Azeza

Job ọ jẹ gọ Jihova ziezi. O yẹ emọ buobu, a you ohwohwo, yọ a je ru eware kugbe ziezi. Job o te je fe gaga. (Job 1:1-5) Rekọ ẹdẹ ọvo enwenọ eware na kpobi e rọ raha no. A kaki tho eware riẹ je kpe idibo riẹ. (Job 1:13-17) Kẹsena emọ riẹ nọ o you gaga na kpobi a te whu. Roro epanọ o da Job avọ aye riẹ te nọ a yo nọ emọ ikpe rai kpobi a whu no. Agbẹta nọ Job ọ rọ bẹre iwu riẹ je kie fihọ otọ, o te mu enu họ ebru na! (Job 1:18-20) Kẹsena Setan ọ tẹ kẹ Job ẹyao oyoma jọ nọ o ru rie fihọ gbogbo. (Job 2:6-8) Anwẹdẹ ahwo a be hae kẹ Job adhẹẹ gaga evaọ ẹwho na. A rẹ nyabru rie ze dede re ọ kẹ ae ohrẹ. (Job 31:18) Rekọ nọ ebẹbẹ e ze no, ahwo a gbe je fou kẹle iẹe he. Te imoni te egbẹnyusu riẹ a tẹ be ruẹ e riẹ dhẹ. Makọ idibo riẹ dede a gbẹ be daezọ riẹ hẹ.—Job 19:13, 14, 16. w22.06 21 ¶5-6

U fo nọ Ileleikristi kpobi nọ e họ-ame no a re ru oware nọ Pọl ukọ na ọ vuẹ inievo obọ Ẹfisọs. Ọ vuẹ rai nọ jọ a “rro te ohwo ziezi.” (Ẹf. 4:13) Ẹme nọ ọ be ta na họ, ‘Jọ a daoma nyaharo.’ Ma riẹ nọ who you Jihova ziezi. Rekọ whọ sae gbe you rie viere. Eme who re ru? Pọl ukọ na ọ fodẹ oware jọ nọ ma sai ru evaọ Ahwo Filipai 1:9. Pọl ọ lẹ nọ jọ uyoyou nọ inievo obọ Filipai na a wo “u gbe dhe ẹruẹro.” Ma sai ru epọvo na. Re ma sai ru ere, o gwọlọ nọ ma re wo “eriariẹ egbagba gbe orimuo kpobi.” Epanọ ma riẹ Jihova te, ere ma re you rie te. Ma tẹ daoma riẹ Jihova ziezi, oghẹrẹ nọ o re ru eware o te were omai. Yọ o te whae ze nọ ma ti ro ru oware nọ o rẹ were iẹe ẹsikpobi jẹ whaha eware nọ e rẹ dhae eva. Ma rẹ daoma re ma riẹ oware nọ ọ gwọlọ nọ ma ru gbe oghẹrẹ nọ ma sai ro ru ei. w22.08 2-3 ¶3-4

Mai idibo Ọghẹnẹ a kere obe Eviavia kẹ, orọnikọ ahwo kpobi hi. Fikiere u re gbe omai unu hu inọ eruẹaruẹ buobu nọ e rrọ obe na e be jọ oma mai rugba nẹnẹ. Jọn ukọ ọ jọ obe na fodẹ oke nọ eruẹaruẹ nana i ti ro rugba. Ọ ta nọ: “Ẹzi na o ru omẹ jọ evaọ ẹdẹ Olori na.” (Evia. 1:10) Evaọ oware wọhọ ukpe 96 C.E. nọ Jọn o kere ẹme nana, yọ “ẹdẹ Olori na” ọ re kaka ha. (Mat. 25:14, 19; Luk 19:12) Eruẹaruẹ Ebaibol i dhesẹ nọ ẹdẹ Olori na o muhọ evaọ 1914 nọ a rọ Jesu mu Ovie evaọ obọ odhiwu. No umuo oke yena ze eruẹaruẹ obe Eviavia nọ e ta ẹme kpahe ahwo Ọghẹnẹ i ro muhọ erugba. Fikiere ma sae ta nọ “ẹdẹ Olori na” ma rrọ na.—Evia. 1:3. w22.05 2 ¶2-3

Epanọ arao ojihẹ na avọ ọruẹaro ọrue a gbẹ rọ jọ uzuazọ na, a rogbolo aimava fihọ ẹtẹre erae nọ isọ-ọre e be jọ to. Fikiere epanọ ewegrẹ Ọghẹnẹ a gbe bi ro su na, Jihova Ọghẹnẹ ọ vẹ te raha ae no bẹdẹ bẹdẹ. Eme u fo nọ ma re ru? Mai Ileleikristi, abọ Jihova Ọghẹnẹ gbe Uvie riẹ ọvo ma rẹ jọ. (Jọn 18:36) Ma re dhomahọ esuo akpọ na vievie he. Rekọ re ma sai ru ere, ma re wo udu keme egọmeti akpọ na a gwọlọ nọ ma dhomahọ ẹme isuẹsu je votu kẹ ae. Ahwo kpobi nọ a ru ere, o wọhọ ẹsenọ a bi kpe oka arao ojihẹ na họ ae. (Evia. 13:16, 17) Ohwo kpobi nọ o dhomahọ isuẹsu akpọ na, yọ o wo oka arao ojihẹ na no. Eva ohwo otiọye e te were Jihova ha, yọ o ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ gbe he. (Evia. 14:9, 10; 20:4) Fikiere o roja gaga re mai kpobi ma kẹnoma kẹ isuẹsu akpọ na lelele, o tẹ make rọnọ a be gba omai họ re ma dhomahọ isuẹsu akpọ na. w22.05 10-11 ¶12-13

