Ane

Aristakọs yọ Oleleikristi nọ ọ rrọ ohwo Tẹsalonika, obọ Masidonia. Ọ jọ emamọ ogbẹnyusu rọkẹ Pọl ukọ na. Oria ọsosuọ nọ ma rẹ sae jọ se kpahe Aristakọs evaọ Ebaibol na họ, okenọ Pọl o ro kpobọ Ẹfisọs evaọ etoke erẹ imishọnare avọ esa riẹ. Nọ Pọl avọ Aristakọs a jọ usu, otu ugbarugba a te mu Aristakọs. (Iruẹru 19:29) Uwhremu na nọ a siobọnoi no, ọ dhẹ siọ Pọl ba ha, ukpoye ọ talamu ei. Nọ emerae jọ e vrẹ no, Aristakọs ọ gbẹ jọ kugbe Pọl ghele evaọ obọ Grisi dede nọ ewegrẹ Pọl a jẹ gwọlọ epanọ a re ro kpei no. (Iruẹru 20:2-4) Evaọ oware wọhọ ukpe 58 C.E. nọ a jẹ rehọ Pọl kpobọ Rom re a fi ei họ uwou-odi, Aristakọs o lele i rie kpohọ erẹ ugbothabọ yena, yọ okọ u zue rai evaọ edhere. (Iruẹru 27:1, 2, 41) Nọ a te Rom no, o wọhọ nọ ọ jọ kugbe Pọl evaọ uwou-odi omoke jọ. (Kọl. 4:10) Agbẹta nọ Pọl ọ rọ ta nọ emamọ ogbẹnyusu nana ọ jọ omosasọ ulogbo kẹe na! Wọhọ Aristakọs, ma rẹ sae jọ emamọ ogbẹnyusu nọ ma tẹ talamu inievo mai, orọnikọ okenọ eware e be riẹ nya ọvo ho, rekọ te “oke idhọvẹ.” w20.01 9 ¶4-5

Ohwo nọ a rọ ẹzi wholo ọ sai roro nọ o te ohwo nọ a rẹ kẹ obọdẹ uvẹ-ọghọ nana ha. Rekọ o re wo avro vievie he sọ Jihova ọ salọ e riẹ. Eva e rẹ were iẹe gaga nọ o te roro kpahe obọ odhiwu nọ ọ te rria na. (1 Pita 1:3, 4) Kọ onana u dhesẹ nọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo a gwọlọ whu? Pọl ọ kuyo onọ yena. Ọ rehọ ugboma rai evaọ otọakpọ dhesẹ uwou-udhu, ọ ta nọ: “Evaọ uzẹme, mai nọ ma rrọ uwou-udhu nana ma bi dimẹ, ma wo awaọruọ ọgaga keme ma gwọlọ si onana no ho, rekọ ma gwọlọ whẹ odekọ na họ, re uzuazọ o ruẹse rehọ ẹta ugboma nọ u re whu na.” (2 Kọr. 5:4) Orọnikọ Ileleikristi nana a gwọlọ whu re uzuazọ otọakpọ rai u kuhọ vẹrẹ hẹ. Uzuazọ otọakpọ o be were ae, yọ a gwọlọ rọ edẹ uzuazọ rai kpobi enẹna lele ahwo uviuwou gbe egbẹnyusu rai gọ Jihova. Rekọ oware kpobi nọ a bi ru nẹnẹ kẹhẹ, a be hae kareghẹhọ oware nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa riẹ kẹ ae kpahe obaro.​—1 Kọr. 15:53; 2 Pita 1:4; 1 Jọn 3:2, 3. w20.01 23 ¶12-13

Nọ Jihova Ọsẹ oyoyou mai o bi wuhrẹ omai na, ọ rẹ whọku omai nọ ma te ru thọ. U wo idhere sa-sa nọ o re ro ru onana. Wọhọ oriruo, ma sai se ẹme jọ evaọ Ebaibol na hayo yo ẹme jọ evaọ obọ ewuhrẹ nọ o rẹ jọ ọwhọkuo. Hayo ekpako ukoko a sae whọku omai. Oghẹrẹ kpobi nọ ọwhọkuo na ọ rọ nyaze kẹhẹ, uyoyou nọ Jihova o wo kẹ omai o wha riẹ ze. (Jeri. 30:11) Jihova o re fiobọhọ kẹ omai thihakọ edawọ. Wọhọ epanọ ọsẹ nọ o you emọ riẹ o re fiobọhọ kẹ ae evaọ oke uye na, ere Ọsẹ obọ odhiwu mai o re fiobọhọ kẹ omai thihakọ evaọ oke edawọ. Ọ rẹ rọ ẹzi ọfuafo riẹ thọ omai no oware kpobi nọ o rẹ sae raha usu mai kugbei. (Luk 11:13) Jihova o re je fiobọhọ kẹ omai nọ oware jọ o tẹ be kẹ omai uye. Wọhọ oriruo, ọ kẹ omai obọdẹ ẹruore. Ẹruore yena o re fiobọhọ kẹ omai thihakọ ebẹbẹ. Roro kpahe onana: Ghelọ eware iyoma kpobi nọ e via kẹ omai enẹna kẹhẹ, Ọsẹ oyoyou mai na ọ te rẹriẹ aikpobi evaọ obaro. Odawọ kpobi nọ u bi te omai enẹna yọ oware ubroke, rekọ eghale nọ Jihova ọ te kẹ omai e te jọ bẹdẹ bẹdẹ.​—2 Kọr. 4:16-18. w20.02 5 ¶14-15

Ma sae whaha ihri-eriọ. Joma ta kpahe esevo Josẹf. Nọ a gboja kẹ Josẹf no, nọ ikpe buobu e jẹ vrẹ no, a tẹ wariẹ nyaku ei evaọ Ijipti. Rekọ taure Josẹf o te ti dhesẹ oma kẹ esevo riẹ, ọ dawo rai sọ a nwene no. O ru ọruẹrẹfihotọ nọ a rọ re emu kugbe, kẹsena ọ tẹ kẹ Bẹnjamin ọsọvo ọmaha rai kpobi emu bu vi otu nọ o kiọkọ. (Emu. 43:33, 34) Ghele na, onana u ru nọ esevo Bẹnjamin a jẹ rọ re iẹe ihri hi. Ukpoye, a dhesẹ via nọ a you ọsọvo rai gbe ọsẹ rai no eva ze. (Emu. 44:30-34) Uruemu ihri-eriọ nọ esevo Josẹf a siobọno na u ru nọ a sae rọ wariẹ wo udhedhẹ evaọ uviuwou na. (Emu. 45:4, 15) Epọvo na re, ma tẹ whaha oware kpobi nọ o rẹ sae wha ihri-eriọ ze, u ti ru nọ udhedhẹ o te rọ jọ iviuwou mai gbe ukoko na. Jihova ọ gwọlọ nọ ma whaha oghẹrẹ ihri-eriọ kpobi jẹ daoma ru eware nọ e rẹ wha udhedhẹ ze. Ma tẹ daoma wo omaurokpotọ gbe edẹro, ihri-eriọ e te ruẹ oria ta owọ mu hu evaọ udu mai. w20.02 19 ¶17-18

