Akpegbọvo

Ma tẹ rọ ubiẹro ohwo-akpọ rri Jona, ma sae ta nọ ọ jọ ohwo nọ a rẹ sai fievahọ họ nọ ọ tubẹ nyasiọ Jihova ba dede. Jihova ọ ta kẹe nọ jọ ọ nyai whowho ẹdhoguo riẹ evaọ obọ Nanivi. Ukpenọ Jona ọ rẹ nya uwou nọ Jihova o vi rie na, ọ tẹ ruọ okọ bi kpohọ ofẹ ofa, “re ọ ruẹse dhẹ siọ Jihova ba.” (Jona 1:1-3) O hae jọ nọ owhẹ, kọ whọ hae wariẹ vi Jona uwou na? Ẹsejọhọ whọ hai ru ere he. Ghele na, Jihova o rri Jona fihọ ohwo nọ ọ rẹ sae wariẹ vi uwou nana. (Jona 3:1, 2) Olẹ nọ Jona ọ lẹ u dhesẹ oghẹrẹ ohwo nọ ọ ginẹ rrọ via. (Jona 2:1, 2, 9) Ababọ avro, Jona ọ lẹ unuẹse buobu. Yọ olẹ nọ ọ lẹ evaọ okenọ ọ jọ eva eri na u fiobọhọ kẹ omai riẹ eware iwoma jọ kpahe Jona, orọnikọ ohwo nọ ọ dhẹ siọ iruo riẹ ba ọvo ho. Ẹme riẹ o dhesẹ nọ o wo omaurokpotọ gbe edẹro, ọ tẹ jẹ gbaemu nọ o re yoẹme kẹ Jihova. Agbẹta nọ Jihova ọ rọ kpairoro vrẹ iruthọ Jona, kuyo elẹ riẹ, jẹ kuvẹ re ọ gbẹ jọ ọruẹaro riẹ na! O roja gaga inọ ọkpako ukoko o re “yo oware nọ o ginẹ via” taure ọ tẹ te kẹ ohwo ohrẹ! w20.04 15 ¶4-6

Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a rọwo iwuhrẹ nọ i no Ikereakere na ze, yọ a jẹ hae lẹ se Ọghẹnẹ re ọ rọ ẹzi ọfuafo na fiobọhọ kẹ ai wo otoriẹ Ikereakere na. A jẹ hae kiẹ Ikereakere na sọ eware nọ a bi wuhrẹ ai na ginọ uzẹme. (Iruẹru 17:11, 12; Hib. 5:14) Orọnikọ fikinọ iwuhrẹ na e were rai oma ọvo a rọ rọwo ae he, yọ orọnikọ fikinọ o jẹ hai kiehọ ae oma nọ a te kuomagbe ibe Ileleikristi rai ọvo a jẹ rọ gọ Ọghẹnẹ hẹ. Ukpoye, “eriariẹ egbagba Ọghẹnẹ” nọ a wo họ oware nọ u ru rai wo ẹrọwọ. (Kọl. 1:9, 10) Iwuhrẹ Ọghẹnẹ nọ e rrọ Ebaibol na i re nwene he. (Ol. 119:160) I re nwene he nọ oniọvo jọ o te ru omai eva dha, hayo nọ ọ tẹ thọ uzi ulogbo jọ. I re nwene gbe he nọ ebẹbẹ i te te omai. Fikiere ma rẹ daoma wuhrẹ Ebaibol na ziezi, yọ u re mu omai ẹro inọ eware nọ ma jariẹ wuhrẹ kpobi uzẹme. Onana u re ru omai wo ẹrọwọ ọgaga, onọ o rẹ whae ze nọ ma gbe ro nuhu hu nọ ebẹbẹ e tẹ maki te omai. O nwane wọhọ epanọ umuokọ u re kru okọ daji oria ovo nọ ẹkporo ọgaga o te bi fi na. w20.07 9 ¶6-7

Oware kpobi nọ ma ru kẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na, Jesu o re rri rie nọ ọyomariẹ ma ru rie kẹ. (Mat. 25:34-40) Edhere nọ ọ mai wuzou nọ ma re ro fiobọhọ kẹ enọ a rọ ẹzi wholo na họ, ajọwha nọ ma re wo ziezi evaọ iruo ilele-iruo nọ Jesu ọ ta nọ ma ru na. (Mat. 28:19, 20) Re inievo Kristi a sai ru iruo usi uwoma ota akpọ-soso nọ a bi ru nẹnẹ na gba, o gwọlọ nọ “igodẹ efa” na a re fiobọhọ kẹ ae. (Jọn 10:16) Otẹrọnọ whẹ yọ omọvo igodẹ efa na, oke kpobi nọ who kpohọ usi uwoma ota yọ who bi dhesẹ nọ who you enọ a rọ ẹzi wholo na gbe Jesu omariẹ. Ma sae jẹ jọ egbẹnyusu Jihova avọ Jesu nọ ma tẹ be hae rọ ugho ru unevaze rọ tha iruo Uvie na uke. (Luk 16:9) Wọhọ oriruo, ma rẹ sai ru unevaze kẹ iruo akpọ-soso na je fiobọhọ kẹ enọ eware okpẹtu e via kẹ. Ma rẹ sai je ru unevaze rọkẹ araha ukoko mai, je fiobọhọ kẹ inievo nọ ma riẹ nọ a gwọlọ obufihọ evaọ ukoko na.—Itẹ 19:17. w20.04 24 ¶12-13

Wọhọ epanọ eruẹaruẹ nana e ta, ovie ẹkpẹlobọ ovatha-ọre na o “wo adhẹẹ kẹ Ọghẹnẹ esẹ riẹ hẹ.” Evaọ oghẹrẹ vẹ? Egọmeti Soviet Union ọ jẹ gwọlọ si egagọ kpobi nọ e rrọ otọ riẹ no, fikiere ọ jẹ daoma mi ai udu kpobi nọ a wo. Re ọ sai ru onana, o juzi jọ anwọ 1918 nọ o wha riẹ ze nọ a jẹ rọ jọ isukulu wuhrẹ ahwo inọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ. Oghẹrẹ vẹ ovie ẹkpẹlobọ ovatha-ọre nana ọ rọ kẹ “ọghẹnẹ eria adhẹzọ . . . oruaro”? Egọmeti Soviet Union ọ raha igho buobu ro koko ogbaẹmo ulogbo họ je ku ekwakwa ẹmo buobu nọ e rẹ raha eware muotọ re ọ rọ enana kpobi thọ omariẹ. U te ti te epanọ ovie ẹkpẹlobọ ovatha-ọre gbe ovie obọze ovatha-ọre a ro wo ekwakwa ẹmo nọ e rẹ sai kpe ima ahwo buobu. U wo oware jọ nọ ovie ẹkpẹlobọ ovatha-ọre avọ ovie obọze ovatha-ọre a kuomagbe ru; a “rehọ oware otọtọ nọ o rẹ wha ọraha ze na vi,” oyehọ United Nations (Ukoko Okugbe Erẹwho).—Dan. 11:31. w20.05 6-7 ¶16-17

