Akpegbọvo

U wo idhere buobu nọ Jihova o bi ro fiobọhọ kẹ omai. Ọ sai fiobọhọ kẹ owhẹ wo odiri nọ ohwo jọ o te bi doku owhẹ evaọ usi uwoma. Ọ rẹ sai je fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ oria Ebaibol nọ who re se kẹ ohwo nọ ọ gaviezọ. O re je fiobọhọ kẹ owhẹ nọ whọ gbẹ sae rọ ta usi uwoma ghele o tẹ make rọnọ ahwo a be rọwo yo usi uwoma tere evaọ ẹkwotọ rai hi. (Jeri. 20:7-9) Oware uwoma ofa jọ nọ Jihova o bi ru kẹ omai họ, o bi wuhrẹ omai oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ ta usi uwoma na ziezi. Ma be hae jọ ewuhrẹ udevie-oka mai ruẹ obọdẹ idhesẹvia oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ ta usi uwoma, yọ u fo re ma hae rehọ ae ta usi uwoma. A te wuhrẹ omai oghẹrẹ okpokpọ jọ nọ ma rẹ rọ ta usi uwoma, ẹsejọhọ ma re roro nọ ma te sai ru ei hi. Rekọ nọ ma tẹ dawo iẹe, ma sae ruẹ nọ u bi ru nọ ahwo a bi ro yo usi uwoma ziezi. A rẹ jẹ jọ ikokohọ gbe obọ ewuhrẹ vuẹ omai nọ ma rọ oghẹrẹ okpokpọ nọ ma re dawo ẹdẹvo ho rọ ta usi uwoma. Ẹsejọ ma re roro nọ ma te sai ru ei hi. Rekọ ma te ru ei, Jihova ọ rẹ ghale omai. w21.08 27 ¶5-6

Pọl ukọ na ọ jọ ileta nọ o kere se inievo obọ Kọrint na whọku ai. Nọ o kere ileta na no, o te vi Taitọs bru ai. Yọ eva e were riẹ gaga nọ o yo nọ a lele ohrẹ nọ ọ kẹ rai na. (2 Kọr. 7:6, 7) Ekpako ukoko a sae daoma hae jọ kugbe inievo na wọhọ epanọ Pọl o ru. Edhere jọ nọ a sai ro ru ei họ, a sae daoma hae kake ziọ ewuhrẹ re a lele inievo na gbe imiku taure ewuhrẹ o te ti muhọ. Omoke kpẹkpẹe dede nọ a rọ tuduhọ oniọvo jọ awọ o re fiobọhọ gaga. (Rom 1:12) Edhere ọfa nọ ekpako na a re ro lele oriruo Pọl họ, a rẹ rọ Ebaibol tuduhọ inievo na awọ. A vẹ jẹ hae vuẹ ae nọ Ọghẹnẹ o you rai. A re jiri ai re. O tẹ make rọnọ oniọvo jọ o ru oware nọ a rẹ rọ kẹe ohrẹ, Ikereakere na ọ rẹ rehọ ohrẹ na no ze. Ọ rẹ ta oware nọ oniọvo na o ru thọ na dẹẹ, rekọ ọ rẹ rọ unu uwowolẹ kẹe ohrẹ na re o sai tei udu.—Gal. 6:1. w22.03 28-29 ¶11-12

Jihova ọ be kẹ idibo riẹ “ogaga nọ u vi ogaga” nẹnẹ re a sae gbẹ gọe nọ ebẹbẹ e tẹ be maki te ai. Edhere jọ nọ o bi ro ru ere họ, elẹ mai nọ ọ be kuyo rai. Pọl ukọ na ọ jọ obe Ahwo Ẹfisọs 6:18 ta nọ ma hae lẹ se Ọghẹnẹ “evaọ uyero kpobi.” Ọghẹnẹ o ti yo olẹ mai na, ọ vẹ te kẹ omai ẹgba. Ẹsejọ nọ ebẹbẹ i te fu omai enu no, ma rẹ gbẹ riẹ oware nọ ma rẹ lẹ kẹ hẹ. Rekọ Jihova ọ be vuẹ omai nọ ma daoma lẹ sei ghele o tẹ make rọnọ ma be gwọlọ ẹme nọ ma rẹ ta evaọ olẹ na bẹ. (Rom 8:26, 27) Ọ rẹ jẹ rọ Ebaibol na kẹ omai ẹgba. Wọhọ epanọ Ikereakere na e kẹ Pọl ẹgba jẹ sasa iẹe oma na, ere ọvona e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai re. (Rom 15:4) Ma tẹ be hai se Ebaibol na je roro didi kpahe iẹe, Jihova ọ sae rọ ẹzi riẹ fiobọhọ kẹ omai wo otoriẹ eware nọ ma bi se na ziezi. Ma ve je wuhrẹ oware jọ noi ze nọ u re fiobọhọ kẹ omai evaọ ẹbẹbẹ mai na.—Hib. 4:12. w21.05 22 ¶8-10

Ma riẹ nọ u wuzou gaga re ma wuhrẹ ahwo, rekọ eware jọ e sae whae ze nọ ma gbe ro ru te epanọ ma gwọlọ họ. Inievo jọ e riẹ nọ ẹyao hayo owho o be sae kẹ uvẹ ru te epanọ a hae gwọlọ ru te he. Kọ ere o rrọ kẹ owhẹ? O tẹ rrọ ere, kareghẹhọ nọ ma sae rehọ ifonu hayo ekọmputa wuhrẹ Ebaibol kugbe ahwo ziezi. Whọ sae keria uwou ra, yọ who bi wuhrẹ Ebaibol kugbe ahwo nọ a rrọ obọfa. Oware ofa jọ o riẹ nọ o lẹliẹ onana woma gaga. Ahwo jọ a riẹ nọ a gwọlọ nọ ohwo jọ o wuhrẹ Ebaibol kugbe ae, rekọ a rẹ jọ uwou hu evaọ oke nọ ma bi ro kpohọ usi uwoma. Ohiohiẹ gaga hayo owọwọ ejọ rai a re ro wo uvẹ. U ti woma gaga re whọ rọ ifonu wuhrẹ kugbe ahwo otiọna evaọ oke utiona. Kareghẹhọ nọ aso Jesu o ro wuhrẹ Nikodimọs keme oke yena u kiehọ Nikodimọs oma.—Jọn 3:1, 2. w21.07 5 ¶10-11

