Akpe

Ma wo imuẹro buobu nọ i dhesẹ nọ Jihova ọ be thọ idibo riẹ nẹnẹ. Roro kpahe onana: Ma be jọ oria kpobi evaọ akpọ na ta usi uwoma je wuhrẹ ahwo uzẹme na. (Mat. 28:19, 20) Ma be rọ enẹ fere eware imuomu nọ Setan o bi ru via. Uzẹme na họ, o hae jọnọ Setan o wo ẹgba nọ ọ rẹ rọ da iruẹru mai kpobi ji, ọ hai ti ru ere, rekọ ọ sai ru ei hi. Fikiere, u du gwọlọ nọ ma rẹ dhozọ izi imuomu rororo ho. Ma tẹ rrọ abọ Jihova ẹsikpobi, idhivẹri na a sai ru oware ovo nọ o rẹ wha uye se omai ribri hi. Dede na, o gwọlọ nọ mai kpobi ma rẹ whaha izi imuomu je fievahọ Jihova. Ma te ru enẹ, ma ti wo eghale buobu yọ Setan ọ te sae rọ erue riẹ su omai thọ họ. Ofariẹ, ma te kuvẹ re ozọ izi imuomu o whaha omai egagọ Jihova ha. Maero na, usu mai kugbe Jihova o te kpekpe ziezi. Jemis o kere nọ: “Wha wọso Ẹdhọ, ọ te dhẹ siọ owhai ba. Wha si kẹle Ọghẹnẹ, o re ti si kẹle owhai.”​—Jem. 4:7, 8. w19.04 24 ¶15; 25 ¶18

Emọ yọ okẹ oghaghae, “ukuoriọ nọ u no obọ Jihova ze.” Whai esẹgbini, owha-iruo rai o rrọ re wha sẹro okẹ nana. Eme whọ rẹ sai ru rọ thọ emọ ra no obọ ahwo nọ a rẹ gwọlọ lele ai wezẹ? Orọ ọsosuọ, daoma riẹ oghẹrẹ nọ ahwo nọ a wo uruemu na a re ru. Riẹ kpahe oghẹrẹ ahwo nọ a re lele emaha wezẹ gbe ẹghẹ nọ a re ro ru onana. Muẹrohotọ. (Itẹ 22:3; 24:3) Kareghẹhọ nọ evaọ ẹsibuobu, ohwo nọ o re lele ọmaha wezẹ na yọ ohwo nọ ọmọ na ọ riẹ je fievahọ. Orọ avọ ivẹ, hai lele emọ ra ta ẹme ẹsikpobi. (Izie. 6:6, 7; Jem. 1:19) Kareghẹhọ nọ emaha a rẹ kake ta via ha inọ a lele i rai wezẹ. Ozọ u re mu ai inọ ohwo ọvo ọ te rọwo ho, hayo ẹsejọhọ fikinọ ọnọ o lele i rai wezẹ na ọ ta kẹ ae nọ o ti ru ai oware uyoma jọ otẹrọnọ a ta via. Who te viẹro nọ oware jọ o via kẹ ọmọ ra, daoma nọe enọ avọ uyoyou jẹ gaviezọ kẹe ziezi. Orọ avọ esa, wuhrẹ emọ ra. Wuhrẹ ai ẹme nọ a rẹ ta gbe oware nọ a re ru nọ ohwo jọ ọ tẹ gwọlọ rọ obọ te ai evaọ edhere nọ u fo ho. w19.05 13 ¶19-22

Fikieme ahwo omorro a re ro tu Jihova oma? Oware jọ nọ o so riẹ ze họ, ahwo nọ a you omobọ rai vrẹta a be rọ aro kele Setan nọ o wo omorro na. U gbunu kẹhẹ inọ Setan o je rẹro nọ Jesu nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ma eware kpobi na, o ti gine kigwẹ gọe. (Mat. 4:8, 9; Kọl. 1:15, 16) Ahwo nọ a wo oghẹrẹ omorro utioye na a bi dhesẹ areghẹ akpọ nana via, onọ o rrọ ugheghẹ evaọ aro Ọghẹnẹ. (1 Kọr. 3:19) Rekọ Ebaibol na o fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ nọ u fo nọ ma re rri omamai. O ta nọ u fo nọ ma re you omobọ mai rekọ o rẹ vrẹta ha. Jesu ọ ta nọ: “Who re you ọrivẹ ra wọhọ omobọ ra,” onọ u dhesẹ nọ ma rẹ rẹrote omamai. (Mat. 19:19) Rekọ, Ebaibol na o wuhrẹ omai nọ ma rẹ wọ omamai kpehru vi amọfa ha. Ukpoye, o ta nọ: “Wha rehọ ẹwhọ hayo omorro ru oware ovo ho, rekọ avọ omaurokpotọ wha rri amọfa inọ a rro vi owhai.”​—Fil. 2:3; Rom 12:3. w19.05 24 ¶13-14

Roro kpahe eware nọ o gwọlọ nọ who re siobọno evaọ okenọ who ro vuhu uzẹme na mu jẹ jiroro nọ whọ rẹ gọ Jihova. Rọkẹ ibuobu mai, ma ruẹ nọ ma re siobọno iruemu ethọthọ jọ. (1 Kọr. 6:9-11) Ma yere Jihova gaga nọ o ro fiobọhọ kẹ omai siobọno iruemu iyoma itieye na. Ghele na ma re fi oma hotọ họ. Dede nọ ma siọ izi ilogbo nọ ma jẹ raha taure ma tẹ te họ-ame ba no, o gbẹ gwọlọ nọ ma rẹ daoma whaha oware kpobi nọ u re ru omai zihe kpohọ eware iyoma nọ ma je ru vẹre na. Ma re ru eware ivẹ jọ. Orọ ọsosuọ, ma rẹ ‘gbẹ kuvẹ hẹ re akpọ nana ọ kpọ’ omai hayo su omai thọ. Orọ avọ ivẹ, ma re ‘nwene oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ’ ẹkwoma iroro mai nọ ma re nwene. Enwene na orọnikọ orọ okafe gheghe he. U re kpomahọ kabọ kabọ uzuazọ mai. U fo nọ ma re nwene iroro mai riẹriẹriẹ. w19.06 9 ¶4-6

