Aria

Oria ikere nana u dhesẹ nọ Jihova o bi kere edẹ ahwo nọ ẹmeunu rai u dhesẹ nọ a be dhozọ riẹ je bi roro didi kpahe odẹ riẹ fihọ “obe ekareghẹhọ.” Kọ fikieme Jihova o bi ro ru ere? Keme ẹme nọ ma be ta a rẹ rọ riẹ oware nọ ma bi roro evaọ obọ udu mai. Jesu ọ ta nọ: “Eme ibuobu nọ e vọ udu na eye unu o rẹ ta via.” (Mat. 12:34) Jihova ọ gwọlọ nọ ahwo nọ a you rie a rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ be tha na. Ma tẹ be hae ta eme nọ i fo ho, eware nọ ma bi ru evaọ egagọ Jihova kpobi ifofe. (Jem. 1:26) Ahwo nọ a you Jihova Ọghẹnẹ hẹ, a re zue eme họ, yọ a rẹ rọ ofu gbe omorro ta ẹme. (2 Tim. 3:1-5) Ma gwọlọ rọ aro kele ai hi. Ma gwọlọ nọ ẹmeunu mai ọ rẹ were Jihova. Kọ ma tẹ be hae rọ unu kpotọ ta ẹme evaọ obọ ewuhrẹ gbe usi uwoma, rekọ ma vẹ jọ obọ uwou ware aro ku ahwo uviuwou mai je zue eme họ kẹ ae, who roro nọ eva mai e te were Jihova?—1 Pita 3:7. w22.04 5 ¶4-5

Ọghẹnẹ o ti fi iroro na họ udu Izei ikpe na gbe arao ojihẹ na re a raha Babilọn Ologbo na no. Jihova o ti ru nọ isu akpọ na a te rọ rehọ arao ojihẹ ọwawae na, koyehọ ogbẹgwae Okugbe Erẹwho na rọ raha egagọ erue na kpobi no riẹriẹriẹ. (Evia. 18:21-24) Eme u fo nọ ma re ru? Ma rẹ daoma re egagọ mai e jọ “oghẹrẹ egagọ nọ e rrọ fuafo nọ u gbeku hu evaọ aro Ọghẹnẹ.” (Jem. 1:27) Joma kẹnoma kẹ oware kpobi nọ u wobọ kugbe egagọ erue. Eware wọhọ iwuhrẹ erue, ehaa egedhọ, iruemu ọfariẹ-ogbe, gbe iruẹru imizi. U te no ere no, joma hai whowho kẹ ahwo kpobi re a “no eva riẹ no,” re izieraha egagọ erue e se ae ba ewholo.—Evia. 18:4. w22.05 11 ¶17; 14 ¶18

Whẹ ọsẹ hayo oni, gwọlọ edhere kpobi nọ who re ro wuhrẹ emọ ra kpahe Jihova gbe eware iwoma kpobi nọ o ru kẹ owhẹ no. (Izie. 6:6, 7) Onana u wuzou gaga, maero otẹrọnọ whọ be sai wuhrẹ Ebaibol kugbe emọ ra evaọ obọ uwou kẹse kẹse he fikinọ ahwo uviuwou na kpobi a rrọ egagọ evona ha. Oniọvo ọmọtẹ jọ nọ a re se Christine ọ ta nọ: “O lọhọ tere he re me wuhrẹ emọ mẹ ẹme Ọghẹnẹ. Fikiere uvẹ kpobi nọ u rovie me re ro wuhrẹ ai.” U te no eware nana nọ oniọvo na o ru na nọ who re ru no, hae ta ẹme ezi ukoko Jihova gbe inievo na. Whọ ta ẹme oyoma ekpako ukoko ho. Whọ tẹ be hae ta ẹme ezi ekpako na, ẹdẹ nọ emọ na a wo ẹbẹbẹ, a te nyabru ekpako ukoko re a kẹ ae ohrẹ. Ru eware nọ e rẹ lẹliẹ udhedhẹ jọ uwou ra. Jọ ẹme nọ ọ be hai no owhẹ unu ze ẹsikpobi o dhesẹ nọ who you ọzae ra gbe emọ ra. Hae rọ unu kpotọ ta ẹme kẹ ọzae ra avọ adhẹẹ, re who je wuhrẹ emọ ra re a ru epọvo na. Who te bi ru ere, udhedhẹ o te jọ uwou na, whọ vẹ sai wuhrẹ emọ na kpahe Jihova.—Jem. 3:18. w22.04 18 ¶10-11