U je gbe ilele Jọn Ọhọahwo-Ame na unu inọ ilele Jesu a be siọ emuọriọ ba ha. Jesu ọ ta kẹ ae nọ u du gwọlọ nọ ilele riẹ a rẹ siọ emuọriọ ba ha nọ ọ gbẹ rrọ uzuazọ na. (Mat. 9:14-17) Ghele na, ahwo Farisi gbe amọfa nọ a wọso Jesu a jẹ ta nọ ọ be rọwo kuomagbe ai ru eware egagọ rai nọ a ru no otọ ze he. Eva e dha rai gaga nọ a ruẹ nọ Jesu o siwi ohwo jọ nọ ọ jẹ mọ evaọ Ẹdijala. (Mak 3:1-6; Jọn 9:16) A jẹ rọ obọ sudu inọ a bi koko Ẹdijala na, rekiyọ a jẹ kẹ ahwo uvẹ re a jọ etẹmpol Ọghẹnẹ thueki. Eva e dha rai gaga nọ Jesu o le ahwo na no etẹmpol na. (Mat. 21:12, 13, 15) U te no ere no, u wo oke jọ nọ Jesu ọ jẹ ta usi uwoma kẹ ahwo evaọ isinagọgo obọ Nazarẹt. Kẹsena o te gbiku eware jọ nọ e via evaọ Izrẹl ro dhesẹ kẹ ahwo na inọ a wo ẹrọwọ họ, a tẹ jẹ rrọ ahwo oriobọ. Onana u ru eva dha ae gaga. (Luk 4:16, 25-30) Ahwo buobu a rọwo lele Jesu hu keme ọ rọwo ru eware nọ a je roro nọ o ti ru hu.—Mat. 11:16-19. w21.05 5-6 ¶13-14

Jihova ọ vuẹ omai ebẹbẹ nọ i te idibo riẹ nọ i wo omorro gbe uvou-uthei, ọ tẹ be rọ ere si omai ozọ re ma whaha ekpehre iruemu nana. Nọ a tẹ be ta ẹme uvou-uthei, Ẹdhọ họ ọnọ iroro mai e rẹ kaki kpohọ. Nọ orọnọ emamọ ukọ-odhiwu ọ jọ vẹre na, u dhesẹ nọ o ti wo emamọ eware buobu. Rekọ e da riẹ ẹro ho. Ọ gwọlọ nọ a rẹ gọe wọhọ epanọ a be gọ Jihova na. Fikinọ Setan ọ gwọlọ nọ ma jọ wọhọ ọyomariẹ, ọ rẹ gwọlọ nọ ma wo oghẹrẹ iroro nọ ọyomariẹ o wo na, re eware nọ ma wo e gbẹ da omai ẹro ho. Ivi họ ohwo ọsosuọ nọ ọ bẹbẹ họ re o wo oghẹrẹ iroro riẹ. Jihova Ọsẹ oyoyou na ọ kẹ Adamu avọ Ivi eware buobu nọ a rẹ sae re. Ọ ta kẹ ae nọ a rẹ sae “jọ ure kpobi evaọ ọgbọ na re” u te no ọvo no. (Emu. 2:16) Ghele na Setan ọ tẹ viẹ Ivi họ re o roro nọ emamọ oware jọ o te vrẹ riẹ nọ ọ gbẹ re ubi-ure na ha. Eware buobu nọ Jihova ọ kẹ Ivi na e da riẹ ẹro ho, yọ ma riẹ oware nọ u no rie ze. Ivi ọ raha uzi Ọghẹnẹ, o te whu uwhremu na.—Emu. 3:6, 19. w21.06 14 ¶2-3; 17 ¶9

Jihova ọ gwọlọ nọ Adamu avọ Ivi a yẹ emọ re a rẹrote otọakpọ na. O hae jọ nọ a yoẹme je ru oware nọ Jihova ọ ta, te ai te emọ rai a hae te jọ uviuwou riẹ bẹdẹ bẹdẹ. Jihova o ru re Adamu avọ Ivi a jọ uviuwou riẹ, o te je bru ọghọ họ ae oma. Devidi ọ jọ obe Olezi 8:5 gbe ẹme-obotọ riẹ ta kpahe oghẹrẹ nọ Jihova ọ ma ohwo-akpọ inọ: “Who ru rie kpotọ omojọ vi ikọ-odhiwu, yọ whọ rehọ oruaro gbe ọghọ ro tu ei uzou.” Ginọ uzẹme inọ oghẹrẹ ogaga gbe eriariẹ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ ikọ-odhiwu na oye ọ kẹ ahwo-akpọ họ. (Ol. 103:20) O make rrọ ere na, “omojọ” ọvo ohwo-akpọ o ro kpotọ vi ikọ-odhiwu nọ e vọ avọ ogaga gbe eriariẹ na. Adamu avọ Ivi a yoẹme kẹ Jihova ha, fikiere a gbẹ jọ ahwo uviuwou riẹ hẹ. Oware na u yoma kẹhẹ, oware nọ a ru na o wha uye ulogbo se emọ rai. Rekọ ẹjiroro Jihova o ri nwene he. Ọ gwọlọ nọ ahwo-akpọ nọ i yoẹme kẹe a rẹ jọ emọ riẹ bẹdẹ bẹdẹ. w21.08 2-3 ¶2-4

A bi kpokpo idibo Jihova buobu nẹnẹ. Wọhọ oriruo, u wo erẹwho jọ nọ egọmeti a be jọ kẹ Isẹri Jihova uvẹ re a gọ Jihova ha. A re mu inievo na, a vẹ rehọ ae ziọ “aro eba gbe ivie,” yọ inievo na a be rọ uvẹ yena ta usi uwoma kẹ ae. (Mat. 10:17, 18) U wo Isẹri Jihova efa nọ e be rria orẹwho nọ egọmeti ọ be jọ kpokpo ai hi. Rekọ ahwo uviuwou rai a gwọlọ nọ a siọ Ọghẹnẹ ba ẹgo. (Mat. 10:32-36) Ẹsibuobu nọ imoni rai na a tẹ ruẹ nọ epa kpobi nọ a daoma te kẹhẹ a be sae whaha ae egagọ Jihova ha, a vẹ kẹ ae uvẹ. U tube wo ejọ nọ i je kpokpo ahwo uviuwou rai nọ e rrọ Isẹri Jihova, uwhremu na a te kurẹriẹ ze te gọ Jihova. Nọ ahwo a te bi kpokpo owhẹ, whọ siọ Jihova ba ẹgọ vievie he. Wo udu! Jihova ọ te rọ ẹzi ọfuafo riẹ nọ o wo ẹgba gaga na fiobọhọ kẹ owhẹ. Jọ ozọ u mu owhẹ hẹ. w22.03 16 ¶8