Idhọvẹ e tẹ rrọ omai oma, ma rẹ sae wariẹ wo uduotahawọ nọ ma tẹ be hai kpohọ iwuhrẹ ukoko na. Nọ ma te kpohọ ewuhrẹ, ma rẹ ruẹ idhere sa-sa nọ Jihova o re ro dhesẹ kẹ omai nọ ọye họ “ofiobọhọ [mai] gbe ọnọ ọ rẹ sasa [omai] oma.” Ọ rẹ jọ obọ ewuhrẹ na rehọ ẹzi riẹ, Ebaibol na gbe ahwo riẹ ru ẹrọwọ mai ga. Ma rẹ sae “tuduhọ ohwohwo awọ” nọ ma te kpohọ ewuhrẹ. (Rom 1:11, 12) Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Sophia ọ ta nọ: “Jihova avọ inievo na a fiobọhọ kẹ omẹ nọ mẹ be sai ro thihakọ. Iwuhrẹ ukoko na i wuzou kẹ omẹ gaga. Mẹ ruẹ nọ epanọ mẹ romakẹ usi uwoma ota gbe iwuhrẹ ukoko te, ere me wo ẹgba nọ me re ro thihakọ idhọvẹ gbe ebẹbẹ mẹ te.” Nọ ebẹbẹ i te tunyẹ omai, joma kareghẹhọ nọ orọnikọ Jihova ọ ya eyaa inọ evaọ obaro o ti si ebẹbẹ no bẹdẹ bẹdẹ ọvo ho, rekọ ọ ta nọ makọ obọnana o ti fiobọhọ kẹ omai thihakọ ebẹbẹ mai. Ọ be kẹ omai “isiuru na gbe ogaga” nọ ma re ro fi ebẹbẹ gbe idhọvẹ kpobi nọ ma wo kparobọ.​—Fil. 2:13. w19.06 19 ¶17-18

U muẹro nọ Jesu o wo obọdẹ eware jọ nọ ọ gwọlọ vuẹ ilele riẹ, keme ọruẹrẹfihotọ omakugbe nana họ orọ ọsosuọ nọ o ru nọ ọ kparoma no uwhu ze no! Evaọ okenọ ilele Jesu a kokohọ wọhọ epanọ ọ vuẹ rai na, ọ ta kpahe iruo nọ ilele riẹ a ti ru evaọ etoke ikpe-udhusoi ọsosuọ na soso, yọ iruo yena ma gbe bi ru nẹnẹ na. Jesu ọ ta nọ: “Wha nya, re wha ru ahwo zihe ruọ ilele evaọ udevie ahwo erẹwho na kpobi, . . . wha wuhrẹ ae re a ru eware kpobi nọ me jie uzi rai kẹ owhai.” (Mat. 28:19, 20) Jesu ọ gwọlọ nọ ilele riẹ kpobi a rẹ ta usi uwoma na. Orọnikọ ikọ ikpegbọvo riẹ na ọvo o jie uzi na kẹ hẹ. Ẹvẹ ma rọ riẹ? Ma riẹ ere keme okenọ Jesu ọ jọ ugbehru obọ Galili vuẹ ae nọ a nyai ru ahwo zihe ruọ ilele na, orọnikọ ikọ ikpegbọvo na ọvo a jọ etẹe he. Kareghẹhọ nọ ukọ-odhiwu na ọ ta kẹ eyae na nọ: “Wha te jọ [obọ Galili] ruẹ e riẹ.” (Mat. 28:7) Onana u dhesẹ nọ eyae nọ i wo ẹrọwọ a jariẹ ẹdẹ yena. w20.01 2 ¶1-4

Jesu ọ vuẹ omai oware nọ ma re ro rẹro nọ ahwo a te wọso omai. Ọ ta nọ a ti mukpahe omai fikinọ ma wo obọ kugbe akpọ na ha. A te bi kpokpo omai, u dhesẹ hẹ inọ Jihova ọ gbẹ rrọ abọ mai hi. Ukpoye, u dhesẹ nọ ma bi ru oware nọ u kiehọ! Ahwo-akpọ a wo ẹgba nọ a sai ro si egagọ Jihova Ọghẹnẹ erumeru na notọ họ. Ahwo buobu a daoma ru ere no rekọ a sai ru ei hi. Roro kpahe oware nọ o via nọ Ẹmo Akpọ avivẹ ọ jotọ. Egọmeti erẹwho buobu a je kpokpo ahwo Ọghẹnẹ gaga. Orọnikọ egọmeti Germany ọvo o fi awhaha họ iruo Isẹri Jihova ha rekọ te egọmeti Australia, Canada, gbe erẹwho efa. Ghele na, muẹrohọ oware nọ o via. Evaọ ukpe 1939 nọ ẹmo na o muhọ, iwhowho-uvie nọ e jọ akpọ na soso i bu te idu udhosa gbe ikpegbivẹ, gbe egba ene gbe udhosa gbe ikpegbisoi (72,475). Iyẹrẹ i dhesẹ nọ, evaọ ukpe 1945 nọ ẹmo na o kuhọ no, iwhowho-uvie nọ e jariẹ i bu te idu udhuhrẹ gbe ikpegbezeza, gbe egba ivẹ gbe udhone gbe ikpegbizii (156,299), onọ u dhesẹ nọ Jihova ọ ginẹ ghale omai. Unu iwhowho-uvie nọ e jọ akpọ na soso i bu vi akuava enọ e jariẹ taure a te ti fi ẹmo na! w19.07 9 ¶4-5

Whọ gbẹ maki wo ohwo nọ who bi wuhrẹ Ebaibol kugbe obọnana ha, u wo idhere efa nọ whọ sai ro fiobọhọ kẹ ahwo zihe ruọ ilele. Wọhọ oriruo, whọ rẹ sai dede ahwo ọkpokpọ nọ a ziọ ewuhrẹ rehọ jẹ whẹtiẹ ae họ oma. Onana u re ru ai vuhumu nọ mai yọ uvi Ileleikristi, keme ma gine you ohwohwo. Uyo nọ whọ kẹ evaọ ewuhrẹ o tẹ make rrọ kpẹkpẹe dede, u re fiobọhọ kẹ ahwo nọ a bi kurẹriẹ ziọ ukoko na riẹ oghẹrẹ nọ a rẹ rọ ta oware nọ a rọwo avọ adhẹẹ. Whọ sai je lele owhowho-uvie ọkpokpọ kpohọ usi uwoma ota je fiobọhọ kẹe riẹ oghẹrẹ nọ ọ rẹ rọ rehọ Ebaibol na wuhrẹ ahwo. Who te bi ru ere, yọ who bi fiobọhọ kẹe rọ aro kele Kristi. (Luk 10:25-28) Ileleikristi buobu a wo eware sa-sa nọ i wuzou nọ a bi ru. Ghele na, a be hae ruẹrẹ oke jọ họ nọ a re ro wuhrẹ Ebaibol na kugbe ahwo, yọ onana o be kẹ ae evawere. w19.07 17 ¶11, 13