Ono ọ rẹ gwọlọ inievo nọ e siọ egagọ Jihova ba no? Ekpako ukoko, ekobaro, ahwo uviuwou enọ e siọ ewuhrẹ ba no na, gbe iwhowho-uvie kpobi. Kọ ogbẹnyusu ra hayo ohwo uviuwou ra jọ ọ siọ ewuhrẹ ba no? Kọ whọ jọ usi uwoma ota no uwou ruọ uwou hayo orọ ẹgbede ruẹ oniọvo otiọye jọ? Whọ tẹ nyaku ohwo otiọye na, mi ei inọmba ifonu hayo adrẹse uwou riẹ inọ whọ gwọlọ rehọ iẹe kẹ ekpako ukoko. Ọ tẹ rọwo, whọ vẹ rehọ iẹe kẹ ekpako na. Ọkpako ukoko jọ nọ a re se Thomas ọ ta nọ: “Mẹ rẹ nọ inievo ukoko na sa-sa sọ a riẹ oria nọ oniọvo jọ nọ ọ siọ ewuhrẹ ba no ọ be rria. Hayo mẹ rẹ nọ inievo na sọ a riẹ oniọvo jọ nọ ọ gbẹ be ziọ ewuhrẹ hẹ. Kẹsena nọ me te kpobọ uwou inievo nọ e siọ ewuhrẹ ba no na, mẹ vẹ nọ ae kpahe emọ rai gbe imoni rai. Inievo nana jọ a jẹ hae wha emọ rai ziọ ewuhrẹ vẹre, yọ ejọ evaọ usu emọ nana a tubẹ jọ iwhowho-uvie oke jọ. Ma sai fiobọhọ kẹ emọ na zihe bru Jihova ze re.” w20.06 24 ¶1; 25 ¶6-7

Evaọ usu emama kpobi nọ e rrọ akpọ na, ohwo-akpọ ọvo ọ rẹ sae kareghẹhọ eware nọ e via vrẹ no, o ve wuhrẹ obọdẹ oware noi ze. Onana o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai wo emamọ uruemu, je nwene ekpehre uzuazọ nọ ma je yeri vẹre. (1 Kọr. 6:9-11; Kọl. 3:9, 10) Ma rẹ sai tube wuhrẹ obruoziẹ-iroro mai na te epanọ ọ rẹ rọ riẹ oware nọ u woma gbe onọ u yoma. (Hib. 5:14) Ma rẹ sai wuhrẹ epanọ a re dhesẹ uyoyou, ọdawẹ, gbe ohrọ. Ma rẹ sai je bru uvioziẹ. Edhere jọ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma wo edẹro kẹ okẹ ekareghẹhọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai na họ, ma rẹ daoma kareghẹhọ oke sa-sa nọ Jihova o ro fiobọhọ kẹ omai jẹ sasa omai oma evaọ okenọ u kpemu. Onana o rẹ kẹ omai imuẹro inọ o ti fiobọhọ kẹ omai evaọ obaro. (Ol. 77:12; 78:4, 7) Edhere ọfa họ, ma rẹ kareghẹhọ eware ezi nọ ahwo a ru kẹ omai je yere ai. Enọ i re ru ekiakiẹ a ruẹ no inọ ahwo nọ a re dhesẹ edẹro ae a rẹ mae wereva. w20.05 23-24 ¶12-13

Dai roro epanọ o jọ Mosis oma nọ o dhere omoria jọ evaọ ugbehru-utho be ruẹ oruaro Jihova nọ o be nyavrẹ. O wọhọ nọ, bọo okenọ Jesu Kristi ọ rọ ziọ otọakpọ, ohwo-akpọ ọvuọvo ọ ruẹ oware nọ u mu ọwhewhe te onana ha. Evaọ oke yena, Mosis o yo eme nana nọ o wọhọ nọ a rehọ ukọ-odhiwu ta kẹe na: “Jihova, Jihova, Ọghẹnẹ nọ o wo ohrọ-oriọ gbe ọdawẹ, nọ ọ rẹ kaki mu ofu hu yọ ọ vọ avọ uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ gbe uzẹme, nọ o re dhesẹ uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ kẹ idu ahwo, ọnọ ọ rẹ rehọ oruthọ gbe uzioraha gbe umuomu rọvrẹ.” (Ọny. 33:17-23; 34:5-7) O sae jọnọ Mosis ọ jẹ hae kareghẹhọ oware nọ ọ ruẹ je yo na nọ o te se odẹ Jihova evaọ okenọ ọ ta ẹme oria ikere inẹnẹ na. Oke kpobi nọ ma te se odẹ na Jihova hayo yo odẹ na, u fo re ma roro kpahe ọnọ o wo odẹ na. Joma roro kpahe ogaga riẹ, areghẹ nọ o wo, oghẹrẹ nọ o re ro bru uvioziẹ, gbe uyoyou riẹ. Ma tẹ be hae kareghẹhọ iruemu ezi Ọghẹnẹ nana gbe efa, ọwhewhe ọ rẹ ruọ omai oma.—Ol. 77:11-15. w20.06 8-9 ¶3-4

Jesu ọ ta nọ uyoyou nọ a re dhesẹ kẹ ohwohwo a ti ro vuhu ilele riẹ. (Jọn 13:34, 35) Rekọ orọnọ onana ọvo u re ru ohwo wo ẹrọwọ họ. Orọnikọ uyoyou nọ o rrọ udevie idibo Ọghẹnẹ ọvo o rẹ lẹliẹ omai wo ẹrọwọ họ. Fikieme ma rọ ta ere? Ibe Oleleikristi mai, ọkpako ukoko, hayo ọkobaro oke-kpobi ọ sae thọ uzi ulogbo. Oniọvo jọ ọ sai ru owhẹ oware uyoma jọ evaọ ukoko na. Oniọvo jọ ọ sai kiukeku ukoko na, o ve muhọ ẹta nọ ma bi wuhrẹ uzẹme na ha. O tẹ via enẹ, kọ whọ te siọ Jihova ba ẹgọ? Oware nọ ma be ta na họ, otẹrọnọ emamọ uruemu nọ amọfa a wo ọvo o be lẹliẹ owhẹ gọ Ọghẹnẹ, ẹrọwọ ra ọ te ga ha. Orọnikọ fiki uruemu ahwo jọ hayo oware jọ nọ u si owhẹ urru ọvo o rẹ lẹliẹ owhẹ kruga evaọ egagọ Ọghẹnẹ hẹ, ukpoye, who re wuhrẹ Ebaibol na je wo otoriẹ eware nọ who bi wuhrẹ. Whọ rẹ kiẹ eware nọ who bi wuhrẹ na riwi ziezi re u mu owhẹ ẹro inọ eware nọ Ebaibol ọ ta kpahe Jihova na uzẹme.—Rom 12:2. w20.07 8 ¶2-3

