) Nọ ma gbẹ be rria “udevie uyero-akpọ nana,” ma te nyaku eware nọ e te dawo omai sọ ma rọwo nọ Jihova ọvo ma rẹ gọ. Jọ ma gbaemu nọ ma rẹ dadamu abọ riẹ! w18.07 21 ¶20-21

Ẹvẹ ma sai ro ru ọtamuo mai ga inọ Jihova ma gwọlọ nọ ọ riẹ omai orọnikọ akpọ na ha? Re ma sai ru ere, o gwọlọ nọ ma rẹ kareghẹhọ eware ivẹ jọ nọ i wuzou. Orọ ọsosuọ, ẹsikpobi Jihova o re muẹrohọ ahwo nọ a be gọe no eva ze. (Hib. 6:10; 11:6) Idibo riẹ kpobi e rrọ ghaghae evaọ aro riẹ, yọ o re rri rie wọhọ oware nọ u “kiẹrẹe hẹ” re o gbabọkẹ enọ e be gọe no eva ze. “Ọ riẹ edhere ikiẹrẹe,” yọ ọ riẹ epanọ o re ro siwi ai no odawọ. (Ol. 1:6; 2 Pita 2:9) Orọ avọ ivẹ, Jihova o re muẹrohọ omai evaọ idhere nọ ma rẹro rai vievie he. Jesu ọ ta nọ ahwo nọ a re ru ewoma re ahwo a ruẹse ruẹ e rai a ti wo osohwa ovuovo no obọ Jihova ze he. Fikieme? Keme ujiro nọ ahwo a je jiri ai na họ osa rai. (Mat. 6:1-5) Rekọ Jesu ọ tẹ jẹ ta nọ Ọsẹ riẹ “nọ ọ rẹ ruẹ eware nọ i dhere” na o bi muẹrohọ ahwo nọ a bi ru ewoma kẹ amọfa nọ ahwo a bi muẹrohọ họ. O re muẹrohọ eware nọ omomọvo o ru, ọ vẹ rọ ere hwosa kẹe. w18.07 9 ¶8, 10

Pita ọ jẹ ruawa kpahe oware nọ urru na o be gwọlọ ta kẹe na. Ahwo nọ Kọniliọs o vi ze a tẹ nwani tei oma. Nọ Pita o yo oware nọ ẹzi ọfuafo na ọ gwọlọ nọ o ru no, ọ tẹ wọ lele ahwo nọ Kọniliọs o vi ze na kpobọ uwou Kọniliọs. O hae jọnọ okafe Pita o rri ro bruoziẹ oware nọ o via na, ọ hae te ruọ uwou Kọniliọs vievie he. Ahwo Ju a rẹ ruọ iwou ahwo erẹwho efa ha. Kọ eme ọ lẹliẹ Pita ru onana ghele uruemu omohẹriẹ ahwo Ju nọ o wo notọ avọ otọ ze? Eruẹaruẹ nọ ọ ruẹ na gbe imuẹro nọ ẹzi ọfuafo na ọ kẹ riẹ i duobọtei gaga. Nọ Pita ọ gaviezọ kẹ Kọniliọs no, oware nọ o yo na u duobọtei, ẹzi Ọghẹnẹ ọ tẹ wọe ta nọ: “Enẹna mẹ ruẹ vevẹ no inọ Ọghẹnẹ o wo ọriẹwẹ hẹ, rekọ evaọ orẹwho kpobi, ohwo nọ ọ be dhozọ riẹ je bi ru oware nọ u kiẹrẹe ọ rẹ jẹe rehọ.” (Iruẹru 10:34, 35) Onana yọ otoriẹ okpokpọ Pita o wo na, yọ otoriẹ nana o rrọ obufihọ ulogbo kẹ idibo Ọghẹnẹ no ige te ige! w18.08 9 ¶3-4