Pọl ukọ na ọ kuvẹ re eware efa e rehọ iroro riẹ hẹ, te eware nọ o le tobọ no hayo iruthọ riẹ evaọ okenọ u kpemu. Ọ tubẹ ta nọ u wuzou re ọ “kpairoro vrẹ eware nọ e rrọ obemu” re ọ sai “le eware nọ e rrọ obaro” hayo dhẹ ohrẹ na te urere. Eware vẹ e hae sae rehọ iroro Pọl? Orọ ọsosuọ, ọ jọ ohwo nọ a riẹ odẹ, nọ ọ jọ ohwo ologbo evaọ egagọ ahwo Ju. Ghele na, o rri eyena fihọ “eware ezuzu.” (Fil. 3:3-8) Orọ avọ ivẹ, dede nọ o kpokpo Ileleikristi gaga taure o te ti kurẹriẹ, ọ kuvẹ hẹ re oyena u ru ei si uke kpemu. Orọ avọ esa, o roro ẹdẹvo ho inọ iruo riẹ evaọ egagọ Jihova i te no. Pọl ọ romakẹ iruo odibọgba na ziezi dede nọ a fi rie họ uwou-odi, a kpe rie, rọ itho fi ei, okọ u zue rie, ọ tẹ jẹ jọ ababọ emu gbe iwu evaọ etoke jọ. (2 Kọr. 11:23-27) Ghelọ epanọ Pọl ọ daoma te no evaọ egagọ Ọghẹnẹ gbe ebẹbẹ nọ i te rie na, ọ riẹ nọ ọ rẹ gbẹ ruabọhọ ohrẹ na. Ere u fo nọ ma re ru nẹnẹ re. w19.08 3 ¶5

Inievo mai buobu a be rria erẹwho nọ a sae jọ ta usi uwoma na evaọ ẹgbede he hayo no uwou ruọ uwou hu. Fikiere a be rọ idhere efa ta usi uwoma na. (Mat. 10:17-20) Evaọ orẹwho utioye jọ, ọsẹro okogho jọ ọ ta nọ jọ owhowho-uvie kpobi ọ daoma ta usi uwoma evaọ ẹkwotọ obọriẹ. Ẹkwotọ nọ ọ ta na họ, imoni rai, ahwo nọ a gbẹ rrọ oria, ibe emọ isukulu, ibe iruiruo, gbe egbẹrioma rai. Nọ inievo na a ru ere evaọ ikpe ivẹ ọvo, unu ikoko nọ e rrọ okogho na i te bu vi epanọ e jọ. Ẹsejọhọ ma be rria orẹwho nọ ma sae jọ ta usi uwoma evaọ oria kpobi. Dede na, ma sai wuhrẹ eware buobu mi inievo mai nọ e rọ idhere sa-sa ta usi uwoma ghelọ awhaha egọmeti. Ma rẹ romakẹ usi uwoma ota na ziezi, je fievahọ Jihova inọ ọ te kẹ omai ẹgba nọ ma rẹ rọ ruabọhọ usi uwoma na ghelọ ebẹbẹ nọ e rẹ sae whaha omai. (Fil. 2:13) Nọ urere na o kẹle gaga no na, joma vuhu eware nọ e mae roja, kare afuẹwẹ, whaha amọfa nọ ma re ru zoruẹ, jẹ mọ ibi ikiẹrẹe. Ma te ru ere, uyoyou mai u ti dhe ẹruẹro, ma vẹ te jẹ wha orro se Jihova, Ọsẹ oyoyou mai na. w19.08 13 ¶17-18

Ohwo nọ ọ rẹ rọwo orọ amọfa ha ọ rẹ were ahwo buobu hu. Evaọ abọdekọ riẹ, oma o rẹ were omai nọ ma tẹ rrọ kugbe ibe Ileleikristi mai nọ i “wo ororokẹ kẹ ohwohwo, wo uyoyou-inievo, uvi ọdawẹ, gbe omaurokpotọ.” (1 Pita 3:8) Otẹrọnọ ahwo otiọye a rẹ were omai, kiyọ ma te were ai re nọ ma te wo omaurokpotọ. Omaurokpotọ u re je ru akpọ lọhọ kẹ omai. Uzẹme riẹ họ, ma sai muẹrohọ eware jọ evaọ uzuazọ nọ e rẹ wọhọ okienyẹ. Ahwo nọ a wo onaa gaga, ẹsejọ odẹ rai u re do ho. Yọ enọ i wo onaa tere he a rẹ mae kẹ adhẹẹ. O make rrọ ere na, Solomọn ọ ta nọ ma rehọ eware epanọ e rrọ ukpenọ ma rẹ dheva kpahe eware nọ i kiehọ omai oma ha. (Ọtausi. 6:9) Ma te wo omaurokpotọ, o te mae lọhọ kẹ omai re ma rehọ eware epanọ e rrọ ukpenọ ma re roro kpahe epanọ u fo nọ e rẹ jọ. w19.09 4 ¶9-10

Ahwo nọ a kẹ udu-esuo, wọhọ esẹ, a wo uvẹ nọ a re ro fiobọhọ kẹ amọfa. Jihova ọ rehọ ọsẹ mu ọnọ o wuzou uviuwou, yọ ọ gwọlọ nọ ọsẹ o re wuhrẹ emọ riẹ jẹ whọku ai. (1 Kọr. 11:3) Rekọ udu-esuo ọsẹ u wo umuo. Ọ te niyẹrẹ kẹ Jihova, ọnọ ọ kẹ uviuwou kpobi odẹ. (Ẹf. 3:14, 15) Nọ esẹ e tẹ be rọ udu-esuo rai ru oware nọ o rẹ were Ọghẹnẹ yọ a bi dhesẹ nọ a be romakpotọ kẹ Jihova. Wha rọ udu-esuo nọ Jihova ọ kẹ owhai ru iruo thọthọ họ. Wha rọwo iruthọ rai nọ oware o tẹ thọ owhai obọ re wha je fi ohrẹ Ebaibol nọ amọfa a kẹ owhai hiruo. Wha te ru ere, ahwo uviuwou rai a te kẹ owhai adhẹẹ fiki omaurokpotọ rai. Hae ta eva ra kpobi kẹ Jihova nọ whọ tẹ be lẹ kugbe ahwo uviuwou ra, re a hai vuhumu nọ whọ rẹroso ẹe. Maero na, jọ egagọ Jihova e jọ oware nọ whọ rọ karo evaọ uzuazọ. (Izie. 6:6-9) Emamọ oriruo ra họ okẹ nọ o mai woma nọ whọ rẹ sae kẹ uviuwou ra. w19.09 15 ¶8; 17 ¶14; 18 ¶16

