Ahrẹ

Nọ ahwo a tẹ ta ẹme ọdada kẹ omai hayo ru omai oware uyoma, o sae lẹliẹ omai jọ awawa. O rẹ mae jọ ere nọ ohwo nọ o ru oware na ọ tẹ rrọ ogbẹnyusu ọkpekpe hayo omoni mai. Ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu mi Hana nọ a gbiku riẹ fihọ Ebaibol na, nọ u re fiobọhọ ru awaọruọ mai kpotọ. Ovruvrẹ riẹ ọ jẹ hae poviẹe fikinọ o yẹ ọmọ họ. (1 Sam. 1:12) Wọhọ Hana, ma sae lẹ se Jihova oke lelehie kpahe eware nọ ma be ruawa hayo dhozọ rai. O gbahọ nọ eme olẹ mai e rẹ gbunu gbọka hayo jọ prẹprẹrẹprẹ hẹ. Ma sae tubẹ ta eware nọ e da omai kẹ Jihova avọ oviẹ dede. O tẹ make rrọ ere, Jihova ọ te gaviezọ kẹ omai ghele. U te no ebẹbẹ mai nọ ma rẹ lẹ kpahe no, o gwọlọ nọ ma rẹ kareghẹhọ ẹme nọ ọ rrọ Ahwo Filipai 4:6, 7. Pọl ukọ na ọ ta nọ ma hai yere Jihova evaọ elẹ mai. Ma wo ẹjiroro sa-sa nọ ma re ro yere Jihova. Ma sai yere iei kẹ uzuazọ nọ ọ kẹ omai, emama riẹ, uyoyou riẹ nọ o rẹ hiẹ hẹ, gbe obọdẹ ẹruore nọ o ru omai wo. w20.02 21 ¶3; 22 ¶6

Ẹmeọta yọ okẹ nọ u no obọ Jihova ze. (Ọny. 4:10, 11; Evia. 4:11) Ọghẹnẹ ọ jọ Ebaibol na fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ rehọ okẹ nana ruiruo ziezi. Ma rẹ ruẹrẹ oma kpahe ẹsikpobi re ma ta kpahe Jihova gbe Uvie na. (Mat. 24:14; Rom 10:14) Ma te bi ru ere, yọ ma be rọ aro kele Jesu. Oware jọ nọ u wuzou gaga nọ ọ lẹliẹ Jesu ziọ otọakpọ họ, re ọ vuẹ amọfa uzẹme na kpahe Ọsẹ riẹ. (Jọn 18:37) O gwọlọ nọ ma re ru epọvo na re. Ghele na, ma rẹ kareghẹhọ inọ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ ta ẹme u wuzou re. Fikiere nọ ma tẹ be vuẹ amọfa kpahe Jihova, o gwọlọ nọ ma rẹ ta ẹme na “avọ udu uwowolẹ gbe adhẹẹ odidi,” ma ve je roro kpahe ohwo na gbe oware nọ ọ rọwo. (1 Pita 3:15) Nọ ma te ru ere, orọnikọ ma te ta ẹme na ọvo ho rekọ ma te daoma wuhrẹ ahwo na jẹ ta ẹme nọ o re te ai udu. U fo nọ ekpako ukoko a rẹ ta ẹme nọ o tẹ gwọlọ nọ a rẹ kẹ oniọvo jọ ohrẹ. Rekọ a rẹ ta ẹme na evaọ oria nọ u fo, re a gbe kpomovuọ họ oniọvo na oma ha. w20.03 18-19 ¶2-4

Eme ma rẹ sae yare evaọ olẹ mai? Ma rẹ sae lẹ re Jihova ọ “tua ẹrọwọ mai.” (Luk 17:5; Jọn 14:1) Ma gwọlọ ẹrọwọ keme Setan ọ be dawo ilele Jesu kpobi. (Luk 22:31) Ẹvẹ ẹrọwọ ọ sai ro fiobọhọ kẹ omai? Ma te ru oware kpobi nọ ma rẹ sai ru kpahe ẹdawọ nọ o te omai no, ẹrọwọ o re ru omai nyasiọ eware kpobi ba kẹ Jihova. Fikinọ ma fievahọ iẹe inọ ọ riẹ oware nọ u fo eruo vi omai thethabọ, u re ru udu te omai otọ. (1 Pita 5:6, 7) Olẹ o re ru udu te omai otọ ghelọ edawọ nọ ma rẹriẹ ovao dhe kẹhẹ. Roro kpahe oriruo Robert, ọkpako ukoko nọ ọ kpako vrẹ ikpe udhone no. Ọ ta nọ: “Ohrẹ nọ o rrọ Ahwo Filipai 4:6, 7 na u fiobọhọ kẹ omẹ thihakọ edawọ buobu evaọ uzuazọ. U wo okejọ nọ ẹbẹbẹ ugho o jọ omẹ oma. Yọ a si omẹ no ọkpako ukoko evaọ omoke jọ.” Eme o fiobọhọ kẹ oniọvo nana nọ udu u ro tei otọ? Ọ ta nọ: “Ẹsikpobi nọ awaọruọ ọ tẹ ziọ omẹ udu, mẹ rẹ nwane lẹ. Mẹ riẹ nọ epanọ elẹ mẹ i no udu ze jẹ kpekpe te, ere udhedhẹ mẹ o rẹ rro te.” w19.04 9-10 ¶5-7

Ọmaha nọ a re lele wezẹ yọ uzioraha wọso Ọghẹnẹ. Nọ ohwo-akpọ ọ tẹ raha uzi wọso ohwo-akpọ ibe riẹ, yọ ọ raha uzi Jihova re. Joma ta kpahe oriruo jọ evaọ Uzi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kẹ ahwo Izrẹl. Uzi na o ta nọ ohwo nọ ọ rọ ogaga mi ọrivẹ riẹ oware hayo fi ei iwhayo, ohwo yena o “ru oware nọ u fo ho kpahe Jihova.” (Izerẹ 6:2-4) Fikiere, ohwo nọ ọ rrọ ukoko na o te lele ọmaha wezẹ, o ru nọ udu u gbe ro te ọmọ na otọ họ, yọ oware nọ u fo ho o ru kpahe Jihova na. Ohwo nọ o ru oware nana ọ raha odẹ Jihova. Mai kpobi ma re vuhumu nọ ọmaha nọ a re lele wezẹ yọ oware uyoma gaga, uzioraha ulogbo wọso Ọghẹnẹ. Izoẹme sa-sa evaọ Uwou-Eroro Na gbe Awake! e ta kpahe oware nọ enọ oware utioye o via kẹ no a rẹ sai ru ro thihakọ uye gbe edada nọ onana o wha ze, epanọ amọfa a sai ro fiobọhọ kẹ ae jẹ tuduhọ ae awọ, gbe epanọ esẹgbini a sae rọ thọ emọ rai. Ukoko na u dhesẹ eria Ebaibol sa-sa kẹ ekpako ukoko nọ u re fiobọhọ kẹ ae riẹ oware nọ a re ru nọ ohwo jọ o te lele ọmaha wezẹ. Noke toke ukoko Jihova o be hae kiẹ oghẹrẹ nọ ekpako ukoko a be hai ru kpahe ẹme nana riwi ziezi, re a ru oware nọ u fo. w19.05 9 ¶8-9