O sae jọnọ ma be hae kẹnoma kẹ eware nọ Ọghẹnẹ o mukpahe lelele. Rekọ u gbe wo eware efa jọ evaọ uzuazọ nọ Ebaibol na ọ jọ fodẹ onọ ma re ru gbiae he. Ẹvẹ ma sae rọ riẹ onọ o rẹ were Ọghẹnẹ evaọ uyero utiona? Onana o jọ gwọlọ nọ ma rẹ rọ obroziẹ-iroro nọ ma wuhrẹ no ru iruo. Jihova ọ kẹ omai ehri-izi nọ i re fiobọhọ kẹ obroziẹ-iroro nọ ma rọ ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ no. Ọ ta nọ: “Mẹ họ ỌNOWO na Ọghẹnẹ ra, ọnọ o wuhrẹ owhẹ wo erere, ọnọ osu owhẹ nya edhere nọ o fo ẹnya.” (Aiz. 48:17, 18) Ma tẹ be hai roro kpahe ehri-izi Ebaibol evaọ eware nọ ma bi ru, u re fiobọhọ kpọ obroziẹ-iroro mai je ru nọ o re ro ruiruo ziezi. Onana u ve ti ru nọ ma te hae rọ jẹ emamọ iroro. Ehri-uzi yọ ugogo uzẹme hayo uwuhrẹ nọ ohwo o re roro kpahe rọ jiroro hayo ru oware. Re a sai wo otoriẹ ehri-uzi, u dhesẹ re inọ ohwo ọ rẹ daoma wo otoriẹ iroro ohwo nọ o fi uzi na họ gbe ẹjiroro nọ o ro fi ei họ. w18.06 17 ¶5; 18 ¶8-10

Ahwo utu Herọd nọ a nọ Jesu onọ osa-uzou na a je rẹro nọ ọ tẹ se inọ a rẹ hwa ha, a vẹ rọ uzi gbae inọ o bi ru ahwo wọso esuo Rom. Nọ Jesu ọ tẹ ta nọ u wuzou re a hwa osa-uzou nọ o rrọ owha ogbẹgbẹdẹ kẹ ahwo Ju na, o rẹ sai ru nọ o gbe ro wo ilele he. Jesu o ru oware ovo nọ u dhesẹ nọ ọ rrọ abọjọ họ evaọ ẹme osa-uzou na. Dede na, Jesu ọ riẹ nọ otu nọ o je mi osa-uzou na a je fru ahwo re. Rekọ ọ gwọlọ dhomahọ oware ofa nọ o rẹ rehọ iroro riẹ no oware nọ o mai wuzou hu. Ọ tẹrovi iruẹru Uvie Ọghẹnẹ nọ u re ti ku ebẹbẹ kpobi họ, jẹ rọ ere fi oriruo hotọ kẹ ilele riẹ kpobi. A re dhomahọ iruẹru nọ i wobọ kugbe isuẹsu hu, o tẹ make wọhọ nọ owojẹ utioye o rẹ wha erere jọ ze. Iruẹru Uvie Ọghẹnẹ gbe ẹrẹreokie riẹ họ oware nọ Ileleikristi a rẹ tẹrovi. Orọnikọ ikẹ-isio kpahe idhere sa-sa nọ egọmeti o bi ro kienyẹ ahwo ho. (Mat. 6:33) Idibo Jihova buobu a daoma siobọno eriwo sa-sa nọ a wo kpahe ẹme isuẹsu no. w18.06 6 ¶9-11