Mak yọ ohwo nọ ọ rọ evawere gbodibo kẹ amọfa. Ọ jẹ hai lele Pọl avọ Pita kpohọ erẹ evaọ iruo odibọgba na, yọ o sae jọnọ Mak ọ jẹ hai fiobọhọ kẹ ai ru eware sa-sa. (Iruẹru 13:2-5; 1 Pita 5:13) Pọl ọ ta nọ Mak yọ omọvo “ibe iruiruo [riẹ] evaọ iruo Uvie Ọghẹnẹ,” gbe inọ ọ kẹ riẹ “ọbọga ologbo.” (Kọl. 4:11, ẹme-obotọ) Mak ọ jọ ogbẹnyusu ọkpekpe Pọl. Ẹvẹ ma rọ riẹ? Oware wọhọ 65 C.E. nọ Pọl ọ jọ uwou-odi obọ Rom evaọ orọ urere, o kere ileta avọ ivẹ se Timoti. Ọ jọ ileta yena ta kẹ Timoti nọ jọ ọ rehọ Mak kugbe oma re a gbẹ ziọ obọ Rom. (2 Tim. 4:11) U muẹro nọ eware nọ Mak o ru evaọ okenọ u kpemu e da Pọl ẹro fia, oyejabọ nọ ọ rọ ta nọ Mak ọ nyabru ei ze evaọ oke utionana nọ ọ gwọlọ obufihọ gaga na. Mak o fiobọhọ kẹ Pọl ru eware sa-sa, ẹsejọhọ ọ jẹ hae rehọ emu gbe eware nọ o re ro kere ileta sei. O sae jọnọ uduotahawọ gbe obufihọ nọ a kẹ Pọl u fiobọhọ kẹe thihakọ rite okenọ a ro kpei. w20.01 11 ¶12-13

Oghẹrẹ uzuazọ nọ ma salọ na yọ onọ ma rẹ rọ kpairoro vrẹ eware jọ, jẹ g’obọ iruo. Jesu ọ vẹvẹ omai unu nọ a ti kpokpo omai. Rekọ ma wo irẹro nọ Jihova ọ te kẹ omai ẹgba nọ ma ti ro thihakọ ẹbẹbẹ kpobi nọ o te omai. Epanọ ma thihakọ te, ere ma ti wo ẹgba te. (Jem. 1:2-4) Ma sai je rẹro nọ Jihova ọ te kẹ omai eware nọ ma gwọlọ, Jesu o ti su omai ziezi, yọ inievo mai a te tuduhọ omai awọ. (Mat. 6:31-33; Jọn 10:14; 1 Tẹs. 5:11) Aye nọ o je “hwẹ azẹ” nọ Jesu o siwi na o wo omosasọ evaọ ẹdẹdẹ nọ o ro siwi ei na. (Luk 8:43-48) Rekọ o re wo omosasọ bẹdẹ bẹdẹ otẹrọnọ o zihe ruọ olele Jesu. Eme who roro nọ aye na o ru? Otẹrọnọ ọ rọwo nyaziọ otọ owhowha Jesu, a rẹ ruẹ unu gbiku erere nọ o re tei hi. U re ru ei jọ omọvo enọ i re lele Jesu su evaọ obọ odhiwu! Oware kpobi nọ o siobọno re o lele Jesu u re te oware ovo ho nọ a tẹ rehọ iẹe wawo eghale nọ o re wo. Te ma wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ obọ odhiwu hayo otọakpọ, eva e te were omai gaga inọ ma jẹ uzizie Jesu na rehọ, nọ ọ ta nọ: “Wha nyabru omẹ ze!” w19.09 25 ¶21-22

Okenọ ahwo nọ a jọ kugbe Devidi a gwọlọ obufihọ, a tẹ yare Nebale, ọzae Izrẹl jọ nọ o fe gaga inọ jọ ọ kẹ ae ememu. A sae yare Nebale emu keme a jẹ rẹrote uthuru riẹ evaọ obọ udhude. Rekọ Nebale nọ o wo uruemu oriobọ na ọ rọwo kẹ ae oware ovo ho. Eva e dha Devidi te epanọ ọ rọ gwọlọ kpe Nebale gbe ezae nọ e rrọ uwou riẹ kpobi no. (1 Sam. 25:3-13, 22) Rekọ Abigẹle aye Nebale nọ o wo erru na o wo areghẹ gaga. Ọ gbaudu nyabru Devidi, kẹsena o te kie fihọ aro riẹ jẹ lẹe nọ jọ o kpe azẹ fihọ uzou hu. Aye na ọ tẹ rọ areghẹ ta kẹ Devidi nọ jọ ọ nyasiọ eware kpobi ba kẹ Jihova. Ẹme owowou nọ Abigẹle ọ ta gbe oware areghẹ nọ o ru i duobọte Devidi. O vuhumu nọ Jihova họ ọnọ o vi aye na ze. (1 Sam. 25:23-28, 32-34) Abigẹle o wo emamọ uruemu, onọ u ru nọ Jihova ọ rọ rehọ iẹe ru iruo. Epọvo na re, Jihova ọ sae rehọ inievo-emetẹ nọ i wo areghẹ gbe orimuo bọ iviuwou rai ga jẹ bọ amọfa ga evaọ ukoko na.​—Tait. 2:3-5. w19.10 23 ¶10

Uvi Ileleikristi kpobi a re siomano Babilọn Ologbo na riẹriẹriẹ. Taure ọmọ-uwuhrẹ o te ti wuhrẹ uzẹme na, ẹsejọhọ ọ jọ egagọ erue vẹre. O sae jọnọ o je kpohọ iwuhrẹ egagọ na je kuomagbe iruẹru rai. Hayo o sae jọnọ ọ jẹ hae rọ igho ze kẹ iruẹru egagọ na. Taure ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol o te ti te kẹ owhowho-uvie nọ ọ re họ-ame he, ọ rẹ ruẹ nọ o gbe wo oware ovuovo kugbe egagọ erue he. O re kere ileta se egagọ nọ ọ jọ vẹre na inọ ọ gbẹ rrọ họ, hayo siomano egagọ erue kpobi hayo ukoko ofa kpobi nọ u wobọ kugbe Babilọn Ologbo na. Uvi Oleleikristi ọ rẹ daoma ruẹ nọ iruo riẹ i wobọ kugbe Babilọn Ologbo na vievie he. (2 Kọr. 6:14-17) Fikieme ma ro kru ẹme nana ga tere? Keme ma gwọlọ wobọ evaọ iruẹru gbe izieraha egagọ nọ i gbeku no evaọ aro Ọghẹnẹ hẹ.​—Aiz. 52:11. w19.10 12-13 ¶16-17