Ẹme nọ Jesu ọ ta kẹ ukoko obọ Ẹfisọs na o dhesẹ nọ inievo na a je thihakọ ebẹbẹ sa-sa, yọ a kruga evaọ egagọ Jihova. Ghele na, a nyasiọ uyoyou nọ a wo evaọ oke ọsosuọ ba no. U fo nọ a rẹ daoma wariẹ wo uyoyou yena, ogbẹrọ ere he, eware nọ a bi ru evaọ egagọ Ọghẹnẹ kpobi e te jọ ifofe. Epọvo na nẹnẹ re, orọnikọ thakpinọ ma thihakọ ebẹbẹ ọvo ho. Oware nọ o be lẹliẹ omai thihakọ na o rẹ jọ emamọ oware. Orọnikọ oware nọ ma bi ru ọvo Jihova o re rri hi, o re je rri oware nọ o be lẹliẹ omai ru ei. Jihova ọ gwọlọ nọ ma gọe fikinọ ma you rie no obeva mai kpobi ze, oware nọ o ru kẹ omai o tẹ jẹ da omai ẹro. (Itẹ 16:2; Mak 12:29, 30) Ma re muẹrohotọ jẹ jaja aro vi ẹsikpobi. Ukoko obọ Sadis, ẹkẹ rai ọ jarai oma re. Dede nọ a jẹ rọ ajọwha gọ Jihova oke krẹkri, nọ u te oke jọ no, a gbe je se egagọ Ọghẹnẹ gboja ha. Fikiere Jesu ọ tẹ ta kẹ ae nọ jọ a “rọwo no owezẹ ze.” (Evia. 3:1-3) Ma riẹ nọ eware nọ ma ru evaọ egagọ Jihova anwẹdẹ e rẹ thọrọ iẹe ẹro ho.—Hib. 6:10. w22.05 3 ¶6-7

Solomọn ọ ta nọ ohwo nọ o bi ru iruo egaga ọ rẹ wereva. Ọ tubẹ ta nọ onana yọ “okẹ Ọghẹnẹ.” (Ọtausi. 5:18, 19) Solomọn ọ riẹ nọ ẹme nana nọ ọ ta na, ere o ginẹ rrọ keme ọyomariẹ yọ ọgba iruo. Ọ bọ iwou, ọ kọ egbọ sa-sa, te egbọ evaene, ọ tẹ jẹ tọ etẹre ame. Ọ bọ ikpewho sa-sa re. (1 Iv. 9:19; Ọtausi. 2:4-6) Re ọ sai ru eware nana kpobi okolo iruo ho, yọ ma riẹ nọ eva e were riẹ gaga nọ ọ rọ sai ru eware nana. Rekọ Solomọn ọ riẹ nọ orọnikọ eware yena ọvo e rẹ lẹliẹ eva were ohwo ho. O je ru eware buobu kẹ Ọghẹnẹ re. Wọhọ oriruo, ọye ọ bọ etẹmpol ologbo nọ a jẹ jọ gọ Jihova. Yọ ikpe ihrẹ soso a rọ bọ etẹmpol na. (1 Iv. 6:38; 9:1) Solomọn o ru iruo obọriẹ, o te je ru iruo kẹ Jihova. Rekọ ukuhọ riẹ ọ tẹ ruẹ nọ iruo nọ a ru kẹ Jihova eye e mai wuzou. O kere nọ: “Nọ ma yo eware kpobi no na, ukuhọ ẹme na ona: Dhozọ Ọghẹnẹ uzẹme na je koko izi riẹ.”—Ọtausi. 12:13. w22.05 22 ¶8

Ma rẹ jọ Ebaibol na ruẹ iku ahwo buobu nọ Jihova ọ rọvrẹ no eva ze. Ohwo otiọye jọ vẹ ọ ziọ owhẹ iroro? Ẹsejọhọ whọ kareghẹhọ Manasẹ ovie omuomu nọ o ru eware nọ i yoma gaga. Ọ jẹ gọ edhọ, yọ ọ jẹ tuduhọ amọfa awọ re a ru epọvo na. O kpe emọ obọriẹ ro dhe idhe kẹ edhọ. O tube fi ẹmema jọ nọ ọ kare họ etẹmpol ọrẹri Jihova na. Ebaibol ọ ta nọ Manasẹ “o ru eware buobu nọ i yoma evaọ aro Jihova, ro ru ei eva dha.” (2 Irv. 33:2-7) Ghele eware iyoma nana nọ Manasẹ o ru na, nọ o kurẹriẹ no eva ze, Jihova ọ rọvrẹ riẹ riẹriẹriẹ. (2 Irv. 33:12, 13) Ẹsejọhọ whọ kareghẹhọ Devidi ovie na re nọ o ru eware iyoma gaga. O bruẹnwae, o kpe ohwo, o te je ru eware iyoma efa. O make jọ ere na, nọ Devidi o kurẹriẹ no eva ze, jẹ rọwo nọ o ru thọ, Jihova ọ rọvrẹ riẹ re. (2 Sam. 12:9, 10, 13, 14) Enana kpobi i dhesẹ nọ u no Jihova eva ze inọ ọ rẹ rọ vrẹ ohwo nọ o kurẹriẹ. w22.06 3 ¶7