Ebaibol ọ ta nọ Jihova o mukpahe “ibiaro oheri, ẹrọo ọrue, abọ nọ o re kpe azẹ ekueku.” (Itẹ 6:16, 17) “Ahwo ozighi gbe ahwo eviẹhọ a re tu Jihova oma” re. (Ol. 5:6) Jihova o mukpahe ahwo nọ a wo oghẹrẹ iruemu nana te epanọ ọ rọ raha ahwo otiọna kpobi no evaọ oke Noa keme a wha ozighi fihọ otọakpọ na. (Emu. 6:13) U te no ere no, Jihova ọ rọ Malakae ọruẹaro na ta nọ o mukpahe ohwo kpobi nọ o re ru ẹghẹ re ọ ruẹse siọ ọzae hayo aye riẹ. Jihova o re kiukeku ahwo otiọye na nọ a tẹ be make gọe, yọ ọ te rehọ ae guẹdhọ. (Mal. 2:13-16; Hib. 13:4) Jihova ọ gwọlọ nọ ma “wo utuoma kẹ oware uyoma.” (Rom 12:9) A tẹ ta nọ ohwo o “wo utuoma” kẹ oware, u dhesẹ nọ ohwo na o mukpahe oware na gaga, yọ oware na o be tọtọ iẹe oma. Fikiere, u fo nọ oware nọ Jihova o mukpahe o rẹ tọtọ omai oma, ma rẹ tubẹ gwọlọ roro kpahe iẹe dede he. w22.03 4-5 ¶11-12

Kẹle na Ọsẹ obọ odhiwu mai na ọ te rọ Uvie riẹ ze, onọ o te wha eghale buobu se omai. Ahwo kpobi nọ a be hẹrẹ Jihova a ti wo eghale buobu enẹna gbe evaọ akpọ ọkpokpọ nọ Jihova ọ ya eyaa riẹ na. Nọ ma tẹ ruọ akpọ ọkpokpọ na no, ma te gbẹ ruawa oware ovo ho yọ ebẹbẹ nọ ma bi wo nẹnẹ na e te gbẹ jariẹ hẹ. Okienyẹ ọ te jariẹ hẹ, yọ edada e te gbẹ jariẹ gbe he. (Evia. 21:4) Ma te ruawa ha inọ ma be te sai wo eware nọ ma gwọlọ họ, keme eware na kpobi e te dafia oke yena. (Ol. 72:16; Aiz. 54:13) A rẹ ruẹ unu gbiku eghale nọ ma ti wo oke yena ha! Jihova ọ be ruẹrẹ omai kpahe enẹna re ma sae jọ akpọ ọkpokpọ na. O bi fiobọhọ kẹ omai siobọno iruemu nọ i fo ho, ma ve bi ru oware nọ o rẹ were iẹe. Fikiere, jọ oma o rrọ owhẹ hẹ re whọ siọ Jihova ba ẹgọ. Emamọ akpọ ọ rrọ obaro hẹrẹ omai. Joma hai roro kpahe iẹe ẹsikpobi re ma je thihakọ hẹrẹ Jihova bẹsenọ o ti ro ru eyaa riẹ kpobi gba. w21.08 13 ¶17-19

Ohrẹ Pọl ukọ na u fiobọhọ kẹ Ileleikristi obọ Judia gaga, keme nọ ileta na o nwani te ai obọ no, u kri hi, a tẹ dhẹ ohrẹ ẹmo. A dhẹ siọ iwou rai ba, te ekọ rai, gbe imoni rai nọ e rrọ Ileleikristi hi. A te “mu obọ igbehru na họ ẹdhẹ kpohọ.” (Mat. 24:16) Oke nọ a dhẹ odhẹ nana, o gwọlọ nọ a re fiobọhọ kẹ ohwohwo gaga. Otẹrọnọ a jẹ hae kẹ ohwohwo eware anwẹdẹ wọhọ epanọ Pọl ọ ta kẹ ae na, kiyo o te bẹ hẹ re a ru ere evaọ obonọ a dhẹ kpohọ na. Orọnikọ ẹsikpobi inievo nọ ẹbẹbẹ ọ rrọ oma a te nwani bo bru omai ze he. Fikiere, jọ ohwo nọ inievo nọ e gwọlọ obufihọ a rẹ sae nyabru lọlọhọ. U ti wo inievo jọ evaọ ukoko ra nọ whọ riẹ nọ a rẹ gwọlọ fiobọhọ kẹ ahwo gaga. Nọ ma tẹ nyabru ai, eva e rẹ dha ae vievie he inọ ma bi kpokpo ai. Ma riẹ nọ oke kpobi nọ ma wo ẹbẹbẹ, a re fiobọhọ kẹ omai, yọ ma gwọlọ jọ oghẹrẹ ahwo otiọye re. w22.02 23-24 ¶13-15