Jerimaya họ ọnọ o kere obe Ebaibol nọ a rọ odẹ riẹ se, yọ u muẹro nọ ọye o kere Obe Ọsosuọ Ivie gbe Obe avọ Ivẹ Ivie. Ababọ avro, iruo yena i ru rie ruẹ epanọ Jihova o wo ohrọ-oriọ te rọkẹ ahwo-akpọ nọ a gba ha. Wọhọ oriruo, ọ riẹ nọ okenọ Ehab ovie na o kurẹriẹ no imuomu riẹ, Jihova ọ rọvrẹ riẹ. Oyejabọ nọ uviuwou riẹ soso u gbe ro whu muotọ họ evaọ oke uzuazọ riẹ. (1 Iv. 21:27-29) Jerimaya ọ riẹ re inọ eware iyoma nọ Manasẹ o ro ru Jihova eva dha i tube bu vi erọ Ehab. Ghele na, Jihova ọ rọvrẹ Manasẹ fikinọ o kurẹriẹ. (2 Iv. 21:16, 17; 2 Irv. 33:10-13) Iriruo nana i fiobọhọ kẹ Jerimaya rọ aro kele Ọghẹnẹ dhesẹ odiri gbe ohrọ-oriọ. Roro kpahe oware nọ Jerimaya o ru evaọ okenọ Barọk ọ dina gbolaro kẹ iruo riẹ fiki eware efa nọ e jẹ rehọ iroro riẹ. Jerimaya o kiukeku ogbẹnyusu riẹ hẹ, ukpoye o fiobọhọ kẹ Barọk nọ ọ vuẹe ẹme nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹe.​—Jeri. 45:1-5. w19.11 6 ¶14-15

Ma jọ obe Iruo-Izerẹ se nọ ohwo Izrẹl kpobi ọ rẹ sai dhe idhe ọriẹyero, onana yọ “idhe nọ ọ [rẹ] rọ kẹ uyere.” (Izerẹ 7:11-13, 16-18) Idhe nana yọ oware unevaze, orọnikọ ọgbahọ họ. Egagọ mai e wọhọ idhe ọriẹyero na keme oye ma re ro dhesẹ epanọ ma rri Jihova. Ma rẹ rọ ẹgba mai kpobi gọ Jihova fikinọ ma you rie. Avro ọ riẹ hẹ, eva e te were Jihova gaga nọ ọ be ruẹ ima ahwo buobu nọ e be gọe fikinọ a you rie, a te je you izi riẹ! Orọnikọ eware ezi nọ ma bi ru ọvo Jihova ọ be ruẹ hẹ, rekọ te ẹjiroro nọ ma bi ro ru eware nana. Onana o rẹ kẹ omai omosasọ. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ whọ kpako no yọ whọ gbẹ be sai ru te epanọ whọ gwọlọ họ, jọ u mu owhẹ ẹro nọ Jihova ọ be ruẹ omodawọ ra. Whọ sai roro nọ who bi ru te he, rekọ Jihova ọ be ruẹ uyoyou udidi nọ o be wọ owhẹ dawo ẹgba ra kpobi evaọ egagọ riẹ. Eva e be were Jihova inọ who bi ru utho nọ ẹgba ra o mu. w19.11 22 ¶9; 23 ¶11-12

O roja nọ ma rẹ rehọ iruo oghẹrẹ nọ u fo. Solomọn ovie na ọ rọ ẹgba ẹzi Ọghẹnẹ kere nọ: “Oware kpobi u wo oke riẹ.” Kẹsena ọ tẹ fodẹ oke nọ a rẹ rọ kọ eware, bọ uwou, viẹ, hwẹ, gbile, je ru eware efa. (Ọtausi. 3:1-8) O rrọ vevẹ nọ eware ivẹ jọ nọ i wuzou gaga evaọ uzuazọ họ, iruo gbe eriosehọ. Jesu ọ rehọ iruo gbe eriosehọ oghẹrẹ nọ u fo. Ẹdẹjọ, ikọ riẹ a kpohọ eria sa-sa nyae ta usi uwoma. A ta te epanọ a gbe ro “wo uvumọ oke kẹ omarai hi makọ onọ a rẹ rọ re emu dede.” Kẹsena Jesu ọ tẹ vuẹ ae ẹme nọ ọ rrọ oria ikere inẹnẹ na. (Mak 6:30-34) Dede nọ Jesu avọ ilele riẹ a je wo oke nọ a re ro serihọ te epanọ o gwọlọ họ, Jesu ọ riẹ nọ u fo nọ a re serihọ. Ẹsejọ, u fo nọ ma re serihọ hayo ru oware ofa nọ u wo ohẹriẹ no onọ ma be hai ru kẹdẹ kẹdẹ. Ma rẹ sai vuhu onana mu nọ ma te roro kpahe ọruẹrẹfihotọ nọ Ọghẹnẹ o ru kẹ idibo riẹ evaọ oke anwae, oyehọ Ẹdijala nọ a jẹ hai koko koka koka na. Ma rrọ otọ Uzi Mosis hi, ghele na ma rẹ sai wo erere nọ ma te wuhrẹ kpahe ọruẹrẹfihotọ Ẹdijala na. w19.12 3 ¶6-7