Eware nọ inievo mai buobu a rọ ẹro ruẹ no i dhesẹ nọ ikọ-odhiwu i bi fiobọhọ kẹ omai gwọlọ ku inievo nọ i siuke kpemu no, nọ e gwọlọ zihe bru Jihova ze. (Evia. 14:6) Wọhọ oriruo, oniọvo-ọmọzae jọ nọ a re se Silvio evaọ obọ Ecuador ọ lẹ se Jihova gaga inọ ọ gwọlọ zihe ziọ ukoko na. Epanọ ọ be rọ lẹ na, ekpako ukoko ivẹ i te kporo ẹthẹ riẹ. No umuo ẹdẹ yena ze, ekpako na a te je fiobọhọ kẹe re o zihe bru Jihova ze. Nọ ma te fiobọhọ kẹ oniọvo nọ o siuke kpemu zihe bru Jihova ze, eva e rẹ were omai gaga. Ọkobaro jọ nọ a re se Salvador nọ ọ be hae daoma fiobọhọ kẹ inievo nọ e siọ ewuhrẹ ba no, ọ ta nọ: “Me te roro kpahe inievo itieye nọ i zihe ze no, eva e rẹ were omẹ gaga. Mẹ tẹ ruẹ ogodẹ Jihova jọ nọ Jihova o fiobọhọ kẹ va Setan abọ zihe ziọ ukoko na, jẹ kareghẹhọ nọ mẹ Jihova o ro fiobọhọ kẹ ohwo yena, eva ọvo e rẹ were omẹ.” Otẹrọnọ whọ siọ ewuhrẹ gbe usi uwoma ota ba no, riẹ nọ Jihova o gbe you owhẹ. Ọ gwọlọ nọ who zihe bru ei ze. Eva e te were iẹe gaga nọ who te zihe ze. w20.06 29 ¶16-18

Jihova “Owuhrẹ Ologbo Oride” mai na o kere iku ahwo buobu fihọ Ebaibol na re o wuhrẹ omai uruemu nọ ọ gwọlọ nọ ma wo. (Aiz. 30:21) Ma te bi roro didi kpahe ahwo nọ a dhesẹ emamọ iruemu, ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu. Ma rẹ sae jẹ whaha ekpehre uruemu, nọ ma te roro kpahe oware nọ o via kẹ ahwo nọ a wo emamọ uruemu hu. (Ol. 37:37; 1 Kọr. 10:11) Dai roro kpahe oware nọ o via kẹ Sọl nọ ọ jọ ovie Izrẹl. Oke ọsosuọ ọ jọ ohwo nọ o wo omaurokpotọ. O rri omariẹ nọ o te ohwo nọ a re ro mu ovie he. (1 Sam. 9:21; 10:20-22) Rekọ nọ u te oke jọ, Sọl ọ tẹ jẹ wọ oma kpehru. Nọ a rehọ iẹe mu ovie no, u gbe kri hi re o te ti mu ekpehre uruemu nana họ edhesẹ. Oke jọ nọ a jẹ wọ owọ ẹmo, ọ sae hẹrẹ Samuẹle ọruẹaro na ha re ọ nyaze ti dhe idhe. Ọ rọ okpakpa dhe idhe nọ o wo udu nọ o re ro dhe he. Onana o lẹliẹ eva dha Jihova, o te si ei no ovie. (1 Sam. 13:8-14) Ma tẹ be whaha ekpehre uruemu Sọl na, u re dhesẹ nọ ma wo areghẹ. w20.08 10 ¶10-11

Ma riẹ nọ Jihova ọ rọ ẹkwoma Kristi “rehọ ezae” jọ mu evaọ ukoko na. Ezae nana yọ “ekẹ” nọ ọ rọ kẹ omai. (Ẹf. 4:8) Ejọ rai họ, inievo nọ e rrọ Utu Ẹruorote Na, enọ a ro mu inọ a fiobọhọ kẹ ae, inievo nọ e rrọ Ogbẹgwae Uwou-Ogha, esẹro okogho, inievo nọ i re wuhrẹ evaọ isukulu ukoko na, te ekpako ukoko gbe idibo iruiruo. Ẹzi Ọghẹnẹ a rọ rehọ inievo nana mu re a sẹro mai igodẹ Jihova nọ e rrọ ghaghae je fiobọhọ kẹ omai kpobi dikihẹ ga ziezi evaọ ukoko na. (1 Pita 5:2, 3) A rehọ inievo-emezae jọ mu evaọ ukoko na re a ru iruo sa-sa. Wọhọ epanọ abọ gbe awọ gbe ekwakwa oma na efa i re ru iruo sa-sa nọ i re fiobọhọ kẹ ugboma na soso na, ere inievo nana nọ a ro mu na a bi ru iruo sa-sa nọ i bi fiobọhọ kẹ ukoko na soso. Orọnikọ a bi ru onana re a ruẹsi jiri ai hi. Ukpoye, a gwọlọ fiobọhọ kẹ inievo rai kpobi dikihẹ ga. (1 Tẹs. 2:6-8) Ma yere Jihova nọ ọ rọ rehọ ezae nọ i wo ẹzi otiọna mu kẹ omai! w20.08 21 ¶5-6

