Akpe

Ma sae riẹ oware nọ o rrọ udu ahwo ho wọhọ Jihova avọ Jesu. Ghele na, ma rẹ sae daoma riẹ epanọ eware e rrọ ahwo oma gbe oware nọ a gwọlọ. (2 Kọr. 11:29) Ma rẹ jọ wọhọ ahwo akpọ nana nọ a vọ avọ oriobọ na ha, ukpoye ma rẹ daoma gaga re ma gbẹ “gwọlọ ewoma [obọmai] ọvo ho, rekọ ewoma amọfa re.” (Fil. 2:4) Ekpako ukoko o tubẹ mae gwọlọ nọ a re dhesẹ ororokẹ kẹ amọfa. A riẹ nọ a ti gu epanọ a ru te kẹ Jihova kpahe igodẹ riẹ nọ o mu họ ae obọ. (Hib. 13:17) Re ekpako na a sai fiobọhọ kẹ inievo ukoko na, o gwọlọ nọ a re wo ọdawẹ. Ẹvẹ ekpako a sai ro dhesẹ nọ a wo ororokẹ? Ọkpako ukoko nọ o wo ọdawẹ ọ rẹ raha oke kugbe inievo ukoko na. Ọ rẹ nọ ae enọ jẹ romatotọ gaviezọ kẹ ae. Onana o mae tubẹ roja nọ oniọvo jọ ọ tẹ gwọlọ ta oware nọ o be kẹe uye rekọ ẹme na ọ be bẹe ẹta. (Itẹ 20:5) Nọ ọkpako ọ tẹ be raha oke ziezi kugbe inievo na, u re ru nọ a re ro fievahọ iẹe, you rie, je wo usu okpekpe kugbei.​—Iruẹru 20:37. w19.03 17 ¶14-17

Edẹro nọ a re dhesẹ ọ wọhọ emamọ emu; nọ ahwo a te kuomagbe re iẹe ẹsiẹe ọ rẹ mae were. Nọ amọfa a te dhesẹ edẹro kẹ omai, eva e rẹ were omai. Epọvo na re, nọ ma te dhesẹ edẹro, u re ru eva were amọfa. Ohwo nọ ma yere ọ rẹ riẹ nọ emamọ oware nọ o ru kẹ omai hayo oware nọ ọ kẹ omai na o da omai ẹro. Onana u re ru nọ usu mai kugbe ohwo na o rẹ rọ ga vi epaọ anwẹdẹ. Ẹme nọ ma ta ro yere ohwo o rẹ were iẹe gaga wọhọ epanọ o rrọ ikere okpẹdẹ mai na. Dai roro epanọ apo igoru nọ a fihọ oware nọ a rọ isiliva ru o re wo erru te! O re gine woma kẹhẹ! Ẹvẹ o rẹ jọ owhẹ oma nọ ohwo jọ ọ tẹ kẹ owhẹ okẹ otiọye? Whaọ emamọ ẹme nọ whọ ta ro yere omọfa o re woma gaga, o rẹ jọ ghaghae kẹe wọhọ okẹ otiọye na. Roro kpahe onana: Apo nọ a rọ igoru ru ọ rẹ jọ ribri. Epọvo na re, emamọ ẹme nọ ma ta ro yere amọfa o rẹ were ae, yọ a rẹ kareghẹhọ iẹe ri fihọ. w19.02 15 ¶5-6

Nọ Adamu avọ Ivi a re ubi-ure eriariẹ ewoma gbe eyoma na, a rehọ ere dhesẹ vevẹ nọ, a fievahọ Jihova gbe izi riẹ hẹ. A dhesẹ nọ ae ọvo a gwọlọ jiroro kẹ omarai kpahe oware nọ u woma gbe onọ u yoma. Who rri oware nọ a kufiẹ! A fa obọdẹ usu nọ a wo kugbe Jihova. A ku uvẹ nọ a hae te rọ rria bẹdẹ bẹdẹ fiẹ, je ru nọ emọ rai a rọ reuku uzioraha gbe uwhu. (Rom 5:12) Muẹrohọ ohẹriẹ nọ o rrọ oware nọ Adamu avọ Ivi a ru gbe oware nọ ọwharọ obọ Ẹtiopia na o ru nọ Filip ọ ta usi uwoma kẹe. Oware nọ Jihova avọ Jesu a ru kẹ ọwharọ na o were riẹ te epanọ ọ rọ họ-ame ẹsiẹsiẹ. (Iruẹru 8:34-38) Nọ ma tẹ roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ jẹ họ-ame wọhọ epanọ ọwharọ na o ru na, ma be rọ ere dhesẹ vevẹ nọ, oware nọ Jihova avọ Jesu a ru kẹ omai o da omai ẹro fia. U re je dhesẹ nọ ma fievahọ Jihova je vuhumu nọ ọye o wo udu nọ ọ rẹ rọ vuẹ omai oware nọ u woma gbe onọ u yoma. w19.03 2 ¶1-2

Ẹvẹ idibo Ọghẹnẹ a re ro dhesẹ nọ a bi kru ẹgbakiete rai? Nọ a tẹ rọ eva rai kpobi you Jihova je bi ru oware nọ o rẹ were iẹe ẹsikpobi. Evaọ ẹvẹrẹ Hibru, ẹme na “ẹgbakiete” u dhesẹ epanọ oware o rẹ jọ gbagba, ababọ epe. Wọhọ oriruo, erao nọ a re ro dhe idhe kẹ Jihova e rẹ jọ ọkọkọ. (Izerẹ 22:21, 22) Uzi na o kuvẹ riẹ hẹ re a rehọ arao nọ owọ, ozọ, hayo ubiẹro jọ u no dhe idhe; yọ a rẹ rehọ arao nọ ọ be mọ dhe idhe gbe he. Jihova ọ gwọlọ nọ arao nọ a re ro dhe idhe ọ rẹ jọ kọkọ, sasasa, oware ovo u re noi hi. (Mal. 1:6-9) U gbe omai unu hu inọ Jihova ọ gwọlọ nọ ma rẹ kẹe oware nọ o rrọ kọkọ. Ma tẹ be dẹ oware, makọ ubi-ure, obe, hayo okwakwa iruo jọ, ma rẹ salọ onọ u wo ighogho hayo nọ uvumọ oware o thọ kugbe he. Ma rẹ gwọlọ onọ o rrọ kọkọ. Ere ọvona Jihova ọ gwọlọ nọ uyoyou nọ ma wo kẹe o rẹ jọ gbe inọ ọye ọvo ma rẹ talamu. w19.02 3 ¶3