Jihova ọ ya eyaa no inọ ọ te rẹrote idibo riẹ, yọ o rri rie nọ o gbahọ nọ o re ru eyaa na gba. (Ol. 31:1-3) U te no ere no, Jihova ọ riẹ nọ ọ gbẹ rẹrote omai nọ a rrọ ahwo uviuwou riẹ hẹ, o te kẹ omai uye gaga. Ọ ya eyaa nọ ọ te kẹ omai eware nọ ma rẹ rọ kuọ omamai, je wuhrẹ omai eware nọ i re fiobọhọ kẹ omai gọe ziezi. Yọ oware ovo nọ o rẹ whaha iẹe nọ o gbe ro ru eyaa yena gba ha o rrọ họ. (Mat. 6:30-33; 24:45) Ma tẹ kareghẹhọ eware nọ i re ru Jihova koko eyaa riẹ, o rẹ kẹ omai imuẹro nọ o ti fiobọhọ kẹ omai nọ eware e tẹ rrọ gaga kẹ omai. Roro kpahe oware nọ o via kẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ. Nọ ukpokpoma ulogbo u te ukoko nọ o jọ Jerusalẹm, “ilele na kpobi a tẹ vahabọ . . . ajokpaọ ikọ na.” (Iruẹru 8:1) Dai roro kpahe ẹgaga nọ onana o wha ze. Ẹsejọhọ a le inievo na no iwou rai jẹ raha ekọ ku ai. Ghele na, Jihova ọ nyasiọ ae ba ha; yọ inievo na a gbẹ jẹ wereva. (Iruẹru 8:4; Hib. 13:5, 6; Jem. 1:2, 3) Jihova ọ rẹrote Ileleikristi yena, yọ ọ te rẹrote omai re.​—Ol. 37:18, 19. w20.01 17-18 ¶14-15

Nọ Devidi ọ thọ igodẹ ọsẹ riẹ no obọ okpohrokpo gbe adaka, o vuhumu nọ Jihova họ ọnọ o fiobọhọ kẹe kpe erao ijihẹ yena. Nọ Devidi o fi Goliat, ogwara Filistia nọ ọ jọ ọgbaẹmo na kparobọ, ọ ruẹ vevẹ nọ Jihova o fiobọhọ kẹe. (1 Sam. 17:37) Yọ evaọ okenọ ọ va Sọl ovie nọ ọ jẹ re iẹe ihri na abọ, Devidi ọ riẹ re inọ Jihova o siwi rie na. (Olezi avọ 18, ẹme-obehru na) O hae jọnọ Devidi o wo omorro, ọ hae te ta nọ ogaga obọriẹ o ro ru eware nana. Rekọ o wo omaurokpotọ, oyejabọ nọ ọ rọ rọwo nọ Jihova o bi fiobọhọ kẹe. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no onana ze? O gwọlọ nọ ma rẹ yare obufihọ Jihova. U te no ere no, ma rẹ daoma muẹrohọ oke kpobi nọ Jihova o fiobọhọ kẹ omai, gbe oghẹrẹ nọ o ro fiobọhọ kẹ omai. Ma te wo omaurokpotọ, ma te riẹ nọ u wo umuo nọ ẹgba mai o mu, gbe nọ Jihova họ ọnọ o bi fiobọhọ kẹ omai evaọ eware nọ ẹgba mai o te he. Ẹsikpobi nọ ma muẹrohọ nọ Jihova o fiobọhọ kẹ omai, usu nọ ma wo kugbei o te kpekpe vi epanọ o jọ. w19.12 20 ¶18-19

U wo eware buobu nọ i ru omai riẹ nọ ma rrọ ghaghae kẹ Jihova. O muẹrohọ nọ usi uwoma Uvie na o were omai, o te si omai kẹle oma. (Jọn 6:44) Nọ ma bi si kẹle Jihova na, o te bi si kẹle omai re. (Jem. 4:8) Ofariẹ, Jihova ọ romatotọ wuhrẹ omai eware buobu no, onọ u dhesẹ nọ ma rrọ ghaghae kẹe. Ọ riẹ oghẹrẹ ohwo nọ mai omomọvo ọ rrọ, yọ ọ riẹ emamọ iruemu nọ ma rẹ sai wo evaọ obaro. Ọ rẹ jẹ whọku omai fikinọ o you omai. Enana kpobi e kẹ omai imuẹro inọ ma rrọ ghaghae kẹ Jihova. Ahwo jọ a je rri Devidi nọ o fioka ha, rekọ ọ riẹ nọ Jihova o you rie je bi fiobọhọ kẹe. Onana u fiobọhọ kẹ Devidi thihakọ. (2 Sam. 16:5-7) Nọ ọkora ọ tẹ rrọ omai oma hayo nọ ma tẹ rẹriẹ ovao ku ebẹbẹ, Jihova ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai thihakọ, yọ ọ rẹ jẹ sai fiobọhọ kẹ omai fi ẹbẹbẹ kpobi kparobọ. (Ol. 18:27-29) Nọ Jihova ọ tẹ rrọ omai emu, oware ovo o rẹ whaha omai hi nọ ma gbẹ rọ gọe avọ evawere he.​—Rom 8:31. w20.01 15 ¶7-8

Whọ tẹ gwọlọ wuhrẹ Ebaibol kugbe ohwo, rọ olẹ mu uwuhrẹ na họ. O gwọlọ nọ ma rẹ rọ olẹ mu uwuhrẹ Ebaibol kpobi họ je ku ei họ nọ uwuhrẹ na o tẹ nwane dowọ muotọ no. Ma re fiobọhọ kẹ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol na riẹ nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọvo ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai wo otoriẹ Ẹme Ọghẹnẹ. Nọ inievo jọ a tẹ gwọlọ ta ẹme kpahe olẹ, a re se obe Jemis 1:5, onọ o ta nọ: “Otẹrọnọ ohwo jọ evaọ usu rai o wo areghẹ tere he, jọ ọ hae yare Ọghẹnẹ.” Oniọvo na ọ vẹ nọ ọmọ-uwuhrẹ na nọ, “Ẹvẹ ma sae rọ yare Ọghẹnẹ kẹ areghẹ?” Ẹsejọhọ ọmọ-uwuhrẹ na ọ te ta nọ ma rẹ lẹ se Ọghẹnẹ. Wuhrẹ iẹe epanọ a rẹ lẹ. Fiobọhọ kẹe vuhumu nọ Jihova ọ gwọlọ yo elẹ riẹ nọ ọ lẹ no udu ze. Ru ei vẹ kẹe nọ ma tẹ be lẹ se Jihova, ma rẹ sai horie eva mai kẹe, tubẹ vuẹe eware nọ ma rẹ sae ta kẹ ohwo ọvo ho. Kareghẹhọ nọ Jihova ọ riẹ oware kpobi nọ o rrọ omai udu.​—Ol. 139:2-4. w20.01 2 ¶3; 5 ¶11-12