Oware jọ nọ o be lẹliẹ omai ta usi uwoma họ, ahwo a rrọ “oyoya,” a be ruẹ uye yọ usi uwoma Uvie na u ti fiobọhọ kẹ ae gaga. (Mat. 9:36) Jihova ọ gwọlọ nọ oghẹrẹ ahwo kpobi a wo eriariẹ egbagba uzẹme na re a sae zọ. (1 Tim. 2:4) Ma tẹ kareghẹhọ nọ iruo usi uwoma ota na e sai siwi uzuazọ ahwo, ma te daoma muhọ. (Rom 10:13-15; 1 Tim. 4:16) O gwọlọ nọ ma re wo eware nọ ma sai ro wuhrẹ ahwo ziezi. Ma vẹ jẹ riẹ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ rehọ eware itieye na wuhrẹ ahwo. Jesu o wuhrẹ ilele riẹ epanọ a sae rọ riẹ iruo ikuori ahwo na ziezi. Ọ vuẹ rai eware nọ a rẹ wha lele oma, oria nọ a rẹ jọ ta usi uwoma, gbe ẹme nọ a rẹ ta. (Mat. 10:5-7; Luk 10:1-11) Epọvo na re nẹnẹ, ukoko Jihova o kẹ omai Ẹkpẹti Ekwakwa Ewuhrẹ nọ ma rẹ jọ ruẹ eware nọ ma re ro wuhrẹ ahwo. A te bi je wuhrẹ omai epanọ ma sae rọ rehọ ekwakwa nana ru iruo. Onana u bi fiobọhọ kẹ omai wo udu nọ ma sae rọ ta usi uwoma na, je wo onaa nọ ma re ro wuhrẹ ahwo ziezi.—2 Tim. 2:15. w20.09 4 ¶6-7, 10

Eva e were Jọn ukọ na wo umuo ho nọ o yo nọ ahwo nọ o fiobọhọ kẹ ziọ uzẹme na a gbẹ be gọ Jihova. Ileleikristi nana nọ Jọn ọ rehọ wọhọ emọ riẹ na a je wo ebẹbẹ buobu, Jọn ọ tẹ jẹ tuduhọ ae awọ re a kru ẹrọwọ rai. Ere ọvona eva e rẹ were omai nọ emọ mai hayo enọ ma fiobọhọ kẹ kurẹriẹ ziọ ukoko na a tẹ roma mudhe kẹ Jihova je kruga ziezi. (3 Jọn 3) Oware wọhọ ukpe avọ 98 orọ ekele oke mai na, Jihova ọ rọ ẹzi ọfuafo wọ Jọn kere ileta esa. Ẹjiroro nọ o ro kere ileta nana họ re Ileleikristi uzẹme a kru ẹrọwọ nọ a fihọ Jesu, jẹ gbẹ hae nya evaọ uzẹme na. O jẹ kẹ Jọn uye gaga inọ ahwo jọ a bi wuhrẹ iwuhrẹ erue ro su inievo na thọ evaọ ukoko na. (1 Jọn 2:18, 19, 26) Ahwo nana nọ a kiukeku uzẹme na no na a jẹ ta nọ a riẹ Ọghẹnẹ, rekọ a je koko izi riẹ hẹ. w20.07 20 ¶1-3

Ma rọwo eware nọ ma bi wuhrẹ ahwo na, fikiere ma gwọlọ vuẹ ahwo buobu kpahe eware nana. U mu omai ẹro nọ eyaa nọ e rrọ Ebaibol na i ti rugba. (Ol. 119:42; Aiz. 40:8) Ma be rọ ẹro ruẹ eruẹaruẹ Ebaibol nọ i bi rugba nẹnẹ. Ma be ruẹ ahwo buobu nọ a bi siobọno ikpehre iruemu je yeri emamọ uzuazọ fikinọ a bi ru oware nọ Ebaibol ọ ta. Enana kpobi i ru omai riẹ nọ emamọ usi na yọ oware nọ ma rẹ vuẹ ahwo kpobi. Ma fi ẹrọwọ họ Jihova Ọghẹnẹ re, ọnọ o wo ovuẹ nọ ma bi whowho kẹ ahwo na. Ma tẹ jẹ rọwo Jesu, ọnọ o ro mu Ovie ọrọ Uvie riẹ. Ma riẹ nọ ẹbẹbẹ ọvo nọ o re te omai nọ Jihova ọ rẹ jọ dhogbo bru omai ze he ọ rrọ họ. (Ol. 46:1-3) U te no ere no, ma riẹ nọ dede nọ Jesu ọ rrọ obọ odhiwu, ọ be rọ ogaga gbe udu nọ Jihova ọ kẹ riẹ kpọ iruo usi uwoma ota mai na. (Mat. 28:18-20) Ma te wo ẹrọwọ, ma re fievahọ Jihova inọ o ti ru nọ ahwo nọ ma be ta usi uwoma kẹ a ti ro kurẹriẹ. w20.09 12 ¶15-17

Ẹsejọ o rẹ gwọlọ nọ ohwo jọ ọ rẹ thothọ oniọvo-ọmọtẹ nọ o wo ẹbẹbẹ jọ. (Aiz. 1:17) Wọhọ oriruo, oniọvo-ọmọtẹ nọ ọzae riẹ o whu no, hayo nọ ọzae riẹ ọ nyaseba no ọ sae gwọlọ nọ ohwo jọ o re lele iei ru eware jọ nọ ọzae riẹ ọ jẹ hai ru kẹe. Oniọvo-ọmọtẹ nọ ọ kpako no ọ sae gwọlọ nọ ohwo jọ o fiobọhọ kẹe lele edọkita ta ẹme kpahe oghẹrẹ usiwo-imu jọ. Yọ oniọvo-ọmọtẹ nọ ọ rrọ ọkobaro nọ o bi kuobọgbe iruo efa jọ evaọ ukoko na ọ sae gwọlọ ohwo nọ ọ rẹ thothọ riẹ otẹrọnọ amọfa a be ta nọ o bi kpohọ usi uwoma te ekobaro nọ i kiọkọ họ. Joma ta kpahe oriruo Jesu. Jesu ọ jẹ hae thothọ eyae nọ e jẹ gọ Ọghẹnẹ otẹrọnọ a ru emamọ oware rekọ ahwo a be rọ ekpehre ubiẹro rri rai. Wọhọ oriruo, ọ thothọ Meri evaọ oke nọ Mata ọ jẹ dheva kẹe inọ ọ nyasiọ ọye ọvo ba bi ru eware. (Luk 10:38-42) Ọ wariẹ thothọ Meri evaọ oke nọ ahwo a jẹ fo ẹe kẹ emamọ oware nọ o ru. (Mak 14:3-9) Jesu ọ riẹ nọ emamọ eva Meri o ro ru oware na, o te jiri ei. Ọ tubẹ ruẹaro nọ a te fodẹ emamọ oware nọ Meri o ru na evaọ “oria kpobi nọ a te jọ ta usi uwoma na evaọ akpọ na soso.” w20.09 24 ¶15-16