Edhere jọ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma you Jihova re họ, ma rẹ lẹ sei kẹse kẹse. Uyoyou nọ who wo kẹ Ọghẹnẹ o te ga ziezi nọ whọ tẹ be hae ta eva ra kpobi kẹe je yere iei fiki eware kpobi nọ o bi ru kẹ owhẹ. Kẹsena usu ra avọ Jihova o vẹ te kpekpe nọ whọ be ruẹ oghẹrẹ nọ ọ be rọ kuyo elẹ ra na. U ve ti mu owhẹ ẹro ziezi inọ Jihova ọ riẹ epanọ eware e rrọ kẹ owhẹ. Rekọ, re usu rai o ginẹ kpekpe ziezi, o gwọlọ nọ whọ rẹ riẹ iroro riẹ. Whọ rẹ jẹ riẹ oware nọ ọ gwọlọ nọ who ru. Ebaibol na nọ who re wuhrẹ whọ sae rọ riẹ eware nana. Fikiere, daoma rri rie ghaghae. Ebaibol ọvo whọ rẹ jọ ruẹ uzẹme na kpahe Jihova gbe oware nọ o wo họ iroro kẹ owhẹ. Nọ who te bi se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ, ruẹrẹ oma kpahe taure ohwo nọ o bi wuhrẹ Ebaibol kugbe owhẹ ọ tẹ te nyaze, je bi fi eware nọ who wuhrẹ hiruo yọ who bi dhesẹ nọ who rri Ebaibol na ghaghae. (Ol. 119:97, 99; Jọn 17:17) Kọ who wo omaa isase Ebaibol? Kọ whọ be hai se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ wọhọ epanọ whọ ma omaa riẹ? w20.03 5 ¶8-9

Otẹrọnọ whọ gbẹ be sae nya tere he, whọ sae keria oria nọ whọ rẹ jọ ta usi uwoma kẹ ahwo nọ a be nyavrẹ. Whọ sae jẹ ta usi uwoma oke gheghe, kere ileta, hayo rọ ifonu ta usi uwoma. Iwhowho-uvie buobu nọ e be sai no uwou hu a be rọ oghẹrẹ utiona ta usi uwoma na yọ a bi wo evawere. Whọ tẹ maki wo ẹbẹbẹ ẹyao, whọ sai gbe ru iruo odibọgba ra gba ziezi. Pọl ọ ta nọ: “Evaọ eware kpobi, me bi wo ẹgba ẹkwoma ọnọ ọ be kẹ omẹ ogaga.” (Fil. 4:13) Nọ Pọl o kie ẹyao evaọ erẹ usi uwoma ota riẹ jọ, ẹgba nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ u fiobọhọ kẹe. Ọ ta kẹ inievo obọ Galesha nọ: “Ẹyao o ru omẹ wo uvẹ ọsosuọ nọ me ro whowho usi uwoma na kẹ owhai.” (Gal. 4:13) Epọvo na re, ẹyao ọ sai ru owhẹ wo uvẹ nọ whọ rẹ rọ ta usi uwoma kẹ amọfa, wọhọ edọkita, enọso, gbe amọfa nọ a rrọ ẹsipito ru iruo. Iwhowho-uvie a re di ibuobu ahwo nana họ uwou hu nọ a tẹ nyae ta usi uwoma kẹ ae. w19.04 4-5 ¶10-11

Evaọ 2018, iwhowho-uvie nọ e jẹ rria ekwotọ nọ a jọ fi awhaha họ iruo mai kpobi hayo abọjọ iruo mai a bu te idu egba ivẹ gbe udhegbesa (223,000). Onana u gbe omai unu hu. Mai uvi Ileleikristi ma bi rẹro nọ a ti kpokpo omai. Ghelọ oria kpobi nọ ma be rria kẹhẹ, egọmeti ọ rẹ sai mu omai họ ekpokpo idudhe inọ ma siọ Jihova, Ọghẹnẹ oyoyou mai na ba ẹgọ. Egọmeti o te fi awhaha họ egagọ mai, ma sai roro nọ Ọghẹnẹ ọ gbẹ rrọ abọ mai hi. Rekọ kareghẹhọ nọ a te bi kpokpo omai orọnikọ u dhesẹ hẹ inọ Jihova ọ be wereva kugbe omai hi. Rri oriruo Pọl ukọ na. Ma riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ jọ abọ riẹ. O wo uvẹ-ọghọ nọ o ro kere ileta ikpegbene erọ Ikereakere Griki Ileleikristi na, yọ ọ jọ ukọ rọkẹ erẹwho na. Ghele na, a kpokpo i rie gaga. (2 Kọr. 11:23-27) Ma wuhrẹ no oriruo Pọl ukọ na ze nọ Jihova ọ rẹ kuvẹ re a kpokpo idibo riẹ. w19.07 8 ¶1, 3

Obọdẹ edhere jọ nọ Jihova o bi ro dhesẹ ọdawẹ kẹ omai idibo riẹ họ, obọ nọ o bi fihọ kẹ omai mugba kẹ ewegrẹ mai. Setan avọ idhivẹri riẹ họ ewegrẹ nọ e be mae họre omai. Jihova ọ be vẹvẹ omai unu kpahe ewegrẹ nana, jẹ kẹ omai eware nọ ma sai ro fi ai kparobọ. (Ẹf. 6:10-13) Ma tẹ kuvẹ re Jihova o fiobọhọ kẹ omai jẹ rẹroso ẹe riẹriẹriẹ, ma rẹ sai fi Ẹdhọ kparobọ. Ma rẹ sai wo ọkpọ udu nọ Pọl ukọ na o wo. O kere nọ: “Ọghẹnẹ ọ tẹ rrọ abọ mai, ono ọ rẹ sae rọsuọ omai?” (Rom 8:31) Mai idibo Jihova, ma re roro kpahe Setan avọ idhivẹri riẹ vrẹta ha. Oware nọ ma rẹ mae tẹrovi họ, epanọ ma re ro wuhrẹ kpahe Jihova jẹ gọe. (Ol. 25:5) Dede na, o gwọlọ nọ ma rẹ riẹ kpahe ugogo eware nọ Setan o bi ru. Fikieme? Re Setan ọ gbẹ viẹ omai họ họ.​—2 Kọr. 2:11; ẹme-obotọ. w19.04 20 ¶1-2