Re ma sẹro udu mai, orọnikọ ma re si ei gbe re iroro iyoma e siẹe ba ẹro ọvo ho rekọ ma re rovie ei kẹ iroro iwoma. Evaọ okpẹwho oke anwae nọ ugbẹhẹ o wariẹ họ na. Orou-unuẹthẹ ọ rẹ kare ẹthẹ na nọ ọwegrẹ ọ tẹ be nyaze, rekọ u wo oke ofa nọ o re ro rovie ei re a sae wọ emu gbe emamọ eware efa ruọ okpẹwho na. A tẹ kare ethẹ na kufiẹ, ohọo u re kpe ahwo okpẹwho na whu. Epọvo na o gwọlọ nọ ma re rovie udu mai noke toke re iroro Ọghẹnẹ e sae ruọ ẹe eva. Iroro Jihova e da Ebaibol na fia, fikiere oke kpobi nọ ma se Ebaibol na, ma be kuvẹ re iroro Jihova e kpọ iroro gbe uruemu mai. Ẹvẹ ma sai ro wo erere ziezi no isase Ebaibol mai ze? Olẹ u wuzou gaga, u re fiobọhọ kẹ omai “ruẹ eware urirẹ” nọ e rrọ Ebaibol na vevẹ. (Ol. 119:18) O gwọlọ nọ ma re roro didi kpahe eware nọ ma se re. Nọ ma tẹ be hae lẹ, se Ebaibol na, je roro didi, ẹme Ọghẹnẹ o re te otọ “eva” mai, u ve ti je ru nọ iroro Jihova e te rọ were omai ziezi.​—Itẹ 4:20-22. w19.01 18 ¶14-15

Jihova ọ riẹ nọ ẹgba gbe uyero mai e rrọ epọvo na ha, fikiere o rẹ were iẹe gaga nọ ma tẹ be dawo ẹgba mai kpobi re ma dhe idhe ujiro kẹe. Roro kpahe oghẹrẹ idhe sa-sa erọ emọ Izrẹl nọ Jihova ọ jẹ hae jẹrehọ. Ahwo Izrẹl jọ a jẹ hae sae dẹ ogodẹ hayo ẹwe ro dhe idhe. Rekọ ohwo Izrẹl nọ ọ rrọ oyogbe ọ sae rehọ “irueruẹ eni ivẹ hayo ilekuku esese ivẹ” ro dhe idhe. Yọ otẹrọnọ ohwo jọ o wo ugho nọ ọ sae rọ dẹ evra ivẹ hẹ, ọ sae rehọ “abọvo abakpe owawọ emamọ eka nọ a wuhu” ze ro dhe idhe, yọ Jihova ọ rẹ jẹ idhe yena rehọ. (Izerẹ 5:7, 11) Eka e ghare tere he, rekọ Jihova o re rri idhe na ghaghae otẹrọnọ “emamọ eka” a ro dhe idhe na. Epọvo na Ọsẹ oyoyou mai na o re rri idhe mai nẹnẹ re. Nọ ma tẹ kuyo, o bi rẹro nọ mai kpobi ma re wo onaa ẹmeọta wọhọ Apọlọs ho hayo wo onaa ẹtẹzẹ wọhọ Pọl ho. (Iruẹru 18:24; 26:28) Oware nọ Jihova ọ gwọlọ kpobi họ, ma rẹ daoma kuyo wọhọ epanọ ẹgba mai o te. Kareghẹhọ ayeuku nọ ọ rọ ibiugho ivẹ ru unevaze. Jihova o rri rie ghaghae keme onọ o wo kpobi ọ rọ kẹ okẹ na.​—Luk 21:1-4. w19.01 8-9 ¶3-5

Nọ ma rrọ ilele Jesu na, ma rẹro nọ ahwo a ti mukpahe omai. Jesu ọ ta nọ a ti kpokpo ilele riẹ gaga evaọ edẹ urere na. (Mat. 24:9; Jọn 15:20) Eruẹaruẹ Aizaya e ta nọ, ewegrẹ mai a te rọ ekwakwa ẹmo sa-sa họre omai orọnikọ omukpahọ ọvo ho. Eware jọ nọ e rrọ usu ekwakwa ẹmo nọ a te rọ họre omai na họ, eviẹhọ, erue, gbe olahiẹ ogaga. (Mat. 5:11) Jihova ọ te whaha ewegrẹ mai hi nọ a gbẹ rọ rehọ ekwakwa nana fi omai ẹmo ho. (Ẹf. 6:12; Evia. 12:17) Rekọ u du gwọlọ nọ ozọ u mu omai hi. Jihova ọ ta nọ “ekuakua ẹmo ọvo” nọ a gale vi owhai ‘nọ i re wo iruo e rrọ họ.’ (Aiz. 54:17) Wọhọ epanọ igbẹhẹ uwou e rẹ thọ omai nọ oso avọ okpofou e tẹ be raha eware na, ere Jihova ọ rẹ thọ omai no “ofou otu nọ ọ kare ohrọ na.” (Aiz. 25:4, 5) Ewegrẹ mai a te sai ru oware ovo nọ o te wha ọraha ebẹdẹ se omai hi. (Aiz. 65:17) Ewegrẹ idibo Ọghẹnẹ kpobi “a rẹ te jọ wọhọ oware ufofe, a ve ti vru.”​—Aiz. 41:11, 12. w19.01 6-7 ¶13-16

Whẹ uzoge, ufuoma o rẹ were Jihova, yọ ọ ma omai re ufuoma o hae were omai re. Rekọ evaọ oke ovona ọ gwọlọ nọ whọ rọ ufuoma nọ who wo ruiruo avọ areghẹ, yọ onana o rẹ thọ owhẹ. Ẹsejọhọ whọ riẹ amọfa nọ a re rri ifoto ẹbẹba, nọ i re bru igberẹ, nọ i re wobọ evaọ arozaha nọ i re fi uzuazọ rai họ ọza, rehọ imu egaga, hayo da idi vrẹ oma. Avro ọ riẹ hẹ, oma o sae were ae omoke jọ nọ a te bi ru eware nana. Rekọ ẹsibuobu okpẹtu o re te ai, wọhọ eyao sa-sa, ekpehre uruemu nọ o rẹ reria ae obọ, hayo uwhu dede. (Gal. 6:7, 8) Ufuoma nọ a bi roro nọ a wo na yọ eviẹhọ gheghe. (Tait. 3:3) Evaọ abọdekọ riẹ, bro ahwo whọ riẹ inọ a kie ẹyao fikinọ a bi ru lele oware nọ Ebaibol ọ ta? O rrọ vevẹ nọ ẹmeoyo kẹ Jihova o rẹ kẹ omakpokpọ gbe uvi ufuoma. (Ol. 19:7-11) U te no ere no, whọ tẹ rọ ufuoma ra ruiruo rọwokugbe izi Ọghẹnẹ, yọ who bi dhesẹ kẹ Ọghẹnẹ gbe ọsẹgboni ra nọ a sai fievahọ owhẹ jẹ kẹ owhẹ uvẹ ru eware efa nọ i fo.​—Rom 8:21. w18.12 22-23 ¶16-17