Anwọ imikpe jọ ze na a nwene eware jọ evaọ ikoko gbe ikogho buobu. A tẹ vuẹ omai nọ ma kpohọ ukoko ofa, o sae kẹ omai uye keme ukoko nọ ma rrọ obọnana oye egbẹnyusu gbe ahwo uviuwou mai a rrọ. Kọ Ọghẹnẹ ọye ọ vuẹ ekpako na ukoko nọ a re fi owhowho-uvie ọvuọvo họ? Ijo. Onana o sai ru nọ o rẹ rọ jọ bẹbẹ kẹ omai re ma ru oware nọ a ta. Ghele na, Jihova o fievahọ ekpako ukoko inọ a te vuẹ omai oware nọ u fo nọ ma re ru evaọ oke utioye na. Yọ u fo nọ ma re fievahọ ae re. Fikieme ma re ro ru oware kpobi nọ ekpako ukoko a ta o tẹ make rọnọ ere ma hae gwọlọ nọ a ru oware na ha? Keme ma te bi yoẹme kẹ ae, udhedhẹ gbe okugbe o rẹ jọ ukoko na. Nọ ohwo kpobi o te bi ru oware nọ ekpako ukoko na a rọwo fihọ, o rẹ lẹliẹ ukoko na nyaharo ziezi. (Hib. 13:17) Oware nọ o rẹ mae lẹliẹ omai yoẹme kẹ ae họ, ma rẹ rọ ere dhesẹ kẹ Jihova nọ ma fievahọ iẹe, keme Jihova o fievahọ ekpako na jabọ nọ ọ rọ rehọ ae mu re a rẹrote omai.—Iruẹru 20:28. w22.02 4-5 ¶9-10

Otẹrọnọ whẹ yọ oniọvo-ọmọzae nọ ọ họ-ame no, whọ sai wuhrẹ epanọ a re ru ẹme ziezi je wuhrẹ ahwo ziezi. Fikieme? Keme whọ tẹ “rọ oma kpobi kẹ” isase, ẹme-oruo, gbe ewuhrẹ, ohwo kpobi nọ ọ be gaviezọ o re wo erere no ẹme ra ze. (1 Tim. 4:15) Daoma romatotọ se uwuhrẹ kpobi nọ o rrọ obe Romakẹ Isase Ẹgbede avọ Ewuhrẹ na, who ve je ru oware nọ uwuhrẹ na o ta. Rọ ọjọ muhọ, re who wuhrẹ epanọ a re ro ru ei ziezi, kẹsena who ve ru eware nọ who wuhrẹ na nọ a tẹ kẹ owhẹ ẹme. Whọ sae ta kẹ oniọvo nọ ọ rrọ ọkohrẹ obufihọ evaọ ukoko ra, hayo ekpako ukoko na efa nọ i “bi ru iruo gaga evaọ ẹmeọta gbe amọfa owuhrẹ” re a fiobọhọ kẹ owhẹ. (1 Tim. 5:17) Who te bi ru ẹme, who roro kpahe epanọ who re ro ru eware nọ whọ jọ uwuhrẹ jọ se ọvo ho, rekọ te epanọ whọ rẹ rọ bọ ẹrọwọ inievo na ga hayo ta ẹme nọ ọ rẹ lẹliẹ ai ru oware nọ u fo. Who te ru enẹ, eva e te were owhẹ gbe ahwo nọ a be gaviezọ kẹ owhẹ ziezi. w21.08 24 ¶17

Ma tẹ be hai rri nọ amọfa a rro vi omai, ma ti lele ahwo nọ a rẹ riẹ eware jọ ru vi omai hayo nọ a wo eriariẹ vi omai hrowo oma ha. Ukpoye eva e te were omai kẹ ae, maero nọ a tẹ be rọ eriariẹ nọ a wo ru iruo Ọghẹnẹ. Udhedhẹ gbe okugbe o vẹ te jọ ukoko na. Ma tẹ kareghẹhọ nọ u wo eware jọ nọ ma riẹ eru tere he, ma te re ohwo ọvo ihri hi. Yọ u ti je ru nọ ma gbe ti ro dhesẹ oma ha inọ ma riẹ vi ohwo kpobi. Ma tẹ ruẹ nọ ohwo jọ ọ riẹ vi omai, ma rẹ gwọlọ epanọ ma re ro wuhrẹ mi ei. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ oniọvo-ọmọzae jọ ọ rẹ riẹ ovuẹ ogbotu kẹ gaga evaọ ukoko na, ma sae nọe oghẹrẹ nọ ọ be hae rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ovuẹ ogbotu riẹ. Hayo otẹrọnọ oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ rẹ riẹ ẹbẹ there gaga, ma sae ta kẹe re o wuhrẹ omai. w21.07 16 ¶8-9

A jọ obe Ikelakele ta kpahe ọzae Izrẹl jọ nọ ọ nyai hwe ire evaọ ẹdẹ Ẹdijala. Jihova ọ ta nọ a rọ itho fi ei kpe. Rekọ nọ ikpe buobu e vrẹ no, oware jọ nọ Jihova o ru o sai gbe omai unu. Obe Samuẹle avọ ivẹ o ta nọ Jihova ọ rọvrẹ Devidi ovie na nọ o bruẹnwae, o te je kpe ọzae aye nọ o lele bruẹnwae na no. (Ik. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13) Ma sae jọ udu mai nọ inọ, ‘Kọ fikieme Jihova ọ jẹ rọvrẹ Devidi nọ o kpe ohwo je bruẹnwae, o ve bruoziẹ uwhu kpe ohwo nọ ọ nyai hwe ire ọvo evaọ ẹdẹ Ẹdijala?’ Orọnikọ iku kpobi evaọ Ebaibol ma rẹ sae jọ riẹ oware kpobi nọ o via ha. Wọhọ oriruo, ma riẹ nọ oware nọ Devidi o ru na o da riẹ gaga, yọ o kurẹriẹ no eva ze. (Ol. 51:2-4) Kọ ọzae nọ ọ thọ uzi Ẹdijala na, ma riẹ oghẹrẹ ohwo nọ ọ jọ? Kọ oware nọ o ru na o da riẹ? Kọ ọ be hai rri izi Jihova vo? Kọ a rọ ẹme na si ei ozọ no ẹdẹ jọ? A jọ Ebaibol vuẹ omai eware nana ha. Rekọ ma riẹ oghẹrẹ ohwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ. Ma riẹ nọ Ọghẹnẹ mai na “o kiẹrẹe evaọ idhere riẹ kpobi.”—Ol. 145:17. w22.02 2-3 ¶3-4