Kọ ma be hae gaviezọ ziezi nọ ohwo nọ ọkora ọ da oma fia o te bi lele omai ta ẹme? Orọnikọ ohwo ọ tẹ fọ kpoko bi rri ohwo nọ ọ be ta ẹme na ọvo họ ọ be gaviezọ ziezi hi. Nọ ma tẹ be gaviezọ, ma sai dhesẹ ohrọ gbe ọdawẹ. Ẹsejọ, umutho eme nọ ma ma te ziezi u re dhesẹ oware nọ o rrọ omai iroro. Whọ sae ta nọ: “Oware nọ o via kẹ owhẹ na o da omẹ gaga!” Whọ rẹ sae nọ onọ ovo jọ hayo ivẹ re who wo otoriẹ oware nọ oniọvo nọ o wo ẹbẹbẹ na ọ be ta. Whọ sae nọ inọ: “Ivie whọ sae dina ru ẹme nọ whọ ta na vẹ?” hayo “Oghẹrẹ nọ me wo otọriẹ ẹme ra na họ . . . Ere o rrọ?” Oghẹrẹ eme iwowou itiena i re fiobọhọ kẹ ohwo na riẹ nọ whọ be ginẹ gaviezọ kẹe jẹ be daoma wo otoriẹ oware nọ ọ be ta kẹ owhẹ na. (1 Kọr. 13:4, 7) Daoma gaga re whọ gbẹ jọ “ọnọ ọ rẹ rọ okpakpa ta ẹme he.” Who bru ẹme dhe oniọvo na unu re whọ kẹe ohrẹ hẹ, hayo re whọ kpọe vi hi. Daoma wo odiri! Yọ ukpenọ ma rẹ gwọlọ epanọ ma re ro ku ebẹbẹ na họ, u fo nọ ma re dhesẹ ohrọ gbe ọdawẹ.​—1 Pita 3:8. w19.05 17-18 ¶15-17

Evaọ uviuwou, ọzae o re you aye riẹ “wọhọ epanọ Kristi o you ukoko na.” (Ẹf. 5:28, 29) O gwọlọ nọ ọzae ọ rẹ rọ aro kele Kristi dhesẹ uyoyou omarodhidhe, koyehọ ọ rẹ rọ ewoma gbe ẹgwọlọ aye riẹ karo. O rẹ sae jọ bẹbẹ kẹ ezae jọ re a dhesẹ uyoyou utioye, ẹsejọhọ fikinọ a yọrọ e rai evaọ oria nọ a rẹ jọ rehọ uyoyou gbe uvioziẹ lele amọfa yeri tere he. O rẹ sae jọ bẹbẹ kẹ ae re a siobọno ikpehre iruemu, rekọ o gbahọ nọ a re ru inwene nana re a sai koko uzi Kristi na. Nọ ọzae o te bi dhesẹ uyoyou omarodhidhe, aye riẹ ọ rẹ kẹe adhẹẹ. Ọsẹ nọ o you emọ riẹ ọ rẹ rọ ẹmeunu hayo iruẹru riẹ nwa ae oma ha. (Ẹf. 4:31) Ukpoye, o re dhesẹ uyoyou gbe ọjẹrehọ riẹ kẹ emọ na evaọ oghẹrẹ nọ udu u re ro te ai otọ. Nọ ọsẹ o te bi ru ere, emọ riẹ i re you rie je fievahọ iẹe. w19.05 6 ¶21

Ẹvẹ Meri o rri ẹme nana nọ Gebriẹl ọ ta na? Kọ o je roro nọ Jesu ọ te rehọ ẹta Herọd ovie na hayo omọfa jọ nọ o ti su evaọ Izrẹl? Otẹrọnọ Jesu o ti su, kiyọ Meri ọ te jọ oni ovie, yọ uviuwou Meri soso o te nyae rria ighẹ ovie. Ghele na, ma jọ oria ovuovo se nọ Meri ọ ta nọ a kẹe ọkwa ologbo jọ evaọ Uvie na ha. Meri o gine wo omaurokpotọ gaga! Joma kareghẹhọ nọ ẹjiroro nọ ma be mai ro wuhrẹ Ebaibol na gbe ebe ukoko na họ, re ma si kẹle Jihova. U te no ere no, ma gwọlọ riẹ “oghẹrẹ ohwo nọ” ma ginẹ rrọ gbe inwene nọ u fo nọ ma re ru re ma sai ru Ọghẹnẹ eva were. (Jem. 1:22-25; 4:8) Fikiere, ẹsikpobi nọ ma te bi mu uwuhrẹ omobọ mai họ, u fo nọ ma rẹ lẹ re Jihova ọ kẹ omai ẹzi riẹ. Ma rẹ lẹe re o fiobọhọ kẹ omai wo erere ziezi no uwuhrẹ na ze, jẹ ruẹ eware nọ u fo nọ ma re nwene evaọ uzuazọ mai. w19.05 31 ¶18-19

