Azie

Kọ oriruo nọ Jihova avọ Jesu a fihotọ kpahe iruo na u dhesẹ nọ ma re du serihọ vievie he? O rrọ ere he. Oma o rẹ rrọ Jihova ẹdẹvo ho, fikiere u du gwọlọ nọ o re serihọ họ. Ebaibol na ọ ta nọ, nọ Jihova ọ ma idhiwu gbe otọakpọ na no, “o te serihọ, yọ eva e were riẹ.” (Ọny. 31:17) U muẹro nọ oria nana u bi dhesẹ nọ Jihova o s’obọ iruo họ kẹsena o te wo evawere no eware nọ ọ ma ze. Yọ dede nọ Jesu o je ru iruo gaga okenọ ọ jọ otọakpọ, o ru uvẹ nọ o re ro serihọ je kuomagbe egbẹnyusu riẹ re emamọ emu. (Mat. 14:13; Luk 7:34) Ebaibol na ọ tuduhọ idibo Ọghẹnẹ awọ nọ jọ a jọ ahwo nọ iruo e rẹ were. Idibo Ọghẹnẹ a rẹ g’obọ iruo, orọnikọ a rẹ moyẹlẹ hẹ. (Itẹ 15:19) Ẹsejọhọ who wo iruo nọ whọ be rọ rẹrote uviuwou ra. U te no ere no, ilele Jesu kpobi a rẹ ta usi uwoma na. O tẹ jẹ gwọlọ nọ who re serihọ ziezi. w19.12 2 ¶2; 3 ¶4-5

Who du hai gbiku kpahe izi imuomu hu. U fo nọ ma rẹ rọ aro kele Jesu evaọ onana. Jesu ọ jẹ rria obọ odhiwu taure ọ tẹ te ziọ otọakpọ, yọ ọ riẹ eware buobu kpahe Setan avọ idhivẹri riẹ. Ghele na, orọnikọ ọ jẹ hae ta kpahe eware nọ izi imuomu yena a ru no ho. Oware nọ o jọ Jesu oja họ, re o se isẹri kpahe Jihova, orọnikọ re o whowho usi Setan he. Nọ ma gbe bi gbiku kpahe izi imuomu hu, yọ ma be rọ aro kele Jesu. Ma rẹ rọ ẹmeunu mai dhesẹ nọ “emamọ eme e be họrọ evaọ udu” mai, koyehọ uzẹme na. (Ol. 45:1) Whọ dhozọ izi imuomu rororo ho. Evaọ akpọ omuomu nana, eware iyoma e rẹ sae via kẹ omai. Asidẹnte, ẹyao, hayo uwhu o rẹ sae via idudhe. Ma du roro nọ izi jọ nọ a rẹ ruẹ hẹ e be wha onana ze he. Ebaibol na ọ ta vevẹ nọ “oke gbe eware nọ a rẹro rai hi” e sai kpomahọ ohwo kpobi. (Ọtausi. 9:11) Jihova o dhesẹ via no inọ o wo ogaga vi idhivẹri na kpekufiẹ. w19.04 23-24 ¶13-14

Kọ ekpako ukoko a te yo nọ ohwo jọ o lele ọmaha wezẹ, a re ru lele izi egọmeti nọ e ta nọ a rẹ vuẹ egọmeti? Ee. Evaọ erẹwho nọ i wo izi itieye, ekpako ukoko a re ru lele izi egọmeti nọ e ta nọ a rẹ niyẹrẹ ohwo nọ a ta nọ o lele ọmaha wezẹ. Izi itieye na e wọso uzi Ọghẹnẹ hẹ. (Iruẹru 5:28, 29) Fikiere nọ a te yo oware utioye jọ, ekpako na a rẹ jowọ kpata kpata lele oghẹrẹ nọ uzi egọmeti o ta nọ a rẹ rọ niyẹrẹ kpahe oware nọ o via na. Ekpako na a rẹ vuẹ ọnọ oware na o via kẹ na gbe ọsẹgboni riẹ, te ohwo kpobi nọ ọ riẹ kpahe oware na inọ a sae vuẹ egọmeti kpahe oware nọ o via na. Kọ ẹvẹ otẹrọnọ ohwo nọ a niyẹrẹ riẹ kẹ egọmeti na ọ rrọ ukoko na, yọ onana u ru nọ ahwo buobu a ro yo kpahe oware nọ o via na evaọ ẹwho na? Kọ o rẹ jọ oniọvo nọ ọ niyẹrẹ na oma inọ ọ wha ekela se odẹ Ọghẹnẹ? Ijo. Ohwo nọ o lele ọmaha wezẹ na họ ọnọ ọ wha ekela se odẹ Ọghẹnẹ. w19.05 10 ¶13-14

Ebaibol ọ ta kẹ ọzae avọ aye inọ a rọ ọghọ kẹ ohwohwo je ru lele eyaa nọ a ya kẹ ohwohwo evaọ okenọ a rọo. O tuduhọ ahwo nọ a rọo no awọ inọ a talamu ohwohwo nọ o ta nọ: “Oyejabọ nọ ọzae ọ rẹ rọ nyasiọ ọsẹ riẹ gbe oni riẹ ba ọ vẹ talamu aye riẹ, a ve zihe ruọ uwo ovo.” (Emu. 2:24) Wo ohẹriẹ, enọ i bi ru lele areghẹ akpọ na a rri orọo ere he, a be ta nọ ọzae avọ aye nọ a rrọ orọo a rẹ tẹrovi ọvuọ ẹgwọlọ riẹ. Obe jọ nọ o ta kpahe orọo-ofa o ta nọ: “Evaọ ehaa orọo jọ, nọ a tẹ be ya eyaa kẹ ohwohwo a gbẹ be ta ha inọ ‘evaọ epanọ mẹ avọ owhẹ ma te rria kugbe kri te’ rekọ eyaa nọ e ga tere he a be ya, onọ a rẹ jọ ta nọ ‘evaọ epanọ mẹ avọ owhẹ ma ti you ohwohwo kri te’ [koyehọ, a gbe you ohwohwo wọhọ epaọ ọsosuọ họ, a sae fa orọo na].” Oghẹrẹ utiona nọ a bi rri orọo na u ru nọ erọo buobu e rọ fa no, yọ onana o wha edada se ahwo gaga no. Ababọ avro, orivo nọ ahwo a wo kẹ orọo na yọ oware ugheghẹ. w19.05 24 ¶12