Ẹme Ọghẹnẹ ọ wọhọ ọgbọdọ ọdada nọ ọ rẹ sae bẹre erue Setan lafi. (Ẹf. 6:17) Wọhọ oriruo, Ẹme Ọghẹnẹ o dhesẹ vevẹ nọ ohwo-akpọ ọ sai lele ohwo nọ o whu no ta ẹme he. (Ol. 146:4) O ru omai riẹ re inọ Jihova ọvo ọ rẹ sae ta uzẹme na kpahe oware nọ o te via evaọ obaro. (Aiz. 45:21; 46:10) Ma tẹ be hai se Ẹme Ọghẹnẹ kẹse kẹse je roro didi kpahe iẹe, ma ti wo orimuo nọ u re fiobọhọ kẹ omai whaha erue nọ izi imuomu na e be gwọlọ nọ ma rọwo na, ma ve je mukpahe erue itienana. Fikiere, se thahe thahe inọ who re ru oware ovo nọ u wobọ kugbe iruẹru-imizi hi. Mai uvi Ileleikristi ma re dhomahọ oghẹrẹ iruẹru-imizi evuevo ho. Wọhọ oriruo, ma rẹ nyabru ebo-eva hayo gwọlọ rọ edhere ọfa jọ kpobi lele ahwo nọ a whu no ta ẹme he. Ma rẹ whaha iruẹru ukio kpobi nọ ahwo a re ru fiki orọwọ inọ ahwo nọ a whu no a rrọ obojọ. Ma rẹ rọ isi hayo ẹva-ọgba gwọlọ riẹ kpahe obaro ho. Ma riẹ nọ iruẹru itienana kpobi e rẹ wha ebẹbẹ ilogbo tha, je ru nọ ma rẹ rọ nya ruọ Setan avọ idhivẹri riẹ abọ. w19.04 21-22 ¶8-9

Ahwo nọ a bi ru lele areghẹ akpọ na a rẹ ta nọ izi Ebaibol e ga hrọ, inọ a sai koko ai hi. Ahwo otiọye na a sae nọ inọ, ‘Fikieme Ọghẹnẹ nọ ọ ma isiuru owezẹ fihọ omai oma no ọ rẹ rọ ta kẹ omai nọ ma kru oma mai?’ Ahwo a rẹ nọ onọ yena fiki iroro ethọthọ nọ a wo inọ oware kpobi nọ u si ohwo-akpọ urru o re ru. Rekọ Ebaibol ọ ta ere he. Ọghẹnẹ o bru ọghọ họ omai oma nọ ọ rehọ Ebaibol na wuhrẹ omai inọ ma sae whaha ikpehre isiuru kpobi nọ e ziọ udu mai, ma tẹ gwọlọ ru ere. (Kọl. 3:5) U te no ere no, Jihova o ru ọruẹrẹfihotọ orọo, re ahwo nọ a rọo no a sae wezẹ kugbe. (1 Kọr. 7:8, 9) Wo ohẹriẹ no areghẹ akpọ na, Ebaibol o dhesẹ emamọ ubiẹro nọ u fo nọ a re ro rri owezẹ ọzae-avọ-aye. O ta vevẹ nọ owezẹ ọzae-avọ-aye o sae jọ oware omaweromẹ. (Itẹ 5:18, 19) Dede na, Ebaibol na ọ ta nọ: “U fo re omomọvo rai ọ riẹ epanọ o re ro su oma riẹ re ọ sae jọ ọrẹri je wo ọghọ, orọnikọ avọ isiuru egaga kẹ owezẹ ọzae-avọ-aye nọ e vrẹta ha.”​—1 Tẹs. 4:4, 5. w19.05 22-23 ¶7-9

Ọghẹnẹ ọ te kuvẹ hẹ re erẹwho na a kpe idibo riẹ no. Odẹ riẹ o ro se ai, yọ a dhẹ no Babilọn Ologbo na no wọhọ epanọ o juzi kẹ ae. (Iruẹru 15:16, 17; Evia. 18:4) A te je fiobọhọ kẹ amọfa dhẹ no Babilọn Ologbo na. Fikiere, “iye riẹ” i ti te idibo Jihova ha. O make rrọ ere na, eware jọ e te via nọ e te dawo ẹrọwọ rai. (Izik. 38:2, 8) Nọ a tẹ raha egagọ erue kpobi no, idibo Ọghẹnẹ a ve ti kiọkọ wọhọ ure ovo nọ okpofou o nwo kiọkọ. Eva e vẹ te dha Setan te uke. Ọ vẹ te rọ evedha yena ru ahwo ta “eme igbegbe,” koyehọ erue nọ i no obọ idhivẹri ze, onọ u ti ru erẹwho akpọ na kuomagbe wọso idibo Jihova. (Evia. 16:13, 14) Erẹwho nana nọ i ti kuomagbe na eye a se “Gọg ọrọ ẹkwotọ Magọg” na. Okenọ erẹwho nana a tẹ wọ ohọre bru idibo Jihova ze no, yọ a te oria nọ Ebaibol o se Amagidọn na no.​—Evia. 16:16. w19.09 11 ¶12-13