Ẹsejọ, eware nọ e rẹ kẹ omai idhọvẹ e rẹ via buobu ẹsiẹvo. Joma ta kpahe iriruo jọ. Osẹri Jihova jọ nọ a re se John o wo ekpehre ẹyao jọ nọ a re se multiple sclerosis. Aye riẹ nọ avọ iẹe a rrọ orọo te ikpe ikpegbizii no ọ tẹ jẹ dhẹ siọ iẹe ba, yọ onana o kẹ riẹ uye gaga. Kẹsena emetẹ ivẹ riẹ i te kie no ukoko Jihova. Ọzae-avọ-aye jọ nọ a re se Bob avọ Linda a wo oghẹrẹ ẹbẹbẹ ọfa. A si aimava no iruo, a gbẹ jẹ sae hwa osa uwou rai hi, fikiere a tẹ kwa. Ghelọ ebẹbẹ nana kpobi, edọkita ọ tẹ jẹ ta kẹ Linda nọ o wo oghẹrẹ ẹyao udu jọ nọ ọ rẹ sai kpe ohwo, gbe ẹyao ọfa jọ nọ u ru nọ azẹ riẹ ọ gbẹ rọ ga tere he. Jọ u mu omai ẹro nọ Jihova, Ọsẹ oyoyou mai nọ ọ ma omai na ọ riẹ epanọ o rẹ jọ omai oma nọ ma te wo idhọvẹ. Yọ ọ gwọlọ nọ o re fiobọhọ kẹ omai thihakọ ebẹbẹ nọ i bi te omai. (Fil. 4:6, 7) Ma rẹ jọ Ebaibol na ruẹ iriruo buobu erọ idibo Ọghẹnẹ nọ i thihakọ ebẹbẹ. Ma rẹ jẹ jariẹ ruẹ oghẹrẹ nọ Jihova o ro fiobọhọ kẹ ae. w19.06 14 ¶2-3

Ma te ru emeware jọ rọ sasa ahwo nọ a gbe wo ọrivẹ-orọo ho oma, yọ ma bi dhesẹ kẹ ae nọ ma gine you rai. Oware nọ a mae gwọlọ obọnana họ uvi egbẹnyusu. Ẹvẹ whọ sai ro dhesẹ nọ whẹ yọ ogbẹnyusu rai? Whọ sai zizie ai ziọ uwou ra te re emu. Whọ sai je zizie ai re wha gbe kpohọ arozaha jọ hayo usi uwoma ota. Oware ofa jọ nọ whọ rẹ sai ru họ, whọ sai zizie ai ẹsejọ re a kuomagbe owhẹ ru egagọ uviuwou. Who te ru ere, eva ra e te were Jihova, keme “ọ kẹle enọ e rrọ ọkora” ọ tẹ jẹ rrọ “ọnọ ọ rẹ thọ eyae-uku.” (Ol. 34:18; 68:5) Kẹle na, nọ Uvie Ọghẹnẹ u ti mu otọakpọ na họ esuo no, “eware idhọvẹ” kpobi “e te thọrọ ẹro no.” Ma be rọ ọwhọ rẹro oke yena nọ “a gbẹ te kareghẹhọ eware anwae na ha, yọ e te gbẹ ruọ udu na gbe he.” (Aiz. 65:16, 17) Bọo oke yena joma tuduhọ ohwohwo awọ re ma rehọ ẹmeunu gbe uruemu mai dhesẹ nọ ma you oniọvo kpobi evaọ ukoko na.​—1 Pita 3:8. w19.06 25 ¶18-19

Ikpe buobu nọ e vrẹ, Uwou-Eroro Na o ta nọ: “Ohwo nọ ọ riẹ Ọghẹnẹ ziezi ọye o re fievahọ iẹe ziezi evaọ oke ukpokpoma.” Ẹme yena ginọ uzẹme! Re ma sai thihakọ ukpokpoma, ma re you Jihova no udu ze je fievahọ iẹe riẹriẹriẹ. (Mat. 22:36-38; Jem. 5:11) Hai se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ, yọ ẹjiroro nọ who re ro sei họ, re who wo usu okpekpe kugbe Jihova. (Jem. 4:8) Nọ who bi sei na, muẹrohọ epanọ Jihova o you omai te. Ruẹ epanọ eme nọ ọ ta gbe eware nọ o ru i ro dhesẹ nọ o gine you owhẹ. (Ọny. 34:6) O rẹ jọ bẹbẹ kẹ ahwo jọ re a rọwo nọ Ọghẹnẹ o you rai keme ohwo ọvo o ri dhesẹ uyoyou kẹ ae ẹdẹvo ho. Otẹrọnọ ere o rrọ owhẹ oma, daoma hai kere eware iwoma nọ Jihova o ru kẹ owhẹ fihotọ kẹdẹ kẹdẹ nọ i dhesẹ nọ o you owhẹ jẹ be re ohrọ ra. (Ol. 78:38, 39; Rom 8:32) Whọ tẹ be hae kareghẹhọ eware iwoma nana je bi roro didi kpahe eware nọ whọ jọ Ẹme Ọghẹnẹ se, whọ te ruẹ idhere sa-sa nọ Jihova o ro dhesẹ kẹ owhẹ nọ o gine you owhẹ. Eware nọ Jihova o ru kẹ owhẹ e tẹ da owhẹ ẹro, usu ra kugbei o te kpekpe gaga.​—Ol. 116:1, 2. w19.07 2-3 ¶4-5

Jihova ọ kẹ omai udu nọ ma re ro fi izi obọmai họ kẹ inievo mai hi. Nọ ohwo o te bi mu fi izi họ, orọnikọ ewoma oniọvo riẹ ọ be gwọlọ na ha, rekọ ọ be gwọlọ epanọ ọ rẹ rọ kpọ ẹrọwọ oniọvo riẹ. Setan Ẹdhọ ọ te siọ idibo Jihova ba ekpokpo ho. (1 Pita 5:8; Evia. 2:10) Setan avọ ahwo nọ a rrọ abọ riẹ a te gwọlọ edhere kpobi nọ a rẹ rọ whaha omai egagọ Jihova. Rekọ, u du gwọlọ nọ ma dhozọ vievie he! (Izie. 7:21) Jihova ọ rrọ kugbe omai, yọ o ti gbe fiobọhọ kẹ omai, o tẹ make rọnọ a fi awhaha họ iruo mai. (2 Irv. 32:7, 8) Joma gbaemu wọhọ epanọ inievo mai erọ ikpe-udhusoi ọsosuọ a gba riẹ mu nọ a ta kẹ isu oke yena nọ: “Sọ u kiehọ evaọ aro Ọghẹnẹ re ma gaviezọ kẹ owhai viukpọ Ọghẹnẹ, wha bruoziẹ na kẹ omarai. Rekọ rọkẹ omai, ma rẹ sae siọ ẹme ba ẹta kpahe eware nọ ma ruẹ je yo ho.”​—Iruẹru 4:19, 20. w19.07 13 ¶18-20