Oware jọ nọ u re fiobọhọ kẹ omai nyaharo ziezi evaọ ukoko na họ, ma te wuhrẹ iruo nọ ma sai ro ru eware sa-sa evaọ ukoko na. Ma te wuhrẹ epanọ a re ru eware sa-sa, a te kẹ omai iruo ziezi nọ ma ti ru evaọ ukoko na. Ma gwọlọ inievo buobu nọ e rẹ bọ iwou ogha, Egwa Okokohọ, gbe Egwa Uvie. Inievo buobu nọ e be bọ iwou nana yọ ahwo nọ a lele inievo nọ e riẹ iruo ziezi ru iruo evaọ oke nọ u kpemu. Nẹnẹ, inievo buobu a bi wuhrẹ iruo sa-sa nọ e sai fiobọhọ kẹ ae rẹrote Egwa Okokohọ gbe Egwa Uvie. Idhere itiena Jihova Ọghẹnẹ, “Ovie ebẹdẹ bẹdẹ na” gbe Jesu Kristi “Ovie . . . ivie” na a be rọ rehọ inievo nọ i wo onaa iruo sa-sa ru eware buobu. (1 Tim. 1:17; 6:15) Ma gwọlọ rehọ iruo abọ mai wha orro se Jihova orọnikọ omobọ mai hi.—Jọn 8:54. w22.04 24 ¶7; 25 ¶11

Solomọn o fe diezọ yọ ọ jẹ reakpọ kuoma. (1 Iv. 10:7, 14, 15) Rekọ Jesu o fe he, yọ o wo uwou obọriẹ nọ ọ jẹ rria ha. (Mat. 8:20) O make rrọ ere na, aimava na a je rri nọ ugho họ oware nọ o mae roja evaọ uzuazọ họ keme a wo areghẹ gaga, yọ Jihova Ọghẹnẹ ọye ọ kẹ rai areghẹ na. Solomọn ọ ta nọ ugho o tẹ ginẹ rrọ ohwo obọ, ọ sae dẹ eware nọ ọ rẹ rọ kuọ omariẹ, ọ vẹ jẹ dẹ emeware efa jọ nọ i si rie urru. Rekọ ghelọ epanọ Solomọn o fe te na, ọ ta nọ eware jọ e riẹ nọ i wuzou vi ugho. Wọhọ oriruo, o kere nọ: “U fo re a salọ emamọ odẹ viukpọ efe obuobu.” (Itẹ 22:1) Solomọn ọ tẹ jẹ ta nọ ahwo nọ a re le efe gaga, oware nọ a wo o rẹ kake da ae ẹro ho. (Ọtausi. 5:10, 12) Ọ ta nọ ma du roro nọ ohwo ọ tẹ nwani fe no, yọ u re no ho keme ohwo nọ ọ rrọ ọdafe nẹnẹ ọ sae jọ oyogbe odẹnotha.—Itẹ 23:4, 5. w22.05 21 ¶4-5

Ma re roro kpahe eware nọ Jihova o bi ru kẹ omai. Ma te bi ru ere, ma te kẹle Jihova ziezi. Yọ ma tẹ be hai roro kpahe emamọ eware nọ Jihova o ti ru kẹ omai evaọ obaro, u ti mu omai ẹro viere inọ oke o be tha nọ ma te rọ gọe bẹdẹ bẹdẹ. Eware nana kpobi i re fiobọhọ kẹ omai gọ Jihova yọ eva e be were omai ghelọ ebẹbẹ nọ i bi te omai kẹhẹ. Jihova ọ “te kparoma” re ọ raha akpọ omuomu nana no, jẹ rọ ere ku ebẹbẹ mai kpobi họ. Jihova yọ “Ọghẹnẹ uvioziẹ.” Fikiere ma riẹ nọ oke nọ o fihọ o te te, ọ te raha akpọ omuomu nana no. Makọ ẹdẹvo dede ọ te kpahe iẹe he. (Aiz. 25:9) Joma gbe thihakọ hẹrẹ Jihova bọo oke nọ ọ te raha akpọ na. Taure oke yena o te ti te, joma hae lẹ se Jihova ẹsikpobi, ma du rri olẹ vo vievie he. Joma hae romatotọ wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ je ru oware nọ ma wuhrẹ. Ma vẹ jẹ hai roro kpahe eware iwoma nọ Jihova o bi ru kẹ omai gbe enọ o ti ru kẹ omai evaọ obaro. Ma te ru ere, Jihova o ti fiobọhọ kẹ omai gọe avọ evawere. w22.11 13 ¶18-19

Dede nọ Ebaibol ọ ta kpahe ame-ọhọ Timoti hi, ma riẹ nọ eva e te were Yunisi oni riẹ gaga evaọ ẹdẹ nọ ọ rọ họ-ame na. (Itẹ 23:25) No emaha ze Yunisi o ro wuhrẹ ọmọzae riẹ, onọ u ru nọ ọmọ na o ro you Jihova gbe Jesu Kristi. Ọsẹ Timoti avọ oni riẹ a jọ egagọ ọvona ha. Ọsẹ riẹ ohwo Griki, yọ oni riẹ avọ oni-ologbo riẹ ahwo Ju. (Iruẹru 16:1) Uwhremu na, Yunisi avọ Lọis a te ti zihe ruọ Ileleikristi. Yọ o wọhọ nọ evaọ oke yena, Timoti ọ kpako vrẹ ikpe ikpe no. Rekọ ọsẹ riẹ o kurẹriẹ hẹ. Kọ egagọ vẹ Timoti ọ te jọ? Ere o rrọ nẹnẹ re, iniemọ nọ e rrọ ukoko na a you ahwo uviuwou rai. Oware nọ o mae rrọ ini buobu oja họ, epanọ a re ro fiobọhọ kẹ emọ rai re a wo usu okpekpe kugbe Jihova. Yọ iruo nọ a bi ru e da Ọghẹnẹ ẹro fia. (Itẹ 1:8, 9) Jihova o fiobọhọ kẹ ini buobu no nọ a sai ro wuhrẹ emọ rai re a gọe. w22.04 16 ¶1-3

