Aria

Ahwo nọ a rrọ egbẹnyusu Jesu ọvo a ti wo erere no idhe ẹtanigbo riẹ ze. Jesu ọ ta nọ o ti “siobọno uzuazọ riẹ fiki egbẹnyusu riẹ.” (Jọn 15:13) O gwọlọ nọ idibo Ọghẹnẹ nọ e rria no taure Jesu ọ tẹ te ze otọakpọ a re wuhrẹ kpahe iẹe je you rie. A te kpare ahwo nana ziọ uzuazọ, ghele na o gwọlọ nọ idibo Jihova nana nọ i wo ẹrọwọ na a re wo usu okpekpe kugbe Jesu re a sai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (Jọn 17:3; Iruẹru 24:15; Hib. 11:8-12, 24-26, 31) Ma bi kuomagbe Jesu ta usi uwoma Uvie na je fiobọhọ kẹ ahwo zihe ruọ ilele riẹ, yọ onana o be kẹ omai evawere. Okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ọ jọ owuhrẹ. Anwẹnọ o ro zihe kpobọ odhiwu na, Jesu nọ o wuzou ukoko Ileleikristi na ọye ọ be kpọ iruo usi uwoma ota gbe ilele-iruo na. Ọ be ruẹ epanọ whọ be daoma te re whọ ruẹsi fiobọhọ kẹ ahwo buobu riẹ kpahe ọyomariẹ gbe Ọsẹ riẹ, yọ onana o da riẹ ẹro fia. Uzẹme riẹ họ, ababọ obufihọ Jihova avọ Jesu, ma rẹ sai ru iruo usi uwoma ota na ha.—Jọn 15:4. w20.04 22 ¶7-8

Evaọ oke ọsosuọ, “ovie ẹkpẹlobọ ovatha-ọre” yọ ovie nọ o je su ekwotọ nọ e jọ ofẹ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre Izrẹl, “ovie obọze ovatha-ọre” kọ ọnọ o je su erọ ofẹ obọze ovatha-ọre Izrẹl. (Dan. 10:14) Ahwo Izrẹl oke anwae họ ahwo nọ Ọghẹnẹ ọ jẹrehọ rite oke Pẹntikọst 33 C.E. Rekọ no umuo oke yena vrẹ, Jihova o ru rie vẹ nọ ilele Jesu họ idibo riẹ. Fikiere, abọ buobu eruẹaruẹ nọ e rrọ obe Daniẹl uzou avọ 11 na i kiekpahe Ileleikristi, orọnikọ orẹwho Izrẹl he. (Iruẹru 2:1-4; Rom 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Yọ isu nọ i dikihẹ kẹ ovie ẹkpẹlobọ ovatha-ọre gbe ovie obọze ovatha-ọre na i bi dhe enwenwene. O make rrọ ere na, u wo eware sa-sa kpahe eruẹaruẹ na nọ i bi nwene he. Orọ ọsosuọ, esuo ivie nana u kpomahọ idibo Ọghẹnẹ gaga. Orọ avọ ivẹ, oghẹrẹ nọ a ro gboja kẹ idibo Ọghẹnẹ u dhesẹ nọ a wọso Jihova, Ọghẹnẹ uzẹme na. Orọ avọ esa, ivie ivẹ nana a re lele ohwohwo si ogaga. w20.05 2-3 ¶3-4

Jihova ọ rẹ sae jọ oghẹrẹ kpobi nọ o gwọlọ nọ ọ rẹ jọ, re ọ ruẹsi ru ẹjiroro riẹ gba. Jihova ọ rẹ jẹ sai fiobọhọ kẹ idibo riẹ ru oware kpobi nọ o gwọlọ, dede nọ a gba ha, re a sae gọe je ru ẹjiroro riẹ gba. (Aiz. 64:8) Idhere ivẹ nana Jihova o re ro ru oware kpobi nọ o riẹe eva. Oware ovo o rẹ sae zae dhe he. (Aiz. 46:10, 11) Ma tẹ be hai roro kpahe eware nọ Jihova o ru no gbe enọ o fiobọhọ kẹ omai ru no, o rẹ lẹliẹ omai wo adhẹẹ kẹ Ọsẹ obọ odhiwu mai na ziezi. Wọhọ oriruo, ma tẹ romatotọ roro kpahe eware igbunu nọ Jihova ọ ma, ekpahe i re kpe omai. (Ol. 8:3, 4) Ma te je roro kpahe eware nọ Jihova ọ rehọ omai ru no, o rẹ lẹliẹ omai kẹe adhẹẹ vi epaọ anwẹdẹ. Odẹ Jihova u re gine mu ọwhewhe. U dhesẹ oghẹrẹ nọ Ọsẹ mai na ọ rrọ dẹẹ. Ma be ruẹ oghẹrẹ Ọsẹ nọ ọ rrọ evaọ eware kpobi nọ o ru no, yọ ma te ruẹ oghẹrẹ nọ ọ rrọ evaọ eware kpobi nọ o ti ru evaọ obaro.—Ol. 89:7, 8. w20.06 9-10 ¶6-7

Ofou nọ ma be wẹ rehọ na o bi fiobọhọ kẹ emama buobu jọ uzuazọ, te omai ahwo-akpọ re. Egba-eriariẹ a ta nọ ofou nana nọ emama e rẹ wẹ rehọ kukpe kukpe ọmọziọ oware he. Kẹsena emama na i ve ku ẹwẹ nọ o kiehọ kẹ oma na ha lahwe. Ghele na, ofou nọ ma be wẹ rehọ nọ ọ rrọ akpọ na o re re he, yọ ọnọ ma bi ku lahwe nọ o kiehọ kẹ oma na ha na ọ rẹ da akpọ na fia gbe he. Fikieme? Keme u wo emama efa nọ Jihova ọ ma, te ire ilogbo gbe emebe nọ e rrọ kakao gaga nọ e rẹ wẹ ọnọ ma bi ku lahwe na rehọ, i ve ku ọnọ ma rẹ wẹ rehọ na lahwe. Oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o ro ru nọ ma bi ro wo ofou nọ ma rẹ wẹ rehọ ẹsikpobi na u ru omai rọwo ẹme oria ikere inẹnẹ na. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma rri akpọ owoma mai na gbe emamọ eware nọ e riẹe ghaghae? (Ol. 115:16) Edhere jọ họ, ma re roro didi kpahe eware nọ Jihova ọ ma. Onana u ti ru omai yere Jihova kẹdẹ kẹdẹ rọkẹ eware iwoma nọ ọ be kẹ omai. Ma re je dhesẹ nọ ma rri akpọ na ghaghae nọ ma te bi ru oria nọ ma be rria fuafo. w20.05 22 ¶5, 7