Ẹsejọhọ, orọnikọ omawere owezẹ ọzae avọ aye ọvo Setan ọ rọ bẹbẹ ikọ-imuomu na họ họ, rekọ te uvẹ nọ a ti ro wo ogaga nọ a re ro su ahwo-akpọ. O sae jọnọ ẹjiroro riẹ họ, re ọ raha omaa Ọghẹnẹ kpahe ‘ubi aye’ nọ a ya eyaa riẹ na. (Emu. 3:15) Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, Jihova ọ rehọ Owhe ku akpọ-soso evaọ oke Noa jẹ rọ ere raha omaa Setan avọ ikọ-imuomu riẹ kpobi. Fikiere, ma du rọ ubiẹro evere rri isiuru owezẹ ọzae avọ aye hayo omorro vievie he. Ikpe buobu nọ a rẹ sai kele mu hu ikọ-odhiwu nọ i kuomagbe Setan na a jọ kugbe Ọghẹnẹ. Ghele na, ibuobu rai a kuvẹ nọ iroro iyoma nana e rọ ruọ ai udu, jẹ jarai udu bẹsenọ e rọ vẹgbẹ. Epọvo na o rẹ sae jọnọ ma rrọ ukoko Ọghẹnẹ ikpe buobu no. Rekọ ma gbẹ yọrọ oma ha, ekpehre isiuru e rẹ sae ruọ omai udu. (1 Kọr. 10:12) Fikiere, u wuzou gaga re ma hae kiẹ udu mai riwi noke toke. O gwọlọ nọ ma re si iroro ọfariẹ-ogbe no udu jẹ whaha iroro omorro ẹsikpobi.​—Gal. 5:26; Kọl. 3:5. w18.05 25 ¶11-12

Udu u whrehe Pọl ukọ na evaọ okenọ ahwo Ju a siọ ovuẹ Uvie nọ o je whowho evaọ oke riẹ. O make jọ ere na, ọ siọ iruo na ba ha. Muẹrohọ oware ofa nọ ọ ta evaọ ileta nọ o kere se Ileleikristi obọ Rom kpahe ọdawẹ nọ o wo kẹ ahwo Ju yena. Ọ ta nọ: “Ẹgwọlọ udu mẹ gbe oware nọ mẹ be yare Ọghẹnẹ kẹ ae họ re a wo esiwo. Keme me bi se isẹri kẹ ae inọ a wo ajọwha Ọghẹnẹ ọgọ, rekọ a bi ru ei rọwokugbe eriariẹ egbagba ha.” (Rom 10:1, 2) Pọl ọ fodẹ oware nọ ọ gbẹ jẹ rọ ta usiuwoma na kẹ ahwo Ju ghele dede nọ a jẹ rọwo gaviezọ họ. “Ẹgwọlọ udu [riẹ]” o wọ riẹ ru onana. O jọ ẹgwọlọ riẹ inọ ahwo Ju jọ a re kurẹriẹ je wo esiwo. (Rom 11:13, 14) Ọ lẹ se Jihova inọ jọ o fiobọhọ kẹ ahwo Ju na jẹ ovuẹ Uvie na rehọ. Pọl ọ ta re nọ: “A wo ajọwha Ọghẹnẹ ọgọ.” Ọ jọ oma ahwo na ruẹ ewoma jọ. Ohwo nọ o wo emamọ eva ọ tẹ kpọ ajọwha riẹ rri iruo Ọghẹnẹ, o rẹ sai ru ei zihe ruọ Oleleikristi nọ o wo ọwhọ kẹ iruo Uvie na wọhọ Pọl ukọ na omariẹ. w18.05 13 ¶4; 15-16 ¶13-14