Evaọ oke ahwo Izrẹl, Setan ọ rọ egagọ erue ru ọfariẹ-ogbe were ahwo. Ere ọvona o bi ru nẹnẹ. Egagọ erue e kuvẹ kẹ ọfariẹ-ogbe evaọ egagọ rai, yọ a rẹ tubẹ ta nọ oware ovo o jariẹ thọ họ. Onana u ru nọ ahwo buobu nọ a bi se omarai eg’Ọghẹnẹ a bi ro kiukeku izi nọ Ọghẹnẹ o fihọ kpahe ọfariẹ-ogbe. Pọl ukọ na ọ jọ ileta nọ o kere se ahwo Rom ta kpahe oware nọ u no onana ze no. (Rom 1:28-31) Usu “eware nọ i fo ho” nọ ọ fodẹ na họ, oghẹrẹ iruemu ọfariẹ-ogbe kpobi, onọ u kugbe ezae nọ i re lele ezae wezẹ gbe eyae nọ i re lele eyae wezẹ. (Rom 1:24-27, 32; Evia. 2:20) U wuzou gaga re ma ru lele oware nọ Ebaibol na ọ ta. Ahwo a bi wuhrẹ eware nọ i dhesẹ nọ a wo orivo kẹ izi ikiẹrẹe Jihova, jẹ be wọso ae. Iwuhrẹ itieye na i re fiobọhọ kẹ ahwo wo iruemu nọ ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ hẹ, ukpoye kọ iruemu iyoma nọ i re no “iruo uwo” ze. (Gal. 5:19-23) I re ru ahwo wo omorro je rri amọfa vo, yọ onana u ru nọ ahwo a bi ro “you omobọ rai.” (2 Tim. 3:2-4) Iruemu nana i wo ohẹriẹ gaga no uruemu omaurokpotọ nọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ idibo riẹ a re wo.​—2 Sam. 22:28. w19.06 5-6 ¶12-14

Elaejah ọ jẹ gọ Jihova evaọ oke obẹbẹ, yọ ebẹbẹ buobu i te rie oma. Jihova ọ ta kẹ Elaejah inọ ọ rọ abọjọ iruo riẹ kẹ Elaesha. Enẹ ọ rọ kẹe emamọ ogbẹnyusu nọ ọ rẹ sae tuduhọ iẹe awọ evaọ oke obẹbẹ. Epọvo na re, nọ ma tẹ ta ẹbẹbẹ mai kẹ ogbẹnyusu nọ ma fievahọ, ọ sae tuduhọ omai awọ. (2 Iv. 2:2) O tẹ rrọ owhẹ oma nọ who wo ohwo ọvo nọ whọ rẹ sae ta ẹbẹbẹ ra kẹ hẹ, lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ owhẹ ruẹ oniọvo jọ nọ o kruga ziezi nọ ọ rẹ sae kẹ owhẹ uduotahawọ. Jihova o fiobọhọ kẹ Elaejah okenọ idhọvẹ e jariẹ oma, onọ u ru nọ ọ rọ ruabọhọ egagọ Ọghẹnẹ evaọ ikpe buobu. Oware nọ o via kẹ Elaejah na o kẹ omai ẹruore. Ẹsejọ idhọvẹ mai e rẹ ga te epanọ oma o rẹ rọ lọhọ omai no, iroro mai e vẹ tahaku. Ghele na, ma te fievahọ Jihova, ọ te kẹ omai ẹgba nọ ma rẹ rọ ruabọhọ egagọ riẹ.​—Aiz. 40:28, 29. w19.06 15 ¶4; 16 ¶9-10

Usi uwoma nọ ma rẹ ta u re fiobọhọ kẹ omai wo udu nọ ma ti ro kru ẹrọwọ mai evaọ oke ukpokpoma. Fikieme o rọ rrọ ere? Keme, usi uwoma ota o rẹ lẹliẹ omai rẹroso Jihova jẹ siọ ozọ ahwo ba ẹdhẹ. Wọhọ epanọ iruo igbabọ e rẹ lẹliẹ iriẹ oma na ga na, ere ọvona ma re wo udu nọ ma tẹ be ta usi uwoma no uwou ruọ uwou, ta evaọ eria nọ i re zurie, eria eki-ọthuọ, gbe evaọ oke gheghe. Ma tẹ be daoma ta usi uwoma ududu enẹna, u ti fiobọhọ kẹ omai ta usi uwoma evaọ okenọ a tẹ make whaha omai usi uwoma ota evaọ obaro. (1 Tẹs. 2:1, 2) Ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu mi oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ o wo udu. Sista Nancy Yuen o theri vrẹ irula isoi hi, rekọ ozọ u re mu ei hi. Ọ rọwo nọ ọ rẹ siọ usi uwoma Uvie Ọghẹnẹ ba ẹta ha. Fikiere, egọmeti China o te fi ei họ uwou-odi ikpe udhe. Elakpa nọ e jẹ nọe enọ a ta nọ oniọvo nana họ “ohwo nọ ọ mae ga udu” evaọ orẹwho rai. w19.07 5 ¶13-14

Ahwo jọ a rẹ gaviezọ ziezi nọ ma tẹ nyae ta usi uwoma kẹ ae, rekọ ibuobu ahwo nọ ma rẹ nyaku a rẹ gwọlọ yo ho evaọ oke ọsosuọ. O rẹ gwọlọ nọ ma ta ẹme jọ nọ ọ rẹ lẹliẹ ae wo isiuru kpahe ẹme Ọghẹnẹ. Re ma sai fiobọhọ kẹ ahwo zihe ruọ ilele, ma rẹ ruẹrẹ oma kpahe ziezi. Ruẹrẹ ẹme jọ nọ whọ riẹ nọ ọ te were ahwo kpahe. Kẹsena who ve roro oghẹrẹ nọ who ti ro mu ẹme na họ. Wọhọ oriruo, whọ sae ta kẹ ohwo nọ whọ nyaku nọ: “Ivie, mẹ gwọlọ nọ owhẹ onọ jọ. Ebẹbẹ buobu nọ ma wo nẹnẹ i bi te ahwo evaọ eria efa akpọ na. Kọ who roro nọ ma te wo emamọ egọmeti ọvo nọ o bi su akpọ na soso, ebẹbẹ na i ti kuhọ?” Kẹsena whọ vẹ ta kpahe Daniẹl 2:44. Whọ sae jẹ nọ inọ: “Ẹvẹ who roro nọ ma sae rọ yọrọ emọ re a wo emamọ uruemu?” Kẹsena whọ vẹ ta kpahe Iziewariẹ 6:6, 7. Avro ọ riẹ hẹ, ma re wo oghọghọ ulogbo nọ ma te bi fiobọhọ kẹ ahwo zihe ruọ ilele Jesu. w19.07 15 ¶4, 6-7