Kẹle na, Jihova o ti fi iroro jọ họ udu egọmeti akpọ na “re a ru ẹjiroro riẹ.” Kọ eme a ti ru? “Ivie ikpe” na, koyehọ egọmeti akpọ na a te wọso egagọ erue, a vẹ te raha iẹe no. (Evia. 17:1, 2, 16) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ a te raha “Babilọn Ologbo na” kẹle? Re ma riẹ uyo onọ yena, kareghẹhọ nọ ethẹ ologbo jọ nọ a re se Yufretis ọ wariẹ abọ jọ soso Babilọn oke anwae họ. Fiki ethẹ na, ahwo a rẹ sae kake wọ ẹmo ruọ ẹwho na ha. A jọ obe Eviavia dhesẹ ahwo nọ a rrọ “Babilọn Ologbo na” wọhọ “ame.” (Evia. 17:15) Rekọ obe Eviavia o ta nọ ame na ọ te “kpọ no,” onọ u dhesẹ nọ ahwo buobu a te dhesẹ iẹe ba. (Evia. 16:12) Eruẹaruẹ nana i bi rugba nẹnẹ. Ahwo buobu a bi no egagọ ọrue no, jẹ be gwọlọ oria ofa nọ oma o rẹ jọ fọ ae. w22.07 5-6 ¶14-15

Ma tẹ be rọvrẹ, u dhesẹ nọ ma wo edẹro. Jesu ọ jọ ọtadhesẹ riẹ jọ ta nọ Jihova ọ wọhọ olori nọ ọ kpairoro vrẹ esa buobu nọ ọrigbo riẹ jọ ọ re riẹ fikinọ ọ ruẹ nọ ọrigbo na ọ te sae hwa ae he. Rekọ nọ ọrigbo yena ọ ruẹ ibe ọrigbo riẹ nọ ọ reosa riẹ umugho jọ gheghe, ọ rọwo re iẹe ohrọ họ. (Mat. 18:23-35) Eme Jesu o bi wuhrẹ omai na? O bi wuhrẹ omai nọ ma tẹ kareghẹhọ epanọ Jihova ọ be re omai ohrọ te, o rẹ lẹliẹ omai rọvrẹ ahwo nọ i ru omai thọ. (Ol. 103:9) Ikpe buobu nọ i kpemu, Uwou-Eroro jọ o ta nọ: “Unuẹse kpobi nọ ma rọvrẹ ohwo-akpọ ibe mai kẹhẹ, ọ sai te oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ be rọvrẹ omai hi, gbe ohrọ nọ o bi dhesẹ kẹ omai fiki Kristi.” Ma tẹ be rọvrẹ amọfa, Jihova ọ rẹ rọvrẹ omai re. Jihova ọ rẹ re ohrọ ahwo nọ a rẹ re amọfa ohrọ. (Mat. 5:7) Jesu o dhesẹ onana vevẹ oke nọ o je wuhrẹ ilele riẹ epanọ a rẹ lẹ.—Mat. 6:14, 15. w22.06 10 ¶8-9

Nọ Jesu ọ ziọ otọakpọ na, a yẹ riẹ wọhọ ohwo-akpọ. O je ru eware kpobi wọhọ epanọ Ọsẹ riẹ o re ru. (Jọn 14:9) Onana u ru nọ ma rọ riẹ Jihova Ọghẹnẹ je you rie. Yọ oghẹrẹ nọ Jesu o bi ro wuhrẹ omai je dhesẹ edhere kẹ omai evaọ ukoko na nẹnẹ, o be kẹ omai erere. O wuhrẹ omai eware nọ u fo nọ ma re ru no re ma sai ru eva were Jihova. U te no ere no, uwhu Jesu o be kẹ omai erere. Nọ Jesu ọ kparoma kpobọ odhiwu no, Jihova ọ tẹ be rehọ fiki azẹ riẹ nọ o ro dheidhe na ro “ru omai fo no uzioraha kpobi.” (1 Jọn 1:7) Obọnana o zihe ruọ Ovie ologbo nọ o re whu hu no. Yọ kẹle na, ọ te whọlọ uzou araomuomu na no. (Emu. 3:15) Nọ a tẹ raha Setan no, idibo Ọghẹnẹ kpobi a te ghọghọ. Rekọ re oke yena o te ti te, joma gbe thihakọ. Joma fievahọ Ọghẹnẹ inọ o ti ru eyaa riẹ kpobi gba. O ti ru nọ “erẹwho otọakpọ na kpobi” a ti ro wo eghale buobu. w22.07 18 ¶13; 19 ¶19

Ma tẹ be ma omaa oware nọ ma re ru evaọ ukoko na, jọ ma du nwani kpe utu mu ei hi, keme eware e sai nwene. Wọhọ oriruo, Pọl ukọ na ọ ta usi uwoma ziezi evaọ okpẹwho nọ a re se Tẹsalonika, te epanọ a rọ rehọ ukoko mu evaọ etẹe. Rekọ ahwo jọ a tẹ wọ ohọre ze fiki riẹ. O tẹ whae ze nọ o ro no ẹwho na. (Iruẹru 17:1-5, 10) Pọl ọ gbẹ hai no ẹwho na ha, o hae te wha uye se inievo na. Ọ ta vievie he inọ ọ gbẹ jọ ẹwho na ta usi uwoma ha oja ona. Ọ gwọlọ oghẹrẹ ofa nọ ọ rẹ rọ tuduhọ inievo na awọ. Uwhremu na, o vi Timoti kpobọ Tẹsalonika nyae tuduhọ inievo na nọ i kurẹriẹ obọ na awọ. (1 Tẹs. 3:1, 2) Ma riẹ nọ eva e te were inievo obọ Tẹsalonika na gaga. Oware nọ o via kẹ Pọl evaọ obọ Tẹsalonika na, u wuhrẹ omai obọdẹ oware jọ. O sae jọ nọ ma be daoma ru oware jọ nọ ma gwọlọ ru, rekọ ma be sai ru ei hi fiki ẹbẹbẹ jọ. (Ọtausi. 9:11) O tẹ rrọ ere kẹ owhẹ, whọ sai roro kpahe oware ofa nọ who re ru. w22.04 25-26 ¶14-15