O jẹ kẹ Pọl uye inọ Ileleikristi jọ a be gaviezọ kẹ eme nọ i fo ho gbe eriariẹ akpọ Setan. (Ẹf. 4:17-19) Onana o sae via kẹ omai re. Setan ọghẹnẹ akpọ nana ọ be daoma gaga re o si omai no abọ Jihova, yọ ọ be rehọ eghẹ sa-sa ru onana. Ẹghẹ riẹ jọ họ, o re muẹrohọ sọ ma wo isiuru ọkwa, hayo ma gwọlọ nọ amọfa a riẹ omai odẹ. Ọ rẹ sae tubẹ rehọ uruemu jọ nọ ma wo fiki oghẹrẹ nọ a rọ yọrọ omai, uruemu ahwo nọ a be rria kẹle omai, hayo isukulu nọ ma nya ro ru omai wo ọkpọ iroro ethọthọ riẹ. Kọ o lọhọ re ma “raha eware nọ e dowọ muotọ gaga” no evaọ iroro mai? (2 Kọr. 10:4) Muẹrohọ oghẹrẹ nọ Pọl ọ kuyo onọ yena, inọ: “Ma be raha iroro ethọthọ gbe oware ukpehru kpobi nọ a ru be rọ wọso eriariẹ Ọghẹnẹ, yọ ma bi mu oghẹrẹ iroro kpobi imu re u ru ahwo yoẹme kẹ Kristi.” (2 Kọr. 10:5) Ẹhẹ, Jihova ọ sai fiobọhọ kẹ omai si iroro ethọthọ no udu. w19.06 8 ¶1-3

Dede nọ u wo eware nọ e kẹ Hana, Devidi gbe ọso-ilezi jọ idhọvẹ gaga, idibo Jihova esa nana a fievahọ Jihova inọ o ti fiobọhọ kẹ ae. A lẹ se Jihova jẹ vuẹe eware kpobi nọ e be kẹ ae uye. A vuẹ riẹ oware nọ o so riẹ nọ idhọvẹ e rọ da ae oma fia. Yọ a gbe je kpohọ oria egagọ Jihova. (1 Sam. 1:9, 10; Ol. 55:22; 73:17; 122:1) Jihova ọ gaviezọ kẹ aikpobi na omomọvo avọ ọdawẹ. Udu u te Hana otọ. (1 Sam. 1:18) Devidi o kere nọ: “Ebẹbẹ ohwo okiẹrẹe e rrọ buobu, rekọ Jihova o bi siwi ei no aikpobi.” (Ol. 34:19) Yọ ọso-ilezi nọ ma fodẹ ẹsiẹ na ọ ruẹ nọ Jihova o “kru obọze [riẹ],” ọ tẹ be kẹe ohrẹ nọ o rẹ kpọe fihọ emamọ edhere. (Ol. 73:23, 24) Eme ma wuhrẹ no iriruo nana ze? Ẹsejọ, ebẹbẹ i re tunyẹ omai te epanọ idhọvẹ e rẹ rọ da omai oma fia. Rekọ ma sai thihakọ otẹrọnọ ma roro didi kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o ro fiobọhọ kẹ amọfa, ma tẹ jẹ be hae lẹ sei ẹsikpobi, je ru oware kpobi nọ ọ ta kẹ omai nọ ma ru.​—Ol. 143:1, 4-8. w19.06 17 ¶14-15

Whọ kuvẹ vievie he re ahwo-akpọ gheghe a ta ẹme jọ hayo ru oware jọ nọ o rẹ lẹliẹ oma vuọ owhẹ inọ whẹ yọ Osẹri Jihova. (Mae. 4:5) Kareghẹhọ oware nọ ikọ Jesu nọ e jọ Jerusalẹm a ru nọ Jesu ọ nwani whu no. Ikọ na a riẹ nọ isu egagọ ahwo Ju a mukpahe ai gaga. (Iruẹru 5:17, 18, 27, 28) Ghele na, kẹdẹ kẹdẹ a jẹ hai kpobọ etẹmpol na jẹ jọ ẹgbede dhesẹ omarai inọ ae yọ ilele Jesu. (Iruẹru 5:42) A dhozọ vievie he. Ma sai wo udu re nọ ma tẹ be hae jọ ahwo riẹ inọ mai yọ Isẹri Jihova evaọ obọ iruo, obọ isukulu, gbe oria nọ ma be rria. (Iruẹru 4:29; Rom 1:16) Fikieme eva e jẹ rọ were ikọ na? A riẹ oware nọ ahwo a ro mukpahe ae, yọ a rri rie wọhọ ọghọ ologbo re a lahiẹ ae fikinọ a bi ru oreva Jihova. (Luk 6:23; Iruẹru 5:41; 1 Pita 2:19-21) Ma tẹ riẹ nọ fiki oware uwoma nọ ma bi ru a ro mukpahe omai, ma ti si uke kpemu evaọ egagọ Jihova vievie he fikinọ ahwo a mukpahe omai. w19.07 7 ¶19-20

Jesu avọ ilele riẹ nọ e jọ ahwo Ju a je ru Ẹdijala keme a jọ otọ Uzi Mosis na. Rekọ Jesu ọ rọ ẹme riẹ gbe uruemu dhesẹ nọ o thọ họ re ohwo o ru eware ezi je fiobọhọ kẹ amọfa evaọ Ẹdijala. (Mat. 12:9-11) O roro vievie he inọ ohwo nọ o ru oware uwoma hayo fiobọhọ kẹ amọfa evaọ Ẹdijala ọ thuzi. Oghẹrẹ nọ Jesu o rri Ẹdijala na u dhesẹ obọdẹ ẹjiroro nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ta kẹ idibo riẹ nọ a serihọ evaọ ẹdẹ yena. Eriosehọ na u ti ru nọ a rẹ rọ tẹrovi egagọ Ọghẹnẹ. Evaọ uviuwou nọ Jesu ọ jọ whẹro, a jẹ rọ Ẹdijala ru eware nọ i kiekpahe egagọ Ọghẹnẹ. Ma rẹ ruẹ onana vevẹ nọ ma te se oware nọ Jesu o ru nọ o kpohọ Nazarẹt, ẹwho riẹ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Wọhọ epaọ uruemu [Jesu] evaọ ẹdẹ Ẹdijala, ọ tẹ ruọ isinagọgo, ọ tẹ kpama dikihẹ re o se no Ikereakere na ze.” (Luk 4:15-19) U te no ere no, ilele Jesu a je koko uzi Ẹdijala na gaga te epanọ a rọ siọ ọruẹrẹfihotọ nọ a re ro ku idẹ gbe eware efa nọ i re gbo ore awere fihọ ugboma Jesu ba, bẹsenọ Ẹdijala na o ro kuhọ no.​—Luk 23:55, 56. w19.12 4 ¶10