Oniọvo-ọmọzae jọ nọ o wo onaa ziezi, nọ ọ be hae ta usi uwoma kẹ ahwo nọ a rrọ egagọ họ evaọ orẹwho nọ ọ rrọ, ọ ta nọ: “Ẹsibuobu, nọ ohwo ọ tẹ ta nọ ọ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ evaọ obonẹ, yọ ọ be ta nọ ọ rọwo eghẹnẹ sa-sa nọ a be gọ evaọ orẹwho rai hi. Fikiere mẹ rẹ rọwo kugbei inọ eghẹnẹ buobu nọ ahwo a be gọ na yọ enọ ae ọvo a ru, inọ eyena yọ eghẹnẹ vievie he. Ẹsibuobu me re se Jerimaya 16:20, mẹ vẹ nọe nọ: ‘Ẹvẹ ma sai ro vuhu ọghẹnẹ nọ ọ rrọ uzẹme gbe enọ ahwo a ru?’ Mẹ rẹ gaviezọ ziezi, kẹsena me ve se Aizaya 41:23 nọ o ta nọ: ‘Wha vuẹ omai eware nọ e te via evaọ obaro, re ma ruẹse riẹ nọ whai yọ eghẹnẹ.’ Mẹ vẹ kẹe oriruo ẹme jọ nọ Jihova ọ ta, nọ o rugba no.” Oniọvo-ọmọzae ọfa ọ ta nọ: “Mẹ rẹ ta kpahe obọdẹ ehrẹ Ebaibol nọ i re fiobọhọ kẹ omai, eruẹaruẹ Ebaibol nọ i rugba no, gbe izi nọ e be kpọ ehrugbakpọ na. Kẹsena mẹ vẹ ta kpahe epanọ eware nana kpobi i ro dhesẹ nọ Ọmemama jọ ọ rrọ, nọ o wo areghẹ gaga. Nọ ohwo na o te muhọ ẹrọwo no inọ o sae ginẹ jọnọ Ọghẹnẹ ọ rrọ, me ve dhesẹ oware nọ Ebaibol na ọ ta kpahe Jihova kẹe.” w19.07 23-24 ¶14-15

Eware nana jọ họ, odẹ Jihova nọ a re si afuẹwẹ no, ẹjiroro riẹ nọ o re rugba, gbe udhedhẹ avọ okugbe nọ o rẹ jọ ukoko na. (Mat. 6:9, 10; Jọn 13:35) Ma tẹ rọ eware nana karo evaọ uzuazọ, yọ ma bi dhesẹ nọ ma you Jihova. Pọl ukọ na ọ ta re inọ ma “kare afuẹwẹ.” Onana u dhesẹ hẹ inọ ma rẹ jọ gbagba. Jihova o ti rri omai inọ ma kare afuẹwẹ otẹrọnọ ma dawo ẹgba mai kpobi re uyoyou mai u dhe ẹruẹro, jẹ rọ eware nọ e mae roja karo. Edhere jọ nọ ma re ro dhesẹ uyoyou mai via họ, nọ ma gbe bi ru amọfa zoruẹ hẹ. Ohrẹ Pọl inọ ma siọ amọfa ba ezoruẹ na yọ unuovẹvẹ ulogbo. Ẹvẹ ma sai ro ru amọfa zoruẹ? Eware ẹkeriotọ nọ e rẹ were omai, ẹgọ mai, hayo oghẹrẹ okọ nọ ma rrọ o sai ru amọfa zoruẹ. Ẹsejọhọ oware nọ ma bi ru na o nwane thọ họ. Rekọ otẹrọnọ u bi kpokpo obruoziẹ-iroro omọfa nọ u je ru ei zoruẹ, yọ ẹbẹbẹ ologbo.​—Mat. 18:6. w19.08 10 ¶9-11

Anwọ 1935 ze Isẹri Jihova a ro wo otoriẹ na inọ ogbotu obuobu nọ Jọn ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ na họ, uvi Ileleikristi nọ i wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ. (Evia. 7:9, 10) Re ogbotu obuobu na a sae zọ evaọ etoke uye ulogbo na, a re wuhrẹ kpahe Jihova taure Esuo Odu-Ikpe Kristi na o te ti muhọ. O gwọlọ nọ a re wo ẹrọwọ ọgaga re a “sae va eware nana kpobi nọ e te seba ẹvia ha na abọ,” taure Esuo Odu-Ikpe Kristi o te ti muhọ. (Luk 21:34-36) Ẹruore nana nọ ogbotu obuobu na a wo na ọ were rai gaga. A riẹ nọ Jihova họ ọnọ ọ rẹ salọ oria nọ idibo riẹ a te jọ gọe bẹdẹ, sọ obọ odhiwu hayo otọakpọ. Enọ a rọ ẹzi wholo na gbe ogbotu obuobu na a riẹ nọ uwowou ulogbo nọ Jihova ọ rọ idhe ẹtanigbo Kristi dhesẹ kẹ ae, oye u ru ẹruore rai lọhọ.​—Rom 3:24. w19.09 28 ¶10; 29 ¶12-13

Kọ a kẹ owhẹ owha-iruo okpokpọ? Daoma wo ẹnyaharo evaọ oria okpokpọ ra na. Who rri enwene wọhọ iyẹ nọ i yẹ owhẹ hẹ hayo inọ akpọ o re kẹ owhẹ no. Muẹrohọ oghẹrẹ nọ Jihova o bi ro fiobọhọ kẹ owhẹ enẹna re whọ jẹ ruabọhọ iruo usi uwoma ota na. Rọ aro kele Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ. Oria kpobi nọ a jọ, a jẹ hae “ruọ ẹkwotọ na soso, . . . je whowho usi uwoma ẹme Ọghẹnẹ.” (Iruẹru 8:1, 4) Whọ tẹ ruabọhọ usi uwoma ota na, emamọ iyẹrẹ e sai noi ze. Wọhọ oriruo, ekobaro jọ nọ a le no orẹwho jọ a kpohọ oria ofa nọ o kẹle etẹe nọ a jọ gwọlọ iwhowho-uvie evaọ ẹvẹrẹ rai. Nọ emerae jọ e vrẹ no, a jọ etẹe to itu buobu họ. Jọ usu mai kugbe Jihova o jọ oware nọ o rẹ kẹ omai evawere. Fikiere, jọ usu ra kugbe Jihova o jọ kpekpekpe ẹsikpobi, rẹroso ẹe inọ ọ te kẹ owhẹ areghẹ, je fiobọhọ kẹ owhẹ. Kareghẹhọ nọ obọ nọ who je fihọ kẹ ahwo nọ a jọ obonọ who no ze na, oye u ru nọ iruo na e rọ were owhẹ tere. Ru epọvo na evaọ oria nọ whọ rrọ obọnana, Jihova o ti ru nọ iruo nana e te rọ were owhẹ re.​—Ọtausi. 7:10. w19.08 24-25 ¶15-16