Jihova o ru nọ ma ro wo obọdẹ ẹruore inọ eware i ti woma, yọ ọ be rọ ere sasa omai oma. Joma ta kpahe eme jọ nọ Ebaibol ọ ta nọ o rẹ sae lẹliẹ udu te omai otọ nọ ebẹbẹ i te te omai. Wọhọ oriruo, Jihova ọ jọ Ebaibol vuẹ omai nọ, u wo oghẹrẹ nọ ẹbẹbẹ na ọ rẹ ga te he, oware ovo “o rẹ sae hẹriẹ omai no uyoyou [riẹ] hẹ.” (Rom 8:38, 39) Ọ tẹ jẹ ta nọ “ọ kẹle enọ i bi bo sei kpobi.” (Ol. 145:18) Jihova ọ ta nọ ma tẹ rẹroso ẹe, edawọ e tẹ maki te omai, ma te sai thihakọ yọ eva e be were omai ghele. (1 Kọr. 10:13; Jem. 1:2) Ebaibol ọ tẹ jẹ ta nọ ebẹbẹ nọ i bi te omai nẹnẹ na, ubroke ọvo, rekọ eghale nọ i ti te omai evaọ obaro e te jọ bẹdẹ bẹdẹ. (2 Kọr. 4:16-18) Jihova ọ tẹ jẹ ta nọ ọ te raha Setan nọ ọ be wha ebẹbẹ na kpobi ze na no gbe ahwo omuomu kpobi. (Ol. 37:10) Kọ whọ riẹ eria Ebaibol jọ fihọ uzou no nọ i ti fiobọhọ kẹ owhẹ thihakọ nọ ebẹbẹ i te te owhẹ? w22.08 11 ¶11

Kọ ẹsejọ who re roro nọ who te koko izi Jihova te oria jọ no, whọ te gbẹ sai koko ai hi? Jihova ọ ta nọ ẹrẹreokie mai ọ te jọ “wọhọ ẹkporo abade.” (Aiz. 48:18) Ma rehọ iẹe nọ who dikihẹ unueri abade nọ ọ rrọ ruaro gaga bi rri ẹkporo nọ o bi fi evaọ abade na, yọ ẹkporo na o bi fi ọvo. Kọ who ti roro nọ ẹkporo na ọ te seba efi ẹdẹ jọ? Ijo! Whọ riẹ nọ ere ọvo o re fi. Oware ovo o rẹ lẹliẹe serihọ họ. Whọ sai ru oware nọ u kiehọ vrẹ ere ọvo wọhọ ẹkporo abade nọ o re serihọ họ na. Ẹvẹ whọ sai ro ru ei? Whọ tẹ gwọlọ ru oware jọ, kake nọ omara nọ: ‘Eme Jihova ọ gwọlọ nọ me ru?’ Kẹsena who ve ru oware nọ whọ riẹ nọ o te were Jihova. Dede nọ o lọhọ re who ru oware nọ u kiehọ họ, riẹ nọ Ọsẹ oyoyou ra na o ti fiobọhọ kẹ owhẹ re who ru oware nọ o rẹ were iẹe kẹdẹ kẹdẹ.—Aiz. 40:29-31. w22.08 30 ¶15-17

Nọ odu-ikpe na o te kuhọ no, a ve ti siobọno Setan. Ọ vẹ te daoma su ahwo-akpọ nọ a gba no na thọ. Onana họ odawọ urere na nọ a te rọ riẹ ahwo nọ a ginẹ rrọ abọ Ọghẹnẹ, nọ a gwọlọ nọ Ọghẹnẹ o su ai. (Evia. 20:8-10) Oware nọ ohwo o ru evaọ oke yena a te rọ riẹ sọ a re kere odẹ riẹ fihọ obe uzuazọ na bẹdẹ bẹdẹ. Ahwo jọ a ti ru wọhọ Adamu avọ Ivi. A te rọwo nọ Jihova o su ai hi. Ma riẹ epanọ a ti bu te he. Kọ eme o te via kẹ ae? Eviavia 20:15 o ta nọ: “Ohwo kpobi nọ a ruẹ odẹ riẹ evaọ obe uzuazọ na ha, a te gbolo iei fihọ ẹtẹre erae na.” Onana u dhesẹ nọ a te raha ahwo nana nọ a rọwo yoẹme kẹ Ọghẹnẹ hẹ na no bẹdẹ bẹdẹ. Rekọ ibuobu ahwo nọ a te jọ akpọ na oke yena a ti yoẹme kẹ Ọghẹnẹ. w22.09 23-24 ¶15-16

Oke jọ o jariẹ nọ ahwo jọ evaọ ukoko Ileleikristi ọsosuọ na a je si ikẹ nọ Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Ju hu a rẹ yawo. Ẹsejọhọ oware nọ o jẹ lẹliẹ ae si ikẹ nana họ a gwọlọ nọ amọfa a ta ekpehre ẹme kpahe ukoko na ha. (Gal. 6:12) Rekọ Pọl ukọ na ọ ta nọ u fo re a gba ae họ re a yawo ho. Ghele na, ọ rọ ẹme na si ikẹ hẹ. Ọ ta nọ a wọ ẹme na bru ikọ gbe ekpako nọ e rrọ obọ Jerusalẹm. Onana u dhesẹ nọ Pọl o wo omaurokpotọ gaga. (Iruẹru 15:2) Oware nana nọ Pọl o ru na u ru nọ eva e rọ were ohwo kpobi, o tẹ jẹ lẹliẹ udhedhẹ jọ ukoko na. (Iruẹru 15:30, 31) Nọ ẹme jọ ọ tẹ rrọ otọ, ukpenọ ma rehọ iẹe whọ, ma rẹ nọ ahwo nọ Jihova o ro mu re a rẹrote ukoko na. Ma rẹ sae jọ ebe ukoko na gbe ileta nọ ukoko u kere ze ruẹ ehrẹ Ebaibol nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai ku ẹme na họ. Ma te lele ehrẹ itieye na, nọ ma gbe ru orọ udu mai hi, o rẹ lẹliẹ udhedhẹ jọ ukoko na. w22.08 22 ¶8-9