Ẹsejọ ebẹbẹ mai e rẹ sae lẹliẹ omai si iroro no ẹruore nọ ma wo. O sae jọ nọ ma bi rẹro Uvie Ọghẹnẹ anwẹdẹ. Rekọ ma hẹrẹ bẹ no. U fo nọ ma rẹ kareghẹhọ nọ Jihova yọ Ọghẹnẹ nọ ọ be rria no ebẹdẹ rite ebẹdẹ. Yọ oghẹrẹ nọ ma re rri oke, ere o re rri rie he. (2 Pita 3:8, 9) Nọ Jihova ọ tẹ gwọlọ ru oware, oghẹrẹ nọ ọ mai woma o re ro ru ei. Ẹsejọ oke nọ ma roro nọ o ti ro ru ei, o re ro ru ei hi. Eme o ti fiobọhọ kẹ omai hẹrẹ Jihova bẹsenọ o re ru eyaa riẹ kpobi gba? (Jem. 5:7) Jihova họ ọnọ o ti ru eware nọ ma bi rẹro rai na. Fikiere, joma no abotọ riẹ hẹ. Ebaibol ọ vuẹ omai nọ re ma sai wo ẹruore ma rẹ rọwo nọ Jihova ọ rrọ, gbe nọ “ọ rẹ hwosa kẹ enọ e be rọ ọwhọ gwọlọ iẹe.” (Hib. 11:1, 6) U te gine mu omai ẹro nọ Jihova ọ rrọ, ma ti fi eva mai kpobi họ iẹe inọ o ti ru eyaa riẹ kpobi gba. Re ẹruore mai na o omai ẹro ziezi, joma hae lẹ se Jihova je se Ebaibol na. Dede nọ ma rẹ sae ruẹ Jihova ha, ma rẹ sae kẹle iẹe ghele. Nọ ma tẹ be lẹ sei, jọ u mu omai ẹro nọ o bi yo elẹ mai.—Jeri. 29:11, 12. w22.10 26-27 ¶11-13

Dae rehọ iẹe nọ whọ jọ etẹe be ruẹ oware nọ o be via kẹ Job na. Job ọ keria enwo bi dimẹ fiki edada. (Job 2:8) Yọ egbẹnyusu riẹ a be rọ eme fae ovao, bi dhesẹ kẹe nọ ekpehre ohwo ọ rrọ. Nọ Job o bi thihakọ ekọ riẹ nọ e raha gbe ẹyao nọ o kie rie na, yọ o bi weri emọ riẹ nọ i whu. Oke ọsosuọ, Job o fibo ọvo, ọ be sae ta ẹme ọvo ho. (Job 2:13) Rekọ otẹrọnọ egbẹnyusu riẹ a je roro nọ, nọ Job o fibo na o ti mu ofu inọ ọ gbẹ be gọ Ọghẹnẹ hẹ, kiyọ a roro thọ gaga. Nọ u te oria jọ no, ọ tẹ kpare ovao rri egbẹnyusu riẹ jẹ ta nọ: “Bẹsenọ me re whu, me re siobọno ẹgbakiete mẹ hẹ!” (Job 27:5) Eme o lẹliẹ Job kru udu ga ghelọ ebẹbẹ nana kpobi? Dede nọ uye na o ga thesiwa, ọ riẹ nọ Ọghẹnẹ riẹ o you rie, yọ ọ te wọe no uye na. Ọ riẹ nọ ọ tẹ maki whu, Jihova ọ te kpare iẹe ze.—Job 14:13-15. w22.06 22 ¶9