Emamọ othuru-igodẹ ọ riẹ nọ ogodẹ ọ sai vru. Nọ ogodẹ o te ghoro siọ uthuru na ba, othuru-igodẹ na o re mu ofu kẹe he. Joma ta kpahe emamọ oriruo nọ Jihova o fihotọ nọ o je fiobọhọ kẹ idibo riẹ jọ nọ i si oma kpemu evaọ egagọ riẹ. Nọ Jihova o vi Jona uwou, ọ tẹ dhẹ. Rekọ Jihova ọ siọ Jona ha inọ ọ gbẹ jọ ọruẹaro riẹ hẹ. Jihova o ru epanọ emamọ othuru-igodẹ o re ru, o fiobọhọ kẹe wo udu nọ ọ rọ nya uwou nọ o vi rie na. (Jona 2:7; 3:1, 2) Uwhremu na, Ọghẹnẹ ọ tẹ rọ “ure owhala” fiobọhọ kẹ Jona riẹ epanọ uzuazọ ohwo-akpọ o ghare te. (Jona 4:10, 11) Eme onana u wuhrẹ omai? Ekpako ukoko a rẹ daoma kpobi re a fiobọhọ kẹ inievo nọ e siọ ewuhrẹ gbe usi uwoma ota ba no. A rẹ daoma riẹ oware nọ o lẹliẹ ogodẹ na ghoro no uthuru na. Nọ ogodẹ yena o te zihe bru Jihova ze no, ekpako na a re fiobọhọ kẹe wariẹ kruga. w20.06 20-21 ¶10-12

Nọ esuo Soviet Union o kie no evaọ 1991, idibo Ọghẹnẹ nọ e jọ ekwotọ esuo riẹ a te wo ufuoma nọ a rẹ rọ gọ Ọghẹnẹ evaọ omoke jọ, onọ o wọhọ nọ a “fi omobọ jọ họ kẹ ae.” Onana u ru nọ a jẹ rọ ta usi uwoma ababọ ukpokpoma, u gbe kri hi, iwhowho-uvie nọ e jọ ekwotọ yena i te ti bu te idu buobu. Ẹmẹrera na, Russia gbe egọmeti nọ e be thae uke a te zihe ruọ ovie ẹkpẹlobọ ovatha-ọre. Re a tẹ te ta nọ egọmeti jọ o dikihẹ kẹ ovie ẹkpẹlobọ ovatha-ọre hayo ovie obọze ovatha-ọre, o re ru eware esa nana gba: (1) esuo riẹ o re kpomahọ idibo Ọghẹnẹ gaga, (2) ọ rẹ rọ eware nọ o bi ru dhesẹ nọ o mukpahe Jihova gbe idibo riẹ, (3) o re lele ovie ọdekọ na si ogaga. Russia gbe egọmeti nọ e be thae uke a kpomahọ idibo Ọghẹnẹ gaga no, a fi awhaha họ iruo usi uwoma ota na, jẹ wọso ibe Ileleikristi mai buobu. Oware nana nọ a bi ru na u dhesẹ nọ a mukpahe Jihova gbe idibo riẹ. A te bi je lele Ogaga-Esuo Akpọ Britain avọ America nọ ọ rrọ ovie obọze ovatha-ọre na hrowo oma. w20.05 12-13 ¶3-4

Nọ orọnọ a re wuhrẹ ohwo taure ọ tẹ te jọ olele na, ma rẹ daoma riẹ epanọ ma re ro wuhrẹ ahwo ziezi. Kukpe kukpe ma bi wuhrẹ ima ahwo buobu eware nọ e rrọ Ebaibol na. Eware nọ ma bi wuhrẹ ahwo evaọ Ebaibol na e were omai gaga, i re mu omai. Fikiere, ẹsejọ ma rẹ ta ẹme bu hrọ. Rekọ te ma bi ru Uwuhrẹ Uwou-Eroro, Uwuhrẹ Ebaibol Ukoko, hayo ma bi wuhrẹ ohwo evaọ obọ uwou riẹ, ma rẹ yọroma re ma gbẹ ta ẹme bu hrọ họ. Joma fiobọhọ kẹ ahwo wuhrẹ no Ebaibol na ze. Fikiere, nọ ma te bi wuhrẹ ohwo, joma yọroma re ma gbẹ ta eme bu vrẹta ha nọ ma te bi ru oria Ebaibol vẹ. Ma rẹ gba omamai re ma gbẹ ta oware kpobi nọ ma riẹ kpahe uzoẹme nọ ma bi wuhrẹ ohwo na ha. (Jọn 16:12) Who te rri oghẹrẹ nọ whọ riẹ Ebaibol te evaọ oke nọ whọ rọ họ-ame gbe oghẹrẹ nọ whọ riẹ te enẹna, epọvo na ha. Oke nọ whọ rọ họ-ame, ẹsejọhọ eware jọ nọ i wuzou evaọ Ebaibol na ọvo whọ riẹ. (Hib. 6:1) U te ikpe buobu re whọ tẹ te riẹ eware nọ whọ riẹ obọnana. Fikiere, whọ bẹre uzou ọmọ-uwuhrẹ ra re whọ wọ eware kpobi nọ whọ riẹ fihọ iẹe he, wọhọ odẹme. w20.10 14-15 ¶2-4

Jihova ọ salọ emamọ ọsẹgboni kẹ Jesu. (Mat. 1:18-23; Luk 1:26-38) Eme nọ Meri ọ ta nọ a kere fihọ Ebaibol na i dhesẹ nọ o you Jihova no udu riẹ kpobi ze, Ikereakere na e tẹ jẹ were iẹe gaga. (Luk 1:46-55) Yọ oghẹrẹ nọ Josẹf o ro yoẹme kẹ Jihova u dhesẹ nọ Josẹf yọ ohwo nọ ọ jẹ dhozọ Ọghẹnẹ, ọ tẹ jẹ gwọlọ nọ o re ru oware nọ o rẹ were iẹe. (Mat. 1:24) Muẹrohọ nọ Jihova ọ salọ edafe re a jọ ọsẹgboni Jesu hu. Oware nọ Josẹf avọ Meri a ro dhe idhe nọ a yẹ Jesu no u dhesẹ nọ iyogbe a jọ. (Luk 2:24) Akpọ ọ te nwane lọhọ kẹ ae tere he, nọ orọnọ a yẹ emọ efa uwhremu na. Keme o tẹ kawo, emọ rai a ti te imahrẹ. (Mat. 13:55, 56) Jihova ọ thọ Jesu no ebẹbẹ, dede na, orọnikọ ebẹbẹ kpobi ọ thọ riẹ no ho. (Mat. 2:13-15) Wọhọ oriruo, Jesu o wo imoni jọ nọ e jẹ gọ Ọghẹnẹ hẹ. A kake rọwo nọ ọye họ Mesaya na ha. (Mak 3:21; Jọn 7:5) O sae jẹ jọnọ Josẹf o whu evaọ oke nọ Jesu ọ gbẹ maha. w20.10 26-27 ¶4-6