Ma tẹ rrọ usi uwoma, ma rẹ daoma riẹ oware nọ o lẹliẹ ahwo nọ ma nyaku wo oghẹrẹ iroro nọ a wo na. Udevie ahwo Ju Pọl ukọ na ọ jọ whẹro. O gwọlọ nọ o re nwene onaa usi uwoma ota riẹ re ọ sae ta kẹ ahwo erẹwho efa nọ a riẹ kpahe Jihova gbe Ikereakere na tere he. Epọvo na re, o sae gwọlọ nọ ma ru ekiakiẹ re ma sae riẹ eriwo ahwo nọ a rrọ ẹkwotọ mai je dhesẹ ororokẹ. (1 Kọr. 9:20-23) Utee mai họ, re ma gwọlọ ahwo nọ ‘a te.’ (Mat. 10:11) Re ma sai ru onana ziezi, ma rẹ kuvẹ re ahwo a ta eriwo rai, yọ ma rẹ jẹ romatotọ gaviezọ kẹ ae. Oniọvo-ọmọzae jọ evaọ obọ England ọ rẹ nọ ahwo oware nọ a roro nọ o rẹ lẹliẹ evawere jọ orọo, epanọ a rẹ rọ yọrọ emọ, hayo epanọ a sai ro thihakọ okienyẹ. Ọ rẹ romatotọ gaviezọ kẹ uyo rai, kẹsena ọ vẹ nọ inọ: “Ẹvẹ who rri ohrẹ nana nọ a kere fihotọ enwenọ ikpe idu ivẹ (2,000) nọ i kpemu na?” Ọ vẹ jọ ifonu riẹ dhesẹ obọdẹ oria ikere jọ kẹ ohwo na, rekọ ọ rẹ ta nọ Ebaibol u no ze he. w19.07 21-22 ¶7-8

Ẹvẹ u fo nọ ma re you Ọghẹnẹ te? Jesu ọ ta kẹ ohwo Farisi jọ nọ: “Whọ rẹ rehọ udu ra kpobi gbe uzuazọ ra kpobi gbe iroro ra kpobi ro you Jihova Ọghẹnẹ ra hrọ.” (Mat. 22:36, 37) Orọnikọ abọjọ udu mai ọvo ma re ro you Ọghẹnẹ hẹ, rekọ udu mai kpobi. Ma rẹ daoma ru re uyoyou nọ ma wo kẹe o hai dhe ẹgẹga kẹdẹ kẹdẹ. O gwọlọ nọ ma rẹ riẹ Ọghẹnẹ re ma sai you rie. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ohwo kpobi nọ o wo uyoyou hu ọ re riẹ Ọghẹnẹ hẹ, keme Ọghẹnẹ họ uyoyou.” (1 Jọn 4:8) Pọl ukọ na o dhesẹ nọ uyoyou nọ ma wo kẹ Ọghẹnẹ o rẹ ga ziezi nọ ma te wo “eriariẹ egbagba gbe orimuo kpobi” kpahe iẹe. (Fil. 1:9) Nọ ma mu Ebaibol na họ ewuhrẹ, umutho eware nọ ma wuhrẹ kpahe Ọghẹnẹ u ru nọ ma ro wo uyoyou kẹe. Nọ ma gbe bi wuhrẹ kpahe Jihova na, uyoyou nana u te bi dhe ẹgẹga. Oyejabọ nọ uwuhrẹ omobọ mai gbe eroro odidi e rọ rrọ usu eware nọ e mai wuzou evaọ uzuazọ na.​—Fil. 2:16. w19.08 9 ¶4-5

U fo nọ who re mu egbẹnyusu ekpokpọ nọ whọ tẹ rrọ oria okpokpọ. Kareghẹhọ nọ, re whọ sai mu egbẹnyusu, whọ rẹ jọ wowou kẹ ahwo. Vuẹ amọfa kpahe eware nọ e kẹ owhẹ evawere no evaọ egagọ Jihova, re a ruẹ nọ whọ be wereva nọ whọ be gọ Jihova na. Otẹrọnọ wha no iruo odibọgba rai fikinọ oma o ga ọzae hayo aye ra ha, whọ fuọ ẹe he. Evaọ abọdekọ riẹ, otẹrọnọ whẹ omara ọ be mọ na, whọ whọku omara ha inọ whọ lẹliẹ ọzae hayo aye ra no iruo odibọgba na. Kareghẹhọ nọ whai imava “uwo ovo,” wha tẹ jẹ jọ iraro Jihova ya eyaa nọ wha te rẹrote ohwohwo ghelọ oware kpobi nọ o via kẹhẹ. (Mat. 19:5, 6) Otẹrọnọ who no iruo odibọgba oke-kpobi fiki udihọ nọ who rẹro riẹ hẹ, daoma ru re ọmọ ra ọ riẹ nọ ọ rrọ ghaghae kẹ owhẹ vi iruo nọ who je ru vẹre na. Hae ta kẹ ọmọ ra ẹsikpobi inọ whọ rehọ e riẹ wọhọ obọdẹ okẹ nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze. (Ol. 127:3-5) Ofariẹ, ta kẹe kpahe eghale nọ who wo evaọ iruo odibọgba nọ whọ jọ na. Who te ru ere, ọmọ ra ọ te gwọlọ rọ uzuazọ riẹ kpobi gọ Jihova avọ evawere wọhọ epanọ who ru. w19.08 22 ¶10-11

Babilọn Ologbo na, koyehọ egagọ erue nọ e rrọ akpọ na soso, ọ wha ekela se odẹ Ọghẹnẹ gaga no. O bi wuhrẹ ahwo erue sa-sa kpahe Ọghẹnẹ. Wọhọ ogberẹ, ọ nyasiọ Ọghẹnẹ ba no, ọ tẹ be tha egọmeti akpọ na uke. Ọ be rọ ogaga gbe ọkwa riẹ fru ahwo nọ a rrọ otọ riẹ re. O te je kpe azẹ gaga no, te ọrọ idibo Ọghẹnẹ. (Evia. 18:24; 19:2) Jihova ọ te rehọ “izei ikpe” erọ “arao ojihẹ ọwawae” na raha “ogberẹ ologbo na.” Arao ojihẹ na o dikihẹ kẹ United Nations (Okugbe Erẹwho na). Izei ikpe na i dikihẹ kẹ egọmeti sa-sa nọ e be tha ukoko nana uke enẹna. Evaọ oke nọ Ọghẹnẹ o fihọ, egọmeti yena a te wọso egagọ erue nọ e rrọ akpọ-soso nọ a se Babilọn Ologbo na. A “ti fi ei họ ababọ jẹ bae fihọ,” koyehọ a ti mi ei efe riẹ kpobi jẹ fere emuemu riẹ via. (Evia. 17:3, 16) Ọraha yena nọ o te wọhọ oware ẹdẹvo na o ti gbe ahwo nọ a rrọ abọ riẹ kpobi unu keme u kri no nọ ọ be rọ ya-oma nọ: “Mẹ rrọ aye-uku hu, yọ mẹ te rọ ẹro ruẹ uweri vievie he.”​—Evia. 18:7, 8. w19.09 10 ¶10-11