Uzioraha Adamu o wha inwene jọ ze. Ọjọ rai họ uwhu, onọ o rẹ sai kpomahọ orọo. Ma sae ruẹ oyena vevẹ evaọ ẹme nọ Pọl ukọ na o kere oke nọ ọ ta nọ Ileleikristi a gbẹ rrọ otọ Uzi Mosis na ha. Ọ ta vevẹ nọ ọzae hayo aye o te whu yọ orọo rai u kuhọ no, gbe inọ ọnọ ọ rrọ uzuazọ na ọ sae wariẹ rọo. (Rom 7:1-3) Uzi nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ orẹwho Izrẹl o ta kpahe eware buobu nọ i kiekpahe orọo. Uzi na u kuvẹ nọ ọzae ọ sai wo vrẹ aye ọvo, yọ ezae i je tube ru ere no vẹre taure Ọghẹnẹ ọ tẹ te kẹ ahwo Izrẹl Uzi Mosis na. Rekọ u wo izi nọ a fihọ kẹ enọ i wo vrẹ aye ọvo, re a siọ eyae gbe emọ rai ba ẹlahiẹ. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ ọzae nọ ọ rrọ ohwo Izrẹl ọ rehọ ọrigbo re ọ jọ aye riẹ, ọ jẹ rehọ aye ọfa tu ei, o re ru ẹgwọlọ aye ọsosuọ na gba evaọ ofẹ emu, iwu, gbe owezẹ ọzae-avọ-aye wọhọ epaọ anwẹdẹ. Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ọzae na ọ rẹ rẹrote aye na je ru ẹgwọlọ riẹ kẹe. (Ọny. 21:9, 10) Ma rrọ otọ Uzi na ha, rekọ ma sae jọ Uzi na ruẹ oghẹrẹ nọ Jihova o rri orọo ghare te. Kọ oyena u gbe fiobọhọ kẹ owhẹ ruẹ nọ who re rri orọo ghaghae re? w18.12 10 ¶3; 11 ¶5-6

Nọ Habakuk ọ ta oware nọ o be kẹe uye gbe awa-ọruọ riẹ kẹ Jihova no, o wọhọ nọ o te je roro kpahe oware nọ Jihova o ti ru kpahe onana. Jihova, Ọsẹ oyoyou nọ o wo ọdawẹ gaga na ọ whọku ei hi inọ ọ ta eme itieye keleme. Jihova ọ riẹ nọ edada nọ e jọ Habakuk udu e wọ riẹ ta eme nana. Kẹsena Jihova ọ tẹ vuẹ iẹe oware nọ o te via kẹ ahwo Ju aghẹmeeyo na kẹlena evaọ obaro. O sae jọnọ Habakuk họ ohwo ọsosuọ nọ Jihova ọ vuẹ nọ ọ te raha ahwo yoma na no kẹle. Jihova o ru Habakuk riẹ nọ o ti ru oware jọ kpahe ẹbẹbẹ nọ ọ jotọ na. Oke nọ Jihova ọ te rọ raha oge omuomu yena nọ ọ vọ avọ ozighi na o kẹle no. “Eva edẹ ra” nọ Jihova ọ ta na, u dhesẹ nọ ọraha na o ti te ai evaọ oke uzuazọ ọruẹaro na hayo oge riẹ. Orọnọ uyo nọ Habakuk o je rẹro riẹ oye Jihova ọ kẹ riẹ na ha. Uyo na o vọ riẹ eva vievie he. Ẹme nọ Jihova ọ ta kẹe na u dhesẹ nọ uye u ti vihọ evaọ Juda soso. w18.11 15 ¶7-8

Ẹvẹ who bi rri oghoghẹrẹ ahwo sa-sa nọ a re riẹ uzẹme na ha? Dede nọ Pọl ukọ na ọ jẹ hai kpohọ isinagọgo hayo iwou-egagọ nyae gwọlọ ahwo nọ a riẹ umutho eware jọ no kpahe Ọghẹnẹ, orọnikọ ahwo Ju ọvo ọ ta usiuwoma kẹ hẹ. Wọhọ oriruo, evaọ erẹ usiuwoma ota ọsosuọ Pọl, ahwo Likonia a rri rie avọ Banabas wọhọ ahwo oghẹrẹsa, inọ ae yọ eghẹnẹ rai nọ a re se Zẹus gbe Hẹmis nọ i zihe oma ruọ ahwo. Kọ onana o lẹliẹ Pọl avọ Banabas ru oma oruoro? Kọ eva e were rai inọ ahwo nana a se rai gbe ahwo, inọ a wọhọ enọ i kpokpo i rai evaọ ikpewho ivẹ nọ a no ze na ha? Kọ a roro nọ ọghọ nana o te lẹliẹ amọfa buobu gaviezọ kẹ usiuwoma na? Kakaka! A dhesẹ epanọ onana o kẹ rai uye te nọ a bẹre iwu rai jẹ la ruọ udevie ogbotu na bi bo nọ: “Fikieme wha bi ro ru onana? Mai yọ ahwo-akpọ gheghe nọ a gba ha wọhọ owhai re.”​—Iruẹru 14:8-15. w18.09 5 ¶8-9

Re ma sae dẹ uzẹme na je ru lele izi Ebaibol evaọ uzuazọ mai, u re no omai eva ze re ma ru inwene nọ o gwọlọ evaọ eriwo gbe uruemu mai. Pita o kere kpahe enwene nana nọ: “Wọhọ emọ nọ i bi yoẹme, wha gbẹ kuvẹ hẹ re isiuru nọ wha wo vẹre evaọ okenọ wha jọ igbori e kpọ owhai, rekọ . . . whai omarai wha jọ ọrẹri evaọ uruemu rai kpobi.” (1 Pita 1:14, 15) Re ahwo nọ a jọ okpẹwho Kọrint nọ o gbeku gaga na a sae dẹ uzẹme na, o gwọlọ nọ a re ru inwene ilogbo evaọ uzuazọ rai. Epọvo na, re ahwo buobu a sae dẹ uzẹme na nẹnẹ, a daoma siobọno iruemu sa-sa nọ Ọghẹnẹ o mukpahe. Pita ọ kareghẹhọ Ileleikristi oke riẹ re inọ: “Oke nọ o vrẹ no nọ wha je ro ru oreva erẹwho na u te, nọ wha je zue evaọ iruemu nọ i fo ho nọ a re ru ababọ omovuọ, wo isiuru egaga kẹ oware uyoma, jẹ da idi vrẹta, ru ehaa nọ a rẹ jọ ru eware odode, ehaa idieda, gbe edhọgọ etọtọ.”​—1 Pita 4:3. w18.11 6 ¶13