Ma rẹ romakpotọ kẹ Jihova keme ọye họ Ọnọ ọ ma omai. Fikiere, o wo udu nọ o re ro fi izi họ kẹ emama riẹ. (Evia. 4:11) U te no ere no, emamọ ẹjiroro ọfa nọ ma re ro yoẹme kẹe họ, isuẹsu riẹ e mai woma. No anwae ze, ahwo-akpọ a bi su unọjọ utọjọ evaọ erẹwho sa-sa. Ma tẹ rọ isuẹsu rai wawo orọ Jihova, ma rẹ ruẹ nọ Jihova họ Osu nọ ọ mai wo areghẹ, uyoyou, ohrọ, gbe ọdawẹ kpaobọ. (Ọny. 34:6; Rom 16:27; 1 Jọn 4:8) Ma te bi yoẹme kẹ Jihova evaọ oware kpobi, nọ ma gbẹ be rẹroso omobọ mai hi yọ ma be romakpotọ kẹ Jihova. (Itẹ 3:5) Ma tẹ be romatotọ wuhrẹ kpahe oghẹrẹ nọ Jihova ọ rrọ, o te jọ bẹbẹ kẹ omai hi re ma romakpotọ kẹe. Fikieme? Keme emamọ iruemu nọ o wo i re dhesẹ oma via evaọ oware kpobi nọ o bi ru. (Ol. 145:9) Epanọ ma wuhrẹ kpahe Jihova te, ere ma re you rie te. Ma te you Jihova, o te gbẹ gwọlọ izi buobu hu re ma tẹ riẹ oware nọ u woma gbe onọ u yoma. w19.09 14 ¶1, 3

Setan ọ be kẹ ahwo owha nọ o gbẹdẹ vi ai oma. Wọhọ oriruo, ọ gwọlọ nọ ma rọwo nọ Jihova ọ rẹ rọ izieraha mai vrẹ omai hi, gbe nọ ma fo te ahwo nọ ọ rẹ sai you hu. A rẹ ruẹ owha nọ o gbẹdẹ te onana hayo ọrue nọ o yoma te enẹ hẹ! (Jọn 8:44) Ma tẹ “nyabru” Jesu, a rẹ rọ izieraha mai vrẹ omai. (Mat. 11:28) Uzẹme na họ, Jihova o you omai kpobi gaga. (Rom 8:32, 38, 39) Owha nọ Jesu ọ kẹ omai u wo ohẹriẹ gaga no ewha efa nọ o gwọlọ nọ ma rẹ wọ. Wọhọ oriruo, nọ ahwo buobu a te ku iruo okpẹdoke rai họ no, oma o rẹ rrọ ae gaga yọ eva e rẹ were ae he. Rekọ, ẹdẹ kpobi nọ ma ru iruo kẹ Jihova avọ Kristi, oma ovo o rẹ were omai. Oma o sae rrọ omai no. Rekọ, nọ ma jẹ rọ udugaga kpohọ ewuhrẹ, oma o vẹ sasa omai, ma ve je wo ẹgba. Ere o rẹ jọ re nọ ma tẹ be hae daoma kpohọ usi uwoma ota je ru uwuhrẹ omobọ mai. Oke gbe ẹgba nọ ma raha fihọ eware nana i te oware ovo ho nọ ma tẹ rehọ iẹe wawo irere nọ ma re wo. w19.09 20 ¶1; 23-24 ¶15-16

Jihova ọ gwọlọ nọ ma rọ ajọwha ta usi uwoma na evaọ omoke nọ u kiọkọ taure “ẹdẹ” riẹ o te ti muhọ. Joma daoma ruẹ nọ ma “wo eware buobu nọ [ma bi] ru ẹsikpobi evaọ iruo Olori na.” (1 Kọr. 15:58) Nọ Jesu ọ jẹ ta kpahe ikpeware nọ e te via evaọ edẹ urere na, ọ ta nọ: “Ofariẹ, evaọ erẹwho na kpobi, a rẹ kake ta usi uwoma na tao.” (Mak 13:4, 8, 10; Mat. 24:14) Dai roro iei: Ẹsikpobi nọ who kpohọ usi uwoma ota, yọ eruẹaruẹ Ebaibol yena who bi fiobọhọ rugba na. Ma bi wo ẹnyaharo evaọ iruo usi uwoma ota na kukpe kukpe, ahwo buobu a bi yo usi uwoma Uvie na. Wọhọ oriruo, dai roro kpahe epanọ unu iwhowho-uvie nọ e rrọ akpọ na soso i bu te no evaọ edẹ urere na. Evaọ 1914, ma wo iwhowho-uvie idu isoi gbe udhuhrẹ gbe ikpegbisoi (5,155) evaọ ekwotọ udhuvẹ-gbesa. Nẹnẹ, iwhowho-uvie nọ e riẹ i bu te ima eree gbe idu egba isoi (8,500,000) no evaọ ekwotọ egba ivẹ gbe udhuvẹ (240). Ghele na, iruo mai i ri kuhọ họ. Ma re gbe whowho kẹ amọfa inọ Uvie Ọghẹnẹ ọvo o te sai ku ebẹbẹ ahwo-akpọ họ.​—Ol. 145:11-13. w19.10 8 ¶3; 9-10 ¶7-8

Nọ ikpe buobu e vrẹ no, Jihova ọ rọ Bazilae fiobọhọ kẹ Devidi ovie na. Nọ Devidi avọ ahwo riẹ a jẹ dhẹ fiki Absalọm ọmọzae Devidi, ‘ohọo u je kpe ai, oma o rrọ rai, yọ uruame u je kpe ai.’ Kẹsena Bazilae nọ ọ kpako no evaọ oke yena gbe amọfa a te fi uzuazọ rai họ ọza re a sae rẹrote Devidi avọ ahwo riẹ. Bazilae o roro ho inọ fikinọ ọ kpako no, o gbe wo iruo kẹ Jihova ha. Ukpoye, ọ rọ eware nọ o wo fiobọhọ kẹ idibo Ọghẹnẹ nọ ohọo u je kpe. (2 Sam. 17:27-29) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no onana ze? Oghẹrẹ nọ ma kpako te kẹhẹ, Jihova ọ sae rọ omai fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi mai nọ eware e kare, te enọ ma gbẹ rrọ ukoko hayo nọ e rrọ orẹwho ofa. (Itẹ 3:27, 28; 19:17) O tẹ make rọnọ ma sae nyate ai oma ha, ma sai ru unevaze kẹ iruo akpọ-soso mai, re ma ruẹ ugho nọ ma sai ro fiobọhọ nọ eware okpẹtu e tẹ via kẹ ae.​—2 Kọr. 8:14, 15. w19.10 21 ¶6