Mai kpobi ma rẹ daoma roro kpahe idhere nọ ma sae rọ tuduhọ inievo mai awọ. Pọl o kere se Ileleikristi nọ e jọ ahwo Hibru nọ: “Wha ru abọ nọ e rrọ otọ whrọze na ga je ru ighilawọ nọ e ga ha na ga, jẹ hai ru idhere nọ awọ rai ọ be nya liọ, re abọ-oma na nọ ọ ko na o gbe no ẹta ha, ukpoye, u ve kpo ruẹrẹhọ.” (Hib. 12:12, 13) Mai kpobi, makọ te emaha dede, ma rẹ sae rọ eme uduotahawọ mai bọ ohwohwo ga. Pọl o kere nọ: “Otẹrọnọ wha sae kẹ uduotahawọ jọ evaọ Kristi, kẹ omosasọ jọ fiki uyoyou, dhesẹ ọdawẹ kẹ ohwohwo, dhesẹ uvi uyoyou gbe ohrọ-oriọ, wha ru re me wo oghọghọ ziezi ẹkwoma oghẹrẹ ovona nọ wha re roro, uyoyou nọ wha re wo kẹ ohwohwo, okugbe ọvo nọ wha rẹ jọ, je wo iroro evo. Wha rehọ ẹwhọ hayo omorro ru oware ovo ho, rekọ avọ omaurokpotọ wha rri amọfa inọ a rro vi owhai, wha gwọlọ ewoma obọrai ọvo ho, rekọ ewoma amọfa re.”​—Fil. 2:1-4. w18.04 22 ¶10; 23 ¶12

Ẹjiroro nọ Jihova ọ rọ rehọ Jesu ta omai no igbo uzioraha gbe uwhu họ, re ma rọ uzuazọ mai mudhe “wọhọ erigbo Ọghẹnẹ.” Egagọ Ọghẹnẹ nọ ma rẹ rọ karo họ edhere nọ ọ mai woma nọ ma rẹ rọ rehọ ufuoma mai ruiruo. Onana u re ru nọ ma gbẹ rọ jọ erigbo kẹ isiuru akpọ na ha. (Gal. 5:16) Wọhọ oriruo, roro kpahe Noa avọ uviuwou riẹ. A jẹ rria akpọ nọ emuemu gbe ozighi ọ da fia. Ghele na, a roma kẹ eware nọ ahwo oke rai a je ru hu. Ẹvẹ a sai ro kru ẹgbakiete rai? A jẹ rọ oke rai ru eware nọ Jihova ọ ta kẹ ai nọ a ru, a jẹ bọ okọ, koko emu họ kẹ omarai gbe erao na, jẹ ta usiuwoma rọ vẹvẹ ahwo unu. “Noa o [ru] eware kpobi nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ e.” (Emu. 6:22) Eme o no rie ze? Noa avọ uviuwou riẹ a zọ evaọ okenọ Ọghẹnẹ ọ raha akpọ oke yena.​—Hib. 11:7. w18.04 10 ¶8; 11 ¶11-12

Orọnikọ egọmeti ọvo Setan avọ ikọ-imuomu riẹ a bi ro “su akpọ na soso thọ” họ, rekọ te egagọ erue gbe iruẹru ekiọthuọ akpọ na. (Evia. 12:9) Setan ọ be rọ egagọ erue wuhrẹ ahwo erue kpahe Ọghẹnẹ. U te no ere no, ọ be dawo edhere kpobi re ọ ruẹ nọ odẹ Ọghẹnẹ o thọrọ ahwo ẹro. (Jeri. 23:26, 27) Onana u su ahwo buobu nọ a wo emamọ eva thọ no, keme a bi roro nọ Ọghẹnẹ a be gọ kpakiyọ edhọ a be gọ. (1 Kọr. 10:20; 2 Kọr. 11:13-15) Setan ọ tẹ be jẹ rọ ekiọthuọ akpọ na wha erue haro. Wọhọ oriruo, a re ru ahwo roro nọ ohwo o te wo igho gbe eyerakpọ na buobu ọ rẹ rọ mai wo evawere. (Itẹ 18:11) Ahwo nọ a rọwo ọrue nana a rẹ rọ oke rai kpobi le “Efe” viukpọ oma nọ a rẹ rọ kẹ iruẹru egagọ Ọghẹnẹ. (Mat. 6:24) U ve ru nọ uyoyou nọ a wo kẹ eyerakpọ o rẹ rọ nwẹ umutho uyoyou nọ a wo kẹ Ọghẹnẹ.​—Mat. 13:22; 1 Jọn 2:15, 16. w18.05 23 ¶6-7