Ẹvẹ ma sae rọ riẹ ahwo nọ a “wo emamọ eva nọ e gwọlọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ”? Wọhọ epanọ o jọ evaọ ukpe udhusoi ọsosuọ, edhere ọvuọvo nọ ma sae rọ gwọlọ ahwo nana họ, usi uwoma nọ ma rẹ ta. Fikiere, ma re ru oware nọ Jesu ọ ta kẹ omai inọ: “Evaọ ẹwho hayo iwhre kpobi nọ wha te, wha jariẹ gwọlọ ọnọ o te.” (Mat. 10:11) O rọ irẹro mai hi inọ ahwo nọ a wo emamọ eva ha, ahwo omorro hayo otu nọ o wo isiuru kpahe ẹme Ọghẹnẹ hẹ a gaviezọ kẹ ovuẹ mai. Ahwo nọ a wo emamọ eva, omaurokpotọ gbe otu nọ ohọo uzẹme na u bi kpe ma be gwọlọ. Ma sae rọ onana dhesẹ oware nọ o rẹ sae jọnọ Jesu o ru evaọ okenọ ọ jọ ekapenta, ẹsejọhọ ọ jẹ hae gwọlọ uzedhe ure nọ u fo nọ o re ro ru ekpala, ethẹ uwou, ewhowha hayo eware itieye efa. Nọ ọ tẹ ruẹ ure utioye no, ọ vẹ wọ ẹkpẹti iruo riẹ jẹ rehọ onaa riẹ ru oware nọ ọ gwọlọ na. Ere ọvona ma re ru re nọ ma be gwọlọ nọ ahwo nọ a wo emamọ eva a zihe ruọ ilele Jesu na.​—Mat. 28:19, 20. w18.10 12 ¶3-4

Filip ọtausiuwoma na ọ jọ emamọ oriruo ohwo nọ ọ tẹrovi odibọgba riẹ dede nọ eware i nwene kẹe. Ukpokpoma u du lahwe evaọ Jerusalẹm nọ a kpe Stivin no. Oke yena yọ Filip ọ jẹ reawere iruo ekpokpọ jọ nọ a kẹ riẹ. (Iruẹru 6:1-6) Rekọ nọ ilele Kristi a vahabọ no, Filip ọ rọ abọ mu oma ha. Ọ nyae ta usi uwoma evaọ Sameria, okpẹwho nọ usiuwoma u ri te ziezi hi. (Mat. 10:5; Iruẹru 8:1) U no Filip eva ze nọ o re kpohọ oria kpobi nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ kpọ riẹ nya, re Jihova ọ rehọ iẹe ru iruo evaọ ekwotọ ekpokpọ. O wọhọ nọ oghẹrẹ nọ o je ro lele ahwo Sameria nọ ahwo Ju a jẹ hai rri vo na ta ẹme o were rai gaga. Agbẹta nọ ogbotu ahwo na buobu a jẹ rọ “romatotọ jẹ kezọ” kẹe na! (Iruẹru 8:6-8) Filip ọ tẹrovi odibọgba riẹ, yọ Jihova ọ ghale riẹ avọ uviuwou riẹ.​—Iruẹru 21:8, 9. w18.10 30 ¶14-16

Okejọ nọ Jesu ọ jọ ubrotọ Dẹkapọlis, ahwo a tẹ rọ “ọzae jọ nọ o diezọ nọ uleliutagha o rrọ ẹrọo riẹ” bru ei ze. (Mak 7:31-35) Jesu o siwi ọzae na evaọ udevie ogbotu na ha, ukpoye, ọ “rehọ ọzae na ruọ akotọ” nyai siwi ei. Fikieme o ro ru ere? Ẹsejọhọ ẹyao ọzae na u ru nọ oma o jẹ rọ vuọ ẹe evaọ udevie ahwo. O sae jọnọ Jesu o muẹrohọ onana, fikiere ọ tẹ nyai siwi ei evaọ oria nọ ahwo a rrọ họ. Nẹnẹ, ma rẹ sai ru iruo igbunu hu. Rekọ ma rẹ sai dhesẹ ororokẹ rọkẹ ibe Ileleikristi mai jẹ daezọ ẹgwọlọ rai. Jesu o wo otoriẹ epanọ ẹyao ọzae na ọ jariẹ oma je yerikugbei avọ ororokẹ. Mai omamai, ma re dhesẹ ororokẹ rọkẹ enọ e kpako no gbe enọ oma o ga te he. Orọnikọ eware nọ a rẹ riẹ ru ziezi a re ro vuhu ukoko Ileleikristi na ha, ukpoye kọ uyoyou. (Jọn 13:34, 35) Uyoyou yena o rẹ wọ omai daoma mai kpobi re ma ruẹ nọ ma fiobọhọ kẹ enọ e kpako no gbe enọ oma o ga te he, re a sai kpohọ iwuhrẹ gbe usiuwoma ota. Ma re fiobọhọ kẹ ae o tẹ make rọnọ onọ a be sai ru u tulo ho.​—Mat. 13:23. w18.09 29-30 ¶7-8

Odibo Jihova kpobi ọ rrọ ghaghae gaga kẹe avọ Jesu, ọnọ ọ rọ uzuazọ riẹ dhidhe ẹtanigbo kẹ omai na. (Gal. 2:20) Ma you inievo emezae gbe emetẹ mai gaga. Yọ ma gwọlọ rọ edhere oyoyou fiobọhọ kẹ ae. Re ma sai fiobọhọ kẹ ai wo omosasọ ẹsikpobi, “joma hai ru eware nọ e rẹ wha udhedhẹ ze gbe eware nọ e rẹ bọ ohwohwo ga.” (Rom 14:19) Ma be rọ ọwhọ rẹro Aparadase nọ ma te jọ ruẹ oware ovo nọ o rẹ lẹliẹ akpọ vẹso omai hi! Ẹyao ọ gbẹ te jọ họ, yọ ẹmo, uwhu nọ ma reuku riẹ, ukpokpoma, ẹwhọ uviuwou, gbe eware nọ ma gwọlọ nọ i bi te omai obọ họ e gbẹ te jọ họ. Nọ esuo odu-ikpe na o te kuhọ no, yọ ahwo-akpọ a gba kiete no. Enọ i fi odawọ urere na kparobọ a ve ti zihe ruọ emọ Jihova Ọghẹnẹ evaọ otọakpọ je ti wo “ufuoma oruaro ọrọ emọ Ọghẹnẹ.” (Rom 8:21) Joma gbe dhesẹ uyoyou nọ o rẹ bọ amọfa ga je fiobọhọ kẹ ohwohwo wo eghale nana nọ e te kẹ evawere nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ na. w18.09 14 ¶10; 16 ¶18