Jihova họ ọnọ ọ rẹ jiroro okenọ ọ rẹ rọ salọ ikpodhiwu. (Rom 8:28-30) Jihova o mu ikpodhiwu na họ ẹsalọ nọ ọ kpare Jesu no uwhu ze no. O wọhọ nọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, Ileleikristi uzẹme kpobi Jihova ọ rọ ẹzi wholo. Rekọ ikpe buobu nọ i lele i rie, ahwo buobu nọ a se omarai Ileleikristi a je lele oriruo Jesu hu. Ghele na, evaọ etoke ikpe yena, Jihova ọ rọ ẹzi riẹ wholo umutho Ileleikristi uzẹme nọ e jariẹ. A jọ wọhọ iwhiti nọ Jesu ọ ta nọ e te rro evaọ udevie ikpoko na. (Mat. 13:24-30) Evaọ edẹ urere nana, Jihova ọ gbẹ be salọ enọ e te jọ usu ahwo idu udhuhrẹ-gbene (144,000) na. Fikiere, Ọghẹnẹ ọ tẹ jiroro nọ ọ rẹ salọ ahwo nana jọ omoke kakao taure urere na o tẹ te ze, ọ riẹ oware nọ o bi ru. (Rom 9:11) O gwọlọ nọ ma rẹ yọroma, ogbẹrọ ere he ma vẹ te jọ wọhọ iruiruo nọ Jesu ọ ta kpahe evaọ ọtadhesẹ riẹ jọ na. A jẹ go kpahe unuigho nọ olori rai ọ kẹ otu nọ o mu iruo họ evaọ auwa urere.​—Mat. 20:8-15. w20.01 30 ¶14

Jihova ọ gwọlọ nọ uviuwou riẹ o rẹ wereva. U wo eware buobu nọ e be kẹ omai evawere enẹna, dede nọ ma bi wo ebẹbẹ. Wọhọ oriruo, ma riẹ nọ Ọsẹ obọ odhiwu mai o you omai gaga. Ma wo eriariẹ egbagba Ẹme Ọghẹnẹ. (Jeri. 15:16) Ma tẹ jẹ rrọ obọdẹ uviuwou nọ ahwo nọ a you Jihova a rrọ, enọ i bi koko izi riẹ, a te je you ohwohwo. (Ol. 106:4, 5) Eva e rẹ sae were omai ẹsikpobi keme ma wo uvi ẹruore inọ evaọ obaro, uzuazọ u ti woma vi enẹ. Ma riẹ nọ kẹle na Jihova ọ te raha ahwo omuomu kpobi no, ọ vẹ te rọ Uvie riẹ zihe akpọ na kpobi ruọ Aparadase. Ma te je wo obọdẹ ẹruore inọ a te kpare ahwo mai nọ i whu no ziọ uzuazọ, a vẹ te wariẹ kuomagbe omai. (Jọn 5:28, 29) Akpọ ọ te were kẹhẹ! Mai woma na, ma wo imuẹro nọ kẹle na emama kpobi evaọ odhiwu gbe otọakpọ a te kẹ Ọsẹ oyoyou mai na orro gbe ujiro nọ u fo rie, jẹ rọ eva kpobi gọe. w20.02 13 ¶15-16

Whọ tẹ thọ uzi ulogbo, who du ko ẹe dhere he. Ukpoye, lẹ se Jihova re whọ vuẹe eware kpobi nọ who ru thọ. Onana u re ru nọ awaọruọ nọ who je wo fiki obruoziẹ-iroro nọ o bi brukpe owhẹ na o re ro kpotọ. Rekọ whọ tẹ gwọlọ ruẹrẹ usu ra họ kugbe Jihova, u wo oware ofa nọ who re ru. Whọ rẹ jẹ ọwhọkuo rehọ. Nọ Jihova o vi Netan ọruẹaro na nyae vuẹ Devidi kpahe uzioraha riẹ kugbe Bat-shiba, Devidi o gu inoma ha, yọ ọ ta ha inọ oware nọ o ru na o nwani yoma tere he. Ọ rọwo nọ o gine ru thọ, inọ orọnikọ ọzae Bat-shiba ọvo o ru thọ na ha rekọ Jihova omariẹ ọ tubẹ mai ru thọ. Devidi ọ jẹ ọwhọkuo Jihova rehọ, yọ Jihova ọ rọvrẹe. (2 Sam. 12:10-14) Ma tẹ thọ uzi ulogbo, o gwọlọ nọ ma rẹ feva kẹ ekpako ukoko nọ Jihova o ro mu re a sẹro mai na. (Jem. 5:14, 15) Yọ ma rẹ jẹ daoma whaha inoma nọ ma re gu. Ma tẹ kake rọwo nọ ma ru thọ, jẹ ọwhọkuo kpobi nọ a kẹ omai rehọ ẹsiẹe ma te rọ kake wariẹ wo udhedhẹ gbe evawere. w20.02 24 ¶17-18

“Ezae ikpe” na i dikihẹ kẹ ahwo nọ a wo ẹruore inọ a te rria otọakpọ na bẹdẹ bẹdẹ. A vuhumu nọ Jihova ọ salọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na no, enọ a se “ohwo Ju” na, fikiere a rri rie fihọ uvẹ-ọghọ re a lele ai gọ Jihova. Dede nọ a rẹ sae riẹ edẹ ahwo kpobi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹzi wholo nọ i gbe kiọkọ otọakpọ nẹnẹ hẹ, enọ i wo ẹruore otọakpọ na a rẹ sai “lele” enọ a rọ ẹzi wholo na. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Uyo na o rrọ oria ikere inẹnẹ na. Muẹrohọ nọ oria ikere na o fodẹ “ohwo Ju.” Rekọ “owhai” nọ a jọ oria ovona ta na u dhesẹ nọ orọnikọ omọvo ho. Fikiere ohwo Ju nana yọ omọvo ho rekọ Ileleikristi kpobi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹzi wholo. Ileleikristi nọ i wo ẹruore otọakpọ na a bi kuomagbe enọ a rọ ẹzi wholo na gọ Jihova. Rekọ a re rri rai fihọ isu rai hi, keme a vuhumu nọ Jesu họ Osu rai.​—Mat. 23:10. w20.01 26 ¶1-2