Ileleikristi kpobi a be gwọlọ ahwo nọ u no eva ze inọ a re wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ. Ma wọhọ ahwo nọ a be gwọlọ ọmọ nọ o vru. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Oke jọ o jariẹ nọ ọmọ ikpe esa jọ ọ kọ vru. Ahwo nọ a bu te oware wọhọ egba isoi (500) a tẹ jẹ gwọlọ iẹe. Uwhremu na, nọ enwenọ okpẹdoke soso o vrẹ no, omọvo jọ evaọ usu ahwo nọ a be gwọlọ ọmọ na ọ tẹ ruẹ e riẹ evaọ udhu eka. Ohwo nọ ọ ruẹ ọmọ na ọ rọwo nọ a jiri ei hi. Ọ ta nọ: “Mai kpobi nọ ma jẹ gwọlọ ọmọ na ma ruẹ e riẹ na, orọnikọ mẹ ọvo ho.” Ahwo buobu a wọhọ ọmọ yena. A wọhọ ahwo nọ a vru. A wo ẹruore he, yọ o gwọlọ nọ ma re fiobọhọ kẹ ae. Mai ahwo nọ a bu vi ima eree (8,000,000) ma be gwọlọ ahwo nana. Ẹsejọhọ whọ te ruẹ ohwo ọvo nọ ọ te rọwo nọ who wuhrẹ Ebaibol kugbei hi. Ghele na, iwhowho-uvie efa nọ e rrọ ẹkwotọ ọvona a sae ruẹ ohwo nọ ọ gwọlọ wuhrẹ Ebaibol na. Nọ oniọvo jọ o te fiobọhọ kẹ ohwo jọ zihe ruọ olele Jesu, eva e rẹ were omai kpobi nọ ma be gwọlọ ahwo na. w19.07 16-17 ¶9-10

Pọl ukọ na ọ kareghẹhọ Ileleikristi obọ Filipai inọ jọ a ruabọhọ ohrẹ na avọ ithihakọ. Anwẹnọ a rọ tuọ ukoko Filipai na họ a be rọ wọso ae. Pọl avọ Saelas a kpobọ Filipai evaọ 50 C.E. nọ a jọ eruẹaruẹ ta kẹ Pọl inọ ọ “nyaze obọ Masidonia.” (Iruẹru 16:9) No umuo oke yena vrẹ ọwọsuọ na o ro muhọ. A jọ obei ruẹ aye jọ nọ a re se Lidia nọ “ọ jẹ gaviezọ, Jihova o te rovie udu riẹ ziezi” re o yo usi uwoma na. (Iruẹru 16:14) U kri hi, tei te ahwo uviuwou riẹ a tẹ họ-ame. Rekọ Ẹdhọ o te vi uzou lahwe. Ezae okpẹwho na a si Pọl avọ Saelas bru isu ẹwho na, jẹ wọ eku họ ae uzou inọ a be wha ozighi fihọ oria kpobi. Onana o wha riẹ ze nọ a ro kpe Pọl avọ Saelas, fi ai họ uwou-odi, uwhremu na a tẹ vuẹ ae nọ a no okpẹwho na. (Iruẹru 16:16-40) Kọ oma o lọhọ e rai? Vievie! Kọ ẹvẹ o jọ kẹ inievo nọ e rrọ ukoko nọ a tohọ obọ na? U woma kẹhẹ inọ ae omarai a thihakọ! U muẹro nọ emamọ oriruo nọ Pọl avọ Saelas a fihotọ u fiobọhọ kẹ ae gaga. w19.08 2 ¶1-2

Avro ọ riẹ hẹ, “ibi ikiẹrẹe” nana jọ họ, uyoyou nọ ma wo kẹ Jihova gbe ahwo riẹ. Onana u kugbe usi uwoma nọ ma rẹ ta kẹ amọfa kpahe ẹrọwọ nọ ma fihọ Jesu, gbe obọdẹ ẹruore nọ ma wo. Ma tẹ be rọ ajọwha ru iruo nọ ma re ro wuhrẹ amọfa zihe ruọ ilele na yọ ma be mọ “ibi ikiẹrẹe.” (Mat. 28:18-20) Oghẹrẹ kpobi nọ eware e rrọ kẹ omai kẹhẹ, ma sai lo wọhọ ikpẹ. Ẹsejọ dede, eware nọ e hae te whaha omai usi uwoma na e sai tube rovie uvẹ nọ ma rẹ rọ ta usi uwoma na. Wọhọ oriruo, okenọ Pọl o ro kere ileta se inievo obọ Filipai na yọ a mu rie imu inọ o re no uwou ze he. Rekọ egbregba nọ e jariẹ abọ e whaha e riẹ usi uwoma nọ ọ rẹ ta kẹ ahwo nọ a mu rie he gbe enọ i je weze bru ei ze. Pọl ọ rọ ajọwha ta usi uwoma na ghelọ ebẹbẹ yena kpobi, yọ onana o kẹ inievo na udu nọ a jẹ rọ ta “ẹme Ọghẹnẹ . . . ababọ ozodhẹ.”​—Fil. 1:12-14; 4:22. w19.08 12 ¶15-16