Ẹsejọ ma rẹ vuẹ ogbẹnyusu ọkpekpe mai eware nọ ma sae vuẹ omọfa ha. O lọhọ re a ta eva kẹ ohwo ho. Ẹsejọhọ ere uzuazọ mai o rrọ. No emaha ze, ma rẹ gwọlọ vuẹ amọfa oware nọ o be kẹ omai uye he. Yọ o rẹ kẹ omai uye gaga nọ ma tẹ vuẹ ogbẹnyusu mai oware jọ, nọ ma jẹ jọ unu omọfa yoi. Rekọ ma te wo ogbẹnyusu nọ ọ rẹ sai diwi ẹme họ eva, ọ rẹ were omai gaga. Ekpako nọ a rẹ vuẹ amọfa ẹme nọ a lẹlẹ ta kẹ ae he, a wọhọ “oria nọ a re dhere nọ ofou o te bi fou.” (Aiz. 32:2) Ma sae vuẹ ae ẹme kpobi keme ma riẹ nọ a te vuẹ ohwo ọvo ho. Ma rẹ nọ ae kpahe eware nọ u fo nọ a rẹ ko dhere he. Eyae ekpako a be daoma gaga re keme a re kpokpo ezae rai re a vuẹ ae eware nọ u fo nọ a rẹ ko dhere evaọ ukoko na ha. Uzẹme riẹ họ, nọ ọkpako ukoko ọ gbẹ vuẹ aye riẹ eware itieye na ha, yọ owha o si noi uzou na. w22.09 11 ¶10-11

Ma riẹ nọ Jihova ọ te thọ idibo riẹ evaọ oke “uye ulogbo” na. (Mat. 24:21; Dan. 12:1) Kẹle na, erẹwho akpọ na a ti kuomagbe wọ ohọre bru idibo Jihova ze. A jọ Ebaibol se erẹwho nana Gọg obọ Magọg. Yọ evaọ oke yena, Jihova ọ te thọ idibo riẹ. Nọ erẹwho udhuzii gbe ikpegbesa (193) nọ e rrọ ukoko Okugbe Erẹwho na kpobi a tẹ make wọ ohọre ze, a ti te Jihova avọ egbaẹmo obọ odhiwu riẹ ru họ no ho. Jihova ọ ya eyaa nọ: “Mẹ te ginẹ kpare omamẹ kpehru, ru omamẹ ọrẹri, je dhesẹ omamẹ via evaọ iraro erẹwho buobu; a vẹ te riẹ nọ mẹ họ Jihova.” (Izik. 38:14-16, 23) Evaọ oke nọ Gọg ọ te rọ wọ ohọre bru ahwo Ọghẹnẹ ze na, eva e te dha Jihova. Ọ vẹ te raha “ivie otọakpọ na soso” no. Ẹmo nana a jọ Ebaibol se Amagidọn na. (Evia. 16:14, 16; 19:19-21) Ọ tẹ raha ae no, “enọ i kiete ọvo e te rria otọakpọ na, yọ enọ i bi kru ẹgbakiete họ enọ a te nyaseba eva riẹ.”—Itẹ 2:21, ẹme-obotọ. w22.10 16-17 ¶16-17

Jihova ọvo họ ọnọ “ọ rẹ kiẹ ẹjiroro nọ ohwo o bi ro ru oware riwi.” (Itẹ 16:2) Dede nọ ọvuọ ẹwho riẹ ma no ze, yọ ọvuọ ovioma riẹ ma wo, Jihova o you omai kpobi. Yọ ọ gwọlọ nọ ma you ohwo kpobi re. Ọ ta nọ ma “rovie udu [mai] fihọ gbaladha.” (2 Kọr. 6:13) Ma rẹ daoma re ma you inievo ukoko na jẹ siọ ae ẹdhọ ba egu. Ma rẹ rọ ahwo nọ a rrọ ukoko na ha gu ẹdhọ gbe he. Kọ who te rri omoni ra jọ nọ ọ rrọ ukoko na ha, whọ te nwane ta nọ, ‘Ohwo nana ọ te sai kurẹriẹ hẹ?’ Ijo. U fo re whọ ta ere vievie he keme whọ riẹ ahwo nọ a ti kurẹriẹ gbe enọ i ti kurẹriẹ hẹ hẹ. Jihova ọ gbẹ be kẹ “ahwo kpobi evaọ oria kpobi” uvẹ nọ a sai ro kurẹriẹ. (Iruẹru 17:30) Joma hae kareghẹhọ nọ ahwo nọ a re rri omarai inọ ae a mai kiẹrẹe, Jihova o re rri rai nọ a kiẹrẹe he. Nọ ma te bi koko izi Jihova, eva e te were omai, yọ amọfa a te gwọlọ rọ aro kele omai. O vẹ te so ẹe ze nọ usu mai kugbe ae o te rọ kpekpe ziezi, a vẹ te jẹ kẹle Jihova vi epaọ anwẹdẹ. w22.08 31 ¶20-22