Re ma lẹ se Ọghẹnẹ nọ ọ ma odhiwu gbe akpọ na yọ uvẹ ulogbo nọ u te omai obọ. Dai roro iei. Ma sae ta oware nọ o rrọ omai eva kẹ Jihova evaọ oria kpobi nọ ma rrọ, jẹ rehọ ẹvẹrẹ kpobi nọ u je omai rọ lẹ sei. Ma sae lẹ sei nọ a te fi omai họ ehwa evaọ ọspito hayo nọ ma tẹ rrọ uwou-odi. Oria kpobi nọ ma jọ lẹ se Ọsẹ obọ odhiwu mai na, ma riẹ nọ ọ rẹ gaviezọ kẹ omai. Ma rẹ rọ uvẹ nana zaro vievie he. Devidi ovie na ọ rọ olẹ zaro ho. Ọ jọ ole riẹ jọ so nọ: “Jọ olẹ mẹ o jọ wọhọ insẹnse nọ a ruẹrẹ fihọ aro ra.” (Ol. 141:1, 2) Evaọ oke Devidi, insẹnse nọ izerẹ na a jẹ hae mahe, a jẹ hai ru ai wowoma gaga. (Ọny. 30:34, 35) Ẹme nọ Devidi ọ ta na u dhesẹ nọ taure ọ tẹ te lẹ se Ọsẹ obọ odhiwu riẹ, ọ rẹ romatotọ roro ẹme na ziezi. Epọvo na ma gwọlọ ru re. Ma gwọlọ nọ elẹ mai e rẹ were Jihova. w22.07 20 ¶1-2; 21 ¶4

Jihova ọvo ọye ọ rẹ sae kioja kẹ omai. Jihova ọ ta nọ ma re ru kele vievie he nọ ohwo jọ o te ru omai thọ. (Rom 12:20, 21) Ma gba ha, yọ ma rẹ sai rri oware thọ. Fikiere mai ọvuọvo nọ ọ rẹ sai bruoziẹ oware wọhọ epanọ Ọghẹnẹ o re bruoziẹ riẹ ọ rrọ họ. (Hib. 4:13) Yọ ẹsejọ dede nọ ofu ọ tẹ rrọ omai eva, ma sai ru oware nọ u fo ho. Jihova ọ rọ Jemis kere nọ: “Ofu ohwo-akpọ u re ru ei ru oware nọ u kiẹrẹe evaọ aro Ọghẹnẹ hẹ.” (Jem. 1:20) Riẹ nọ Jihova o ti bru oziẹ nọ u fo, je ru oware nọ o mai kiehọ. Ma tẹ be rọvrẹ, u dhesẹ nọ ma fievahọ Jihova inọ ọye ọ rẹ mae riẹ oziẹ bru. Ma tẹ nyasiọ eware kpobi ba kẹ Jihova, yọ ma bi dhesẹ nọ ma fievahọ iẹe inọ ọ te ruẹrẹ eware kpobi nọ uzioraha o wha ziọ akpọ na họ. Evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ ya eyaa riẹ na, eware edada kpobi nọ a ru omai, ma te gbẹ kareghẹhọ ae vievie he, “yọ e te gbẹ ruọ udu na” ofa ha.—Aiz. 65:17. w22.06 10-11 ¶11-12

Nọ a te bi kpokpo omai, ma riẹ nọ oreva Jihova ma bi ru na. (Mat. 5:11, 12) Ẹdhọ họ ọnọ o bi ru nọ a bi ro kpokpo omai na. Rekọ Jesu ọ ga vi ei. Jesu o bi fiobọhọ kẹ omai nọ ma be rọ ta usi uwoma na kẹ ahwo erẹwho na kpobi. Joma ta kpahe idhere jọ nọ o ro fiobọhọ kẹ omai no. Ẹbẹbẹ ọfa nọ ma bi wo nọ ma be ta usi uwoma na họ epanọ ma rẹ rọ ta usi uwoma kẹ ahwo nọ a re yo ẹvẹrẹ mai hi. Eruẹaruẹ nọ Jesu o dhesẹ kẹ Jọn ukọ na i dhesẹ nọ ilele riẹ nọ e te ta usi uwoma na evaọ edẹ urere na a ti fi ẹbẹbẹ yena kparobọ. (Evia. 14:6, 7) Ẹvẹ ma bi ro fi ẹbẹbẹ yena kparobọ nẹnẹ? Ma be ta usi uwoma kẹ ahwo buobu evaọ akpọ na soso. Nẹnẹ, ahwo erẹwho kpobi a rẹ sai se ebe mai je rri ividio nọ ma re ro wuhrẹ ahwo Ebaibol na nọ ma fihọ oria itanẹte mai nọ a re se jw.org. Evẹrẹ nọ ma bi ro kere ebe je ru ividio nana i bu vi odu ọvo (1,000) no. Obe Reawere Uzuazọ Bẹdẹ Bẹdẹ! nọ ma re ro wuhrẹ ahwo Ebaibol na, a fa riẹ fihọ evẹrẹ nọ i bu vi egba ihrẹ (700) no. w22.07 9 ¶6-7