Oware nọ o mai wuzou nọ o rẹ lẹliẹ omai wo omaurokpotọ họ, o rẹ were Jihova. Pita ukọ na o ru onana vẹ nọ o kere ẹme nọ ọ rrọ oria ikere inẹnẹ na. Obe na ‘Nyaze Whọ Jọ Olele Mẹ’ o ta kpahe ẹme Pita nana evaọ uzou avọ 3, edhe-ẹme avọ 23, inọ: “Omorro o wọhọ enua. O rẹ raha ohwo kuotọ. Ohwo nọ ọ maki wo onaa ziezi o te wo omorro, o re gbe fioka ha evaọ aro Ọghẹnẹ. Evaọ abọdekọ riẹ, makọ owhrori o te wo omaurokpotọ, ọ rẹ jọ ghaghae kẹ Jihova. . . . Ọ te ghale owhẹ kẹ omaurokpotọ ra.” Kọ oware jọ u gine woma vi Jihova nọ ma re ru eva were? (Itẹ 23:15) U te no Jihova nọ omaurokpotọ mai o rẹ were no, irere buobu i re je te omai re nọ ma te wo omaurokpotọ. Omaurokpotọ u re ru amọfa si kẹle omai. Re ma riẹ oware nọ o rọ rrọ enẹ, dai roro kpahe iruemu nọ e rẹ were owhẹ evaọ oma amọfa.​—Mat. 7:12. w19.09 4 ¶8-9

Ekpako ukoko a re ru iruo gaga ro fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi rai. Yọ a rẹ kuvẹ re owha-iruo nọ a wo u ru ai fu uke he. Ukpoye, a rẹ rọ uwowou yerikugbe ibe Ileleikristi rai. (1 Tẹs. 2:7, 8) O gwọlọ nọ a rẹ ta ẹme kẹ amọfa avọ uyoyou gbe omaurokpotọ. Andrew nọ ọ rrọ ọkpako ukoko kri no ọ ta nọ: “Me muẹrohọ nọ inievo na a re ru oware nọ u fo nọ ekpako na a tẹ be rọ edhere owowou avọ oma ogbẹnyusu ta ẹme kẹ ae. Iruemu nana i re fiobọhọ kẹ inievo ukoko na yoẹme kẹ ekpako na.” Tony nọ ọ rrọ ọkpako ukoko kri no re ọ ta nọ: “Mẹ be daoma fi ẹme nọ ọ rrọ Ahwo Filipai 2:3 họ iruo jẹ daoma rri amọfa inọ a rro vi omẹ. Onana u bi fiobọhọ kẹ omẹ nọ mẹ gbẹ rọ gba amọfa họ ru ẹgwọlọ mẹ hẹ.” O gba ekpako ukoko họ nọ a re wo omaurokpotọ wọhọ epanọ Jihova o wo omaurokpotọ na. Dede nọ Jihova họ Ọghẹnẹ Erumeru na, o re “ruwẹ totọ” re ọ “kpare oruori na no ovu.” (Ol. 18:35; 113:6, 7) Evaọ uzẹme, ohwo kpobi nọ o wo omorro ọ rẹ tọtọ Jihova oma. w19.09 16-17 ¶11-12

Re ma wo omosasọ evaọ otọ owhowha Jesu, o gwọlọ nọ ma re rri eware epanọ u fo. Iruo Jihova ma bi ru, fikiere ma re ru iruo na epanọ Jihova ọ gwọlọ. Mai yọ iruiruo, Jihova kọ Olori. (Luk 17:10) Ma tẹ be gwọlọ ru iruo na epanọ u je omai, owhowha na o te nwa omai oma. Evaọ abọdekọ riẹ, ma te bi ru iruo Jihova oghẹrẹ nọ ọ gwọlọ, ma sai ru eware nọ ma roro nọ ma te sai ru hu je fi ebẹbẹ ilogbo kparobọ. Kareghẹhọ nọ ohwo ọvuọvo ọ sae whaha oreva Jihova ha. (Rom 8:31; 1 Jọn 4:4) Oware nọ o rrọ omai oja kpobi họ, epanọ ma rẹ rọ wha ujiro se Jihova, Ọsẹ oyoyou mai na. Evaọ oke ikọ na, ahwo nọ a wo uvou-uthei nọ a jẹ dhogbo epanọ a re ro wo ẹgwọlọ obọrai tobọ a jẹ wereva ha, a te no otọ owhowha Jesu uwhremu na. (Jọn 6:25-27, 51, 60, 66; Fil. 3:18, 19) Evaọ abọdekọ riẹ, ahwo nọ a dhesẹ nọ a wo uvi uyoyou kẹ Ọghẹnẹ avọ erivẹ evaọ iruẹru rai, a no otọ owhowha Jesu hu evaọ edẹ uzuazọ rai kpobi nọ a jọ otọakpọ. A wo ẹruore inọ a ti lele Jesu su evaọ obọ odhiwu. Wọhọ Ileleikristi nana, ma tẹ be rọ emamọ ẹjiroro wọ owhowha Jesu, eva e te were omai ẹsikpobi. w19.09 20 ¶1; 24 ¶19-20

Roro kpahe eghale nọ i bi te owhẹ fikinọ who no igbo iwuhrẹ erue. Eva e be were omai kẹhẹ inọ a si omai no igbo itieye. Eghale ilogbo efa i ti te owhẹ evaọ obaro fikinọ a si owhẹ no igbo. Kẹle na, Jesu o ti si egagọ erue kpobi notọ, gbe egọmeti ahwo-akpọ nọ i bi kienyẹ ahwo nẹnẹ. Ọghẹnẹ ọ te sẹro “ogbotu obuobu” nọ e be gọe, o ve ti je ru ai wo eghale buobu evaọ aparadase otọakpọ. (Evia. 7:9, 14) A te kpare ahwo buobu gbidi gbidi no uwhu ze, a ve ti no igbo uzioraha Adamu gbe ebẹbẹ kpobi nọ uzioraha o wha ze no. (Iruẹru 24:15) Evaọ etoke Esuo Odu-Ikpe na, Jesu avọ ahwo nọ a ti lele iei su a ti fiobọhọ kẹ ahwo-akpọ re a jọ gbagba je wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ. Etoke ufuoma nana o te wọhọ ukpe Obusino emọ Izrẹl. Ohwo kpobi nọ ọ gọ Jihova ọ te jọ gbagba, ababọ uzioraha. w19.12 12-13 ¶14-16

Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, ọzae jọ nọ o re ru ọghọ gaga nọ a re se Josẹf (nọ odẹ ọsẹ riẹ o rrọ Banabas) ọ kuvẹ re Jihova ọ rehọ iẹe ru iruo. (Iruẹru 4:36, 37) Nọ Sọl o zihe ruọ Oleleikristi no, inievo na buobu a jẹ dhozọ riẹ fikinọ ọ jẹ hai kpokpo ukoko Ileleikristi na gaga. Rekọ Banabas nọ ọ rẹ whẹtiẹ ahwo họ oma ziezi na o fiobọhọ kẹ Sọl. (Iruẹru 9:21, 26-28) Oke ofa, ekpako nọ e jọ Jerusalẹm a ruẹ nọ u fo re a rọ uduotahawọ kẹ inievo nọ e rrọ ugbobọ Antiọk nọ ọ rrọ Siria. Ono a vi? Banabas! A riẹ ohwo salọ. Ebaibol na ọ ta nọ Banabas ọ “tuduhọ aikpobi awọ inọ jọ a gbaemu nọ a re dikihẹ ga evaọ Olori na.” (Iruẹru 11:22-24) Epọvo na nẹnẹ, Jihova ọ sai ru omai omomọvo jọ “ọmọ omosasọ” kẹ ibe Ileleikristi mai. Wọhọ oriruo, ọ sae rehọ omai kẹ inievo nọ ohwo rai o whu omosasọ. Ọ sai je ru omai weze bru hayo rọ ifonu se ohwo nọ oma o ga ha, hayo nọ ọ rrọ ọkora, re ma ta eme ọbọga kẹe. Kọ whọ te kuvẹ re Jihova ọ rọ owhẹ ru iruo wọhọ Banabas?​—1 Tẹs. 5:14. w19.10 22 ¶8

Ẹsejọ nọ ma te bi ru eware kugbe egbẹnyusu mai, orọnikọ emamọ iruemu rai ọvo ma re muẹrohọ họ, rekọ te ethobọ rai. Eme o re fiobọhọ kẹ omai si kẹle ae ghelọ ethobọ rai? Uzẹme riẹ họ, ma sai rẹro nọ inievo mai a ti ru eware gbagba ẹsikpobi hi. Fikiere, nọ ma te mu ogbẹnyusu no, ma rẹ daoma ziezi re usu mai na o tọ. Nọ ogbẹnyusu mai o te ru oware nọ o thọ, ma rẹ sae rọ edhere owowolẹ kẹe ohrẹ nọ u no Ebaibol ze. (Ol. 141:5) A te ru oware nọ o kẹ omai uye, u fo nọ ma rẹ rọvrẹ rai. Nọ ma tẹ rọvrẹ rai no, ma re gbe vi ẹme na no otọ ze vievie he evaọ obaro. Evaọ oke obẹbẹ nana, o roja gaga re ma tẹrovi iruemu iwoma inievo mai viukpọ ethobọ rai. Ma te bi ru ere, usu mai o te kpekpe ziezi, yọ oghẹrẹ usu utiona u ti fiobọhọ kẹ omai gaga evaọ etoke uye ulogbo na. w19.11 6 ¶13, 16

Nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol kugbe ahwo na, ma rẹ dawo ẹgba mai kpobi re ma “ru ahwo zihe ruọ ilele [je] wuhrẹ ae re a ru eware kpobi nọ [Jesu o] jie uzi rai.” U fo nọ ma re fiobọhọ kẹ ahwo riẹ epanọ u wuzou te re a gọ Jihova jẹ jọ abọ esuo riẹ. Onana u dhesẹ nọ ma rẹ daoma fiobọhọ kẹ ahwo ru lele eware nọ a bi wuhrẹ, a vẹ roma mudhe kẹ Jihova, jẹ họ-ame. Ere ọvo a sae rọ zọ evaọ ẹdẹ Jihova. (1 Pita 3:21) Oke nọ u kiọkọ re uyero-akpọ nana u te ti kuhọ u tulo ho. Fikiere, ma rẹ raha oke kufiẹ hẹ, re ma hai wuhrẹ Ebaibol kugbe ahwo nọ a gwọlọ zihe ruọ ilele Jesu hu. (1 Kọr. 9:26) Oke o gbẹ riẹ hẹ! Ahwo a gbẹ vọ nọ a ti yo usi uwoma Uvie na taure urere na o tẹ te ze. w19.10 11-12 ¶14-15

Evaọ Ẹdẹ Omavoro nọ a re ru ẹsiẹvo ẹgbukpe na, orẹwho Izrẹl soso u re kokohọ, kẹsena ozerẹ okpehru ọ vẹ rọ erao dhe idhe. Idhe yena e jẹ hae kareghẹhọ ahwo Izrẹl inọ o gwọlọ nọ a re ru ai fo no izieraha rai. Rekọ ozerẹ okpehru na ọ rẹ kake romatotọ ku insẹnse ọrẹri họ iwowo-erae, ubruwou na soso o vẹ vọ avọ emamọ ore. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oyena ze? Ebaibol na o dhesẹ nọ elẹ idibo Jihova nọ ọ rẹ jẹrehọ e wọhọ insẹnse. (Ol. 141:2; Evia. 5:8) Avọ adhẹẹ odidi ozerẹ okpehru na ọ rẹ rọ rehọ insẹnse ziọ arọ Jihova. Epọvo na re, ma tẹ gwọlọ lẹ se Jihova, ma re ru ere avọ adhẹẹ odidi. Eva e be were omai gaga inọ Ọnọ ọ ma omai na ọ kẹ omai uvẹ nọ ma re ro si kẹle iẹe, wọhọ epanọ ọmọ o re si kẹle ọsẹ oyoyou riẹ na. (Jem. 4:8) Ọ kẹ omai uvẹ nọ ma rẹ rọ jọ egbẹnyusu riẹ! (Ol. 25:14) Uvẹ-ọghọ nọ ma sae rọ jọ egbẹnyusu riẹ na o da omai ẹro fia, fikiere ma gwọlọ ru oware ovo nọ o rẹ dhae eva ha. w19.11 20-21 ¶3-5