O sae jọ bẹbẹ kẹ omai re ma ta eva kẹ amọfa otẹrọnọ ohwo jọ nọ ma ta eva kẹ evaọ okenọ u kpemu o ru oware nọ o kẹ omai uye. (Itẹ 18:19) Hayo ma sai roro nọ ma wo oke nọ ma re ro mu egbẹnyusu ekpekpe he. Rekọ, ma du roro ho inọ ma sai ru ei hi. Ma tẹ gwọlọ nọ inievo mai a fiobọhọ kẹ omai evaọ oke obẹbẹ, o gwọlọ nọ ma re fievahọ ae enẹna jẹ hae ta eva kẹ ae. Oyena yọ obọdẹ edhere jọ nọ ma re ro wo egbẹnyusu ekpekpe. (1 Pita 1:22) Jesu ọ jẹ hae ta eva kẹ egbẹnyusu riẹ, ọ rọ enẹ dhesẹ nọ o fievahọ ae. (Jọn 15:15) Ma tẹ be hae vuẹ egbẹnyusu mai eware nọ i ru eva were omai, awaọruọ mai, gbe eware nọ e be kẹ omai uye, yọ ma be rọ aro kele Jesu. Nọ ohwo ọ tẹ be ta ẹme kẹ owhẹ, gaviezọ kẹe ziezi, ẹsejọhọ whọ te ruẹ nọ whai imava wha wo ọkpọ iroro evona gbe utee ovona. Otẹrọnọ whẹ avọ egbẹnyusu ra wha be hai horie eva kẹ ohwohwo, usu rai o te kpekpe ziezi.​—Itẹ 27:9. w19.11 4 ¶8-9

Evaọ oke uye ulogbo na, ẹsejọhọ ovuẹ nọ ma bi whowho enẹna u ti nwene. Enẹna, ma be ta usi uwoma Uvie na jẹ be daoma ru ahwo zihe ruọ ilele. Rekọ evaọ oke yena, ẹsejọhọ ovuẹ nọ ma ti whowho o te jọ ahwo oma wọhọ oso-itho. (Evia. 16:21) Ẹsejọhọ ma ti whowho kẹ ahwo inọ akpọ Setan o bi kuhọ no. Nọ oke o be nyaharo na, ma te riẹ uzedhe ovuẹ nọ ma ti whowho gbe epanọ ma ti ro whowho iei. Kọ oghẹrẹ ọvona ma ti ro whowho ovuẹ na oke yena, manikọ oghẹrẹ ofa ma ti ro ru onana? Oke yena u te te, ma te riẹ. Oghẹrẹ kpobi nọ o te jọ kẹhẹ, o wọhọ nọ ma ti wo uvẹ-ọghọ nọ ma ti ro whowho ẹdhoguo Jihova ududu! (Izik. 2:3-5) U muẹro nọ ovuẹ nọ ma ti whowho oke yena o te lẹliẹ eva dha erẹwho na, a vẹ te gwọlọ epanọ a re ro si omai notọ riẹriẹriẹ. Ma te rẹroso Jihova kẹ obufihọ oke yena, wọhọ epanọ ma be rẹroso ẹe evaọ usi uwoma ota mai enẹna. U mu omai ẹro nọ Ọghẹnẹ oyoyou mai na ọ te kẹ omai ẹgba nọ ma re ro ru oreva riẹ.​—Mae. 3:8. w19.10 16 ¶8-9

Ẹme na “reghe” u dhesẹ nọ ma tẹ be dhogbo epanọ ma re ro wo ekwakwa efe, u re si iroro mai no egagọ Jihova. O rẹ sai tube ru nọ “isiuru igheghẹ gbe erọ enwoma buobu” e rẹ rọ ruọ udu mai. (1 Tim. 6:9) Ukpenọ ma rẹ kuvẹ kẹ isiuru itieye na re e ruọ udu mai, ma rẹ kareghẹhọ nọ eware nana e rẹ nwa omai oma. Kọ ma te wo igho nọ ma rẹ rọ dẹ eware buobu, oware jọ o thọ otẹrọnọ ma dẹ eware nọ i si omai urru rekinọ e ginẹ roja kẹ omai hi? Oware ovo o nwane jariẹ thọ họ. Rekọ, roro kpahe enọ nana: O tẹ make rọnọ ma wo ugho nọ ma rẹ rọ dẹ oware jọ, kọ ma wo oke gbe ẹgba nọ ma rẹ rọ rehọ iẹe ru iruo jẹ rẹrotei? U te no ere no, kọ onana u gbe ti ru nọ ma re ro mu uyoyou họ ewo kẹ ekwakwa eyero nọ ma wo? Kọ ma te wo uyoyou utioye, ma gbe ti ru wọhọ ọmoha nọ ọ siọ uzizie Jesu na inọ o kuomagbei ru iruo Ọghẹnẹ? (Mak 10:17-22) O te mai woma kẹ omai re ma siobọno eware jọ evaọ uzuazọ re ma ruẹse raha oke gbe ẹgba ziezi fihọ iruo Ọghẹnẹ. w19.11 17-18 ¶15-16

Ọghẹnẹ ọ rẹ sae kẹ owhẹ “ogaga nọ [who] re ro ru” iroro nọ whọ jẹ gba. (Fil. 2:13) Fikiere, lẹ se Jihova re ọ kẹ owhẹ ẹgba. Lẹ sei re ọ kẹ owhẹ ẹzi ọfuafo nọ o rẹ kẹ owhẹ ẹgba nọ whọ gwọlọ. Ruabọhọ olẹ o tẹ make wọhọ nọ whọ be ruẹ uyo olẹ ra ẹsiẹsiẹ hẹ. Jesu ọ ta nọ: “Wha ruabọhọ ẹyare, a te kẹ owhai [ẹzi ọfuafo].” (Luk 11:9, 13) U te no ere no, daoma wo omaa. Re whọ sai ru oware kpobi nọ who muhọ te urere, o gwọlọ omaa. O tẹ jẹ gwọlọ nọ who re ru lele omaa na. Epọvo na re, nọ whọ tẹ jiroro jọ, daoma kere eware nọ i ti fiobọhọ kẹ owhẹ ru ẹjiroro na gba unọjọ utọjọ. Whọ tẹ gwọlọ ru oware ulogbo jọ, daoma ghale iẹe fihọ umumutho eware re whọ sae riẹ epanọ whọ daoma te no. Pọl ukọ na ọ tuduhọ Ileleikristi obọ Kọrint awọ nọ a fi oware jọ họ akotọ “evaọ ẹdẹ ọsosuọ oka kpobi,” nọ a ti ro ru unevaze, ukpenọ a rẹ hẹrẹ bẹsenọ ọ rẹ nyaze tao. (1 Kọr. 16:2) Who te bi ru eware ilogbo nọ whọ gwọlọ ru umumutho, o rẹ gbẹ jọ owha ogbẹgbẹdẹ hẹ. w19.11 29 ¶13-14