Jihova ọ be rọ areghẹ, odiri, gbe uvioziẹ ru oware nọ u fo kpahe ẹbẹbẹ nọ Setan ọ wha ze. O te je dhesẹ ẹgba riẹ nọ o wo umuo ho no evaọ idhere nọ a rẹ sai kele mu hu. Maero na, ma rẹ jọ eware kpobi nọ o bi ru ruẹ uyoyou riẹ. (1 Jọn 4:8) Jihova o gbe bi ru odẹ riẹ fo rite inẹnẹ. Setan ọ gbẹ be raha odẹ Ọghẹnẹ rite inẹnẹ. O re ru nọ ahwo a rẹ rọ jọ udu rai vro sọ Ọghẹnẹ o gine wo ogaga, o re bru uvioziẹ, o wo areghẹ gaga, je wo uyoyou. Wọhọ oriruo, Setan ọ be viẹ ahwo họ roro nọ orọnikọ Jihova ọ ma eware he, inọ eware kpobi i mu rrọ. Yọ ahwo nọ a tubẹ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ, ọ rẹ lẹliẹ ae họ roro nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ ahwo uvẹ reakpọ kuoma ha, inọ izi riẹ i keke hrọ. O bi tube wuhrẹ ahwo nọ Ọghẹnẹ o wo ohrọ họ, inọ o re fi ahwo họ erae ehẹle re a jọ etẹe to. Nọ a tẹ sae rọwo erue nana no, o gbẹ bẹ hẹ re a siọ esuo okiẹrẹe Jihova. Bọo oke nọ a te raha Setan no, ọ te gwọlọ epanọ ọ rẹ rọ dẹ owhẹ rehọ re. Kọ who ti we ruọ ẹe abọ? w20.06 4-5 ¶13-15

Evaọ ikoko buobu, inievo jọ i bi wuhrẹ ẹvẹrẹ nọ ukoko na u bi ro ru ewuhrẹ. O sae jọ bẹbẹ kẹ ae re a rọ ẹvẹrẹ ọkpokpọ na ta ẹme. Rekọ onana o rẹ kẹ omai uye he keme inievo nana a you Jihova jẹ gwọlọ nọ a rẹ gọe. Ma tẹ jọ omarai ruẹ onana, u re ru omai rri rai ghaghae jẹ kẹ ae adhẹẹ. Ma rẹ rọ unu hayo uruemu mai ta kẹ ọvuọvo ho inọ, “Who wo iruo kẹ omẹ hẹ” fikinọ ọ be jẹ ẹvẹrẹ mai ziezi hi. (1 Kọr. 12:21) Jihova o bru ọghọ họ omai kpobi oma evaọ ukoko na, fikioye ọ rọ kẹ omai uvẹ re ma gọe. Ma make rrọ ezae hayo eyae, ma rọo no hayo ma re rọo ho, ma rrọ emaha hayo ekpako, ma be jẹ ẹvẹrẹ jọ ziezi hayo ma be jẹe ziezi hi, ma rrọ ghaghae kẹ Jihova jẹ rrọ ghaghae kẹ ohwohwo. (Rom 12:4, 5; Kọl. 3:10) Joma rri omamai gbe inievo kpobi nọ e rrọ ukoko Jihova ghaghae. w20.08 31 ¶20-22

Pọl ukọ na o gbobọnẹ ahwo Athẹns he dede nọ ẹwho rai ọ vọ avọ emedhọ, ọfariẹ-ogbe, gbe egba-eriariẹ nọ e jẹ gọ edhọ; yọ ọ siọ usi uwoma ba ẹta kẹ ae he dede nọ a jẹ ta eme edada kẹe. Pọl omariẹ o zihe ruọ Oleleikristi dede nọ ọ jọ “ọnọ ọ jẹ ta eme-aghọ, ọnọ o je kpokpo ilele [Jesu], jẹ ta emiẹsọ kẹ ae.” (1 Tim. 1:13) Epanọ Jesu o rri Pọl wọhọ ohwo nọ ọ rẹ sai kurẹriẹ na, ere ọvona Pọl o rri ahwo Athẹns. Yọ evaifihọ nọ Pọl o wo kpahe ae o jọ uvrẹvru hu. (Iruẹru 9:13-15) Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, oghẹrẹ ahwo sa-sa a zihe ruọ ilele Jesu. Nọ Pọl o je kere ileta se Ileleikristi obọ Kọrint nọ o rrọ ẹkwotọ Griki, ọ ta nọ inievo jọ evaọ ukoko yena a jọ igbulegbu vẹre yọ efa a je yeri uzuazọ ọfariẹ-ogbe ọtọtọ. Kẹsena o te fibae nọ: “Ere whai otujọ wha jọ. Rekọ a họ owhai fo no.” (1 Kọr. 6:9-11) O hae jọnọ whọ nyaku ahwo yena, kọ whọ hai ti rri rai wọhọ ahwo nọ a rẹ sai kurẹriẹ je zihe ruọ ilele Jesu? w20.04 12 ¶15-16

U fo ho re ekpako na a roro nọ ohwo ọ tẹ nwane ta nọ erere ọvuọvo ọ rrọ egagọ Jihova ha, yọ ohwo na ọ nyathọ no. Ukpenọ a rẹ rọ ubiẹro utioye rri rie, a rẹ daoma riẹ oware nọ o be lẹliẹe roro ere. Nọ ekpako ukoko a te ru ere, ẹsiẹe ọvo a sae rọ riẹ oria Ebaibol nọ u ti fiobọhọ kẹe. Nọ Jezibẹl aye-ovie o seha kẹ Elaejah ọruẹaro na inọ o ti kpei no, Elaejah ọ tẹ dhẹ. (1 Iv. 19:1-3) Elaejah o je roro nọ obọ nọ o bi fihọ kẹ ahwo riẹ kpobi uvrẹvru. O kẹ riẹ uye te epanọ ọ rọ lẹ kẹ uwhu. (1 Iv. 19:10) Jihova ọ whọku Elaejah ha, ukpoye ọ ta kẹe nọ ọ ruawa ha, inọ amọfa a riẹ nọ a be gọe. O te je dhesẹ kẹe nọ o wo ẹgba nọ o re ro fiobọhọ kẹe, gbe nọ o gbe wo iruo efa kẹe. Jihova ọ romatotọ gaviezọ kẹ Elaejah je vi ei uwou ọfa. (1 Iv. 19:11-16, 18) Eme onana u wuhrẹ omai? Mai kpobi, maero kọ ekpako ukoko a re tete igodẹ Jihova. Te ohwo na ọ be dha eva hayo o bi roro nọ Jihova ọ te rọvrẹ riẹ hẹ, ekpako na a rẹ romatotọ gaviezọ kẹe. Kẹsena a vẹ tuduhọ ogodẹ nọ o vru na awọ inọ Jihova o rri rie ghaghae. w20.06 21-22 ¶13-14