Jesu o wo ohrọ-oriọ gaga re. Matiu ukọ na o kere nọ: “Nọ ọ ruẹ ogbotu na, ohrọ rai o tẹ re iẹe keme a rrọ oyoya jẹ vahabọ wọhọ igodẹ nọ i wo othuru hu.” (Mat. 9:36) Ere ọvona Jihova ọ rẹ re ohrọ re. Ẹvẹ ma rọ riẹ? Jesu ọ ta nọ: “Epọvo na re, o rẹ were Ọsẹ mẹ nọ ọ rrọ obọ odhiwu hu re makọ ọvo dede evaọ usu esese nana o whu.” (Mat. 18:14) Ẹme nọ Jesu ọ ta na ọ rẹ lẹliẹ eva were omai keme u dhesẹ nọ Jihova o you omai gaga. Ginọ uzẹme inọ ma tẹ ginẹ riẹ Jesu ziezi, o te lẹliẹ omai you Jihova gaga. Oware jọ nọ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ nyaharo ziezi je you inievo ukoko na họ, nọ whọ tẹ be hai bigba inievo nọ i kruga ziezi evaọ ukoko na. Daoma muẹrohọ epanọ eva e be were ae te. Ọvuọvo nọ ọ be vioja inọ ọ be gọ Ọghẹnẹ keleme ọ riẹ hẹ. Nọ ae re a gbiku kẹ owhẹ kpahe eware nọ a ru no evaọ ukoko na. Whọ tẹ gwọlọ ru oware jọ nọ u wuzou gaga, nyabru ai re a kẹ owhẹ ohrẹ. Ebaibol ọ ta nọ “eware e rẹ riẹ nya nọ ekohrẹ i te bu.” w22.08 3 ¶6-7

Mai kpobi na, ohwo ọvo nọ ẹbẹbẹ o ti te ẹdẹ jọ họ ọ riẹ hẹ. Rekọ jọ ozọ u mu omai hi keme, Jihova Ọsẹ oyoyou mai na ọ be ruẹ oware kpobi nọ o be via kẹ omai. Ọ rrọ kugbe omai, o ti yo elẹ nọ ma be lẹ sei, yọ o ti fiobọhọ kẹ omai. (Aiz. 43:2) Ma riẹ nọ ma te sai thihakọ je kru ẹrọwọ mai ghelọ oghẹrẹ ẹbẹbẹ kpobi nọ o te omai kẹhẹ. Ma riẹ ere keme Jihova o ru eware buobu fihọ nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai thihakọ. Ọ kẹ omai uvẹ nọ ma rẹ rọ lẹ sei, ọ kẹ omai Ebaibol, ọ be rọ ukoko na wuhrẹ omai, o te je ru nọ ma ro wo inievo buobu. Eva e were omai gaga inọ Ọsẹ obọ odhiwu mai na ọ be sẹro mai. “Udu mai o be ghọghọ fiki riẹ.” (Ol. 33:21) Joma hai se Ebaibol, lẹ se Jihova, ta eva kẹ inievo na je ru eware efa nọ ma wuhrẹ na. Ma te bi ru ere, u dhesẹ nọ eware nana nọ Jihova o ru kẹ omai na e da omai ẹro. U te no ere no, u fo re ma daoma kẹnoma kẹ eware nọ e rẹ lẹliẹ omai kie no ukoko Jihova. Ma te bi ru oware nọ o rẹ were Jihova, ọ te sẹro mai bẹdẹ bẹdẹ. w22.08 13 ¶15-16

Ahwo buobu a gbẹ be gwọlọ fievahọ ohwo ọvo ho. A rri nọ ahwo nọ a fievahọ a be daezọ rai hi, ahwo wọhọ isu egọmeti, egba-eriariẹ gbe ahwo nọ a rẹ zẹ eware. Ere ọvo ho, isu egagọ nọ i se omarai Ileleikristi, nọ a ta nọ a bi lele ẹme Ebaibol, ahwo a gbe wo adhẹẹ kẹ ae tere he. O tẹ whae ze nọ ahwo nana a gbẹ be rọ kake rọwo ẹme Ebaibol ho. Mai idibo Jihova ma riẹ nọ Jihova yọ “Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ ta uzẹme,” yọ ọ gwọlọ ewoma mai. (Ol. 31:5; Aiz. 48:17) Ma rọwo nọ ẹme kpobi nọ ọ rrọ Ebaibol na uzẹme Ohwo jọ nọ o wuhrẹ kpahe eme Ebaibol ọ ta nọ: “Ẹme kpobi nọ Ọghẹnẹ ọ ta, uzẹme ọvo, yọ oware kpobi nọ ọ ta nọ o te via, o rẹ via. Ahwo Ọghẹnẹ a rẹ rọwo ẹme kpobi nọ ọ ta keme a fievahọ Ọghẹnẹ nọ ọ ta ẹme na.” Ma rọwo fihọ ẹme riẹ na. w23.01 2 ¶1-2