Uzizie na o rrọ kẹ ohwo kpobi, Jesu ọ rẹ siọ ohwo ọvuọvo nọ ọ ginẹ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ hẹ. (Jọn 6:37, 38) Ilele Jesu kpobi a wo uvẹ-ọghọ nọ a re ro ru iruo nọ Jihova ọ kẹ Jesu. U mu omai ẹro nọ Jesu ọ te jọ kugbe omai ẹsikpobi evaọ iruo na, je fiobọhọ kẹ omai. (Mat. 28:18-20) Ahwo nọ a wo omaurokpotọ a jẹ hai si kẹle Jesu. (Mat. 19:13, 14; Luk 7:37, 38) Fikieme? Roro kpahe ohẹriẹ nọ o jọ Jesu avọ ahwo Farisi. Isu egagọ yena a geva gaga yọ a re fu uke. (Mat. 12:9-14) Jesu ọ jọ wowou avọ omaurokpotọ. Ahwo Farisi na a jẹ hae gwọlọ okpodẹ, jẹ rọ ọkwa rai ya-oma. Jesu o wuhrẹ nọ jọ ohwo ọvo ọ gwọlọ okpodẹ hẹ, ọ tẹ jẹ ta kẹ ilele riẹ nọ jọ a wo omaurokpotọ jẹ hae gbodibo kẹ amọfa. (Mat. 23:2, 6-11) Ahwo Farisi na a jẹ rọ ọkwa rai kienyẹ ahwo je ru ozọ mu ai. (Jọn 9:13, 22) Jesu ọ jẹ rọ eme iwowolẹ gbe iruẹru riẹ rọ sasa ahwo oma. Kọ who wuhrẹ eware nana mi Jesu no? w19.09 20 ¶1; 21 ¶7-8; 23 ¶9

Iwuhrẹ nọ ma rẹ nya i re si omai kẹle Jihova. Iwuhrẹ enya nọ ma re se gboja enẹna yọ oware jọ nọ u re dhesẹ nọ ma ti kru ẹrọwọ mai nọ ukpokpoma u te du lahwe. (Hib. 10:24, 25) Ẹvẹ o rọ rrọ ere? Otẹrọnọ emeware esese i bi ru omai siọ ewuhrẹ ba enẹna, kọ ma te sae nya otẹrọnọ a bi gboja kẹ ahwo nọ a kpohọ ewuhrẹ? Rekọ otẹrọnọ ma be kuvẹ re oware ovo o whaha omai ewuhrẹ hẹ, ma te siọ ewuhrẹ ba ha nọ enọ e be wọso egagọ uzẹme a tẹ gwọlọ whaha omai. Enẹna ma rẹ rọ daoma se ewuhrẹ ọnya gboja. Otẹrọnọ ewuhrẹ ọnya ọ rẹ were omai gaga, nọ a tẹ be wọso omai, hayo nọ egọmeti o te tube fi uzi họ nọ ma gbe kuomagbe kẹ egagọ họ, ma ti gbe yoẹme kẹ Ọghẹnẹ viukpọ ahwo-akpọ. (Iruẹru 5:29) Se eria ikere jọ nọ e rẹ were owhẹ fihọ uzou. (Mat. 13:52) Ohwo ọvo nọ oware o rẹ thọrọ ẹro ho ọ riẹ hẹ, rekọ Jihova ọ rẹ sae rehọ ẹzi ọfuafo riẹ kareghẹhọ owhẹ ikereakere nọ who se fihọ uzou no. (Jọn 14:26) Ikereakere yena i ti fiobọhọ kẹ owhẹ wo usu okpekpe kugbe Jihova, je kru ẹrọwọ ra te urere. w19.07 3 ¶5; 4 ¶8-9

Kọ ukpe 1914 o vrẹ no taure a te yẹ owhẹ? O tẹ rrọ ere, kiyọ anwẹnọ a ro yẹ owhẹ na whọ be rọ rria “edẹ urere” uyero-akpọ nana. Mai kpobi ma bi yo kpahe eware nọ e be jọ akpọ na via, eware nọ Jesu ọ ruẹaro nọ e te via evaọ oke mai na. Eware na jọ họ ẹmo, ohọo nọ u bi mu, etọ nọ i bi nuhu, ikpeyao, emuemu nọ o bi vihọ, gbe idibo Jihova nọ a bi kpokpo. (Mat. 24:3, 7-9, 12; Luk 21:10-12) Ma tẹ jẹ be ruẹ nọ ahwo a wo oghẹrẹ uruemu nọ Pọl ukọ na ọ ta nọ ahwo a ti wo. U mu omai idibo Jihova ẹro nọ “abọ urere edẹ na” ma be rria na. (Mae. 4:1) Nọ orọnọ ikpe buobu e vrẹ no anwọ 1914 na, ma riẹ nọ abọ urere “edẹ urere na” ma rrọ na. Nọ urere na o kẹle gaga no na, o gwọlọ nọ ma rẹ riẹ uyo enọ nana nọ i wuzou gaga na: Eme ọ te via nọ “edẹ urere na” i te kuhọ no? Eme Jihova o rẹro nọ ma re ru nọ ma be hẹrẹ eware nana? w19.10 8 ¶1-2