Jihova ọ gwọlọ nọ mai avọ ahwo uwou mai gbe egbẹnyusu mai ma hai ru eware kugbe. (Ol. 133:1) Okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, o wo egbẹnyusu. (Jọn 15:15) Ebaibol ọ fodẹ irere jọ nọ i re te omai nọ ma te wo emamọ egbẹnyusu. (Itẹ 18:24) Ebaibol ọ tẹ jẹ ta nọ u woma ha re ma siomano ahwo. (Itẹ 18:1) Ahwo buobu a re roro nọ itanẹte a sae jọ wo egbẹnyusu buobu, o vẹ te whae ze nọ a gbẹ rọ jọ goli hi. Rekọ ma rẹ yọroma kpahe itanẹte. Ahwo jọ nọ a kiẹ kpahe onana a ta nọ, nọ ohwo ọ tẹ be hae rọ euwa buobu rri eware nọ amọfa a fihọ itanẹte, o rẹ sae lẹliẹe jọ ọkora hayo tube rri omariẹ nọ ọ rrọ goli. Fikieme? Oware jọ nọ o rọ rrọ ere họ, ifoto nọ ahwo a be jọ reakpọ kuoma ọvo a rẹ mai fihọ itanẹte. A rẹ salọ ifoto rai avọ erọ egbẹnyusu rai nọ e mai woma, gbe eria nọ e mai woma nọ a kpohọ no, a ve fi ai họ itanẹte. Ohwo o te bi rri ifoto nana, o sae lẹliẹe nọ omariẹ nọ, ‘Nọ akpọ mẹ ginẹ rrọ na?’ w20.07 5-6 ¶12-13

Uwou-Eroro Akpe 1, 1988 (ọrọ Oyibo) o ta nọ: “Ekpako ukoko a riẹ nọ Kristi ọ sae rọ ẹzi ọfuafo na kpọ ọkpako kpobi re ọ ta ẹme jọ no Ebaibol ze nọ o rẹ sai fiobọhọ kẹ ekpako na jẹ emamọ iroro kpahe ẹme nọ ọ rrọ otọ. (Iruẹru 15:7-15) Ẹzi ọfuafo o re fiobọhọ kẹ ọkpako ukoko kpobi, orọnikọ omọvo ho.” Ọkpako nọ ọ be kẹ ekpako ibe riẹ adhẹẹ ọ rẹ gwọlọ nọ ọye ọ rẹ kake kpahe fihọ ẹme ẹsikpobi hi nọ a tẹ rrọ ẹgwae ekpako. Orọnikọ ẹme kpobi ọ rẹ kpahe fihọ họ, yọ o re roro nọ oriẹ ọvo o rẹ ro ẹsikpobi hi. Ukpoye ọ rẹ ta eva riẹ avọ omaurokpotọ jẹ kareghẹhọ nọ ohwo ọvo nọ ọ riẹ re ọ rrọ họ. Ọ rẹ gaviezọ ziezi kẹ ẹme nọ ekpako efa a be ta. U te no ere no, ọ rẹ rehọ ẹme riẹ no Ebaibol ze jẹ gaviezọ nọ ọkpako ọfa ọ tẹ be ta oware nọ “ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na” ọ ta kpahe ẹme nọ ọ rrọ otọ. (Mat. 24:45-47) Nọ ekpako a tẹ be ta ẹme kẹ ohwohwo avọ adhẹẹ gbe uyoyou, ẹzi Ọghẹnẹ ọ rẹ jọ udevie rai, je fiobọhọ kẹ ae jẹ emamọ iroro.—Jem. 3:17, 18. w20.08 27 ¶5-6

Ahwo nọ a mukpahe Pọl ukọ na a ga vi ei kpekufiẹ. A kpe Pọl gaga je fi ei họ uwou-odi unuẹse buobu. U te no ere no, ahwo nọ a jọ egbẹnyusu riẹ vẹre a gboja kẹe. Ejọ evaọ ukoko na a jẹ tubẹ wọso ẹe dede. (2 Kọr. 12:11; Fil. 3:18) Rekọ Pọl o fi ohwo kpobi nọ ọ jẹ wọso ẹe kparobọ. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Ọ ruabọhọ usi uwoma ota na dede nọ a je kpokpo iei. O you inievo ukoko na dede nọ ejọ i ru oware nọ o da riẹ. Maero na, ọ gọ Ọghẹnẹ te ẹdẹ uwhu riẹ. (2 Tim. 4:8) Orọnikọ ẹgba obọriẹ o ro ru enana kpobi hi, rekọ ẹgba nọ Jihova ọ kẹ riẹ, fikinọ ọ rẹroso ẹe. Kọ ahwo a be hae la owhẹ eka hayo wọso owhẹ? Oware nọ o rẹ jọ owhẹ oja kpobi họ, epanọ whọ rẹ rọ rehọ Ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ ahwo evaọ oghẹrẹ nọ u re ro te ai udu. Ẹvẹ whọ sai ro ru onana? Rọ Ebaibol kuyo enọ nọ a nọ owhẹ, dhesẹ uwowou kẹ enọ e be gwọlọ owhẹ ẹme, re whọ jẹ kẹ ae adhẹẹ, who ve je ru ewoma kẹ ohwo kpobi, makọ enọ i mukpahe owhẹ.—Mat. 5:44; 1 Pita 3:15-17. w20.07 18 ¶14-15

Kọ Jihova o gine wo omaurokpotọ? Ee. Ere Devidi ọ ta evaọ obehru na. (Ol. 18:35) Ẹsejọhọ oke nọ Devidi o ro kere eme nana ọ kareghẹhọ ẹdẹ nọ Samuẹle ọruẹaro na ọ nyaziọ uwou ọsẹ Devidi re ọ rọ ewhri wholo ohwo nọ ọ te jọ ovie Izrẹl. Devidi họ ọmaha kpobi evaọ usu emezae eree nọ ọsẹ riẹ o yẹ; rekọ ọye Jihova ọ salọ nọ ọ te rehọ ẹta Sọl nọ ọ jọ ovie Izrẹl. (1 Sam. 16:1, 10-13) Ababọ avro, Devidi ọ rọwo fihọ ẹme nọ ọso-ilezi ọfa jọ ọ ta kpahe Jihova inọ: “O re ruwẹ totọ re o rri odhiwu gbe otọakpọ na, ọ rẹ kpare oruori na no ovu. Ọ rẹ wọ oyogbe . . . re ọ rehọ iẹe keria kugbe ikpahwo.” (Ol. 113:6-8) Oghẹrẹ nọ Jihova o bi yerikugbe ahwo-akpọ nọ e be gọe u dhesẹ nọ o wo omaurokpotọ. Epanọ o kpehru te na, ọ kẹ omai ahwo-akpọ nọ e gba ha uvẹ inọ ma gọe. Oye ọvo gbe he, ọ tẹ jẹ rọwo nọ ma jọ egbẹnyusu riẹ. (Ol. 25:14) Re ma sae jọ egbẹnyusu riẹ ọ rehọ iroro obọriẹ vi Ọmọ riẹ ze ti whu fiki izieraha mai. Rri epanọ ọ re omai ohrọ te! w20.08 8 ¶1-3