Orọnikọ ma te se obe ukoko na jọ hayo kpoka họ iyo enọ na no ọvo họ ewuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ hẹ. Ma te bi wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ, ma re roro kpahe oware nọ uzoẹme na o be vuẹ omai kpahe Jihova, idhere riẹ, gbe iroro riẹ. Ma rẹ daoma wo otoriẹ oware nọ o soriẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ta nọ ma koko uzi jọ gbe oware nọ o ro mukpahe oware jọ. Ma re je roro kpahe inwene nọ o gwọlọ nọ ma re ru evaọ uzuazọ gbe iroro mai. Dede nọ ma te nwane ruẹ enana kpobi evaọ uzoẹme uwuhrẹ kpobi hi, ma ti wo erere nọ ma tẹ rehọ oke roro kpahe oware nọ ma bi se. O rẹ tubẹ gwọlọ nọ ma rehọ ubro oke nọ ma bi ro ru uwuhrẹ na roro didi kpahe eware nọ ma se. (1 Tim. 4:15) Ma te bi roro didi kpahe ẹme Ọghẹnẹ ẹsikpobi, ma re “wo imuẹro” inọ iroro Jihova e ginẹ gba kiete. Ma ve ti mu eware họ erri wọhọ epanọ o bi rri rai, jẹ rọwo kugbe eriwo riẹ. Onana u dhesẹ nọ ma ‘nwene iroro mai’ no, ma te wo iroro ekpokpọ. (Rom 12:2) Ẹmẹrera na, ma ve ti wo ọkpọ iroro Jihova. w18.11 24 ¶5-6

Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, Pọl ukọ na o se omariẹ gbe egbẹnya riẹ jọ “ibe iruiruo Ọghẹnẹ” fikinọ a be gbẹ kọ je ku ame ku ibi Uvie na. (1 Kọr. 3:6) Ma rẹ sae jọ “ibe iruiruo Ọghẹnẹ” nẹnẹ re nọ ma tẹ be rọ oke, eyero, gbe ẹgba mai ru iruo usi uwoma ota nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai na! Ọghọ riẹ ọ rro kẹhẹ! Ma tẹ be rọ oke gbe ẹgba mai ru iruo usiuwoma ota na, u re ru omai wo oghọghọ ulogbo. Inievo buobu nọ a wuhrẹ obe kugbe ahwo nọ i wo ẹnyaharo ziezi no a rẹ vuẹ owhẹ nọ, a rẹ ruẹ obọ oware nọ o kẹ evawere tei hi. Eva e rẹ were Oleleikristi gaga nọ ọ tẹ ta usiuwoma kẹ ohwo, nọ ibiaro ohwo na i te rovie kpahe uwuhrẹ jọ nọ o bi rri thọ anwẹdẹ, nọ o je dede uzẹme na rehọ, ru inwene evaọ uzuazọ riẹ, jẹ be vuẹ amọfa eware nọ o bi wuhrẹ. Jesu ọ ghọghọ gaga re evaọ okenọ ilele udhosa-gbikpe nọ o vi kpohọ usiuwoma ota a “zihe ze avọ oghọghọ” fiki emamọ iyẹrẹ nọ a rọ ẹro ruẹ.​—Luk 10:17-21. w18.08 20 ¶11-12

O rẹ sae wha ẹbẹbẹ ze nọ ma tẹ be rẹroso otoriẹ omobọ mai vrẹta. O rẹ sai ru nọ ma re ro roro nọ ma rẹ riẹ otọ oware, ababọ ẹkiẹ nọ ma rẹ kiẹ gwọlọ uzẹme oware na gbagba tao. Ofariẹ, o rẹ sae jọ bẹbẹ kẹ omai re ma riẹ uzẹme oware gbagba nọ ma te wo ẹbẹbẹ kugbe oniọvo jọ evaọ ukoko na. Ma tẹ be hai roro kpahe ẹbẹbẹ nana, u ti ru nọ ma ti ro viẹro ku oniọvo mai. U ve ti ru nọ ma rẹ rọ nwane rọwo nọ ma te yo ẹme oyoma jọ nọ a ta kpahe oniọvo na. Eme ma wuhrẹ no onana ze? Ẹgo nọ ma re fihọ eva kpahe inievo mai o rẹ sai ru omai rọwo fihọ oware nọ ma roma totọ kiẹ via gbagba ha. (1 Tim. 6:4, 5) Ma rẹ sae whaha onana nọ ma te si ẹgo gbe ihri-eriọ kpobi neva. Ajọ ma hae kareghẹhọ nọ re ma you inievo mai nevaze jẹ hae rọvrẹ ae họ owha-iruo nọ u te omai, orọnikọ ma rẹ re ai ihri hayo wo ẹgo heva kpahe ae he.​—Kọl. 3:12-14. w18.08 6 ¶15; 7 ¶18

Jihova họ ọnọ o wo ahwo-akpọ kpobi keme ọye ọ ma rai. (Ol. 100:3; Evia. 4:11) Ghele na, notọ avọ otọ ze, Ọghẹnẹ ọ be hae salọ utu ahwo jọ kẹ omariẹ nọ e rrọ ahwo oghẹrẹsa kẹe. Wọhọ oriruo, Olezi avọ 135 o ta nọ ahwo Izrẹl evaọ oke anwae nọ e jẹ gọ Jihova yọ okwakwa “obọ riẹ.” (Ol. 135:4) Ofariẹ, obe Hosia o ta nọ evaọ obaro ahwo jọ nọ a rrọ ahwo Izrẹl he a ti zihe ruọ ahwo Jihova. (Hos. 2:23) Eruẹaruẹ Hosia na i rugba evaọ okenọ Jihova ọ salọ ahwo nọ a rrọ ahwo Ju hu re a jọ usu enọ i ti lele Kristi su. (Iruẹru 10:45; Rom 9:23-26) “Orẹwho ọrẹri” nana yọ “okwakwa obọdẹ” Jihova evaọ edhere oghẹrẹsa, a rọ ẹzi ọfuafo ro wholo enọ e rrọ eva riẹ jẹ salọ ae kẹ uzuazọ evaọ obọ odhiwu. (1 Pita 2:9, 10) Kọ ẹvẹ kpahe ogbotu obuobu ọrọ Ileleikristi uzẹme nẹnẹ nọ i wo ẹruore uzuazọ evaọ otọakpọ? Jihova o se rai “ahwo” riẹ re gbe enọ ọ ‘salọ.’​—Aiz. 65:22. w18.07 22 ¶1-2