Ma riẹ vevẹ nọ a te wọso omai nọ ma be ta usi uwoma na. Yọ ẹsejọhọ ọwọsuọ na o te ga viere nọ oke o be nyaharo na. (Dan. 11:44; 2 Tim. 3:12; Evia. 16:21) O make rrọ ere na, ma riẹ nọ Jihova o ti fiobọhọ kẹ omai. Ẹvẹ ma rọ riẹ? Keme no otọ avọ otọ ze, Jihova ọ tẹ kẹ idibo riẹ iruo jọ, iruo na e tẹ make ga, o re fiobọhọ kẹ ae re a sai ru ei. Nwanọ ere o ru kẹ Izikiẹl ọruẹaro na. Izikiẹl o je whowho ovuẹ Ọghẹnẹ kẹ ahwo Ju nọ e jọ igbo evaọ obọ Babilọn. Oghẹrẹ ahwo vẹ Izikiẹl o je whowho ovuẹ Ọghẹnẹ kẹ? Jihova ọ ta nọ ahwo na yọ ahwo “aghẹmeeyo,” a “wo udu ogaga,” a tẹ jẹ rrọ ahwo “ọwọsuọ.” Ọ tẹ jẹ ta nọ a wọhọ idhigbo gbe “ewhọhro-imuomu.” O se rai ere fiki umuomu rai. Oyejabọ nọ Jihova ọ rọ ta kẹ Izikiẹl unuẹse buobu inọ: “Jọ ozọ rai u mu owhẹ hẹ.” (Izik. 2:3-6) Eware esa jọ i fiobọhọ kẹ Izikiẹl nọ ọ sai ro whowho ovuẹ Ọghẹnẹ na. Orọ ọsosuọ, ọ riẹ nọ Jihova ọye o vi rie uwou na. Orọ avọ ivẹ, ẹzi Ọghẹnẹ o kẹ riẹ ẹgba. Orọ avọ esa, ẹme Ọghẹnẹ nọ ọ riẹ ziezi. w22.11 2 ¶1-2

Jihova ọ ma eware nọ e rrọ uzuazọ evaọ otọakpọ na re e rria bẹdẹ bẹdẹ hẹ, rekọ ọ ma ohwo-akpọ re ọ rria bẹdẹ bẹdẹ. Jihova ọ ma omai evaọ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ gwọlọ nọ ma rẹ rria bẹdẹ bẹdẹ. Ebaibol ọ ta nọ Ọghẹnẹ o “fi ebẹdẹ bẹdẹ họ udu” ohwo-akpọ. (Ọtausi. 3:11) Onana yọ oware jọ nọ o lẹliẹ omai rri uwhu inọ ọwegrẹ mai. (1 Kọr. 15:26) Wọhọ oriruo, whọ tẹ be mọ, whọ rẹ rọ abọ muoma inọ uwhu o be nyaze o nyaze? Ijo. Ukpoye, who ti kpohọ ọspito, rehọ imu jẹ gwọlọ oghẹrẹ kpobi nọ oma ra u re ro kpo. Yọ ohwo mai o te whu, te ọ who hayo ọ who ho, o rẹ da omai gaga. (Jọn 11:32, 33) Kọ who roro nọ epanọ Jihova o you ohwo-akpọ te na, ọ rẹ ma omai re uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ o hai si omai urru kpakiyọ ọ ma omai re ma rria bẹdẹ bẹdẹ hẹ? Vievie! w22.12 3 ¶5; 4 ¶7

Evaọ oke obẹbẹ nana, o sae jọnọ ozọ u bi mu ibe Ileleikristi mai jọ, ejọ e be mọ, yọ efa e rrọ ọkokora. Hai bikẹle inievo ukoko na. Ẹsejọ nọ okpẹyao jọ ọ tẹ rrọ otọ, a rẹ vuẹ omai nọ ma kẹle ahwo ga hrọ họ. Ere ma re ru re nọ ma tẹ rrọ kugbe inievo ukoko na. Oware utioye na o via kẹ Jọn ukọ na. Ọ jẹ gwọlọ nọ ọ rẹ ruẹ Geyọs ogbẹnyusu riẹ ovao dhe ovao re o lele iei ta ẹme. (3 Jọn 3, 14) Rekọ o gbẹ sae lọhọ ere he evaọ omoke jọ. Kọ eme Jọn o ru? O te dhugbe kere ileta sei. Ma sai ru epọvo na re. Nọ o gbẹ lọhọ re ma lele inievo ukoko na ta ẹme ovao dhe ovao ha, ma sae rọ edhere ọfa lele ae ta ẹme. Ma tẹ be hai ru ere, udu u re te omai otọ, ma gbẹ jọ ọkọkora ha. U te no ere no, oware jọ o tẹ be lẹliẹ owhẹ ruawa, vuẹ ekpako na. Yọ oware kpobi nọ a vuẹ owhẹ, daoma ru ei.—Aiz. 32:1, 2. w22.12 17-18 ¶6-7

Ebaibol ọ ta nọ a fi egbregba họ awọ Josẹf je fi uriohọ riẹ họ eyọno oke jọ. (Ol. 105:17, 18) Eyeyoma ọvo eware i je yoma. Ọ kake jọ ọrigbo nọ a fievahọ, uwhremu na kọ uwou-odi nọ a bi jo gboja kẹe ọ jọ. Ẹsejọ ẹbẹbẹ jọ ọ rẹ jọ otọ nọ whọ be lẹ kpahe, who je ti rri hi na, ọfa o ve kie fihọ ehru riẹ. Kọ oghẹrẹ oware utioye o via kẹ owhẹ no ẹdẹ jọ? O rẹ sae via. Orọnikọ ebẹbẹ kpobi nọ e rrọ akpọ Setan, Jihova ọ rẹ thọ omai no ho. (1 Jọn 5:19) O tẹ make via ere, kareghẹhọ nọ Jihova ọ be ruẹ oware kpobi nọ o be via kẹ owhẹ, yọ o you owhẹ. (Mat. 10:29-31; 1 Pita 5:6, 7) Jihova ọ ya eyaa nọ: “Mẹ te nyasiọ owhẹ ba vievie he, yọ me ti gbabọkẹ owhẹ vievie he.” (Hib. 13:5) Jihova ọ sai fiobọhọ kẹ owhẹ thihakọ ẹbẹbẹ na o tẹ make wọhọ nọ whọ te sai noi hi. w23.01 16 ¶7-8