Ohwo ọ tẹ riẹ umuo nọ ọ rẹ sai ru ba, oware nọ ẹgba riẹ o te he, o re rẹro nọ o ti ru ei hi. Fikiere eva e rẹ were iẹe, yọ ọ rẹ rọ ẹgba riẹ kpobi ru utho nọ ọ rẹ sai ru. Ohwo otiọye na ọ wọhọ ohwo nọ ọ be dhẹ omoto gadiẹ kpehru evaọ edhere nọ o ku whrẹrẹ. Evaọ oria utiona, egia ọsese ọ rẹ rọ dhẹ o gbẹ rrọ ere he omoto na ọ sae gadiẹ hẹ. Uzẹme na họ, omoto na o ti siawọ họ, rekọ o ti te oria nọ ọ be nya. Epọvo na re, ohwo nọ ọ riẹ umuo nọ ọ rẹ sai ru ba ọ rẹ kareghẹhọ nọ u re te oke jọ nọ ọ rẹ rọ rehọ egia riẹ ziọ otọ, koyehọ nọ o gbe ti ro ru te epaọ anwẹdẹ hẹ. Ọ vẹ sae gbẹ gọ Jihova je fiobọhọ kẹ amọfa evaọ ukoko na o tẹ make rọnọ ẹmẹrera o bi ro ru ei. (Fil. 4:5) Joma ta kpahe Bazilae. Oke nọ Devidi ovie na ọ ta kẹe nọ jọ o kuomagbe ogbẹgwae esuo riẹ yọ ọ kpako te ikpe udhone no. Bazilae ọ rọwo ho keme ọ riẹ nọ ọ te gbẹ sai ru eware buobu hu. Fikiere ọ tẹ ta nọ jọ Chimham nọ ọ gbẹ rrọ uzoge ọ kwa bru Devidi. (2 Sam. 19:35-37) Inievo nọ e kpako no a rẹ rọ aro kele Bazilae, a re siobọno iruo kẹ izoge nọ e rrọ ukoko na. w21.09 10 ¶6-7

Kọ o rrọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ rọwo nọ Jihova yọ Ọsẹ ra nọ o you owhẹ? O rrọ ere kẹ omai otujọ. Otẹrọnọ ọsẹ ohwo o dhesẹ uyoyou kẹe he, o sae jọ bẹbẹ kẹe re ọ rọwo nọ ọsẹ o re gine you emọ riẹ. Rekọ jọ udu u bru owhẹ hẹ, Jihova ọ riẹ oware nọ o lẹliẹ owhẹ wo iroro itieye. Ọ gwọlọ nọ mai avọ iẹe ma jọ kpekpekpe ziezi. Oyejabọ nọ ọ rọ jọ Ebaibol na ta kẹ omai nọ: “Wha si kẹle Ọghẹnẹ, o re ti si kẹle owhai.” (Jem. 4:8) Jihova o you omai, yọ ọ gwọlọ nọ ma riẹ nọ o you omai vi ọsẹ nọ o yẹ omai dede. Jesu ọ sai fiobọhọ kẹ omai si kẹle Jihova. Jesu ọ riẹ Jihova ziezi, yọ ọ rẹ rọ aro kele iei evaọ oware kpobi nọ o bi ru. Oyejabọ nọ ọ rọ ta nọ: “Ohwo kpobi nọ ọ ruẹ omẹ ọ ruẹ Ọsẹ na no re.” (Jọn 14:9) Wọhọ epanọ ọmọ ọkpako o re wuhrẹ inievo riẹ na, Jesu o bi wuhrẹ omai epanọ ma sae rọ kẹ Ọsẹ na adhẹẹ je yoẹme kẹe. O bi wuhrẹ omai epanọ ma sae rọ kẹnoma kẹ eware nọ e rẹ dha Ọsẹ na eva, je ru enọ e rẹ were iẹe. Eware nọ Jesu o ru oke nọ ọ jọ otọakpọ, e lẹliẹ omai riẹ nọ Jihova o you omai gaga, yọ ọ rẹ whẹtiẹ omai họ oma. w21.09 21 ¶4-5

Idibo Jihova a be gọ Jihova dhedhẹ. A wo okugbe. Jihova ọ gwọlọ nọ ekpako ukoko a daoma rai kpobi re ukoko na o jọ fuafo. Onana yọ okolo iruo ho. Nọ Oleleikristi ọ tẹ raha uzi ulogbo jọ, Jihova ọ gwọlọ nọ ekpako na a rẹ keria re a jiroro sọ ohwo na o gbe fo ohwo nọ ọ rẹ gbẹ jọ ukoko na. Ekpako na a rẹ daoma riẹ sọ oware nọ ohwo na o ru na o kẹ riẹ uye, a vẹ jẹ daoma riẹ eware efa. Ohwo na ọ sae ta nọ o kurẹriẹ no. Rekọ ọ ginẹ riẹ nọ oware nọ o ru na u yoma? Kọ u no rie eva ze nọ o ti gbe ru oware utioye ẹdẹfa ha? Otẹrọnọ ekpehre egbẹnyusu eye e lẹliẹ e riẹ raha uzi na, kọ ọ gba riẹ mu inọ o re bru usu no ahwo otiọye na? Nọ ekpako na a tẹ be jiroro na, a rẹ lẹ se Jihova, rri eware kpobi nọ e via evaọ ẹme na, je rri oware nọ Ebaibol ọ ta kpahe iẹe. A ve je rri oghẹrẹ nọ ohwo na o rri oware nọ o ru na. Kẹsena a vẹ jiroro sọ ohwo na ọ rẹ gbẹ jọ ukoko na. Ẹsejọ o rẹ gwọlọ nọ a si ohwo na no ukoko.—1 Kọr. 5:11-13. w22.02 5 ¶11-12

Te ma họ-ame obọ te ma họ-ame kri no, mai kpobi ma rẹ daoma wo uruemu nọ o rẹ were Jihova. Re ma sai wo uruemu utioye, ma rẹ daoma whaha ekpehre iroro. Fikieme? Keme eware nọ ohwo ọ be hai roro kpahe eye o re ru. Ma tẹ be hai roro kpahe eware nọ i woma ha, eme nọ ma te hae ta gbe eware nọ ma ti ru i ti woma gbe he. (Ẹf. 4:17-19) Rekọ nọ ma tẹ be hai roro kpahe emamọ eware, ẹsiẹe ẹmeunu gbe uruemu mai o te rọ were Jihova Ọsẹ obọ odhiwu mai. (Gal. 5:16) Ekpehre iroro e rẹ ruọ omai udu ẹsejọ. Rekọ o nwani dhesẹ nọ oware kpobi nọ o ziọ omai udu ma re ru hu. Taure ohwo ọ tẹ te họ-ame, ọ rẹ whaha oghẹrẹ eme gbe uruemu nọ e rẹ dha Jihova eva. Oware ọsosuọ nọ ohwo o re ru oye nọ ọ tẹ be gwọlọ ba uruemu anwae na no oma. Oware nana u wuzou gaga. Rekọ oware nọ Jihova ọ gwọlọ nọ ma ru oye ọvo ho. Ọ gwọlọ nọ ma rẹ jẹ whẹ uruemu okpokpọ na họ oma. w22.03 8 ¶1-2