Ileleikristi uzẹme a be rọ aro kele Kristi, ọnọ o fi emamọ oriruo ọghoruo hotọ kẹ ahwo-akpọ. (Mat. 20:28) O gwọlọ nọ mai kpobi ma rẹ nọ omamai nọ, ‘Kọ mẹ sae rọ aro kele oriruo Jesu vi epaọ anwẹdẹ kpobi?’ (1 Pita 2:21) Ma tẹ be hai wo isiuru kpahe amọfa jẹ gwọlọ idhere nọ ma re ro fiobọhọ kẹ ae yọ ma be rọ aro kele Jihova avọ Jesu, yọ onana u ti ru eva were Jihova. Ẹhẹ, Jesu o ru rie vẹ evaọ ọtadhesẹ riẹ ọrọ ọzae obọ Sameria nọ o fiobọhọ kẹ ohwo nọ igbulegbu e nwoma na, inọ o rẹro nọ ilele riẹ a re fiobọhọ kẹ amọfa, makọ ahwo nọ a no uyẹ ofa ze dede. (Luk 10:29-37) Kọ whọ kareghẹhọ onọ nọ o lẹliẹ Jesu kẹ ọtadhesẹ ọzae obọ Sameria nọ o fiobọhọ kẹ ohwo nọ igbulegbu e nwoma na? Ohwo Ju jọ ọ nọ riẹ inọ: “Ono ọ ginẹ rrọ ọrivẹ mẹ?” Uyo Jesu na u dhesẹ nọ, re Ọghẹnẹ ọ sae jẹ omai rehọ, o gwọlọ nọ u re no omai eva ze re ma hai ruọghọ kẹ amọfa wọhọ epanọ ohwo Sameria na o ru na. w18.08 19 ¶5-6

Kọ Jihova o gbe je muẹrohọ Meri nọ ọ jẹ nabe rẹrote Ọmọ Ọghẹnẹ jẹ be yọrọ iẹe na? Ee. Ọghẹnẹ o ru nọ a ro kere eware nọ Meri o ru avọ eme nọ ọ ta fihọ Ebaibol na. Uvẹ o jọ kẹ Meri nọ o re ro lele Jesu no oria ruọ oria ha evaọ ikpe esa gbe ubro nọ Jesu o je ro ru iruo odibọgba riẹ na. O sae jọ nọ fikinọ ọ jọ aye-uku, o gba riẹ họ nọ Nazarẹt ọ rẹ jọ. Rekọ, dede nọ o wo uvẹ-ọghọ nọ ọ rọ ruẹ eware buobu hu, ọ sae jọ kugbe Jesu evaọ oke uwhu riẹ. (Jọn 19:26) Rekọ uwhremu na, ọ jọ kugbe ilele na evaọ Jerusalẹm bẹsenọ ẹdẹ Pẹntikọst nọ a ro ku ẹzi ọfuafo ku ai u ro te. (Iruẹru 1:13, 14) O sae jọ nọ a rọ ẹzi wholo iei gbe amọfa nọ a jariẹ ẹdẹ yena. O tẹ rrọ ere, u dhesẹ nọ a kẹ riẹ uvẹ nọ ọ te rọ jọ obọ odhiwu kugbe Jesu bẹdẹ bẹdẹ. Rri edhere emamọ nọ Ọghẹnẹ o ro dhesẹ nọ o muẹrohọ iruo iwoma riẹ! w18.07 9 ¶11; 10 ¶14

Evaọ etoke odibọgba Jesu, o wuhrẹ ilele riẹ ugogo eware jọ nọ i fiobọhọ kẹ ai riẹ ebẹbẹ nọ i re no oghẹrẹ owojẹ sa-sa ze. Wọhọ oriruo, o wuhrẹ i rai nọ ẹgo nọ a re fihọ eva o rẹ sae wha ozighi ze, yọ isiuru nọ e vrẹta e rẹ sae wha ẹnwa-obro ze. (Mat. 5:21, 22, 27, 28) Re ma sai wo obroziẹ-iroro nọ a wuhrẹ ziezi, ma rẹ kuvẹ re ehri-izi Ebaibol e kpọ owojẹ mai jẹ rọ ere wha orro se Ọghẹnẹ. Evaọ iyero jọ, Ileleikristi ivẹ nọ e rehọ Ebaibol wuhrẹ obroziẹ-iroro rai no a sae jiroro nọ i wo ohẹriẹ no ohwohwo gaga. Joma rehọ udi nọ u re mu kẹ oriruo onana. Ebaibol na o mukpahe umutho udi nọ a rẹ da ha. Dede na, o kẹ unuovẹvẹ kpahe idi nọ ohwo ọ rẹ da buobu, gbe idi nọ a rẹ da vroma. (Itẹ 20:1; 1 Tim. 3:8) Kọ onana u dhesẹ nọ Oleleikristi ọ tẹ da umutho udi yọ ọ riẹ ru no, u gbe wo eware efa nọ o re roro kpahe he? Ijo. O sae jọnọ o te ru onana obroziẹ-iroro riẹ o ti brukpei hi, rekọ o gwọlọ nọ o re roro kpahe obroziẹ-iroro amọfa re. w18.06 18 ¶10-11