Jihova o fi ẹdẹ gbe auwa họ no nọ ọ te rọ raha uyero-akpọ omuomu nana. (Mat. 24:36) Ọ te raha akpọ na taure oke nọ o fihọ na u te ti te he. U bi si ei urru re ọ kpare ahwo nọ a whu no ze, rekọ o bi thihakọ hẹrẹ oke nọ o fihọ na. (Job 14:14, 15) Ọ be hẹrẹ oke nọ o mai kiehọ, nọ ọ te rọ kpare ae ziọ uzuazọ. (Jọn 5:28) Odiri Jihova o be wha erere se omai. Fikinọ Jihova o wo odiri, ọ kẹ omai gbe amọfa buobu “uvẹ nọ [ma] re ro kurẹriẹ.” Jihova ọ gwọlọ nọ ahwo buobu a wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Fikiere, joma dhesẹ nọ odiri riẹ ọ were omai. Ẹvẹ ma sai ro ru onana? Ma rẹ rọ ẹgba mai kpobi gwọlọ ahwo nọ “a wo emamọ eva, nọ a ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ,” je wuhrẹ ai re a you Jihova jẹ gọe. (Iruẹru 13:48) Ere a ti ro wo erere no odiri Jihova ze, wọhọ omai. w20.08 18 ¶17

Orọnikọ who re fiobọhọ kẹ ohwo nọ who bi wuhrẹ Ebaibol kugbe wo eriariẹ Ebaibol ọvo ho, rekọ who re wuhrẹ iẹe evaọ oghẹrẹ nọ eware nọ who bi wuhrẹ iẹe na i re ro duobọtei udu. Fikieme? Eware nọ ma wuhrẹ i te duobọte omai udu, ẹsiẹe ma sai ro ru ai. Jesu o je wuhrẹ ahwo evaọ oghẹrẹ nọ eware nọ o je wuhrẹ na e rẹ rọ were ae oma. Rekọ uzẹme riẹ họ, ahwo nọ eware nọ o je wuhrẹ na i duobọte udu ae a lele i rie. (Luk 24:15, 27, 32) Daoma fiobọhọ kẹ ohwo nọ who bi wuhrẹ na re ọ riẹ nọ Jihova yọ Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ sai si kẹle, re ọ jẹ rehọ iẹe wọhọ Ọsẹ riẹ, Ọghẹnẹ riẹ, gbe ogbẹnyusu riẹ. (Ol. 25:5) Nọ who te bi wuhrẹ iẹe, daoma fiobọhọ kẹe re ọ riẹ epanọ Ọghẹnẹ mai na o woma te. (Ọny. 34:5, 6; 1 Pita 5:6, 7) Jọ uzoẹme kpobi nọ who bi wuhrẹ iẹe ta kpahe oghẹrẹ nọ Jihova ọ rrọ. Fiobọhọ kẹe vuhumu nọ Jihova ọ rrọ yoyou gaga, o te je wo ohrọ-oriọ. Jesu ọ ta nọ “ujaje nọ o mae rro gbe orọ ọsosuọ” họ, who re “you Jihova Ọghẹnẹ ra.” (Mat. 22:37, 38) Wuhrẹ ohwo na re ọ rọ udu riẹ kpobi you Jihova. w20.10 10 ¶12

Jesu o je bru ọghọ họ eyae na oma. (Jọn 4:27) Jesu o rri rai ghaghae, maero kọ enọ i bi ru oreva Ọsẹ riẹ. O tube se eyae itieye na inievo-emetẹ riẹ, jẹ ta nọ te ai te ezae nọ i bi ru oreva Ọghẹnẹ yọ ahwo uviuwou riẹ. (Mat. 12:50) Jesu ọ tẹ jẹ jọ emamọ ogbẹnyusu kẹ ae. Ọ jọ ogbẹnyusu Meri avọ Mata, yọ o wọhọ nọ inievo ivẹ yena a rọo ho evaọ oke yena. (Luk 10:38-42) Jesu o ru oware ovuovo nọ o kẹ rai uye hayo ru ozọ mu ai hi, makọ evaọ ẹmeunu. Wọhọ oriruo, ozọ Jesu u mu Meri hi, ọ keria aro riẹ re o yo ẹme Ọghẹnẹ, nwanọ epanọ u fo nọ olele ọ rẹ keria aro owuhrẹ riẹ. Yọ Mata nọ eva e jẹ dha inọ Meri o bi fiobọhọ kẹe he, ọ vuẹ Jesu oware nọ o be kẹe uye ababọ ozọ. Jesu ọ rehọ omoke yena nọ o ro weze bru eyae ivẹ yena wuhrẹ ai obọdẹ eware jọ. O gine dhesẹ nọ o se rai gb’ahwo keme ọ nyae ruẹ e rai gbe oniọvo-ọmọzae rai Lazarọs evaọ oke ofa. (Jọn 12:1-3) Agbẹta nọ Meri avọ Mata a rọ vuẹ se Jesu inọ ọ nyaze ti fiobọhọ kẹ ae nọ Lazarọs ọ jẹ mọ gaga na.—Jọn 11:3. w20.09 20 ¶3; 21 ¶6