Ma sae ta nọ ohwo ọ riẹ Jihova nọ ọ tẹ riẹ odẹ Ọghẹnẹ hayo eware jọ nọ Ọghẹnẹ ọ ta hayo nọ o ru no. Rekọ re ma sae riẹ Jihova ziezi, u wo eware efa nọ ma re ru. O gwọlọ nọ ma rẹ rọ oke ziezi wuhrẹ kpahe Jihova gbe emamọ iruemu riẹ. Ẹsiẹe ọvo ma sae rọ riẹ oware nọ o lẹliẹ e riẹ ta ẹme nọ ọ ta je ru eware nọ o ru. Oyena u ti fiobọhọ kẹ omai riẹ sọ eware nọ ma bi roro gbe eware nọ ma bi ru e be were iẹe. Nọ ma tẹ riẹ oware nọ Jihova ọ gwọlọ nọ ma ru no, u fo nọ ma re ru ei. Ahwo jọ a sae hwẹ omai fikinọ ma gwọlọ gọ Jihova, a sai tube mu omai họ ekpokpo nọ ma te mu ewuhrẹ họ ẹnya no. Ghele na, ma te fievahọ Jihova, ọ te siọ omai ba vievie he. Ma te ru ere, yọ ma bi mu usu okpekpe nọ o te jọ ribri kugbe Ọghẹnẹ. Kọ ma sae ginẹ riẹ Jihova te ere? Ee. w19.12 16-17 ¶3-4

O sae jọ bẹbẹ kẹ esẹgbini ẹsejọ re a wuhrẹ emọ rai, rekọ jọ a hae kareghẹhọ nọ emọ yọ okẹ nọ u no obọ Jihova ze. Jihova ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ esẹgbini. Ọ rẹ gaviezọ kẹ elẹ rai. Yọ ọ rẹ rọ Ebaibol na, ebe ukoko na, te oriruo avọ uthubro esẹgbini efa nọ e be riẹ ru ziezi evaọ ukoko na rọ kuyo elẹ rai. Ahwo jọ a ta nọ ọmọ ọyọrọ yọ owha-iruo nọ o rẹ rehọ ikpe udhe, rekọ uzẹme na họ re a yọrọ ọmọ yọ owha-iruo nọ o rẹ jọ ri fihọ. Eware jọ nọ e mai woma nọ esẹgbini a rẹ sai ru kẹ emọ rai họ, a re you rai, wo oke kẹ ae, jẹ rọ Ebaibol wuhrẹ ai. Orọnikọ oghẹrẹ ovona emọ ra a te rehọ eware nọ who bi wuhrẹ ai na ha. Rekọ ibuobu emọ nọ a wuhrẹ fihọ edhere Jihova, a wo ọkpọ iroro oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Joanna Mae evaọ obọ Asia, nọ ọ ta nọ: “Eva e be were omẹ gaga inọ ọsẹgboni mẹ a jẹ hae whọku omẹ, je fiobọhọ kẹ omẹ wo uyoyou kẹ Jihova. Orọnikọ a yẹ omẹ ọvo ho, a fiobọhọ kẹ omẹ bi yeri emamọ uzuazọ.” (Itẹ 23:24, 25) Epọvo na o rrọ inievo mai efa buobu oma. w19.12 27 ¶21-22

Ibe Ileleikristi mai a dafia nọ o gwọlọ nọ ma rẹ sasa oma. O tẹ make rọnọ ozọ u bi mu omai, ma rẹ sai fiobọhọ kẹ amọfa. Wọhọ oriruo, ozọ o sai mu omai inọ ma riẹ ẹme nọ ma rẹ ta hayo oware nọ ma re ru ro fiobọhọ kẹ ohwo nọ o wo ẹbẹbẹ hẹ. Ma te ru oware nọ u dhesẹ nọ ma wo ọdawẹ kẹ inievo mai, o rẹ kẹ ae omosasọ. Nọ uyero-akpọ nana o be kẹle ekuhọ na, eware i ti dhe eyeyoma yọ akpọ o ti dhe ẹgẹga. (2 Tim. 3:13) Ebẹbẹ nọ mai ọvo ma be robọ so fikinọ ma gba ha o rẹ jẹ whae ze nọ udu u re ro whrehe omai noke toke. Oware jọ nọ u fiobọhọ kẹ Pọl ukọ na thihakọ te urere họ, omosasọ nọ ibe Ileleikristi riẹ a jẹ kẹe. Ma tẹ rọ aro kele ai, ma ti fiobọhọ kẹ inievo mai kru ẹrọwọ rai te urere.​—1 Tẹs. 3:2, 3. w20.01 13 ¶17-19

Enọ a rọ ẹzi wholo na a re rẹro nọ amọfa a te kẹ ae adhẹẹ vi ibe Ileleikristi rai hi. (Fil. 2:2, 3) A riẹ nọ okenọ Jihova ọ rọ ẹzi wholo ai, o ru amọfa riẹ onana ha. Fikiere, u re gbe ohwo nọ a rọ ẹzi wholo unu hu nọ amọfa a gbẹ kake rọwo ho inọ a ginẹ rọ ẹzi wholo iei no. Ọ riẹ nọ Ebaibol ọ ta nọ ma du nwane rọwo ho, nọ ohwo jọ ọ tẹ ta nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ obọdẹ owha-iruo jọ. Ohwo nọ a rọ ẹzi wholo o re gogo iei hi, re amọfa a ruẹse kẹe adhẹẹ vi Ileleikristi efa. Yọ ọ rẹ rehọ iẹe ya-oma vievie he. (1 Kọr. 4:7, 8) Ikpodhiwu a rẹ gwọlọ ikpodhiwu efa ha re a ruẹse gbẹ hae ta ẹme kpahe ẹruore obọ odhiwu rai hayo re a wo itu rai sa nọ a re kuomagbe kẹ uwuhrẹ Ebaibol. (Gal. 1:15-17) Ukoko Ọghẹnẹ o rẹ jọ okugbe ọvo ho nọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo a te bi ru ere. A rẹ rọ enẹ wọso ẹzi ọfuafo na, onọ u bi fiobọhọ kẹ idibo Ọghẹnẹ wo udhedhẹ gbe okugbe.​—Rom 16:17, 18. w20.01 28 ¶6-7