Jesu ọ vẹvẹ ilele riẹ unu gaga inọ a kẹnoma kẹ iwuhrẹ hayo ẹvi nọ ahwo Farisi, ahwo Sadusi gbe utu Herọd a be wha haro. (Mat. 16:6, 12) Nọ ahwo Ju a gwọlọ epanọ a rẹ rọ rehọ Jesu mu ovie no ẹsiẹe ọ rọ kẹ ilele riẹ unuovẹvẹ nana. Nọ a tẹ be gwa egagọ kugbe egọmeti, ozighi ọ rẹ siọ oma ba ẹrọvia ha. Jesu o wuhrẹ ilele riẹ nọ a whoma họ abọ ọvo ho evaọ ẹme isuẹsu. Onana yọ oware jọ nọ o soriẹ nọ izerẹ na gbe ahwo Farisi a rọ gwọlọ nọ a re kpe Jesu no. A rri nọ Jesu o bi ti mi ai ọkwa evaọ ofẹ egagọ gbe isuẹsu rai. A jẹ ta nọ: “Ma te vu ei wa re o gbe ru eware nana, ahwo na kpobi a ti fi ẹrọwọ họ iẹe, ahwo Rom a vẹ te nyaze a vẹ rehọ etẹmpol mai gbe orẹwho mai no.” (Jọn 11:48) Fikiere, Kayafas nọ ọ jọ Ozerẹ Okpehru ọ tẹ kobaro evaọ omaa nọ a gwọlọ ro kpe Jesu no.​—Jọn 11:49-53; 18:14. w18.06 6 ¶12-13

Oware jọ nọ Setan ọ be rọ lẹliẹ ahwo họ họ, isiuru kpahe eware nọ i wobọ kugbe iruẹru imizi. Ẹdhọ ọ be rọ egagọ erue gbe aruọzaha omawere ru ahwo buobu wo isiuru kpahe idhivẹri nẹnẹ. A be hae jọ isinima, erozaha ekọmputa, gbe eware ẹkeriotọ efa dhesẹ iruẹru imizi wọhọ oware nọ o rẹ kẹ omaweromẹ. Ẹvẹ ma sae rọ whaha agbefẹ nana? Ajọ ma roro ho inọ ukoko Ọghẹnẹ o te roma totọ kele oghẹrẹ erozaha omaweromẹ kpobi nọ ma rẹ roma kẹ gbe enọ ma rẹ kẹnoma kẹ. O gwọlọ nọ mai omomọvo ọ rẹ rọ ehri-izi Ebaibol wuhrẹ obruoziẹ-iroro riẹ. (Hib. 5:14) Ma te jiroro nọ i fo otẹrọnọ ma ru lele ohrẹ Pọl ukọ na nọ o rrọ oria ikere inẹnẹ na. Ma rẹ sae nọ omamai nọ: ‘Kọ mẹ te salọ eware arozaha hayo ẹkeriotọ omawere nọ i ti ru omẹ jọ wọhọ ohwo eviẹhọ? Kọ eme emọ-uwuhrẹ Ebaibol mẹ a ti roro nọ a tẹ ruẹ eware ẹkeriotọ omawere nọ mẹ salọ?’ Nọ oware nọ ma be hai wuhrẹ amọfa gbe onọ ma bi ru e tẹ rọwokugbe, o te jọ bẹbẹ re ma kie ẹta Setan.​—1 Jọn 3:18. w18.05 25 ¶13

Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Pọl? Orọ ọsosuọ, ajọ o hae were omai inọ ma rẹ nyae ta usiuwoma kẹ “ahwo kpobi nọ a wo emamọ eva nọ e gwọlọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” Orọ avivẹ, ma rẹ lẹ se Jihova nọ o rovie udu ahwo nọ a wo emamọ eva re usiuwoma na o ruẹsi te ai udu. (Iruẹru 13:48; 16:14) Oniọvo nọ a re se Silvana nọ ọ rrọ ọkobaro te enwenọ ikpe ọgba no ọ ta nọ, “Taure me te ti kpohọ uwou ohwo kẹ usiuwoma ota evaọ ẹkwotọ mai, mẹ rẹ kake lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ omẹ wo eriwo owoma.” Ma rẹ jẹ lẹ se Ọghẹnẹ nọ ọ rehọ ukọ-odhiwu riẹ kpọ omai bru ahwo nọ a wo emamọ eva. (Mat. 10:11-13; Evia. 14:6) Robert nọ ọ rrọ ọkobaro vrẹ ikpe ọgba no ọ ta nọ, “O rẹ kẹ omawere gaga nọ mẹ tẹ kareghẹhọ nọ mẹ rrọ usiuwoma ota kugbe ikọ-odhiwu nọ e riẹ oware nọ o be via evaọ uzuazọ ahwo nọ mẹ be ta usiuwoma kẹ.” Orọ avesa, ma rẹ daoma ruẹ oware uwoma jọ evaọ oma ahwo nọ ma be ta usiuwoma kẹ. Ọkpako ukoko nọ a re se Carl ọ ta nọ, “Mẹ rẹ jọ oma ohwo rri gwọlọ oka nọ u dhesẹ nọ o wo emamọ eva, wọhọ ehwẹ, ovao nọ o rrọ sasasa hayo enọ nọ i no udu ze.” Ẹhẹ, ma rẹ sae rọ ithihakọ mọ ibi wọhọ Pọl ukọ na. w18.05 15 ¶13; 16 ¶15

O rẹ kẹ omai uduotahawọ nọ ma te yo nọ ahwo nọ ma fiobọhọ kẹ evaọ okenọ u kpemu, a kruga ziezi evaọ ukoko na. Ere o jọ kẹ Jọn ukọ na, o kere nọ: “Oware ofa nọ o rẹ kẹ omẹ oghọghọ vi onana o rrọ họ: re me yo nọ emọ mẹ a gbẹ be nya evaọ uzẹme na.” (3 Jọn 4) Ekobaro buobu a riẹ epanọ eva e rẹ were ae te nọ a te yo nọ ahwo jọ nọ a fiobọhọ kẹ wuhrẹ uzẹme na, a kruga ziezi, yọ ejọ e tubẹ rrọ ekobaro. Ma tẹ kareghẹhọ ọkobaro nọ udu u whrehe no kpahe iruo nọ o ru evaọ okenọ u kpemu, o rẹ sae kẹe omosasọ. Esẹro okogho buobu avọ eyae rai a ta nọ o rẹ kẹ ae uduotahawọ gaga nọ inievo ukoko nọ a weze kpohọ a te dhesẹ edẹro kẹ iruo rai, o tẹ make rọnọ ẹmẹme kpẹkpẹe a kere rọ vuẹ ae onana. Epọvo na o rẹ jọ re nọ ma te yere ekpako ukoko, imishọnare, ekobaro, gbe inievo nọ i bi ru iruo evaọ Ebẹtẹle rọkẹ iruo iwoma rai. w18.04 23 ¶14-15