Ẹme Jesu na o dhesẹ nọ ohwo kpobi o ti vuhu enọ e rrọ uvi ilele riẹ otẹrọnọ a dhesẹ oghẹrẹ uyoyou nọ ọyomariẹ o dhesẹ kẹ ae na. Ere a je ro vuhu ai evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, yọ epọvo na o rrọ nẹnẹ re. Fikiere, u wuzou gaga re ma dhesẹ uyoyou kẹ ohwohwo, makọ evaọ okenọ o rrọ bẹbẹ. Nọ omara nọ: ‘Eme mẹ rẹ sai wuhrẹ mi inievo nọ e be ruabọhọ dhesẹ uyoyou kẹ ohwohwo makọ evaọ okenọ o rrọ bẹbẹ?’ Fikinọ ma gba ha, o rẹ sae jọ bẹbẹ ẹsejọ re ma dhesẹ uyoyou nọ u no udu ze kẹ ohwohwo. O make rrọ ere na, ma rẹ daoma rọ aro kele Jesu. Jesu o ru omai riẹ epanọ u wuzou te re ma ru udhedhẹ kugbe oniọvo nọ ọ be dha eva kẹ omai. (Mat. 5:23, 24) O ru rie vẹ kẹ omai nọ, re ma sai ru eva were Ọghẹnẹ, o gwọlọ nọ ma re yerikugbe amọfa dhedhẹ. Eva e rẹ were Jihova nọ ma tẹ be daoma kpobi re ma ru udhedhẹ kugbe inievo mai. Ma tẹ be hai fi ẹgo họ eva jẹ se thahe thahe inọ ma re ru udhedhẹ hẹ, ọ rẹ jẹ egagọ mai rehọ họ.​—1 Jọn 4:20. w20.03 24 ¶1-4

Anwọ oke Adamu avọ Ivi ze Setan nọ ọ rrọ “ọsẹ ọrue” na ọ be rọ viẹ ahwo họ. (Jọn 8:44) Erue jọ nọ ọ be rọ viẹ ahwo họ họ, iwuhrẹ ethọthọ kpahe uwhu gbe oware nọ o rẹ via nọ ohwo o te whu. Iwuhrẹ nana e wha riẹ ze nọ ahwo a be rọ rọwo eware sa-sa je bi ru iruemu ẹwho sa-sa. Fikieme ọ be rọ viẹ ahwo họ bu tere? Setan ọ riẹ oghẹrẹ nọ o rẹ jọ omai oma nọ ohwo mai o te whu, ọ tẹ be rọ ere viẹ ahwo họ. Fikinọ Ọghẹnẹ ọ ma omai re ma rria bẹdẹ bẹdẹ, ohwo ọvo ọ gwọlọ whu hu. (Ọtausi. 3:11) Uwhu yọ ọwegrẹ mai. (1 Kọr. 15:26) Ghelọ epanọ Setan ọ daoma te kẹhẹ, ahwo a be riẹ uzẹme na kpahe uwhu. Enẹna, ahwo buobu a riẹ oware nọ Ebaibol na o wuhrẹ kpahe ahwo nọ a whu no gbe ẹruore nọ ọ rrọ kẹ ae, a te je bi whowho usi nana kẹ amọfa. (Ọtausi. 9:5, 10; Iruẹru 24:15) Iwuhrẹ uzẹme nana e be sasa omai oma, ozọ u gbe bi mu omai hi yọ ma wo avro ho kpahe oware nọ o rẹ via nọ ohwo o te whu. w19.04 14 ¶1; 15 ¶5-6

Jihova Ọghẹnẹ o you idibo riẹ. O you rai no emuhọ ze, yọ o ti you rai bẹdẹ bẹdẹ. O you uvioziẹ re. (Ol. 33:5) Fikiere, ma wo imuẹro eware ivẹ jọ: (1) O rẹ da Jihova nọ a te bi kienyẹ idibo riẹ. (2) Ọ ya eyaa nọ o ti bru uvioziẹ kẹ ae. Uzi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹkwoma Mosis kẹ ahwo Izrẹl na u dhesẹ uyoyou Ọghẹnẹ via. A kẹ rai Uzi na re u ru ai bru uvioziẹ kẹ ahwo kpobi, te enọ e rẹ sae thọ omarai hi. (Izie. 10:18) Uzi yena u dhesẹ ọdawẹ ologbo nọ Jihova o wo kẹ enọ e be gọe. A si Uzi Mosis notọ evaọ ukpe 33 C.E. nọ a rehọ ukoko Ileleikristi na mu no. Kọ onana u dhesẹ nọ Ileleikristi a gbe wo uzi ovo nọ o te wha erere se ai hi, onọ a rọ fiki uyoyou jie nọ u re fiobọhọ kẹ ae bru uvioziẹ? O rrọ ere vievie he. Ileleikristi a wo uzi okpokpọ, oyehọ “uzi Kristi na.” Jesu ọ kẹ ilele riẹ ugogo izi ọvo nọ o kere fihotọ họ, rekọ ọ kẹ rai ijaje gbe ehri-izi nọ a re ru lele evaọ uzuazọ. “Uzi Kristi na” o kẹre te eware kpobi nọ Jesu o wuhrẹ. w19.05 2 ¶1-3

No emaha ze mai kpobi ma gwọlọ omosasọ, yọ Ọghẹnẹ ọ ma omai evaọ oghẹrẹ nọ ma sae rọ sasa amọfa oma. Wọhọ oriruo, nọ ọmaha nọ ọ be zaharo o te kie je horie eghilowọ riẹ, ọ rẹ viẹ bru ọsẹ hayo oni riẹ. Ọsẹgboni na a sai ru omola na kpo ẹsiẹsiẹ hẹ, rekọ a sai whrehe ọmọ na oviẹ. Ẹsejọhọ a te nọ ọmọ na oware nọ o via, ririe irui-oviẹ noi aro, je yere iei nọ “do,” kẹsena a vẹ wozẹ owọ na jẹ rọ omoware gbae. Ẹmẹrera na, ọmọ na o ve ti fibo je tube zihe kpohọ arozaha. Nọ oke o be nyaharo na, omola na u ve kpo. Rekọ ẹsejọ, eware nọ e ga vi owọ nọ u horie e rẹ via kẹ emaha. Ejọ e riẹ nọ a lele wezẹ. Ẹsejọ onana o rẹ via ẹsiẹvo hayo ẹsibuobu evaọ etoke lelehie. Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ kẹhẹ, o rẹ da ọmọ nọ oware na o via kẹ na te ẹzi evaọ oke krẹkri. Evaọ ejọ, a re kru ọnọ o lele ọmọ na wezẹ na jẹ kẹe uye. Rekọ evaọ efa, a re ru ohwo na oware ovo ho. O tẹ make rọnọ a kẹ ohwo na uye ẹsiẹsiẹ, ọnọ a lele wezẹ na ọ rẹ gbẹ ruẹ uye oware nọ o via na rite ọkpako. w19.05 14 ¶1-2