Nọ u te te oke jọ no, ẹsejọhọ ahwo nọ egagọ rai e raha no na a vẹ te re Isẹri Jihova ihri fikinọ a gbẹ be gọ Jihova. Ma riẹ nọ a ti dhesẹ evedha rai via, makọ evaọ itanẹte. Ahwo erẹwho na avọ Setan nọ ọ rrọ osu rai na a ti mukpahe omai inọ mai ọvo i kiọkọ nọ e gbẹ be gọ Ọghẹnẹ. Ẹjiroro rai inọ a re si egagọ kpobi notọ na o rugba ha. A vẹ te rẹriẹ ovao ku omai. Evaọ oke nana erẹwho na a ti ro wo odẹ na Gọg obọ Magọg. A ti kuomagbe avọ ẹjiroro omuomu, a vẹ te wọ ohọre bru idibo Jihova re a ruẹsi kpe ai muotọ. (Izik. 38:2, 14-16) Ma gbẹ yọroma ha, ma sai mu awa họ ẹruọ kpahe eware nọ e te via evaọ etoke uye ulogbo na, maero nọ ma riẹ oghẹrẹ nọ eware jọ buobu e te jọ họ na. Rekọ oware nọ ma wo imuẹro riẹ họ: U du gwọlọ nọ ma rẹ dhozọ uye ulogbo na ha. Jihova ọ te vuẹ omai oware nọ ma re ru re ma sae zọ.​—Ol. 34:19. w19.10 16 ¶10-11

Orọnikọ ma re wo edẹro kẹ eware nọ Jihova o ru kẹ omai ọvo ho, ma rẹ daoma rọ ẹmeunu gbe uruemu mai dhesẹ edẹro na via. Onana u re dhesẹ nọ ma wo ohẹriẹ no ahwo-akpọ buobu nẹnẹ. Evaọ akpọ na, ahwo buobu a bi dhesẹ edẹro kẹ eware kpobi nọ Ọghẹnẹ o bi ru kẹ ae he. Ahwo a “kare uyere-ọghọ,” oka jọ nọ u bi dhesẹ nọ “edẹ urere” na ma rrọ na. (2 Tim. 3:1, 2) Ajọ ma wo oghẹrẹ uruemu nana vievie he! Jihova ọ gwọlọ nọ mai emọ riẹ ma rẹ rria dhedhẹ kugbe ohwohwo avọ evawere. Uyoyou nọ ma wo kẹ ohwohwo, oye u re dhesẹ nọ mai yọ Ileleikristi uzẹme. (Jọn 13:35) Ma rọwokugbe ọso-ilezi na nọ o kere nọ: “U woma jẹ were kẹhẹ re inievo e rria kugbe evaọ okugbe!” (Ol. 133:1) Ma te you ibe Ileleikristi mai, yọ ma bi dhesẹ kẹ Jihova nọ ma you rie. (1 Jọn 4:20) U woma kẹhẹ nọ ma rọ rrọ usu inievo nọ i bi “dhesẹ uwowou kẹ ohwohwo, [je] wo uvi ọdawẹ”!​—Ẹf. 4:32. w20.02 9 ¶6-7

Oware nọ o wha awaọruọ se Hana na u notọ ẹsiẹsiẹ hẹ. Pẹnina ọ gbẹ jọ uwou na. Yọ Ebaibol na ọ ta ha sọ Pẹnina o nwene uruemu riẹ. Fikiere, u muẹro nọ Hana o gbe je thihakọ eme edada riẹ. Rekọ udu u te Hana otọ ghele. Okenọ ọ lẹ se Jihova no, ọ gbẹ jẹ ruawa kpahe ẹbẹbẹ riẹ na ha. Ọ kẹ Jihova uvẹ re ọ kẹe omosasọ je ru udu tei otọ. Uwhremu na, Jihova ọ kuyo Hana, kẹsena o te mu emọ họ eyẹ. (1 Sam. 1:2, 6, 7, 17-20) Udu o rẹ sai te omai otọ ghele, nọ oware nọ o be wha ẹbẹbẹ se omai o tẹ gbẹ rotọ. Dede nọ ma be lẹ gaga kpahe ebẹbẹ mai je kpohọ iwuhrẹ ẹsikpobi, ebẹbẹ na jọ e sae gbẹ jariẹ. Rekọ ma wuhrẹ no oriruo Hana ze inọ oware ovo o rẹ sae whaha Jihova ha nọ o gbe ro ru udu te omai otọ họ. Ma te thọrọ Jihova ẹro vievie he, yọ ọ te ghale omai nọ ma te kru ẹrọwọ mai.​—Hib. 11:6. w20.02 22 ¶9-10

Ekpako ukoko a re siuke kpemu vievie he re a rọ ehri-izi Ebaibol fiobọhọ kẹ amọfa ru oware nọ u fo. Fikieme o rọ roja gaga inọ ma rẹ ta ẹme ududu nọ o tẹ gwọlọ ere? Joma ta kpahe Ilai. Ozerẹ Okpehru nọ a re se Ilai o wo emezae ivẹ nọ o you gaga. Rekọ emezae riẹ na a wo adhẹẹ kẹ Jihova ha. A jọ izerẹ evaọ uwou-udhu egagọ na, onọ o jọ ọkwa ologbo. Rekọ a jẹ rọ ọkwa rai na ruiruo thọthọ, a se idhe nọ ahwo a je dhe kẹ Jihova gboware ovo ho, yọ a je gbe-ọfariẹ ababọ omovuọ. (1 Sam. 2:12-17, 22) Wọhọ epanọ o rrọ Uzi Mosis, u fo nọ a re kpe emezae Ilai na no, rekọ ọsẹ rai o je rolobọ kẹ ae. Ọ whọku ai ziezi hi, yọ ọ kẹ rai uvẹ re a gbe ru iruo evaọ uwou-udhu na. (Izie. 21:18-21) Ẹvẹ Jihova o rri oghẹrẹ nọ Ilai o ru kpahe emọ riẹ na? Ọ ta kẹ Ilai nọ: “Kọ fikieme whọ gbẹ be rọ kẹ emezae ra ọghọ vi omẹ?” Jihova ọ tẹ gbaemu nọ o re kpe ezae imuomu ivẹ yena no.​—1 Sam. 2:29, 34. w20.03 19 ¶4-5