Kọ o jọ owhẹ oma ẹdẹjọ inọ who wo ohwo ọvo nọ o bi fiobọhọ kẹ owhẹ evaọ ebẹbẹ ra ha? O jọ ere kẹ ahwo buobu no, makọ idibo Jihova jọ dede. (1 Iv. 19:14) Otẹrọnọ ere o rrọ owhẹ oma, kareghẹhọ eyaa nọ Jihova ọ ya inọ: “Mẹ te nyasiọ owhẹ ba vievie he, yọ me ti gbabọkẹ owhẹ vievie he.” Fikiere, ma sae ta ududu nọ: “Jihova họ ọnọ o bi fiobọhọ kẹ omẹ; ozọ u re mu omẹ hẹ.” (Hib. 13:5, 6) Pọl ukọ na o kere eme yena se ibe Ileleikristi riẹ nọ e jọ obọ Judia evaọ oware wọhọ 61 C.E. Ọkpọ eme riẹ na e rrọ Olezi 118:5-7. Wọhọ ọso-ilezi na, Pọl ọ riẹ nọ Jihova họ ọnọ o bi fiobọhọ kẹe keme ọ re siọ iẹe ba ẹdẹvo ho. Wọhọ oriruo, ikpe ivẹ gbọ taure Pọl o te ti kere ileta se Ileleikristi Hibru, u wo ẹdẹ jọ nọ o je kpohọ erẹ. Evaọ onya nana, ẹkporo o je fi evaọ abade na gaga, rekọ oware ovo u ru rie he. (Iruẹru 27:4, 15, 20) Taure o te ti kpohọ erẹ yena gbe evaọ etoke onya na kpobi, Jihova o fiobọhọ kẹ Pọl evaọ idhere buobu. w20.11 12 ¶1-2

Fikieme o gbẹ rọ rrọ oware areghẹ hẹ re ma hai roro ẹsikpobi inọ oke nọ o vrẹ u woma vi oghẹrẹ nọ eware e rrọ obọnana? Iroro itieye e tẹ rrọ omai eva, ma gbẹ te kareghẹhọ nọ ma je wo ebẹbẹ oke yena ha, kọ abọ owoma na ọvo ma te kareghẹhọ. Ahwo Izrẹl a wo oghẹrẹ iroro itieye. Nọ a no Ijipti, u kri hi, oghẹrẹ nọ eware e jọ gaga kẹ ae evaọ obei o tẹ thọrọ ae ẹro. Emamọ emu nọ a jẹ re evaọ obei ọvo a jẹ kareghẹhọ. A jẹ ta nọ: “Ma kareghẹhọ epanọ ma jẹ rọ re iyei nyafu nyafu ọvọvẹ evaọ obọ Ijipti, te ikukumba, ewhọtamẹlọn, irubasa igrini, irubasa, gbe egaliki!” (Ik. 11:5) Kọ a jẹ ginẹ re eware nana “ọvọvẹ”? Vievie. Okolo oja ahwo Izrẹl a jẹ re evaọ obọ Ijipti hi. (Ọny. 1:13, 14; 3:6-9) Rekọ uwhremu na, a gbẹ jẹ kareghẹhọ oja nọ a gbe kẹ ae he, kọ emamọ eware nọ a jẹ re ọvo a jẹ kareghẹhọ. Ukpenọ a tẹrovi eware iwoma nọ Jihova o bi ru kẹ ae kọ akpọriọ oke nọ o vrẹ a je roro kpahe ẹsikpobi. Eva e were Jihova vievie he inọ a bi dhesẹ uruemu nana.—Ik. 11:10. w20.11 25 ¶5-6

Ẹsejọ ma rẹ kareghẹhọ nọ uzuazọ u te oware ovo ho, yọ emedẹ nọ ma rọ rrọ uzuazọ na dede e “vọ avọ uye.” (Job 14:1) Onana o sai gine ru udu whrehe omai ẹsejọ. O jọ ere kẹ idibo Jihova jọ evaọ oke nọ u kpemu. Ejọ e jẹ tubẹ gwọlọ nọ a re whu re a no uye. (1 Iv. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16) Rekọ ẹsikpobi nọ o tẹ rrọ ae oma ere, Jihova ọ rẹ sasa ae oma jẹ kẹ ae ẹgba nọ a re ro thihakọ. A kere iku idibo Jihova nana fihọ Ebaibol na re ma wuhrẹ no ae ze, re e jẹ bọ omai ga. (Rom 15:4) Ọjọ rai họ Josẹf ọmọzae Jekọp. Josẹf ọ jọ ọmọ nọ ọsẹ riẹ o you ziezi, kẹsena o te zihe ruọ ọrigbo evaọ uwou ohwo ologbo Ijipti jọ nọ ọ be gọ Jihova ha. Ere uzuazọ riẹ u ro nwene asohẹrioke. (Emu. 37:3, 4, 21-28; 39:1) Evaọ oria nọ ọ rrọ na, aye Pọtifa ọ tẹ jẹ wọ eku họ iẹe uzou inọ Josẹf ọ jẹ gwọlọ gbae họ lele wezẹ. Pọtifa ọ tubẹ nọ họ sọ oware na uzẹme hayo ọrue. O te gbolo Josẹf fihọ uwou-odi, jẹ rọ egbregba kare iẹe. (Emu. 39:14-20; Ol. 105:17, 18) Enana kpobi e sai gine ru udu whrehe Josẹf! w20.12 16-17 ¶1-4