Oke nọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ilele riẹ a je rẹro nọ Uvie Ọghẹnẹ “o te romavia okioke yena” re u siwi ai no obọ ahwo Rom nọ a je kienyẹ ae. Mai omamai, ma gwọlọ nọ Uvie Ọghẹnẹ o ze vẹrẹ vẹrẹ re u ti si eware iyoma nọ e rrọ akpọ na via no, re u ru otọakpọ na fihọ ọkpokpọ nọ ahwo okiẹrẹe ọvo a rẹ jọ. (2 Pita 3:13) Ghele na, ma re wo odiri, ma rẹ hẹrẹ oke nọ Jihova o fihọ. Oke nọ Jihova ọ ta kẹ Noa nọ o ku okọ, ọ kẹ riẹ oke ziezi nọ o re ro ku okọ na jẹ ‘ta usi uwoma’ kẹ ahwo. (2 Pita 2:5; 1 Pita 3:20) Oke nọ Jihova ọ jẹ gwọlọ raha Sọdọm avọ Gomora, ọ gaviezọ kẹ Abraham nọ o je dhei ẹnẹnọ sọ u fo re ọ raha ahwo nọ a rrọ Sọdọm avọ Gomora kpobi no. (Emu. 18:20-33) U te no ere no, ikpe buobu emọ Izrẹl a yoẹme kẹ Jihova ha. Yọ oke nana kpobi, o wo odiri kẹ ae. (Neh. 9:30, 31) Jihova o gbe bi wo odiri kẹ ahwo nẹnẹ re a sai “wo uvẹ nọ a re ro kurẹriẹ.” (2 Pita 3:9; Jọn 6:44; 1 Tim. 2:3, 4) Iriruo nana kpobi i dhesẹ nọ mai omamai ma re gbe wo odiri nọ ma be ta usi uwoma je wuhrẹ ahwo na. w20.09 10 ¶8-9

Ahwo nọ Jihova ọ te kpare ze na, uruemu nọ a wo vẹre a ti gbe wo, yọ a te kareghẹhọ eware nọ a je roro taure a te ti whu. Eme onana u dhesẹ? U dhesẹ nọ Jihova o you owhẹ te epanọ o bi ro muẹrohọ eware kpobi nọ who bi roro, ẹme kpobi nọ whọ be ta, gbe oware kpobi nọ who bi ru, re otẹrọnọ who whu ọ vẹ kpare owhẹ ze epanọ whọ jọ dẹẹ. Devidi ovie na ọ riẹ epanọ Jihova ọ riẹ omai omomọvo te. (Ol. 139:1-4) Nọ ma riẹ ere na, eme onana o rẹ lẹliẹ omai ru? Ma te roro didi kpahe epanọ Jihova ọ riẹ omai te, ma rẹ ruawa ha. Fikieme? Kareghẹhọ nọ Jihova o you omai gaga. O bi muẹrohọ emamọ iruemu nọ mai omomọvo ma wo. Ọ riẹ eware nọ e via kẹ omai no evaọ uzuazọ nọ o lẹliẹ omai wo oghẹrẹ uruemu jọ. Onana u woma kẹhẹ! Joma roro ho inọ ohwo ọvo ọ riẹ epanọ eware e rrọ kẹ omai hi. Ma riẹ nọ Jihova ọ rrọ kugbe omai ẹsikpobi, kẹdẹ kẹdẹ, yọ ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ omai nọ ma te wo ẹbẹbẹ.—2 Irv. 16:9. w20.08 17 ¶13-14

O rẹ were Jihova gaga re o wuhrẹ idibo riẹ. Ọ gwọlọ nọ a riẹe ziezi, re a je you rie, je wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. O hae jọnọ o bi wuhrẹ ahwo riẹ hẹ, onana o hae lọhọ họ. (Jọn 17:3) Evaọ oke ikọ na, ukoko Ileleikristi na Jihova o je ro wuhrẹ idibo riẹ. (Kọl. 1:9, 10) Ẹzi ọfuafo na, koyehọ “ofiobọhọ” nọ Jesu ọ ya eyaa riẹ na o gine fiobọhọ kẹ ae gaga. (Jọn 14:16) O fiobọhọ kẹ ae wo otoriẹ ẹme Ọghẹnẹ ziezi, jẹ kareghẹhọ ae eware buobu nọ Jesu ọ ta gbe enọ o ru. Eware nana a kere fihọ obe Matiu rite Jọn uwhremu na. Onana o wha riẹ ze nọ ẹrọwọ Ileleikristi ọsosuọ na ọ rọ jọ gaga. O tẹ jẹ lẹliẹ ae you Ọghẹnẹ ziezi, you Ọmọ riẹ, je you ohwohwo. Jihova ọ ta nọ, “evaọ abọ urere edẹ na” ahwo buobu evaọ erẹwho sa-sa a ti zurie ze ugbehru riẹ, koyehọ a ti kuomagbe ahwo riẹ re a wuhrẹ kpahe iẹe. (Aiz. 2:2, 3) Eruẹaruẹ yena i bi rugba nẹnẹ. w20.10 24 ¶14-15

Eme o rẹ sae whae ze nọ ohwo ọ rẹ rọ siọ emamọ ohrẹ nọ ogbẹnyusu riẹ ọ kẹ riẹ? Omorro. Ahwo nọ a wo omorro a rẹ gwọlọ nọ “eware nọ e rẹ were ai ezọ” ọvo a rẹ ta kẹ ae. A rẹ “gaviezọ kẹ uzẹme na ha.” (2 Tim. 4:3, 4) A re roro nọ a riẹ vi ohwo kpobi je woma vi amọfa. Rekọ Pọl ukọ na o kere nọ: “Otẹrọnọ ohwo jọ o bi roro nọ ọyomariẹ yọ ohwo jọ kpakiyọ ọ rrọ oware ovo ho, ọ be viẹ omobọ riẹ họ.” (Gal. 6:3) Solomọn ovie na ọ gba ẹme na kpobi ekru nọ o kere nọ: “Ọmọ owareghẹ nọ o yogbe o woma vi ovie ogheghẹ nọ ọ kpako no, ọnọ o gbe wo areghẹ te epanọ ọ rẹ rọ gaviezọ kẹ unuovẹvẹ hẹ.” (Ọtausi. 4:13) Muẹrohọ emamọ uruemu nọ Pita ukọ na o dhesẹ oke nọ Pọl ọ whọku ei evaọ iraro ahwo kpobi. (Gal. 2:11-14) Eva e hae te dha Pita fiki oghẹrẹ nọ Pọl ọ rọ ta ẹme na kẹe gbe oria nọ ọ jọ tae. Rekọ Pita o ru oware nọ u dhesẹ areghẹ. Ọ jẹ ohrẹ na rehọ yọ o fi ẹgo họ eva ha. Uwhremu na o tube se Pọl “oniọvo oyoyou.”—2 Pita 3:15. w20.11 21 ¶9, 11-12

Eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ ohwo nọ a bi wuhrẹ Ebaibol re ọ nyaharo ziezi? Ọ rẹ nyaharo nọ ọ tẹ be hae ziọ ewuhrẹ. Eware nọ a bi wuhrẹ evaọ obọ ewuhrẹ na e rẹ sai fiobọhọ kẹe riẹ Jihova ziezi, ru ẹrọwọ riẹ ga, je fiobọhọ kẹe you Jihova vi epaọ ọsosuọ. (Iruẹru 15:30-32) U te no ere no, oniọvo jọ ọ sae vuẹ ohwo na epanọ uyoyou nọ o wo kẹ Jihova u ro fiobọhọ kẹe siọ iruemu nọ i fo ho ba. (2 Kọr. 7:1; Fil. 4:13) Yọ emọ-uwuhrẹ Ebaibol a tẹ be ruẹ inievo sa-sa nọ i kruga ziezi evaọ ukoko na, onana u re fiobọhọ kẹ ai koko ujaje Jesu nọ o ta nọ, jọ a you Ọghẹnẹ gbe erivẹ rai. (Jọn 13:35; 1 Tim. 4:12) A rẹ ruẹ nọ inievo ukoko na a wo ọkpọ ebẹbẹ rai yọ a be gọ Ọghẹnẹ ghele. Onana u re fiobọhọ kẹ ọmọ-uwuhrẹ na ruẹ nọ ọyomariẹ ọ sai fi ebẹbẹ nọ o wo kparobọ re ọ sae jọ olele Jesu. (Izie. 30:11) Ohwo kpobi evaọ ukoko na ọ sai ru oware nọ u re fiobọhọ kẹ emọ-uwuhrẹ Ebaibol nyaharo.—Mat. 5:16. w20.11 5 ¶10-12

O sae ginẹ jọnọ erao ijihẹ dẹẹ Pọl ukọ na o lele họre evaọ afe-arozaha jọ evaọ obọ Ẹfisọs. (2 Kọr. 1:8; 4:10; 11:23) Hayo o sae jọnọ ọ be ta kpahe ahwo Ju avọ amọfa nọ a mukpahe iẹe nọ uruemu rai o wọhọ orọ “erao ijihẹ.” (Iruẹru 19:26-34; 1 Kọr. 16:9) Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, ẹme Pọl na u dhesẹ nọ ebẹbẹ buobu i te rie. Ghele na o wo ẹruore inọ obọdẹ osa o rrọ obaro hẹrẹ iẹe. (1 Kọr. 15:30, 31; 2 Kọr. 4:16-18) Oke obẹbẹ ma be rria na. U wo inievo mai jọ nọ ikpehre ahwo a gboja kẹ no. Efa e be rria oria nọ a bi jo fi ẹmo, yọ a bi yeri uzuazọ rai ozozọ. U wo inievo efa nọ egọmeti ọ be kuvẹ gọ Jihova te epanọ a gwọlọ họ. A riẹ nọ a te mu ai, a sai fi ai họ uwou-odi hayo tube kpe ai no dede. Ghelọ ebẹbẹ nana kpobi, inievo nana a be gọ Jihova vrẹ. A te ahwo nọ ma rẹ ginẹ rọ aro kele. Ozọ u bi mu ai hi. A riẹ nọ a tẹ maki whu dede, Jihova ọ te kpare ae ze, a ve ti yeri uzuazọ nọ u woma gaga vi onọ a bi yeri obọnana. w20.12 9 ¶3-4

Kọ o rẹ kẹ owhẹ uye ẹsejọ inọ ahwo a be gaviezọ tere he hayo who bi di ahwo họ uwou tere he evaọ ẹkwotọ ra? Otẹrọnọ ere o rrọ kẹ owhẹ, ẹvẹ whọ sae gbẹ rọ wereva ghele? U wuzou gaga inọ ma rẹ riẹ oware nọ o be mae lẹliẹ omai ta usi uwoma na. Eme ọye? Kareghẹhọ nọ oware nọ o be mae wọ omai ta usi uwoma na họ, re ma wuhrẹ ahwo kpahe odẹ Ọghẹnẹ gbe Uvie riẹ. Jesu ọ ta vevẹ nọ umutho ahwo jọ ọvo a te jọ edhere uzuazọ na. (Mat. 7:13, 14) Nọ ma tẹ rrọ usi uwoma, yọ ma bi lele Jihova, Jesu, gbe ikọ-odhiwu ru iruo. Ọghọ riẹ ọ rro kẹhẹ! (Mat. 28:19, 20; Evia. 14:6, 7) Jihova họ ọnọ o bi si ahwo nọ a wo emamọ eva ze re a nyaze te gọe. (Jọn 6:44) Fikiere, otẹrọnọ ohwo jọ ọ rọwo gaviezọ kẹ usi uwoma na nẹnẹ hẹ, ẹsejọhọ ọ te gaviezọ oke ofa. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Deborah ọ ta nọ: “Udu nọ u re whrehe ohwo yọ oware jọ nọ Setan o bi ro fi omai ẹmo gaga.” Rekọ Jihova Ọghẹnẹ ọ ga vi Setan avọ ekwakwa ẹmo riẹ kpekufiẹ. w20.12 26 ¶18-19; 27 ¶21

Idibo Jihova buobu a bi ru iruo gaga re a sae rẹrote omarai gbe uviuwou rai. O make rrọ ere na, inievo nana a be dawo ẹgba rai kpobi re a ru iruo nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ a ru evaọ ukoko riẹ. Wọhọ oriruo, ejọ e rẹ dhogbo bru inievo nọ eware okpẹtu e via kẹ, efa i bi ru iruo ebabọ ukoko na, yọ ohwo kpobi ọ rẹ rọ ugho fiobọhọ evaọ ukoko na. A bi ru eware nana kpobi fikinọ a you Ọghẹnẹ gbe erivẹ rai. Ma tẹ be hai kpohọ ewuhrẹ koka koka, be kẹ iyo je ru ẹme u re dhesẹ nọ ma you inievo mai. Oma o tẹ make rrọ omai no, ma rẹ daoma kpohọ ewuhrẹ. Ozọ o tẹ be maki mu omai, ma rẹ kẹ uyo evaọ ewuhrẹ na. Dede nọ ma wo ọvuọ ẹbẹbẹ riẹ, ma rẹ tuduhọ amọfa awọ taure ewuhrẹ o te ti muhọ, gbe oke nọ ewuhrẹ o kuhọ no. (Hib. 10:24, 25) Inievo mai na a be ginẹ daoma kẹhẹ! w21.01 10 ¶11