Ẹvẹ ahwo ẹkwotọ ra a rri iruo? Evaọ erẹwho buobu, ahwo a bi ru iruo gaga je ru iruo ehwa buobu enẹna vi epaọ anwẹdẹ. Ahwo nọ a bi ru iruo ga hrọ a be ruẹ oke ro serihọ họ, jọ kugbe uviuwou rai hi, hayo tubẹ ruẹ oke gọ Ọghẹnẹ ziezi hi. (Ọtausi. 2:23) Evaọ abọdekọ riẹ, ahwo jọ a rẹ gwọlọ ru iruo vievie he, a rẹ rọ edhere kpobi gu inoma re a siọ iruo ba eru. (Itẹ 26:13, 14) Joma ta kpahe oghẹrẹ nọ Jihova avọ Jesu a rri iruo, onọ u wo ohẹriẹ no oghẹrẹ nọ akpọ na o rri iruo nẹnẹ. Avro ọ riẹ hẹ, iruo e rẹ were Jihova. Jesu o dhesẹ oyena via nọ ọ ta nọ: “Ọsẹ mẹ o gbe bi ru iruo rite enẹna, yọ me gbe bi ru iruo re.” (Jọn 5:17) Dai roro kpahe epanọ Ọghẹnẹ o ru iruo te nọ ọ ma ikọ-odhiwu nọ a rẹ sai kele mu hu, gbe idadeghe orereghe na. Ma rẹ jẹ ruẹ eware iwoma buobu nọ Ọghẹnẹ ọ ma fihọ otọakpọ na. w19.12 2 ¶1-2

Ẹvẹ Devidi ọ sai ro wo usu okpekpe utioye kugbe Jihova? Devidi o wuhrẹ kpahe Jihova no emama ze. Okenọ Devidi ọ jọ uzoge, ọ jẹ hae jọ obọ ẹwọ ẹsibuobu rẹrote igodẹ ọsẹ riẹ. O sae jọnọ oke nana o ro muhọ eroro kpahe eware nọ Jihova ọ ma. Wọhọ oriruo, nọ Devidi ọ jẹ hai rri ehru evaọ aso, orọnikọ isi ibuobu na ọvo o je muẹrohọ họ. Ọ jẹ hai vuhu obọdẹ iruemu nọ Ọnọ ọ ma rai na o wo. (Ol. 19:1, 2) Nọ Devidi o roro kpahe oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ma ahwo-akpọ, ọ ruẹ nọ areghẹ Jihova o gbunu gaga. (Ol. 139:14) Nọ Devidi o roro kpahe iruo abọ Jihova, ọ tẹ ruẹ nọ ọyomariẹ o te oware ovo ho. (Ol. 139:6) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no onana ze? Hai roro didi kpahe oware nọ emama sa-sa i bi wuhrẹ owhẹ kpahe Jihova kẹdẹ kẹdẹ, te erao, ire, gbe ahwo-akpọ. Who te ru ere, whọ te hai wuhrẹ oware okpokpọ kpahe Ọsẹ oyoyou ra na kẹdẹ kẹdẹ. (Rom 1:20) Uyoyou nọ who wo kẹ Ọghẹnẹ u ti dhe ẹgẹga. w19.12 19-20 ¶15-17

Mosis ọ gba riẹ mu nọ ọ rẹ gọ Ọghẹnẹ. Nọ Mosis ọ jọ enwenọ ikpe udhuvẹ, ọ gba riẹ mu nọ ọ rẹ jọ kugbe ahwo Izrẹl nọ a jọ idibo Ọghẹnẹ, ukpenọ a re “sei ọmọzae ọmọtẹ Fẹro.” Mosis ọ kpairoro vrẹ ọkwa ologbo nọ ọ hai ti wo. O mu usu kugbe ahwo Izrẹl nọ e jọ erigbo evaọ Ijipti, onọ o rẹ sae lẹliẹ Fẹro mu ofu kẹe gaga. Whaọ Fẹro ọ jọ osu ọgaga nọ a je tube rri wọhọ ọghẹnẹ. Onana u dhesẹ nọ Mosis o wo ẹrọwọ gaga. O te je fievahọ Jihova. Evaifihọ nana i ru nọ Mosis o ro wo usu okpekpe nọ o rẹ tọ kugbe Jihova. (Itẹ 3:5) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no onana ze? Wọhọ Mosis, mai kpobi ma wo oware jọ nọ ma rẹ jiroro riẹ: Kọ ma te rọwo nọ ma rẹ gọ Ọghẹnẹ je kuomagbe idibo riẹ? O sae gwọlọ nọ ma re gbobọnẹ eware jọ re ma sae gọ Ọghẹnẹ, yọ ahwo nọ a riẹ Jihova ha a sae wọso omai. Rekọ ma te fievahọ Ọsẹ obọ odhiwu mai, ma wo imuẹro nọ o ti fiobọhọ kẹ omai. w19.12 17 ¶5-6

Dede nọ ẹkpẹ a rọ ma omai, a rẹ sae rọ uzuazọ mai kele ẹkpẹ vievie he. Ma ghare vi ẹkpẹ kpekufiẹ. Joma ta kpahe eware jọ nọ i ru omai riẹ nọ ma rrọ ghaghae kẹ Jihova. Ọghẹnẹ ọ ma ahwo-akpọ evaọ oghẹrẹ nọ a sai ro wo iruemu nọ ọyomariẹ o wo. (Emu. 1:27) Oyena u dhesẹ nọ ma ghare kẹe vi eware efa kpobi nọ ọ ma fihọ otọakpọ na, oyejabọ nọ o ro fi ohwo-akpọ họ ọnọ o wuzou eware nọ e rrọ otọakpọ na, te erao na. (Ol. 8:4-8) Nọ Adamu ọ make raha uzi no dede, Jihova o gbe rri ahwo-akpọ ghaghae ghele. Ma ghare kẹe te epanọ o ro siobọno Ọmọ oyoyou riẹ re ọ rọ uzuazọ riẹ ta omai no igbo uzioraha. (1 Jọn 4:9, 10) Jihova ọ te rọ ẹkwoma ẹtanigbo na kpare ahwo nọ a whu no fiki uzioraha Adamu ziọ uzuazọ, te “enọ i kiẹrẹe gbe enọ i kiẹrẹe he.” (Iruẹru 24:15) Ebaibol na o dhesẹ nọ ma rrọ ghaghae kẹe o tẹ make rọnọ ẹyao ọ be lahiẹ omai, eware e rrọ gaga kẹ omai, hayo nọ ma gbẹ be sai ru te epanọ ma je ru vẹre he fiki owho.​—Iruẹru 10:34, 35. w20.01 15 ¶5-6