Ikereakere na i dhesẹ nọ, nọ oware o tẹ thọ omai obọ Ọghẹnẹ ọ rẹ nwani no ere siọ omai hi. Ahwo Izrẹl a raha uzi Ọghẹnẹ unuẹse buobu, rekọ nọ a kurẹriẹ Ọghẹnẹ ọ rọvrẹ ae. Ọghẹnẹ o you Ileleikristi ọsosuọ na re. Wọhọ oriruo, nọ ọzae jọ nọ ọ raha uzi ulogbo o kurẹriẹ, ẹzi Ọghẹnẹ ọ wọ Pọl ukọ na kere nọ jọ a “rọvrẹ riẹ jẹ sasa iẹe oma.” (1 Kọr. 5:1-5; 2 Kọr. 2:6, 7) Eva e were omai gaga inọ Jihova ọ rẹ nwane siọ idibo riẹ hẹ nọ oware o tẹ thọ ae obọ. Rekọ ọ wọhọ ọsọmọ nọ ọ tẹ rọ obọ jọ kpe ọmọ, ọ vẹ rehọ obọ nọ o kiọkọ sei zihe ze. Ere o je ru ahwo riẹ oke nọ u kpemu, yọ ere ọ ta nọ o ti ru erahaizi kpobi nọ i kurẹriẹ nẹnẹ. (Jem. 4:8-10) Ebaibol na o dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o wo areghẹ gaga, o re bru uvioziẹ, o te je you omai. Ebaibol na nọ Ọghẹnẹ o kẹ omai na o dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma riẹe. Ọ gwọlọ nọ ma kẹle iẹe re ma jọ egbẹnyusu riẹ. w23.02 7 ¶16-17

Ma rẹ gwọlọ muẹrohọ eware nọ e rrọ akpọ via re ma ruẹ epanọ i bi ro ru eruẹaruẹ Ebaibol gba. Yọ u gine fo re ma ru ere. Ẹvẹ ma rọ riẹ? Jesu ọ fodẹ oghoghẹrẹ eware nọ e te via nọ o te lẹliẹ omai riẹ nọ oke nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ raha akpọ na o kẹle no. (Mat. 24:3-14) Pita ukọ na omariẹ ọ ta nọ u fo re ma hai muẹrohọ epanọ eruẹaruẹ nọ e rrọ Ẹme Ọghẹnẹ i bi ro rugba keme o rẹ lẹliẹ ẹrọwọ mai ga. (2 Pita 1:19-21) Pita ukọ na ọ ta oware nọ u fo nọ ma re ru nọ ma te bi rri epanọ eruẹaruẹ Ebaibol i bi ro rugba. Ọ ta nọ ma “hẹrẹ ọzino ẹdẹ Jihova je . . . woi họ iroro ẹsikpobi.” (2 Pita 3:11-13) Fikieme? Orọnikọ re ma sae riẹ “ẹdẹ gbe auwa” nọ ẹmo Amagidọn o ti ro fi ze he. Rekọ ma rẹ hai roro kpahe iẹe re ma sai “wo uruemu ọrẹri je wobọ evaọ iruẹru omarọkẹ Ọghẹnẹ” keme oke nọ u kiọkọ u gbe tulo ho. (Mat. 24:36; Luk 12:40) Ma rẹ daoma wo uruemu nọ o rẹ were Ọghẹnẹ, ma ve je kruga ziezi evaọ ukoko na re ma dhesẹ nọ ma gine you Jihova. Rekọ re ma sai ru ere, u fo nọ ma rẹ hai muẹrohọ omamai. w23.02 16 ¶4, 6

U wo eware nọ “igodẹ efa” na a re ru enẹna re a sae jọ Aparadase. Nọ ma tẹ be daoma fiobọhọ kẹ inievo Jesu, koyehọ enọ a rọ ẹzi wholo na, yọ ma bi dhesẹ nọ ma you Jesu. Yọ Jesu ọ ta nọ ma te ru ere, o ti kuenu kẹ omai nọ ma te ahwo nọ a rẹ jọ Aparadase. (Mat. 25:31-40) Edhere jọ nọ ma re ro fiobọhọ kẹ inievo Jesu họ, ma rẹ ta usi uwoma na je wuhrẹ ahwo. (Mat. 28:18-20) Orọnikọ ma rẹ hẹrẹ nọ ma ruọ akpọ ọkpokpọ na no taure ma te ti wo uruemu nọ o rẹ were Jihova ha. Enẹna ma re ro woi. Wọhọ oriruo, ma rẹ hae ta uzẹme, ma rẹ wha ahwo re he, ma vẹ jẹ whaha eware nọ a re ru vrẹta. Ma rẹ hae jẹ daoma kẹle Jihova gbe inievo ukoko na ziezi. Yọ otẹrọnọ ma rọo no, ma re siuru aye hayo ọzae ọfa ha. Ma tẹ be daoma koko izi Jihova ziezi enẹna je wo emamọ uruemu, o te gbẹ bẹ omai hi re ma ru ere nọ ma tẹ ruọ Aparadase no. Ma sai je wuhrẹ imiruo jọ hayo oware jọ nọ ma ti ro fiobọhọ evaọ akpọ ọkpokpọ na. w22.12 11-12 ¶14-16