Re ekpako ukoko a sae riẹ sọ oniọvo nọ ọ raha uzi ulogbo jọ o gine kurẹriẹ no eva ze, okolo iruo ho. Fikieme o rọ rrọ ere? Keme ekpako ukoko a sae riẹ oware nọ o rrọ ohwo udu hu, fikiere oware nọ a ruẹ oye a rẹ rọ riẹ sọ ohwo nọ ọ raha uzi o gine mukpahe oware nọ o ru na. A ti rri gwọlọ oware nọ u dhesẹ nọ ohwo na o gine nwene no evaọ uruemu riẹ, iroro riẹ, gbe inọ oware nọ o ru na o ginẹ were iẹe he. O sae rehọ oke ziezi re ohwo na o te ti nwene uruemu riẹ, je dhesẹ nọ o gine kurẹriẹ no. Re ohwo nọ a si no ukoko ọ sai dhesẹ nọ o gine kurẹriẹ no, o re kpohọ iwuhrẹ ẹsikpobi, o re se Ebaibol na jẹ lẹ kẹdẹ kẹdẹ wọhọ epanọ ekpako na a vuẹ riẹ. Ọ rẹ jẹ daoma kẹnoma kẹ oghẹrẹ eware nọ e lẹliẹ e riẹ raha uzi na. Ọ tẹ be daoma re usu riẹ avọ Jihova o jọ epanọ o jọ vẹre, Jihova ọ te rọvrẹ riẹ, yọ a ti zihe iei ziọ ukoko na. w21.10 6 ¶16-18

Fikinọ Jesu o you Jihova Ọghẹnẹ gaga, ọye ọvo ọ be gọ, makọ oke nọ ọ gbẹ jọ obọ odhiwu gbe oke nọ ọ ziọ obọ otọakpọ obonẹ. (Luk 4:8) O wuhrẹ ilele riẹ nọ jọ a ru epọvo na. Jesu hayo ikọ riẹ a rọ oghẹrẹ iwoho hayo emema jọ gọ Ọghẹnẹ hẹ. Ọghẹnẹ yọ Ẹzi, fikiere ohwo-akpọ ọ rẹ sai ru oware nọ u re tho Ọghẹnẹ hẹ. (Aiz. 46:5) Kọ o thọ re a ru iwoho hayo emema ahwo nọ a se erezi na re a hae lẹ se ae? Evaọ Izi Ikpe nọ Jihova ọ kẹ orẹwho Izrẹl, orọ avọ ivẹ ọ jọ ta ẹme oria ikere inẹnẹ na. Uzi nana o rrọ vevẹ kẹ ohwo kpobi nọ ọ ginẹ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ. Ahwo nọ a re kere kpahe eware nọ e via evaọ oke anwae a ta nọ Ọghẹnẹ ọvo Ileleikristi ọsosuọ na a jẹ gọ. Oghẹrẹ nọ Ileleikristi ọsosuọ na a jẹ rọ gọ Ọghẹnẹ ere mai Isẹri Jihova ma be rọ gọ nẹnẹ re. w21.10 19-20 ¶5-6

Jesu ọ vẹvẹ Ileleikristi nọ e jọ obọ Judia unu inọ oke o te tha nọ ‘egbaẹmo e te wariẹ’ Jerusalẹm họ. (Luk 21:20-24) Ọ ta kẹ ae nọ o tẹ via ere, jọ “a mu obọ igbehru na họ ẹdhẹ kpohọ.” A te ru ere, a te zọ. Rekọ a te dhẹ siọ eware rai buobu ba. Ikpe jọ nọ e vrẹ, Uwou-Eroro Na o ta nọ: “A dhẹ siọ idhu gbe iwou ba, a tubẹ kua ewha uwou rai lele oma ha. Avọ evaifihọ uketha gbe obufihọ Jihova, a rọ egagọ riẹ karo kẹ eware efa kpobi nọ a re rri nọ e r’oja.” O ta re inọ: “Edawọ e rẹ sae jọ obaro mai evaọ oghẹrẹ nọ ma rri eware iwo; kọ eye e mae r’oja, hayo kọ esiwo nọ ọ te jọ kẹ ahwo kpobi no obọ Ọghẹnẹ ze ọ mae r’oja? Ẹhẹ, odhẹ mai o sai kugbe ọbẹwẹ avọ okuba jọ. Ma rẹ ruẹrẹ oma kpahe re ma ru oware nọ o gwọlọ kpobi.” w22.01 4 ¶7-8

Nọ emọ Izrẹl a no Ijipti no, u gbe kri hi, Jihova o te dhesẹ oghẹrẹ ohwo nọ ọ rrọ kẹ Mosis. Ọ fodẹ odẹ riẹ gbe iruemu riẹ. O whowho nọ: “Jihova, Jihova, Ọghẹnẹ nọ o wo ohrọ-oriọ gbe ọdawẹ, nọ ọ rẹ kaki mu ofu hu yọ ọ vọ avọ uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ gbe uzẹme, nọ o re dhesẹ uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ kẹ idu ahwo, ọnọ ọ rẹ rehọ oruthọ gbe uzioraha gbe umuomu rọvrẹ.” (Ọny. 34:6, 7) Jihova ọ jọ emamọ eme nana nọ ọ ta kẹ Mosis kpahe oghẹrẹ nọ ọyomariẹ ọ rrọ na fiobọhọ kẹ omai riẹ obọdẹ oware jọ kpahe uyoyou riẹ nọ o rẹ hiẹ hẹ. Eme ọye? Orọnikọ ewo ọvo Jihova ọ ta nọ o wo uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ hẹ, rekọ anọ “ọ vọ avọ uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ.” Ẹme nana ọ rrọ eria ezeza efa evaọ Ebaibol na. (Ik. 14:18; Neh. 9:17; Ol. 86:15; 103:8; Joẹl 2:13; Jona 4:2) Yọ evaọ eria nana kpobi, Jihova ọvo a rehọ e riẹ ta kpahe orọnikọ ohwo-akpọ họ. U woma gaga inọ Jihova ọvo họ ọnọ o dhesẹ omariẹ nọ ere ọ rrọ na. w21.11 2-3 ¶3-4