Ohwo ọ rẹ reuku uvẹ-ọghọ ẹruore obọ odhiwu mi uviuwou riẹ hẹ. Obọ Ọghẹnẹ u re no ze. (1 Tẹs. 2:12) Fikiere daoma whaha enọ nọ e rẹ sae kẹ ohwo uye. Wọhọ oriruo, u fo nọ ma rẹ nọ aye oniọvo nọ a rọ ẹzi wholo epanọ o riẹe oma ha inọ ọzae riẹ o ti kpobọ odhiwu se iẹe ba, ọ vẹ te rria otọakpọ na bẹdẹ bẹdẹ ababọ riẹ. U mu omai ẹro ziezi nọ evaọ akpọ ọkpokpọ na, Jihova o ti “ru ẹgwọlọ oware kpobi nọ o rrọ uzuazọ kẹe.” (Ol. 145:16) O rẹ thọ omai re nọ ma gbe rri Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo kpehru vi ibe Ileleikristi mai efa ha. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Ebaibol na ọ vuẹ omai nọ Ileleikristi jọ nọ a rọ ẹzi wholo a sai kie no egagọ Jihova. (Mat. 25:10-12; 2 Pita 2:20, 21) Rekọ nọ “iruemu ahwo jọ” e gbẹ be were omai vrẹta ha, ma te gwọlọ rọ aro kele oware kpobi nọ a ru hu, te a rrọ inievo nọ a rọ ẹzi wholo, enọ a riẹ ziezi, hayo enọ e gọ Jihova kri no. (Jud 16, ẹme-obotọ) Otẹrọnọ inievo itienana a kie no egagọ Jihova, ẹrọwọ mai o gbe whrehe he yọ mai omamai ma gbe kie no egagọ Jihova ha. w20.01 29 ¶9-10

Fikinọ mai yọ “emọ iyoyou” Jihova, ma rẹ daoma rọ aro kele iei. Wọhọ Jihova, ma re dhesẹ uyoyou, jọ wowou, jẹ rọvrẹ amọfa no eva ze. Nọ ahwo nọ a riẹ Ọghẹnẹ hẹ a te muẹrohọ emamọ uruemu mai, onana o sai ru nọ a rẹ rọ gwọlọ wuhrẹ kpahe Jihova. (1 Pita 2:12) U fo nọ esẹgbini a rẹ rọ aro kele Jihova evaọ oghẹrẹ nọ o bi ro yerikugbe emọ riẹ. Nọ a te ru ere, onana o sai ru nọ emọ rai a rẹ rọ gwọlọ mu usu okpekpe kugbe Ọsẹ oyoyou mai na. Ma rẹ rọ Jihova Ọsẹ obọ odhiwu mai seha, yọ ma gwọlọ nọ amọfa a riẹe. Oware nọ o rrọ omai kpobi iroro o nwane rọwokugbe ẹme nọ Devidi ovie na o kere, inọ: “Mẹ te rọ Jihova seha.” (Ol. 34:2) Kọ otẹrọnọ ma rẹ dhomovuọ hayo dhozọ? Ẹvẹ ma sai ro wo udu? Ma re wo udu nọ ma te roro kpahe epanọ eva e te were Jihova te gbe irere nọ i ti te amọfa nọ a te wuhrẹ kpahe iẹe. Jihova o ti fiobọhọ kẹ omai wo udu. O fiobọhọ kẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ wo udu, yọ o ti fiobọhọ kẹ omai re.​—1 Tẹs. 2:2. w20.02 11 ¶12-13

Ahwo buobu nọ ma wuhrẹ Ebaibol kugbe no a wo ẹnyaharo jẹ họ-ame no. Rekọ ejọ nọ ma bi wuhrẹ kugbe kẹse kẹse a be rọwo nuhu oma re a zihe ruọ ilele Jesu hu. Uwuhrẹ na o be were ae, rekọ a bi ru epanọ a rẹ rọ họ-ame he. Otẹrọnọ who bi wuhrẹ Ebaibol kugbe ohwo jọ, u mu omai ẹro nọ whọ gwọlọ fiobọhọ kẹe re o fi eware nọ o bi wuhrẹ na họ iruo je zihe ruọ olele Jesu. Jihova ọ gwọlọ nọ uyoyou nọ ahwo a wo kẹe oye u re ru ai gọe. Fikiere, ma rẹ daoma fiobọhọ kẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol mai riẹ nọ Jihova ọ be daezọ rai omomọvo, o te je you rai gaga. Ma re fiobọhọ kẹ ae vuhumu nọ Jihova yọ “ọsẹ enọ i wo esẹ hẹ gbe ọnọ ọ rẹ thọ eyae-uku.” (Ol. 68:5) Nọ emọ-uwuhrẹ Ebaibol ra a tẹ ruẹ epanọ Ọghẹnẹ o you rai te, onana o sai duobọte ai, u ve ru ai you rie vi epaọ ọsosuọ. Fikiere, fiobọhọ kẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol ra riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ a wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, yọ ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ ae woi. w20.01 3 ¶7-8