Onana họ oware nọ o mai wuzou nọ Jesu ọ ta nọ ma lẹ kpahe. Kọ eme họ otọ ẹme Jesu na? Re odẹ Ọghẹnẹ o jọ fuafo u dhesẹ nọ a re ru re odẹ na o jọ ọrẹri, kare afuẹwẹ hayo siọ ẹe ba ẹraha. Rekọ o sai gbe ahwo jọ unu inọ, ‘Kọ odẹ Jihova o gbẹ rrọ ọrẹri no anwẹdẹ?’ Re ma kuyo onọ yena, o gwọlọ nọ ma re roro kpahe oware nọ odẹ o rrọ. A tẹ fodẹ odẹ nọ ohwo o wo, orọnikọ oghẹrẹ nọ a re kere odẹ na hayo oghẹrẹ nọ a re sei ọvo họ oware nọ a be ta kpahe he. Agbẹta nọ Ebaibol ọ rọ ta nọ: “U fo re a salọ emamọ odẹ viukpọ efe obuobu.” (Itẹ 22:1; Ọtausi. 7:1) Fikieme odẹ o rọ ghare tere? Keme oghẹrẹ ubiẹro nọ a bi ro rri ohwo oye u re dhesẹ sọ ohwo na o wo emamọ odẹ hayo ekpehre odẹ. Fikiere, orọnikọ oghẹrẹ nọ a kere odẹ hayo oghẹrẹ nọ a bi sei oye o mae roja ha, rekọ oware nọ o rẹ ziọ ahwo iroro nọ a te yo odẹ na. Nọ ahwo a tẹ ta erue kpahe Jihova, yọ a bi ru oware nọ amọfa a rẹ rọ rehọ ekpehre ubiẹro rri rie. Nọ a te ru ere, yọ odẹ riẹ a be raha na. w20.06 2-3 ¶5-7

Ebẹbẹ i te bu gaga o rẹ sae lẹliẹ iroro mai dhẹ kpenẹ avọ enẹ. Wọhọ oriruo, ma rẹ sai roro nọ, ‘Diẹse mẹ te sae jọ ruẹ ugho rẹrote omamẹ gbe uviuwou mẹ? Kinọ ẹyao o te kie omẹ, ẹvẹ mẹ te sai ro tube kpohọ iruo? Kọ a te si omẹ no iruo, eme me ti ru?’ Ma sae tubẹ ruawa nọ odawọ u te te omai, ma ti kie. Kẹle na Ẹdhọ o ti ru nọ enọ o bi su a te rọ wọso idibo Ọghẹnẹ. Ma sae ruawa kpahe epanọ o te jọ nọ oke yena u te te. Kọ o nwane thọ re ma roro kpahe eware itieye na? Ma riẹ nọ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Wha siọ awa ba ẹruọ.” (Mat. 6:25) Kọ onana u dhesẹ nọ Jesu ọ gwọlọ nọ ma nwane ruawa kpahe oware ovo vievie he? O rrọ ere he. Idibo Jihova jọ evaọ oke nọ u kpemu a jẹ ruawa, yọ Jihova ọ dha eva kẹ ae he. (1 Iv. 19:4) Ẹme nọ Jesu ọ be jọ etenẹ ta kẹ omai na họ ma du ruawa ga hrọ họ, te epanọ ma gbẹ rọ rehọ egagọ Ọghẹnẹ karo ho. w21.01 3 ¶4-5

Jihova avọ Jesu a te nọ mi ọzae kpahe oghẹrẹ nọ o ru uviuwou riẹ. (1 Pita 3:7) Jihova nọ o wuzou ohwo kpobi na o wo udu nọ o re ro fi izi họ kẹ omai kpobi, te ikọ-odhiwu gbe ahwo-akpọ. O te je wo udu nọ ọ rẹ rọ ruẹ nọ ma koko izi na. (Aiz. 33:22) Epọvo na re, Jesu nọ o wuzou ukoko na o wo udu nọ o re ro fi izi họ kẹ omai kpobi re evaọ ukoko na, o te je wo udu nọ ọ rẹ rọ ruẹ nọ ma koko izi na. (Gal. 6:2; Kọl. 1:18-20) Wọhọ Jihova avọ Jesu, Oleleikristi nọ o wuzou uviuwou o wo udu nọ o re ro fi izi họ kẹ ahwo uviuwou riẹ. (Rom 7:2; Ẹf. 6:4) Dede na, udu riẹ u wo umuo. Wọhọ oriruo, uzi kpobi nọ o re fihọ o rẹ rọwokugbe ehrẹ nọ e rrọ Ebaibol. (Itẹ 3:5, 6) Yọ ohwo nọ o wuzou uviuwou jọ o wo udu nọ o re ro fi izi họ kẹ ahwo uviuwou ofa ha. (Rom 14:4) U te no ere no, nọ emọ e tẹ kpako no, nọ a jẹ ruọ orọ obọrai no a rẹ gbẹ jọ otọ uzi ọsẹ na ha dede nọ a rẹ gbẹ kẹe adhẹẹ ghele.—Mat. 19:5. w21.02 2-3 ¶3-5

Obọdẹ edhere jọ nọ ọnọ o wuzou uviuwou o re ro dhesẹ nọ o you ahwo uviuwou riẹ họ, ọ rẹ ko ae, jẹ rẹrote ai ziezi. Ọ rẹ jẹ kareghẹhọ nọ oware nọ o mai wuzou kpobi họ, re o fiobọhọ kẹ ahwo uviuwou riẹ wo usu okpekpe kugbe Jihova. (Mat. 5:3) Oke nọ a kare Jesu fihọ ure-oja na yọ o gbe bi roro epanọ a te rọ rẹrote Meri oni riẹ. Dede nọ Jesu ọ be rova evaọ ure-oja, ọ ta kẹ Jọn ukọ na nọ jọ ọ rẹrote oni riẹ. (Jọn 19:26, 27) U wo eware buobu nọ oniọvo-ọmọzae nọ o wuzou uviuwou o re ru. O re kru obọ ga evaọ okọ riẹ re uruemu riẹ o gbẹ wha ekela se Jihova ha. (Ẹf. 6:5, 6; Tait. 2:9, 10) O sae jẹ jọ nọ o wo iruo nọ o bi ru evaọ ukoko na. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ ọkpako hayo odibo oruiruo ọ rrọ, ọ rẹ tuduhọ inievo na awọ je wo ajọwha usi uwoma ota re amọfa a sae rọ aro kele iei. Ghele na u wuzou re ọ hai wuhrẹ Ebaibol kugbe aye riẹ gbe emọ riẹ ẹsikpobi. O te bi ru enẹ, eva e te were ahwo uviuwou riẹ gaga inọ ọ be ko ae, o wo oke nọ ọ rẹ rọ jọ kugbe ai, je bi fiobọhọ kẹ ae re a wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ.—Ẹf. 5:28, 29; 6:4. w21.01 12 ¶15, 17