Edhere jọ nọ ma rẹ rọ tuduhọ inievo na awọ họ, ma rẹ ta ẹme nọ ọ rẹ lẹliẹ ẹrọwọ rai ga. Ahwo nọ a rrọ ukoko na ha a re se inievo mai jọ ẹkoko. Efa a be mọ gaga, yọ ejọ a be daoma epanọ a rẹ rọ gba ofu rai. Ejọ e hẹrẹ oke nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ raha uyero-akpọ omuomu nana bẹ no. Eware nana e sae whae ze nọ egagọ Ọghẹnẹ e rẹ rọ bẹ ae no. Ileleikristi oke anwae a wo ebẹbẹ itienana re. Pọl ukọ na ọ jẹ hae rehọ Ikereakere na tuduhọ inievo na awọ. Joma kẹ oriruo oghẹrẹ nọ Pọl o ro ru ere. Ẹsejọhọ o jọ bẹbẹ kẹ Ileleikristi nọ e jọ ahwo Ju re a riẹ ẹme nọ a rẹ ta kẹ imoni rai nọ e rrọ Ileleikristi hi, nọ e jẹ hwẹ ae nọ egagọ Ileleikristi i woma te egagọ ahwo Ju hu. Ileta nọ Pọl o kere se Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Hibru na u ru ẹrọwọ Ileleikristi yena ga. (Hib. 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Eme jọ nọ ọ ta evaọ ileta na e sai fiobọhọ kẹ Ileleikristi yena riẹ ẹme nọ a rẹ ta kẹ ahwo nọ a be wọso ae na. w22.08 23-24 ¶12-14

Akpọ Ẹdhọ o yoma te epanọ ohwo o gbe bi fievahọ ohwo ho no. Eware nọ ihreki, ahwo nọ a rrọ ekwa esuo, gbe isu egagọ a bi ru e be kẹ ahwo uye. Egbẹnyusu mai, ahwo nọ ma gbẹ riẹ oma gbe ahwo uwou obọmai dede a re ru eware nọ e rẹ kẹ omai uye ẹsejọ. U gbe omai unu hu keme Ebaibol ọ ta vẹre inọ: “Evaọ edẹ urere na, . . . , ahwo a ti . . . ru ẹme rai gba ha, . . . a te ta ahwo raha, . . . a ti vivie ahwo.” Ẹme nana o dhesẹ nọ ahwo a ti ru wọhọ Ẹdhọ nọ a re fievahọ họ nọ o bi su akpọ na. (2 Tim. 3:1-4; 2 Kọr. 4:4) Rekọ mai Ileleikristi ma riẹ nọ ma rẹ sai fi eva mai kpobi họ Jihova. Ma riẹ nọ o you omai yọ ọ rẹ “nyasiọ” egbẹnyusu riẹ ba ha. (Ol. 9:10) Ma rẹ sai je fievahọ Jesu Kristi keme o whu kẹ omai. (1 Pita 3:18) Ma tẹ jẹ riẹ nọ ma rẹ sai fievahọ ehrẹ Ebaibol keme e be kẹ omai erere.—2 Tim. 3:16, 17. w22.09 2 ¶1-2

A tẹ ta nọ eva e be ginẹ were ohwo orọnikọ eva e tẹ were iẹe ẹmẹsejọ, u ri kri hi na eva e vẹ dhae he. Ukpoye, ohwo otiọye na yọ ohwo nọ eva e be were ẹsikpobi. Ẹvẹ ma rọ ta ere? Jesu ọ kẹ uyo onọ yena oke nọ ọ jẹ kẹ ovuẹ obọ ugbehru na. Ọ ta nọ: “Eva e were enọ e riẹ nọ u fo re a riẹ Ọghẹnẹ.” (Mat. 5:3) Jesu ọ riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ma ohwo-akpọ evaọ oghẹrẹ nọ ọ rẹ rọ daoma re ọ riẹe jẹ gọe. Yọ nọ orọnọ Jihova họ “Ọghẹnẹ evawere na,” ma tẹ be gọe, eva e rẹ ginẹ were omai. (1 Tim. 1:11) Kọ ebẹbẹ mai kpobi i re kuhọ no taure eva e tẹ te were omai? Ijo. Jesu ọ tubẹ ta nọ “eva e were enọ i bi weri.” Ọ tẹ jẹ ta nọ “eva e were enọ a bi kpokpo fiki ẹrẹreokie.” (Mat. 5:4, 10, 11) Oware nọ Jesu ọ be jọ oria Ebaibol yena wuhrẹ omai na họ, re eva e sae ginẹ were ohwo, orọnikọ eware kpobi e rẹ jọ ziezi tao ho. Rekọ ma rẹ daoma riẹ Ọghẹnẹ, je si kẹle iẹe.—Jem. 4:8. w22.10 6 ¶1-3