Ma rẹ nyasiọ Jihova ba ha nọ eware e tẹ ga kẹ omai. Ma rẹ sai thihakọ ẹsikpobi nọ ma tẹ be rẹroso Jihova. (Rom 12:12) Eyaa Jesu nọ e rrọ oria ikere inẹnẹ na i dhesẹ nọ ma re yoẹme kẹ Jihova ghelọ ẹbẹbẹ kpobi nọ ma rẹriẹ ovao dhe kẹhẹ. Ma te bi thihakọ ẹbẹbẹ kpobi obọnana, ẹrọwọ mai ọ te ga taure uye ulogbo na u te ti muhọ. Ma te fievahọ Jihova ẹsiẹe ma re ro wo udu, wọhọ epanọ o rrọ kpahe akothiho na. Ẹvẹ ma sai ro fievahọ Jihova vi epaọ anwẹdẹ? Nọ ma te bi se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ je roro didi kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o ro siwi idibo riẹ evaọ okenọ u kpemu. (Ol. 68:20; 2 Pita 2:9) O te gwọlọ nọ ma wo udu je fievahọ Jihova vi epaọ anwẹdẹ kpobi nọ erẹwho na a te wọ ohọre bru omai ze evaọ etoke uye ulogbo na. (Ol. 112:7, 8; Hib. 13:6) Ma te fievahọ Jihova enẹna, ma ti wo udu ziezi evaọ okenọ Gọg ọ te họre omai. Ma wo imuẹro nọ Jihova ọ te thọ omai.​—1 Kọr. 13:8. w19.10 18 ¶15-16

Ẹdhọ họ ọnọ ọ be kpọ uyero-akpọ nana, yọ o bi ru eware akpọ na fihọ oghẹrẹ nọ ma re ro wo isiuru kẹ ae vrẹta. (Ẹf. 2:1-3) Ẹdhọ ọ gwọlọ nọ ma hai kie lele eware efa re ma gbẹ romakẹ Jihova riẹriẹriẹ hẹ. Nọ Pita ukọ na o kere kpahe uyero-akpọ Setan nọ u ti toba gbe akpọ ọkpokpọ nọ ọ be tha na no, ọ ta nọ: “Iyoyou, nọ wha be hẹrẹ eware nana na, wha dawo ẹgba rai kpobi re ọ ruẹ owhai evaọ ukuhọ riẹ inọ wha kare epe jẹ kare afuẹwẹ je wo udhedhẹ.” (2 Pita 3:14) Ma tẹ be daoma jọ fuafo evaọ uruemu jẹ gọ Jihova evaọ oghẹrẹ nọ u fo wọhọ epanọ oria ikere yena o ta na, yọ ma bi dhesẹ nọ ma romakẹ Jihova riẹriẹriẹ. Setan avọ akpọ nana nọ o bi su na a te gbẹ daoma ru omai rọ eware efa karo viukpọ egagọ Jihova. (Luk 4:13) Rekọ oghẹrẹ kpobi kẹhẹ, ma te kuvẹ hẹ re ohwo hayo oware jọ u wuzou kẹ omai vi egagọ Jihova. Ma gba riẹ mu nọ Jihova ọvo ma rẹ romakẹ riẹriẹriẹ. w19.10 27 ¶4; 31 ¶18-19

U wo oghẹrẹ awaọruọ jọ nọ o yoma ha. Wọhọ oriruo, u fo re ma ruawa epanọ ma re ro ru Jihova avọ Jesu eva were. (1 Kọr. 7:32) Ma tẹ thuzi ulogbo jọ, ma rẹ ruawa epanọ ma rẹ rọ ruẹrẹ usu mai họ kugbe Ọghẹnẹ. Ma rẹ jẹ ruawa epanọ ma re ro ru eva were ọzae hayo aye mai, gbe epanọ ma rẹ rọ rẹrote ahwo uviuwou gbe ibe Ileleikristi mai. (1 Kọr. 7:33; 2 Kọr. 11:28) Evaọ abọdekọ riẹ, awaọruọ nọ ọ vrẹta ọ rẹ sai ru omai jọ awawa ẹsikpobi kpahe epanọ ma rẹ rọ re eva vọ je ku emamọ ewu họ. (Mat. 6:31, 32) Onana o sae whae ze nọ ma re ro mu efe họ ele. Ma tẹ kuvẹ kẹ onana, ẹrọwọ nọ ma fihọ Jihova ọ sai muhọ ewhrehe, yọ onana o sae raha usu mai kugbe Jihova. (Mak 4:19; 1 Tim. 6:10) Ma sae dhogbo epanọ ma re ro ru amọfa eva were. Onana u ve ru nọ ma re ro ru oware nọ u fo ho fikinọ ahwo a ti se omai ẹkoko hayo kpokpo omai viukpenọ ma rẹ dhozọ Jihova. Re ma sae thọ omamai no enana kpobi, o gwọlọ nọ ma rẹ lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ omai wo ẹrọwọ avọ udu nọ ma re ro mugba kẹ ebẹbẹ itiena.​—Itẹ 29:25; Luk 17:5. w19.11 15 ¶6-7

U wo obọdẹ iroro jọ nọ ma rẹ jẹ nọ ma re nwene he. Wọhọ oriruo, ma re nwene iroro nọ ma jẹ hẹ inọ ma rẹ gọ Jihova, yọ ma rẹ dhẹ siọ ọzae hayo aye mai ba ha nọ ma tẹ rọo no. (Mat. 16:24; 19:6) Rekọ u wo iroro-ejẹ jọ nọ ma rẹ sai nwene. Fikieme? Keme eware jọ nọ i wobọ kugbe iroro-ejẹ na i nwene. Eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai jẹ obọdẹ iroro? Lẹ re Ọghẹnẹ ọ kẹ owhẹ areghẹ. U wo abọ jọ nọ mai omomọvo ma jọ “wo areghẹ tere he.” Fikiere, lẹ se Jihova re ọ kẹ owhẹ areghẹ nọ whọ tẹ be jiroro hayo nọ whọ tẹ gwọlọ nwene iroro nọ whọ jẹ no. Jihova o ve ti fiobọhọ kẹ owhẹ jẹ emamọ iroro. Romatotọ ru ekiakiẹ. Hai se Ebaibol na, gbe ebe nọ ukoko Jihova u kere, re who je lele ahwo nọ a rẹ sae kẹ owhẹ emamọ ohrẹ ta ẹme. (Itẹ 20:18) U wuzou re who ru onana taure whọ tẹ te jiroro nọ whọ tẹ gwọlọ nwene iruo ra, kwa kpohọ oria ofa, hayo salọ isukulu nọ i re fiobọhọ kẹ owhẹ ruẹ iruo nọ whọ rẹ rọ rẹrote omara evaọ odibọgba ra. w19.11 27 ¶6-8