Ahwo nọ a wo omorro a rẹ kaki jiri amọfa ha, a rẹ gwọlọ nọ ae ọvo a re jiri. A re lele amọfa hrowo oma, yọ a re roro nọ a woma vi amọfa. A rẹ gwọlọ wuhrẹ amọfa iruo nọ a bi ru evaọ ukoko na ha, yọ a rẹ rọwo kẹ amọfa udu nọ a re ro ru oware he keme a roro nọ ohwo ọvo o ti ru oware na woma te ai hi. Ohwo omorro ọ rẹ gwọlọ ekwa jẹ re amọfa ihri. Ma tẹ ruẹ nọ ma mu omorro họ ewo no, joma lẹ se Jihova gaga re o fiobọhọ kẹ omai ‘nwene iroro mai,’ re ma sai siobọno ekpehre uruemu nana vẹrẹ vẹrẹ. (Rom 12:2) Eva e be were omai gaga inọ Jihova o fi emamọ oriruo hotọ kẹ omai! (Ol. 18:35) Oghẹrẹ nọ o bi ro yerikugbe idibo riẹ u dhesẹ nọ o wo omaurokpotọ, yọ ma gba riẹ mu no inọ ma rẹ rọ aro kele iei. Ma rẹ jẹ rọ aro kele idibo Jihova nọ i wo omaurokpotọ nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na. Jọ omaurokpotọ mai o wọ omai rehọ orro gbe adhẹẹ nọ u te Jihova rọ kẹe ẹsikpobi.—Evia. 4:11. w20.08 13 ¶19-20

Orọo yọ emamọ oware nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ghale ohwo-akpọ, rekọ ohwo-akpọ ọ gba ha. (1 Jọn 1:8) Oyejabọ nọ Ebaibol ọ rọ ta nọ ahwo nọ a rọo no a ti “wo uye evaọ oma rai.” U wo eware jọ nọ Jihova ọ gwọlọ nọ ọzae nọ ọ rrọ Oleleikristi o re ru. Ọ rẹ daoma epanọ ahwo uviuwou riẹ kpobi a re ro wo usu okpekpe kugbe Jihova, ọ rẹ kuọ ae jẹ rẹrote ae, o ve je ru udu te ae otọ. (1 Tim. 5:8) Rekọ o gwọlọ nọ inievo-emetẹ nọ i wo ezae no a re ru uvẹ fihọ nọ a re ro se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ, roro didi kpahe oware nọ a se jẹ lẹ se Jihova. Onana o rẹ sae jọ bẹbẹ ẹsejọ keme aye ọ sai roro nọ o wo oke nọ o ti ro ru eware yena kpobi hi. Rekọ u wuzou gaga re o ru ai. Fikieme? Fikinọ Jihova ọ gwọlọ nọ mai omomọvo ma hai ru eware nọ ẹrọwọ mai ọ rẹ rọ ga. (Iruẹru 17:27) Uzẹme riẹ họ, ọzae ọ sai ru eware jọ nọ i re ru ei jọ bẹbẹ kẹ aye riẹ re ọ romakpotọ kẹe keme ọzae na ọ gba ha. O make rrọ ere na, nọ aye ọ tẹ riẹ oware nọ Jihova ọ rọ ta nọ ọ jọ otọ ọzae riẹ, jẹ rọwo fihọ iẹe, o te lọhọ kẹe re ọ romakpotọ kẹe. w21.02 9 ¶3, 6-7

Ma sae ta nọ edawọ e wọhọ erae nọ odhogu ọ rẹ rọ mahe ọgbọdọ re ọ jọ gaga. Nọ odhogu ọ tẹ gwọlọ ru ọgbọdọ ga, ọ rẹ kaki fi ei họ erae, kẹsena ọ vẹ kẹe uvẹ re o dhẹ. Epọvo na re, nọ edawọ i te te omai nọ ma je thihakọ rai, ẹrọwọ mai ọ rẹ jọ gaga. Oyejabọ nọ Jemis o ro kere nọ: “Wha kuvẹ re ithihakọ i ru iruo riẹ gba, re wha sae gbunu jẹ kare afuẹwẹ evaọ kabọ kabọ.” (Jem. 1:4) Ma tẹ riẹ nọ kpakọ ẹrọwọ mai ọ be ga nọ ma te bi thihakọ edawọ, o te whae ze nọ ma rẹ rọ ghọghọ nọ ma bi thihakọ rai na. Jemis ọ jọ ileta riẹ na fodẹ eware jọ nọ e rẹ sai ru nọ ma rẹ rọ jọ ọkora ẹsejọ. Ẹbẹbẹ jọ họ, nọ ma gbẹ be sae riẹ oware nọ ma re ru hu. Ebẹbẹ i te bi te omai, ma rẹ rẹroso Jihova. Ma rẹ lẹ sei re o fiobọhọ kẹ omai ru oware nọ o rẹ were iẹe, te oware nọ u re ru ẹrọwọ mai ga, gbe onọ u re fiobọhọ kẹ inievo mai. (Jeri. 10:23) Nọ a tẹ be wọso omai, u wuzou re ma ru oware nọ u dhesẹ nọ ma wo areghẹ, u te je fo nọ ma rẹ ma ẹme mai te, maero nọ ma tẹ rrọ kugbe ahwo nọ a be wọso omai na. Ma gbẹ riẹ onọ ma re ru hu, udu o sai whrehe omai, o vẹ whae ze nọ ma rẹ rọ jọ ọkọkora. w21.02 28 ¶7-9

Jihova o fi emamọ oriruo hotọ kẹ omai evaọ onana. Uyoyou nọ o wo kẹ omai o ga te epanọ oware ovo o gbẹ sae rọ whaha iẹe he nọ ma te bi yoẹme kẹe. (Rom 8:38, 39) Ẹme Griki nọ a fa inọ ma you ohwohwo “gaga” na u dhesẹ epanọ ohwo ọ rẹ daoma kpobi, tubẹ gba omariẹ họ re ọ sai you omọfa. Ẹsejọ, re ma sai gine dhesẹ uyoyou-inievo rọkẹ ibe Ileleikristi mai jọ o sae jọ bẹbẹ, te epanọ o rẹ rọ gwọlọ nọ ma daoma mai kpobi. Nọ amọfa a te ru oware nọ o kẹ omai uye, o rẹ gwọlọ nọ ma “rọ uyoyou thihakọ kẹ ohwohwo, jẹ daoma gaga re [ma] yọrọ okugbe ọvo nọ ẹzi na ọ be wha ze evaọ udhedhẹ nọ o be gba [omai] kugbe na.” (Ẹf. 4:1-3) Ma te tẹrovi iruthọ inievo mai hi. Ma te daoma rri inievo mai oghẹrẹ nọ Jihova o bi rri rai. (1 Sam. 16:7; Ol. 130:3) O rẹ jọ bẹbẹ ẹsejọ re ma you inievo mai gaga, maero nọ ma tẹ be ruẹ eware nọ a be jọ ru thọ. O wọhọ nọ ere o jọ kẹ Ileleikristi ọsosuọ jọ. Ahwo jọ nọ o jọ ere kẹ họ Yuodia avọ Sintiki. Pọl ukọ na ọ ta kẹ ae nọ a “wo iroro evo evaọ Olori na.”—Fil. 4:2, 3. w21.01 22-23 ¶10-11