U wo eware jọ nọ ezae-avọ-eyae e rẹ sai wuhrẹ nọ a te roro kpahe Pita ukọ na avọ aye riẹ. Oware wọhọ emerae ezeza nọ Pita ọ ruẹ Jesu no, o tẹ gwọlọ nọ o re ru oware jọ nọ o te lẹliẹe nwene oghẹrẹ nọ o je yeri uzuazọ riẹ. Iyei Pita ọ jẹ hai kpe, okọ riẹ oye. Fikiere oke nọ Jesu ọ vuẹe nọ jọ ọ hai lele iei ẹsikpobi, ọ te kaki roro kpahe oghẹrẹ nọ obọ uwou riẹ ọ rrọ tao, sọ ọ sai ti gine ru ere. (Luk 5:1-11) Pita ọ rọwo nọ o re lele Jesu ẹsikpobi. Yọ ma tẹ ta nọ aye riẹ ọ rọwo fihọ iroro nọ ọ jẹ na, ma ta thọ họ. Ebaibol o dhesẹ nọ oke nọ a kpare Jesu kpobọ odhiwu no, aye Pita ọ jẹ hai lele iei kpohọ erẹ ẹsejọ hayo nyae ruẹ inievo na. (1 Kọr. 9:5) Ma riẹ nọ ọ te jọ emamọ aye, onọ u ru nọ Pita ọ sai ro kere se inievo na ududu kpahe uruemu nọ u fo nọ ezae-avọ-eyae a re wo evaọ ileta nọ ẹzi Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹe kere. (1 Pita 3:1-7) Pita avọ aye riẹ a gine fievahọ Jihova inọ eyaa nọ ọ ya inọ ọ te rẹrote ahwo kpobi nọ a rọ Uvie na karo na o ti ru ei gba.—Mat. 6:31-34. w21.11 18 ¶14

Pọl ukọ na o you inievo na. Ọ jẹ daoma kpobi re o fiobọhọ kẹ ae. (Iruẹru 20:31) Onana u ru nọ inievo na a ro you rie gaga re. Ẹdẹ jọ nọ Pọl ọ ta kẹ ekpako ukoko obọ Ẹfisọs nọ a te gbẹ ruẹ e riẹ ofa ha, “a te muhọ ẹviẹ gaga.” (Iruẹru 20:37) Epanọ Pọl o you inievo na gaga na, ere ọvona ekpako ukoko nẹnẹ a you inievo na re. Yọ a bi ru oware kpobi nọ a rẹ sai ru ro fiobọhọ kẹ ae. (Fil. 2:16, 17) Rekọ u wo eware jọ nọ e rẹ lẹliẹ iruo ekpako na jọ bẹbẹ ẹsejọ. Kọ eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ ae? Ekpako ukoko a sae rọ aro kele Pọl. Orọnikọ ukọ-odhiwu Pọl ọ jọ họ. Ọ gba ha wọhọ epanọ mai kpobi ma gba ha na, yọ o jọ bẹbẹ kẹe ẹsejọ re o ru oware nọ u kiehọ. (Rom 7:18-20) U te no ere no, Pọl o wo ebẹbẹ buobu. Ghele na, o gbe je fiobọhọ kẹ inievo na ziezi, yọ o je ru ei avọ evawere. Oriruo Pọl ọ sai fiobọhọ kẹ ekpako ukoko nọ a tẹ nyaku ebẹbẹ, a vẹ jẹ sae gọ Jihova avọ evawere. w22.03 26 ¶1-2

Obe Iruo-Izerẹ 19:3 na o be ta kpahe Ẹdijala nọ idibo Ọghẹnẹ a re koko. Mai Ileleikristi ma bi koko izi Mosis hi, fikiere uzi Ẹdijala na o gba omai họ họ. Dede na, Ẹdijala nọ ahwo Izrẹl a je koko na u fiobọhọ kẹ ae gaga, yọ ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu noi ze. A jẹ hae rehọ ẹdẹ Ẹdijala na serihọ, je ru eware nọ i re si ai kẹle Ọghẹnẹ. Oyejabọ nọ Jesu ọ jẹ hai ro kpohọ isinagọgo nọ ọ rrọ ẹwho riẹ evaọ Ẹdijala re o se ẹme Ọghẹnẹ. (Ọny. 31:12-15; Luk 4:16-18) Uzi nọ Ọghẹnẹ o jie evaọ Iruo-Izerẹ 19:3 inọ “wha re koko edijala mẹ” na u dhesẹ nọ u wuzou gaga re ma fi oke họ nọ ma re ro ru eware nọ i re fiobọhọ kẹ omai si kẹle Ọghẹnẹ ziezi, dede nọ eware e vọ omai abọ. Whọ tẹ ruẹ nọ whọ be daoma te he, whọ sai fi oke họ nọ whọ rẹ hai ro ru eware itieye na. Who te bi ru ere, usu ra avọ Ọghẹnẹ o te jọ kpekpekpe. Onana yọ obọdẹ oware jọ nọ u re ru ohwo jọ ọrẹri. w21.12 5 ¶13