Solomọn o koko uzi yena ha, eyae riẹ i te ti bu te egba ihrẹ (700). Ọ tẹ jẹ rehọ ese nọ i bu te egba esa (300) ziọ uwou riẹ. (1 Iv. 11:3) Eyae riẹ buobu e jọ ahwo Izrẹl he, a jẹ gọ eghẹnẹ erue. Fikiere, Solomọn ọ thọ uzi Ọghẹnẹ ọfa nọ o ta nọ a rẹ rehọ eyae orẹwho ofa ha. (Izie. 7:3, 4) Ẹmẹrera nọ Solomọn ọ jẹ rọ raha uzi Jihova na u te ti ru ei raha uzi ulogbo. Solomọn ọ bọ agbada-idhe kẹ ọghẹnẹ-aye nọ a re se Ashtorẹt jẹ bọ agbada-idhe ọfa kẹ ọghẹnẹ nọ a re se Kimọsh, yọ ẹsejọhọ ọ bọ efa. Ọ tẹ jọ etẹe kuomagbe eyae riẹ gọ edhọ. Mai tube yoma na, ugbehru nọ ọ bọ egbada-idhe eghẹnẹ yena fihọ o nwane rrọ aro Jerusalẹm nọ ọ bọ etẹmpol Jihova fihọ na. (1 Iv. 11:5-8; 2 Iv. 23:13) Ẹsejọhọ Solomọn ọ jẹ viẹ omariẹ họ bi roro nọ Jihova ọ te kpairoro vrẹ aghẹmeeyo riẹ na fikinọ o gbe bi dhe idhe evaọ etẹmpol Jihova. Rekọ Jihova o re gbolaro kẹ uzioraha vievie he. w18.07 18-19 ¶7-9

Eware jọ nọ Setan ọ sae rọ họre owhẹ wọhọ ‘ese nọ e be ware erae’ họ, erue nọ o re gu kpahe Jihova inọ o you owhẹ hẹ yọ ọ be daezọ ra ha. Oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Ida nọ ọ rrọ ikpe ikpegbizii ọ ta nọ: “Ẹsibuobu o rẹ jọ omẹ oma nọ Jihova o thabọ no omẹ, yọ ọ gwọlọ jọ ogbẹnyusu mẹ hẹ.” Ẹvẹ o ro fi ẹbẹbẹ nana kparobọ? Ọ ta nọ: “Iwuhrẹ ukoko na e bọ ẹrọwọ mẹ ga, mẹ jẹ hae keria kpoko ababọ uyo nọ mẹ rẹ kẹ. Mẹ jẹ hai roro nọ ohwo ọvuọvo ọ te gaviezọ kẹ uyo nọ mẹ te kẹ hẹ. Rekọ enẹna, mẹ be ruẹrẹ oma kpahe ziezi kẹ ewuhrẹ jẹ daoma kuyo te isiava hayo isiasa.” Oware nọ o via kẹ Ida na u ru omai riẹ ugogo oware jọ. O kareghẹhọ omai nọ, ojese alakpa-ẹmo Rom o rẹ rro vi epanọ a ru rie he. Rekọ ẹrọwọ mai nọ o wọhọ ojese na o rẹ sae rro haro hayo kawo vi epanọ o jọ. Otẹrọnọ ẹrọwọ mai ọ te ga hayo whrehe, mai ẹme na ọ rrọ obọ. (Mat. 14:31; 2 Tẹs. 1:3) Fikiere, u wuzou re ma ru oware nọ o rẹ bọ ẹrọwọ mai ga! w18.05 29-30 ¶12-14

Oriekarọ na o nwene iroro jẹ yare obufihọ nọ otọ na u nuhu no. (Iruẹru 16:25-34) Epọvo na re, ahwo jọ nọ a rẹ gaviezọ kẹ usiuwoma ota mai vẹre he, a rẹ sai nwene iroro jẹ yare obufihọ ẹme Ọghẹnẹ nọ ebẹbẹ ilogbo i te nuhu ai hayo kpomahọ ae evaọ uzuazọ. A rẹ sai si ahwo jọ no iruo idudhe, onọ o rẹ lẹliẹ ae jọ ọkọkora. Amọfa jọ a rẹ sai je kie okpẹyao. Efa jọ e rẹ jariẹ nọ o rẹ sae jọnọ ohwo o whu ku. Ahwo jọ a rẹ sae nọ enọ nọ a jẹ daezọ rai vẹre he anwẹdẹ. Wọhọ enọ nọ i kiekpahe ẹjiroro nọ ma rọ rrọ uzuazọ. A rẹ sae jọ udu nọ omarai nọ, ‘Eme me re ru re mẹ sae zọ?’ Ahwo otiọna a rẹ gwọlọ yo ovuẹ ẹruore mai nọ a re te gaviezọ kẹ ẹdẹvo vẹre he. Fikiere, nọ ma tẹ be ruabọhọ usiuwoma ota na, uvẹ o rẹ jariẹ nọ ma rẹ rọ rehọ omosasọ kẹ ahwo evaọ okenọ a rọ gwọlọ yo.​—Aiz. 61:1. w18.05 19-20 ¶10-12

Setan nọ ọ rrọ ọghẹnẹ uyerakpọ nana o gbe wuhu iroro ahwo buobu di, onọ u ru nọ a rọ rrọ igbo evaọ ofẹ egagọ, ekiọthuọ, gbe isuẹsu. (2 Kọr. 4:4) Uvẹ-ọghọ o rrọ kẹ omai re ma rọ aro kele Jesu fiobọhọ kẹ ahwo nyaze te riẹ jẹ gọ Jihova, Ọghẹnẹ ufuoma na. (Mat. 28:19, 20) Onana yọ okolo iruo ho, yọ ise-abọ buobu e riẹ. Evaọ erẹwho jọ, ahwo nọ a gwọlọ gaviezọ kẹ usi uwoma na ha a bi dhe ebuebu, yọ ejọ rai dede a re dhuaro. Onọ nọ u fo nọ ma rẹ nọ omamai họ: ‘Kọ mẹ sae rọ ufuoma mẹ na jiroro inọ mẹ rẹ roma kẹ iruo Uvie na vi epaọ anwẹdẹ?’ U woma gaga inọ idibo Ọghẹnẹ a riẹ vevẹ nọ ekuhọ akpọ na ọ kẹle gaga no, onọ u ru nọ inievo buobu a ro siobọno eware jọ evaọ uzuazọ jẹ ruọ iruo odibọgba oke-kpobi. (1 Kọr. 9:19, 23) Ejọ rai a rrọ iruo nana evaọ ẹkwotọ rai, efa e kwa kpohọ ẹkwotọ nọ a jọ mae gwọlọ iwhowho-uvie. Onana ginọ obọdẹ edhere nọ ma rẹ rọ rehọ ufuoma mai gọ Jihova!​—Ol. 110:3. w18.04 11-12 ¶13-14