Whai izoge na, eva rai e be were inievo nọ e kpako no na gaga, keme wha bi lele ae gọ Jihova “no ẹkoko te ẹkoko.” (Zẹf. 3:9) Ẹgba gbe ọwhọ nọ wha bi ro ru iruo nọ a kẹ owhai evaọ ukoko na o be were ae oma. A bi si eya lọ evaọ oke kpobi nọ a ruẹ owhai. Whai izoge, jọ wha riẹ nọ Jihova o you owhai, yọ o fievahọ owhai. Ọ jọ Ebaibol na ta nọ evaọ edẹ urere na, izoge na a te rọ unevaze fialoma via wọhọ ogbaẹmo ti ru iruo riẹ. (Ol. 110:1-3) Jihova ọ riẹ nọ wha you rie, ọ tẹ jẹ riẹ nọ wha gwọlọ rọ ẹgba rai kpobi gọe. Dede na, who du nwani roro nọ asohẹrioke inievo ukoko na a ti ro rri nọ who te ohwo nọ a re fievahọ no ho. Yọ who du roro nọ u re kẹ owhẹ no ho nọ eware e gbẹ be nwane riẹ nya kẹ owhẹ evaọ ukoko na wọhọ epanọ who rẹro riẹ hẹ. Who te ru oware jọ thọ nọ a jẹ kpọ owhẹ họ, rri nọ obọ Jihova ohrẹ yena u no ze. (Hib. 12:6) Hai ru iruo kpobi nọ a kẹ owhẹ dẹdẹ. Ru oware kpobi evaọ oghẹrẹ nọ Ọsẹ obọ odhiwu ra ọ rẹ rọ rehọ owhẹ seha, keme oye họ oware nọ o mai wuzou.—Itẹ 27:11. w21.03 7 ¶17-18

Eware nọ e rẹ sae lẹliẹ udu whrehe omai e rrọ buobu, e tẹ jẹ rrọ oghoghẹrẹ. Ejọ họ, uzioraha nọ ma reuku riẹ, ethobọ mai, gbe ẹyao. Nọ ohwo ọ tẹ gwọlọ uvẹ-iruo jọ evaọ ukoko Jihova, yọ u bi tei obọ họ, o rẹ sae lẹliẹ udu whrehe iei. Udu o rẹ sai je whrehe ohwo nọ ọ tẹ be ta usi uwoma evaọ ẹkwotọ nọ a be jọ gaviezọ tere he. Fiki uzioraha nọ ma reuku riẹ gbe eware nọ e rẹ thọ omai obọ ẹsejọ, ma rẹ sai rri omamai nọ ma fioka ha. Ẹsejọhọ onana u ti ru omai roro nọ Jihova ọ te kẹ omai uvẹ ruọ akpọ ọkpokpọ na ha. Ma te bi roro ere, onana o rẹ sai kpe ẹzi mai evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Ebaibol ọ ta nọ u te no Jesu no, ohwo-akpọ kpobi ọ “raha uzi no.” (Rom 3:23) O make rrọ ere na, Jihova ọ be jọ omamai gwọlọ iruthọ họ keme ọ riẹ nọ ma gba ha. Jihova yọ Ọsẹ oyoyou nọ ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ omai. O te je wo odiri. Ọ riẹ epanọ ma be daoma te re ma ru oware uwoma gbe epanọ o rẹ da omai te nọ oware o tẹ thọ omai obọ. Fikiere, ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ omai.—Rom 7:18, 19. w20.12 22 ¶1-3

Mai kpobi ma rrọ edhere bi kpohọ erẹ. Obonọ ma be nya na họ obọ akpọ ọkpokpọ na nọ Jihova ọ te jọ rehọ edhere oyoyou su omai. Ma be daoma kẹdẹ kẹdẹ re ma ru oware nọ u fo re ma sae daji edhere uzuazọ nọ ma be nya na. Rekọ Jesu ọ ta nọ edhere nana ọ rrọ kekeke. Fikiere ẹsejọ o rẹ lọhọ họ re ohwo ọ nyae. (Mat. 7:13, 14) Fikinọ ma gba ha, o rrọ lọlọhọ re ma ghoro no edhere na. (Gal. 6:1) Re ma sae daji edhere uzuazọ nọ ọ rrọ kekeke na o gwọlọ nọ u re no omai eva ze inọ ma re nwene iroro mai gbe uruemu mai. Pọl ọ ta kẹ omai nọ ma ‘hae kpọ iroro mai vi.’ Nọ ma tẹ be kiẹ oma mai riwi, oware jọ o riẹ nọ o rẹ lẹliẹe jọ bẹbẹ kẹ omai re ma ruẹ oware nọ o be thọ evaọ iroro mai. Oye họ udu mai nọ u wo ẹghẹ gaga na. U re ru nọ ma gbẹ rọ riẹ hẹ nọ o tẹ maki bi su omai thọ. (Jeri. 17:9) O rrọ lọlọhọ gaga re ma viẹ omobọ mai họ, fiki “iroro ethọthọ” nọ e rrọ udu mai. (Jem. 1:22) Oyejabọ u ro fo nọ ma rẹ rehọ Ẹme Ọghẹnẹ kiẹ omamai riwi na. Ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ ohwo nọ ma ginẹ rrọ evaọ obeva. O rẹ sae kiẹ “iroro gbe ẹjiroro” udu mai via.—Hib. 4:12, 13. w20.11 18 ¶1-3

Ma te wo omaurokpotọ ẹsiẹe eva e rẹ mae were omai. Fikieme o rọ rrọ ere? Keme ma ti vuhumu inọ orọnọ oware kpobi ma rẹ sai ru hu. Fikiere nọ ohwo jọ o te ru oware kẹ omai, eva e rẹ were omai. Wọhọ oriruo, oke nọ Jesu o siwi emoti ikpe, omọvo ọvo o zihe ze ti yere iei. Ọzae nana ọ riẹ nọ ọye ọvo ọ hae te sai siwi ekpehre ẹyao nana kpo ho. Omaurokpotọ riẹ oye u ru nọ o ro zihe ze ti yere Jesu, je jiri Ọghẹnẹ. (Luk 17:11-19) Ahwo nọ a wo omaurokpotọ ae a rẹ mae riẹ yerikugbe amọfa, yọ ae a rẹ mai wo egbẹnyusu ekpekpe. Fikieme? Ohwo otiọye ọ rẹ ruẹ iruemu iwoma evaọ oma amọfa jẹ rọ emamọ ubiẹro rri rai. Ohwo nọ o wo omaurokpotọ ọ tẹ ruẹ nọ omọfa ọ be riẹ iruo jọ nọ a kẹ riẹ ru ziezi, eva e rẹ were iẹe, o ve jiri ohwo na. w20.08 12-13 ¶17-18