Nọ Oleleikristi o te wo orimuo, o rẹ lẹliẹe riẹ oke nọ u fo nọ “a re ro fibo gbe oke nọ a rẹ rọ ta ẹme.” (Ọtausi. 3:7) Ahwo jọ a re bru ohare inọ “ẹmeọta yọ isiliva, rekọ ẹfọ nọ ohwo ọ rẹ fọ yọ igoru.” Otọ ẹme na họ, ẹsejọ o rẹ mai woma re ohwo o fibo. Joma kẹ oriruo ọkpako ukoko jọ nọ o wo uruemu nana. A re vi ei kpohọ ẹme evaọ ikoko efa nọ inievo jọ a te wo ẹbẹbẹ jọ nọ o gwọlọ nọ ekpako na a rẹ ta ẹme kpahe. Oniọvo ọfa jọ nọ ọ rrọ ọkpako ọ ta nọ: “Oniọvo nana ọ rẹ yọroma gaga. Ọ rẹ ta ẹme ikoko efa nọ u fo nọ a rẹ ko dhere kẹ amọfa ha.” Ekpako efa nọ a gbẹ rrọ ukoko a be hae kẹ oniọvo nana adhẹẹ gaga fiki uruemu nana nọ o wo na. A riẹ nọ oniọvo nana ọ sae te wọ ẹme ukoko rai nyae vuẹ amọfa gbe he. Oware ofa nọ o rẹ lẹliẹ ahwo fievahọ omai họ, nọ ma tẹ be ta uzẹme. Ahwo a re fievahọ ohwo nọ ọ rẹ ta uzẹme keme a riẹ nọ ọ te lẹliẹ ae họ họ.—Ẹf. 4:25; Hib. 13:18. w22.09 12 ¶14-15

Ebaibol ọ ta nọ areghẹ “o bi bo gaga evaọ iyẹrẹ na.” Rekọ ahwo buobu a be rọwo gaviezọ kẹe he. (Itẹ 1:20) A jọ Ebaibol fodẹ eko ahwo esa jọ nọ a be rọwo wo areghẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ ohwo ho. Ae họ “igbori,” “isẹkoko,” gbe “igheghẹ” na. (Itẹ 1:22-25) “Igbori” na họ ahwo nọ a rẹ rọwo oware kpobi nọ a vuẹ rai. A re kri ae ẹviẹhọ họ. (Itẹ 14:15) Wọhọ oriruo, isu egagọ gbe isu egọmeti a viẹ ahwo buobu họ no. Akpọ o re gbe ahwo otiọnana jọ unu nọ a tẹ riẹ nọ kpakọ a be viẹ ae họ anwẹdẹ. Rekọ igbori nọ a ta ẹme kpahe evaọ Itẹ 1:22 na, o rẹ kẹ ae uye he nọ a tẹ make riẹ nọ a be viẹ ae họ. Yọ a gwọlọ riẹ uzẹme na ha keme a gwọlọ nwene he. (Jeri. 5:31) A gwọlọ nọ a re wuhrẹ Ebaibol ho, yọ a gwọlọ koko izi Ọghẹnẹ hẹ. Joma rọ aro kele ahwo nọ a gwọlọ nọ ogbori ọvo a rẹ jọ họ.—Itẹ 1:32; 27:12. w22.10 19 ¶5-7

Ukoko o rẹ vuẹ omai eware jọ nọ ma re ru nọ i re fiobọhọ kẹ omai. Ẹsikpobi a be hae vuẹ omai nọ ma rọ inọmba mai nọ ọ be nya gbe eware itieye efa kẹ ekpako ukoko na, a vẹ sai se omai nọ oware jọ o tẹ be via. A sae vuẹ omai nọ ma dhẹ dhere hayo dhẹ no oria nọ ma rrọ. A sae jẹ vuẹ omai epanọ ma rẹ rọ ruẹ emu gbe eware itieye efa. A rẹ jẹ vuẹ omai epanọ ma sai ro fiobọhọ kẹ amọfa gbe oke nọ ma sai ro ru ere. Ma gbe ru eware nọ a vuẹ omai hi, ma sai fi uzuazọ mai gbe orọ ekpako na nọ e be sẹro mai họ ọza. (Hib. 13:17) Inievo buobu e riẹ nọ eware okpẹtu i le no ẹwho rai kpohọ ẹwho ọfa. Yọ a daoma nwene lele oghẹrẹ nọ eware e rrọ evaọ obonọ a dhẹ nya. Yọ a raha oke he re a te ti mu ewuhrẹ gbe usi uwoma họ ẹnya, je ru eware ukoko na efa. A be rọ aro kele Ileleikristi oke anwae nọ i “je whowho usi uwoma ẹme Ọghẹnẹ” dede nọ a dhẹ no ẹwho rai fiki ọwọsuọ. (Iruẹru 8:4) Usi uwoma nọ a jẹ nya na o jẹ lẹliẹ ae roro kpahe Uvie Ọghẹnẹ viukpọ ebẹbẹ rai. Eva e tẹ jẹ were ae, a gbẹ jọ awawa ha. w22.12 19 ¶12-13