Pọl ukọ na o wo omaurokpotọ, oyejabọ nọ ọ rọ ta kẹ ibe Ileleikristi riẹ kpahe ebẹbẹ riẹ, onọ u ru nọ a rọ kẹe uduotahawọ. Ọ daezọ họ inọ amọfa a te rọ ubiẹro jọ rri rie inọ ohwo kerọ ọyomariẹ na ọ gwọlọ uduotahawọ evaọ oke ebẹbẹ. (Kọl. 4:7-11) Ma tẹ rọwo nọ ma wo ebẹbẹ jẹ gwọlọ uduotahawọ, ibe Ileleikristi mai a re fiobọhọ kẹ omai. Pọl ọ riẹ nọ o ti wo omosasọ no Ikereakere na ze. (Rom 15:4) Ọ tẹ jẹ riẹ nọ Ikereakere na i ti fiobọhọ kẹe wo areghẹ nọ o re ro thihakọ ebẹbẹ. (2 Tim. 3:15, 16) Orọ avọ ivẹ nọ a ro mu ei fihọ uwou-odi evaọ Rom, o jọ Pọl oma nọ oke uwhu riẹ o be kẹle no. Ọ ta kẹ Timoti nọ jọ ọ nyabru ei ze vẹrẹ, re ọ jẹ wha “iko-ebe na” lele oma. (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Fikieme? Keme o wọhọ nọ iko-ebe nana yọ abọjọ Ikereakere Hibru na nọ Pọl ọ sai ro ru uwuhrẹ omobọ riẹ. Ma tẹ be hai se Ebaibol na ẹsikpobi wọhọ epanọ Pọl o ru, Jihova ọ te rọ ẹme riẹ ru udu te omai otọ ghelọ ebẹbẹ nọ i bi te omai kẹhẹ. w20.02 23 ¶14-15

Ẹlifaz, Bildad, gbe Zofa a roro kpahe ẹme nọ a rẹ ta ro fiobọhọ kẹ Job hu. Ukpoye kọ epanọ a sai ro dhesẹ nọ Job o ru oware jọ thọ a je roro kpahe. Uzẹme o rrọ eme jọ nọ a ta, rekọ eme buobu nọ a ta kpahe Jihova avọ Job yọ ọrue gbe eme edada. A dhesẹ Job fihọ ohwo omuomu. (Job 32:1-3) Kọ eme Jihova o ru kpahe onana? Eva e dha riẹ gaga kẹ ezae esa nana. O se rai ahwo ogheghẹ jẹ ta kẹ ae nọ a nyabru Job re ọ lẹ kẹ ae. (Job 42:7-9) Ekpehre uruemu Ẹlifaz, Bildad, gbe Zofa na u wuhrẹ omai eware buobu. Orọ ọsosuọ, ma re gu inievo mai ẹdhọ họ. (Mat. 7:2-5) Ukpoye, ma rẹ romatotọ gaviezọ kẹ ae taure ma tẹ te ta ẹme. Ere ọvo ma sae rọ riẹ oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ ae. (1 Pita 3:8) Orọ avọ ivẹ, ma tẹ be ta ẹme, ẹme mai ọ rẹ jọ wolẹ jẹ jọ uzẹme. (Ẹf. 4:25) Orọ avọ esa, Jihova o re muẹrohọ ẹme nọ ma be ta kẹ ohwohwo. w20.03 22 ¶15-16

Nọ ma te bi wuhrẹ ahwo kpahe Jihova, ẹsiẹe ma rẹ rọ tubẹ mae riẹe ziezi. Wọhọ oriruo, ma rẹ sae ruẹ ohrọ-oriọ Jihova nọ o te fiobọhọ kẹ omai duku ahwo nọ a gwọlọ wuhrẹ kpahe iẹe. (Jọn 6:44; Iruẹru 13:48) Ma rẹ ruẹ ẹgba nọ ọ rrọ Ẹme Ọghẹnẹ nọ ma be ruẹ oghẹrẹ nọ ahwo nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol kugbe a be rọ siọ iruemu iyoma ba. (Kọl. 3:9, 10) Ma rẹ jẹ ruẹ odiri Ọghẹnẹ nọ o bi vi omai bru ahwo ẹkwotọ mai unuẹse buobu na re a sai wuhrẹ kpahe iẹe je wo esiwo. (Rom 10:13-15) Rekọ, oghẹrẹ kpobi nọ ma gọ Jihova kri te no kẹhẹ, ma re rri usu nọ ma wo kugbei evevere he. Edhere jọ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma rri usu mai kugbe Ọghẹnẹ ghaghae họ, nọ ma tẹ be hae lẹ sei. Ẹme nọ a rẹ ta kugbe o rẹ lẹliẹ usu imava kpekpe ziezi. Fikiere, hae lẹ se Ọghẹnẹ ẹsikpobi. Horie eva ra kpobi kẹe, whọ jọ ozọ u mu owhẹ hẹ. w19.12 19 ¶11, 13-14

Ma tẹ kareghẹhọ oyena, udu u re kie omai vi. Jesu nọ ọ rrọ Ovie ọrọ Uvie Ọghẹnẹ na o ti si ebẹbẹ kpobi nọ Setan avọ akpọ omuomu riẹ a wha se omai notọ. (Aiz. 65:17; 1 Jọn 3:8; Evia. 21:3, 4) Oyena yọ obọdẹ ẹruore! Yọ dede nọ iruo nọ Jesu ọ kẹ omai na e lọhọ tere he, ọ rrọ kugbe omai bi fiobọhọ kẹ omai evaọ edẹ urere nana kpobi. (Mat. 28:19, 20) Oyena o be ginẹ kẹ omai udu! Udu u te kie omai vi, ma te je wo ẹruore, ẹsiẹe ma re gine wo uvi udhedhẹ. Kọ ẹvẹ whọ sai gbe ro wo udhedhẹ nọ ebẹbẹ ilogbo i te bi nuhu owhẹ? Whọ sai gbe wo udhedhẹ nọ who te ru eware nọ Jesu o ru. Orọ ọsosuọ, lẹ re whọ jẹ ruabọhọ olẹ. Orọ avọ ivẹ, yoẹme kẹ Jihova jẹ rọ ọwhọ ta usi uwoma na o tẹ make rrọ bẹbẹ. Orọ avọ esa, kuvẹ re egbẹnyusu ra a fiobọhọ kẹ owhẹ evaọ oke ebẹbẹ. Kẹsena udhedhẹ Ọghẹnẹ o vẹ te sẹro udu gbe iroro ra. (Fil. 4:6, 7) Enẹ who ti ro fi odawọ kpobi kparobọ wọhọ Jesu.​—Jọn 16:33. w19.04 13 ¶16-17