Eva e were omai gaga inọ Ọghẹnẹ o ru ọruẹrẹfihotọ nọ o re ro si omai no igbo uzioraha. Jesu o ru obusino nana lọhọ. Ikpe nọ i bu vrẹ egba ihrẹ taure Kristi ọ tẹ te ze, Aizaya ọruẹaro na ọ ta kpahe obusino ulogbo jọ. Erere nọ obusino nana o te wha ze u ti vi orọ oke emọ Izrẹl na. O kere nọ: “Ẹzi Jihova Olori nọ Ọ Mai Kpehru na ọ rrọ omẹ oma, keme Jihova o wholo omẹ re me whowho usi uwoma kẹ enọ e be romakpotọ. O vi omẹ re mẹ gba emela enọ e rrọ ọkora, re me woro obusino kẹ enọ a mu.” (Aiz. 61:1) Ono eruẹaruẹ yena e be ta kpahe? Obọdẹ eruẹaruẹ yena nọ e ta kpahe Obusino na i muhọ erugba nọ Jesu o mu iruo odibọgba riẹ họ no. Nọ Jesu o kpohọ isinagọgo nọ o jọ Nazarẹt ẹwho riẹ, o se eruẹaruẹ Aizaya yena kẹ ahwo Ju nọ a kokohọ jẹ ta nọ ọyomariẹ eme nana i kiekpahe.​—Luk 4:16-19. w19.12 9-10 ¶6-8

Re whọ sai dikihẹ ga evaọ oke ukpokpoma, o gwọlọ udu. Who te muẹrohọ nọ who wo udu hu, eme who re ru? Kareghẹhọ nọ orọnikọ epanọ ohwo ọ rro te, hayo wo ẹgba gbe areghẹ te o re ro wo udu hu. Roro kpahe oriruo Devidi nọ ọ nyae họre Goliat. Devidi ọ kawo vi ogwara yena, o wo ẹgba tei hi, yọ o wo ekwakwa ẹmo tei gbe he. Devidi o tube wo ọgbọdọ họ. Ghele na udu o jariẹ awọ. Devidi ọ gbaudu dhẹ bru ogwara yena nọ o je seha na re ọ họre iẹe. Eme ọ kẹ Devidi udu yena? U mu rie ẹro nọ Jihova ọ rrọ kugbei. (1 Sam. 17:37, 45-47) Devidi ọ daezọ họ inọ Goliat ọ rro vi ei kpekufiẹ. Ukpoye ọ tẹrovi epanọ Goliat ọ kawo te evaọ aro Jihova. Eme ma wuhrẹ no iku nana ze? Ma re wo udu otẹrọnọ u mu omai ẹro nọ Jihova ọ rrọ kugbe omai, gbe nọ ewegrẹ mai a te oware ovo ho evaọ aro Ọghẹnẹ Erumeru na.​—2 Irv. 20:15; Ol. 16:8. w19.07 5 ¶11-13

Tikikọs yọ Oleleikristi nọ ọ jọ ogbẹnyusu nọ a re fievahọ gaga rọkẹ Pọl ukọ na. (Iruẹru 20:4) Oware wọhọ ukpe 55 C.E., Pọl o ru ọruẹrẹfihotọ nọ inievo na a re ro ru unevaze kẹ Ileleikristi obọ Judia, yọ o wọhọ nọ Tikikọs o fiobọhọ kẹe evaọ iruo nana. (2 Kọr. 8:18-20) Uwhremu na nọ a jọ Rom fi Pọl họ uwou-odi evaọ orọ ọsosuọ, Tikikọs họ ọnọ ọ jẹ hai vi uwou. Ọye ọ jẹ hae rọ ileta Pọl gbe eme uduotahawọ riẹ se inievo nọ e jọ ikoko obọ Esia. (Kọl. 4:7-9) Ẹsikpobi Tikikọs ọ jọ ogbẹnyusu nọ a re fievahọ rọkẹ Pọl. (Tait. 3:12) Evaọ oke yena, orọnikọ Oleleikristi kpobi ọ jọ ohwo nọ a re fievahọ wọhọ Tikikọs ho. Oware wọhọ ukpe 65 C.E. nọ Pọl ọ jọ uwou-odi evaọ orọ avọ ivẹ, o kere nọ ezae Ileleikristi buobu nọ e jọ ubrotọ Esia a je siomanoi, ẹsejọhọ fikinọ a jẹ dhozọ ahwo nọ a jẹ wọso ae. (2 Tim. 1:15) Rekọ Tikikọs ọ jọ ere he, ọ jọ ohwo nọ Pọl o fievahọ, ọ tẹ jẹ kẹe iruo efa jọ. (2 Tim. 4:12) Ababọ avro, eva e were Pọl gaga nọ o ro wo emamọ ogbẹnyusu kerọ Tikikọs. w20.01 10 ¶7-8

Ẹsejọhọ whọ be hai roro sọ Jihova ọ rọ ẹzi ọfuafo wholo owhẹ no. O tẹ rrọ owhẹ oma ere, roro kpahe enọ nana nọ i wuzou gaga na: Kọ o rrọ owhẹ oja gaga re who ru oreva Jihova? Kọ whọ ruẹ nọ who wo ajọwha gaga kẹ iruo usi uwoma ota na? Kọ o rẹ were owhẹ gaga re who wuhrẹ Ebaibol na jẹ kiẹ “eware ididi Ọghẹnẹ”? Kọ o rrọ owhẹ oma nọ Jihova ọ rọ obọdẹ idhere jọ ghale owhẹ no evaọ iruo usi uwoma ota na? Kọ who wo uyoyou udidi kẹ amọfa jẹ rehọ iẹe nọ u fo re who fiobọhọ kẹ ae gọ Jihova? Kọ u wo igogo eware jọ nọ e via evaọ uzuazọ ra nọ who jo wo imuẹro nọ Jihova họ ọnọ o fiobọhọ kẹ owhẹ? Otẹrọnọ Ee họ uyo ra kẹ enọ nana kpobi, kọ onana u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ salọ owhẹ kẹ uzuazọ obọ odhiwu no? Ijo, u dhesẹ ere he. Fikieme? Keme o sae jọ idibo Ọghẹnẹ kpobi oma ere. Uzẹme na họ, avro ọ tẹ dina rrọ owhẹ udu sọ Ọghẹnẹ ọ salọ owhẹ kẹ uzuazọ obọ odhiwu, kiyọ ọ re salọ owhẹ hẹ. Ahwo nọ Jihova ọ rọ ẹzi riẹ wholo no a re wo avro kpahe onana vievie he. A rẹ riẹ vevẹ! w20.01 23 ¶14