Oke nọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ọ jẹ hai kuomagbe oghẹrẹ ahwo kpobi. Jesu o lele edafe gbe ikpahwo re emu, rekọ ahwo nọ ọ jẹ hae mae jọ kugbe họ iyogbe gbe iruori na. U te no ere no, Jesu ọ jẹ hae re ohrọ ahwo nọ amọfa a je rri nọ erahaizi. Onana u ru nọ eva e jẹ rọ dha ahwo jọ nọ a je rri omarai nọ a kiẹrẹe gaga. A nọ ilele riẹ nọ: “Fikieme wha bi ro lele enọ i re mi osa-uzou gbe erahaizi re jẹ da?” Jesu ọ tẹ kpahe ẹme oria ikere okpẹdẹ na kẹ ae. (Luk 5:29-31) Ikpe buobu taure Mesaya na ọ tẹ te ze, Aizaya ọruẹaro na ọ ta nọ ahwo a te siọ iẹe. O kere nọ: “Ahwo a jẹ riẹ kufiẹ jẹ kẹnoma kẹe . . . O jọ wọhọ ẹsenọ a si ovao riẹ no họ omai. A jẹ riẹ kufiẹ, yọ ma se rie gbe oware ovo ho.” (Aiz. 53:3) Eruẹaruẹ na i dhesẹ nọ “ahwo” a te siọ Mesaya na. Fikiere o hae jọ nọ ahwo Ju oke yena a rri mu ziezi, a hae riẹ nọ ahwo a te siọ Jesu. w21.05 8-9 ¶3-4

Evaọ oke ikọ na, nọ Ileleikristi jọ e tẹ maki wuhrẹ oware no, a jẹ kaki ru ei hi. (Jem. 1:22) Efa i je dhesẹ ọriẹwẹ. Edafe na ọvo a jẹ hai rri ovao. (Jem. 2:1-3) Yọ efa jọ a jẹ ma ẹme rai te he. (Jem. 3:8-10) Oware nọ Ileleikristi yena a je ru na u gine woma ha. Rekọ Jemis o rri nọ a sai nwene. Ọ rọ edhere owowolẹ vuẹ ae oware nọ u fo nọ a re ru vevẹ. Dede na, ọ jẹ ame họ agba tae he. Ọ tẹ jẹ ta kẹ Ileleikristi nọ oware o thọ obọ hayo nọ e raha uzi inọ jọ a nyabru ekpako na re a fiobọhọ kẹ ae. (Jem. 5:13, 14) Oware nọ ma wuhrẹ noi ze: Whọ jẹ ame họ agba ha nọ whọ tẹ be vuẹ ohwo oware nọ u fo eruo, who ve je rẹro nọ ọ sai nwene. O sae jọ bẹbẹ kẹ ahwo buobu nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol re a ru eware nọ a bi wuhrẹ na. (Jem. 4:1-4) Ẹsejọhọ u ti kri re ohwo nọ ma bi wuhrẹ o te ti siobọno ekpehre uruemu, je wo uruemu nọ o rẹ were Ọghẹnẹ. O tẹ rrọ ere, ma rẹ daoma vuẹe oware nọ o re ru vevẹ re ọ sai nwene. Ma re fi unu họ akotọ họ. Dede na, ma re rẹro nọ o ti nwene, ma vẹ jẹ riẹ nọ Jihova o ti fiobọhọ kẹ ohwo kpobi nọ ọ ginẹ gwọlọ gọe nwene je kurẹriẹ ze.—Jem. 4:10. w22.01 11 ¶11-12

Oleleikristi kpobi ọ rẹ daoma rọ aro kele Jihova re ohrọ amọfa. Fikieme? Oware jọ họ, ohwo kpobi nọ ọ rẹ re ohrọ amọfa ha, Jihova o re yo olẹ riẹ hẹ. Ohwo ọvo ọ riẹ hẹ nọ ọ gwọlọ nọ Jihova o yo olẹ riẹ hẹ, fikiere ma rẹ jọ ahwo ọgeva ha nọ a rẹ re ohrọ amọfa ha. Ma tẹ ruẹ oniọvo nọ uye o be bẹ, ma rẹ tehe ezọ di kẹe he, ukpoye ma rẹ daoma gaviezọ kẹ “oviẹ oruori na.” Ma rẹ daoma ru lele ohrẹ Ebaibol nana nọ o ta nọ: “Ohwo nọ ọ rẹ re ohrọ họ a te re ohrọ riẹ gbe he okenọ a te rehọ iẹe guẹdhọ.” (Jem. 2:13) Ma te wo omaurokpotọ, ma te kareghẹhọ nọ ẹsibuobu ma rẹ gwọlọ nọ a re omai ohrọ, ma vẹ te hae re amọfa ohrọ re. Oke jọ nọ o jọ mae gwọlọ nọ ma rẹ re omọfa ohrọ họ, nọ a te zihe ohwo nọ a si no ukoko ze. Iku ahwo nọ e rrọ Ebaibol na e sai fiobọhọ kẹ omai re ohrọ amọfa ukpenọ ma re dhesẹ evega. w21.10 12 ¶16-17

Evaọ aso urere taure Jesu o te ti whu, o kpohọ oria nọ edo ọ jọ họ re ọ ruẹsi roro didi jẹ lẹ se Jihova. Obọ ọgbọ Gẹtsemane o kpohọ. Jesu ọ rọ uvẹ yena vuẹ ilele riẹ oware jọ nọ u wuzou gaga kpahe olẹ. Nọ a te ọgbọ Gẹtsemane, yọ oke u thabọ gaga no. O tubẹ wọhọ nọ oke o vrẹ udevie aso no. Jesu ọ tẹ ta kẹ ikọ riẹ nọ jọ a “ruabọhọ erou.” Kẹsena ọyomariẹ ọ tẹ nyavrẹ kpohọ ofẹ ọfa nyae lẹ. (Mat. 26:37-39) Rekọ nọ Jesu ọ be lẹ na, ikọ riẹ e tẹ wezẹ vrẹ no. Nọ o zihe ze jẹ ruẹ nọ a be wezẹ, ọ tẹ rọwo ae jẹ wariẹ ta kẹ ae nọ jọ a “ruabọhọ erou jẹ hae lẹ ẹsikpobi.” (Mat. 26:40, 41) Jesu o rri rai mu inọ uye o bẹ rai gaga no ẹdẹ yena, yọ oma o rrọ rai no. Ọ ta nọ “uwo na o ga ha.” Jesu o gine wo ohrọ gaga. Jesu ọ nyase ae ba te isiava efa nyae lẹ. Rekọ oke kpobi nọ o zihe ze, owezẹ o je di ae họ, orọnọ olẹ hẹ.—Mat. 26:42-45. w22.01 28 ¶10-11