Jesu họ Ovie mai, yọ ma you rie gaga keme ọye họ ohwo nọ o gine fo nọ o re su omai. Jihova ọvo o wuhrẹ Jesu, yọ ọye ọ rehọ Jesu mu re o su omai. (Aiz. 50:4, 5) U te no ere no, Jesu o you omai te epanọ o ro whu kẹ omai. (Jọn 13:1) Jesu họ Ovie ra, fikiere u fo nọ who re you rie no eva ra ze. Ọ ta nọ ahwo kpobi nọ a you rie a re koko ijaje riẹ, yọ o se ahwo otiọye na egbẹnyusu riẹ. (Jọn 14:15; 15:14, 15) Re ohwo ọ jọ ogbẹnyusu Ọmọ Ọghẹnẹ, yọ okpoware gaga. Whọ riẹ nọ Jesu o wo omaurokpotọ gaga, yọ ọ rẹ rọ aro kele Ọsẹ riẹ evaọ oware kpobi. Who te je wuhrẹ kpahe epanọ Jesu ọ rọ kuọ ahwo nọ ohọo u je kpe, sasa ahwo oma je siwi ahwo nọ a jẹ mọ. (Mat. 14:14-21) Whọ tẹ jẹ riẹ nọ Jesu o bi su ukoko na nẹnẹ, yọ eware e be riẹ nya evaọ ukoko na. (Mat. 23:10) Yọ whọ riẹ nọ Jesu o ti ru emamọ eware buobu nọ o te mu otọakpọ na họ esu no evaọ obaro. Kọ eware nana e gbẹ lẹliẹ owhẹ you Jesu? O tẹ rrọ ere, ẹvẹ whọ sai ro dhesẹ nọ who you rie? Whọ rẹ rọ aro kele iei. Edhere jọ nọ whọ rẹ rọ rehọ aro kele iei họ, whọ rẹ rọ oma ra kẹ Jihova inọ oreva riẹ who re ru, whọ vẹ jẹ họ-ame. w23.03 4 ¶8, 10

Emama Jihova nọ e rrọ obọ ehru na, otọakpọ na gbe abade na, ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu no ai ze. (Ol. 104:24, 25) Dai roro kpahe oghẹrẹ nọ Jihova ọ ma ohwo-akpọ. Ọ ma omai evaọ oghẹrẹ nọ eva e rẹ rọ were omai nọ ma tẹ ruẹ eware iwoma nọ ọ ma. Ọ kẹ omai ibiaro nọ ma rẹ rọ ruẹ eware sa-sa, ezọ, unwe, ẹrọo, gbe obọ nọ ma re ro te eware. Ebaibol ọ vuẹ omai oware ofa nọ u je fo re ma hae romatotọ rri emama Ọghẹnẹ. Oye họ, ma te bi ru ere, o rẹ lẹliẹ omai riẹ eware buobu kpahe Jihova. (Rom 1:20) Wọhọ oriruo, who te rri onaa nọ Ọghẹnẹ o ru fihọ eware nọ ọ ma, whọ rẹ ruẹ nọ Ọghẹnẹ o wo areghẹ gaga. Who je roro kpahe oghoghẹrẹ emu nọ Ọghẹnẹ ọ ma nọ ma rẹ re, whọ rẹ ruẹ nọ o you omai wo umuo ho. Ma te bi muẹrohọ eware nọ Ọghẹnẹ ọ ma, o te lẹliẹ omai riẹe ziezi. Ma ve ti you rie gaga jẹ kẹle iẹe vi epaọ anwẹdẹ. w23.03 16 ¶4-5

Nọ akpọ na o bi dhe eyeyoma na, eware jọ e sae via nọ e rẹ lẹliẹ omai wo avro kpahe Ẹme Ọghẹnẹ. Ahwo jọ a sae ta eme nọ e rẹ lẹliẹ omai roro nọ ẹme nọ Ebaibol ọ ta uzẹme he. A sae ta eme jọ kpahe ọrigbo nọ a re fievahọ na nọ e rẹ lẹliẹ omai rri rai oghẹrẹ jọ. Ma tẹ ginẹ rọwo nọ uzẹme ọvo o rrọ Ebaibol na, ma te kuvẹ re eme nọ ahwo a be ta i fi avro họ omai udu hu. Ma “gba riẹ mu no inọ [ma] re ru lele ijaje [Jihova] evaọ oke kpobi, rite urere.” (Ol. 119:112) ‘Oma o te vuọ omai hi’ re ma vuẹ ahwo kpobi nọ jọ a hae lele ehrẹ nọ e rrọ Ebaibol. (Ol. 119:46) Ma ti thihakọ ebẹbẹ nọ e mae ga, makọ ikpokpoma, yọ ma te gbẹ gọ Jihova vrẹ avọ “odiri gbe oghọghọ.” (Kọl. 1:11; Ol. 119:143, 157) Uzẹme na nọ ma riẹ na o lẹliẹ udu te omai otọ, o be lẹliẹ eva were omai. O lẹliẹ omai riẹ oware nọ ma re ru evaọ akpọ nana nọ ahwo a jọ riẹ obonọ a be nya ha na. O wha riẹ ze nọ ma ro wo ẹruore inọ eware i ti woma nọ Uvie Ọghẹnẹ u te muhọ esu no. w23.01 7 ¶16-17

Evaọ aso urere taure Jesu o te ti whu, ọ lẹ kẹ ilele riẹ gaga. Ọ lẹ nọ jọ Jihova ọ “sẹro rai fiki omuomu na.” (Jọn 17:15) Evaọ oke yena, dede nọ Jesu ọ riẹ nọ ebẹbẹ buobu i bi ti tei, ọ jẹ ruawa kpahe ilele riẹ ghele. O gine you ilele na gaga! Nọ ma tẹ be lẹ, u fo nọ ma rẹ rọ aro kele Jesu. Orọnikọ eware nọ ma gwọlọ nọ Ọghẹnẹ o ru kẹ omai ọvo ma rẹ lẹ kpahe he. Ma rẹ hae jẹ lẹ roro inievo ukoko na. Ma te bi ru ere, kiyọ ma bi dhesẹ nọ ma you inievo mai wọhọ epanọ Jesu ọ ta nọ ma ru. Ma rẹ jẹ rọ ere dhesẹ kẹ Jihova nọ ma you inievo ukoko na gaga. Ma tẹ be hae lẹ roro inievo ukoko na, u re fiobọhọ gaga. Ebaibol ọ ta nọ “olẹ ayare-ọgaga ohwo okiẹrẹe u re ru iruo gaga.” (Jem. 5:16) U fo nọ ma rẹ hae lẹ roro inievo na keme oghoghẹrẹ ebẹbẹ buobu i bi te ai. w22.07 23-24 ¶13-15