Ebaibol na ọ ta nọ emamọ aye ọ rẹ sae rẹrote eware nọ a bi ru evaọ uwou, ọ sae dẹ jẹ zẹ otọ kẹ uviuwou na, ọ vẹ jẹ riẹ epanọ a rẹ thueki wo erere. (Itẹ 31:15, 16, 18) Aye yọ ọrigbo ho, nọ ọ rẹ sae ta oware nọ o riẹe eva ha. Ukpoye, ọzae o re fievahọ aye riẹ, jẹ rehọ ẹme riẹ kugbe jiroro. (Itẹ 31:11, 26) Ọzae o te bi ru aye riẹ ere, o rẹ lọhọ kẹ aye riẹ re ọ romakpotọ kẹe. Jesu yọ ohwo ologbo nọ o ru ikpeware buobu, rekọ o rri nọ u re ru ei kuẹku hu nọ ọ tẹ be romakpotọ kẹ Jihova. (1 Kọr. 15:28; Fil. 2:5, 6) Epọvo na re, emamọ aye nọ ọ be rọ aro kele Jesu o re rri nọ a ti rri rie kuẹku hu nọ ọ tẹ be romakpotọ kẹ ọzae riẹ. O re fiobọhọ kẹ ọzae riẹ evaọ uwou na fikinọ o you rie. Rekọ oware nọ o rẹ mae lẹliẹe ru ere họ, fikinọ o you Jihova, ọ tẹ be jẹ kẹe adhẹẹ. Nọ oniọvo-ọmọtẹ ọ tẹ be romakpotọ kẹ ọzae riẹ, oyena u dhesẹ nọ o re ru oware nọ o rẹ dha Jihova eva ha nọ ọzae riẹ ọ tẹ ta nọ o ru ei. w21.02 11 ¶14-15; 12 ¶19

Notọ avọ otọ ze, idibo Jihova a thihakọ ukpokpoma no fikinọ a you rie gaga. Wọhọ oriruo, evaọ oke nọ okọto ukpehru ahwo Ju o vuẹ ikọ na inọ a gbẹ ta usi uwoma ha, fikinọ a you Jihova, a ta kẹ ae nọ: “Ọghẹnẹ họ osu nọ ma re yoẹme kẹ orọnikọ ahwo ho.” (Iruẹru 5:29; 1 Jọn 5:3) Inievo mai buobu nọ i you Jihova ga te ere nẹnẹ a bi dikihẹ ga je bi thihakọ dede nọ egọmeti ilogbo nọ e geva gaga a bi mukpahe ae. Nọ akpọ na ọ maki bi mukpahe omai na, udu u bi whrehe omai hi, ukpoye eva ọvo e be were omai. (Iruẹru 5:41; Rom 5:4, 5) Nọ ohwo uviuwou mai o te bi mukpahe omai, o rẹ jọ bẹbẹ gaga re ma thihakọ. Nọ ohwo o te mu Jihova họ ewuhrẹ kpahe no, ahwo uviuwou riẹ jọ a sai roro nọ a su rie thọ no. Amọfa a sai roro nọ uzou riẹ o gbẹ gba ha. (Rri Mak 3:21.) A sae tubẹ la owhẹ eka hayo kpe owhẹ ukpe igbabọ. Ajọ onana u gbe omai unu hu keme Jesu ọ ta nọ “ahwo uwou obọ ohwo a te jọ ewegrẹ riẹ.”—Mat. 10:36. w21.03 21 ¶6-7

Who te lele oniọvo nyai wuhrẹ Ebaibol kugbe ohwo, hae gaviezọ ziezi kẹ ẹme oniọvo na gbe ọrọ ohwo nọ o bi wuhrẹ kugbe na. Ere whọ te sae rọ riẹ oke nọ u fo nọ whọ rọ kpahe ẹme. Dede na, u fo re who rorote ziezi re whọ tẹ te kpahe ẹme. Wọhọ oriruo, who re bru ẹme dhe oniọvo na unu hu nọ o te bi ru oware jọ vẹ, yọ whọ rẹ ta ẹme ọfa ze he nọ u wobọ kugbe oware nọ wha bi wuhrẹ na ha. Whọ rẹ ta eme bu hrọ gbe he. Ukpoye, jọ ẹme ra ọ jọ kpẹkpẹe. Whọ sae kẹ ọtadhesẹ jọ, hayo nọ onọ jọ nọ u re ru oware nọ wha bi wuhrẹ na vẹ. Ẹsejọ whọ sae rri nọ whọ nwani wo ẹme ọvo nọ whọ gwọlọ ta ha. O tẹ make rrọ ere dede, u ti fiobọhọ gaga nọ who te jiri ohwo na ziezi, je dhesẹ nọ who gine you rie. Whọ sai gbiku kpẹkpẹe kpahe epanọ who ro wuhrẹ uzẹme na, oghẹrẹ nọ who ro fi ẹbẹbẹ jọ kparobọ, hayo oghẹrẹ jọ nọ Jihova o ro fiobọhọ kẹ owhẹ no, nọ whọ tẹ ruẹ nọ iku itiena e sai fiobọhọ kẹ ohwo na. (Ol. 78:4, 7) O sae jọnọ iku itieye nọ who ti gbe kẹe na họ oware nọ u ti gine fiobọhọ kẹe. O sae bọ ẹrọwọ riẹ ga hayo fiobọhọ kẹe nyaharo te epanọ ọ rẹ rọ họ-ame. w21.03 10 ¶9-10

Ono ma rẹ sae ginẹ ta nọ o bi ru ahwo nọ ma be ta usi uwoma kẹ kurẹriẹ? Pọl ọ kuyo onọ nana evaọ ileta nọ o kere se ukoko obọ Kọrint inọ: “Ẹkọ mẹ kọ, Apọlọs o te ku ame ku, rekọ Ọghẹnẹ o te bi ru ei rro, fikiere ọnọ ọ kọ hayo ọnọ o ku ame ku a rrọ oware ovo ho, rekọ Ọghẹnẹ nọ o bi ru ei rro.” (1 Kọr. 3:6, 7) Jihova họ ọnọ ma re jiri rọkẹ ẹvi nọ ọ rrọ iruo usi uwoma ota mai na nwane wọhọ epanọ Pọl o ru na. Ẹvẹ ma re ro dhesẹ nọ uvẹ nọ ma bi ro “ru iruo” kugbe Ọghẹnẹ, Jesu, gbe ikọ-odhiwu na o da omai ẹro fia? (2 Kọr. 6:1) Ma re wo ọwhọ usi uwoma ota jẹ gwọlọ uvẹ kpobi nọ ma rẹ rọ ta usi uwoma na. Orọnikọ ẹkọ ọvo ma rẹ kọ ibi uzẹme na ha, ma re je ku ame ku ai. Nọ ohwo ọ tẹ gaviezọ kẹ omai, ma rẹ daoma zihe bru ei re ma sai mu obe-uwuhrẹ họ kugbei. Nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol kugbei na, eva e rẹ were omai nọ ma tẹ ruẹ nọ Jihova o bi fiobọhọ kẹe nwene. w20.05 30-31 ¶14, 16-18