Jihova ọ riẹ omai omomọvo, yọ ọ be daezọ mai. Taure Jesu o te ti vi ikọ riẹ nyae ta usi uwoma, ọ ta ẹme jọ kẹ ae nọ o rẹ lẹliẹ udu jarae awọ nọ a tẹ be wọso ae. (Mat. 10:29-31) Jesu ọ rọ ọmọvra ọsese jọ nọ a jẹ hae ruẹ gaga evaọ Izrẹl oke yena wuhrẹ ae oware jọ. Ọmọvra na họ omuedi. Oke yena, a tẹ zẹe, o re te emamọ ugho ọvo ho. Rekọ Jesu ọ vuẹ ilele riẹ nọ: “Ọvuọvo rai o re kie fihọ otọ ababọ Ọsẹ rai nọ ọ rẹ riẹ hẹ.” Kẹsena ọ tẹ vuẹ ae nọ: “Wha ghare vi imuedi buobu.” Jesu ọ rọ ere wuhrẹ ilele riẹ nọ Jihova ọ riẹ rai kpobi na omomovọ, yọ ọ be daezọ rai. Fikiere jọ ozọ u mu ai hi nọ a tẹ be make wọso ae. Nọ ilele na a jẹ ta usi uwoma no iwhre ruọ iwhre na, ẹsenọ a tẹ ruẹ imuedi nọ e be rra, a te kareghẹhọ oware nọ Jesu o wuhrẹ i rai na. Nẹnẹ, ẹsikpobi nọ whọ tẹ ruẹ ọmọvra ọsese, kareghẹhọ nọ whọ rrọ ghaghae kẹ Jihova, yọ whọ “ghare vi imuedi buobu.” Fikiere jọ ozọ u mu owhẹ hẹ nọ a tẹ be wọso owhẹ keme Jihova ọ rrọ kugbe owhẹ. w23.03 18 ¶12

Ẹsejọ eware e rẹ sae jọ gaga kẹ omai. O sae jọ nọ ahwo uviuwou mai a be wọso omai hayo a si omai no iruo. Ebẹbẹ jọ i te bi si otọ, ma rẹ sai roro nọ eware i ti gbe woma ha, o vẹ whae ze nọ ẹrọwọ mai ọ gbẹ rọ ga tere he. Oware utioye o tẹ via kẹ omai, kiyọ ubiedi u kie fihọ ewhri kẹ Setan no, o ve ru re ma roro nọ Jihova o gbe you omai hi. Ẹdhọ ọ gwọlọ nọ ma roro nọ ẹsejọhọ Jihova hayo ukoko riẹ ọye ọ wha riẹ ze nọ ẹbẹbẹ na o ro te omai na. Oware utioye na o via kẹ ahwo Izrẹl oke nọ a jọ obọ Ijipti. A riẹ nọ Jihova ọye o vi Mosis avọ Erọn nya re o si ai no igbo. (Ọny. 4:29-31) Rekọ uwhremu na Fẹro o te ru nọ iruo nọ a je ru e rọ ga vi epaọ ọsosuọ. Ahwo Izrẹl a tẹ jẹ ta nọ Mosis avọ Erọn ae a wha ẹbẹbẹ na ze na. (Ọny. 5:19, 20) Whọ ruẹ eme nọ a jẹ ta kẹ ahwo nọ Jihova o vi bru ai re a si ai no igbo? Otẹrọnọ ẹbẹbẹ jọ ọ riẹ nọ who bi thihakọ riẹ ugbanwẹdẹ, lẹ se Jihova, re who je fievahọ iẹe nọ o ti fiobọhọ kẹ owhẹ. w22.11 15 ¶5-6

Jihova họ ọnọ ọ kẹ omai uzuazọ yọ o wo ogaga nọ ọ sae rọ kpare ahwo nọ a whu no ze. Ọ kẹ Elaejah ọruẹaro na ogaga nọ ọ rọ kpare ọmọzae aye-uku obọ Zarefat ze. (1 Iv. 17:21-23) Yọ uwhremu na, nọ ọmọ aye obọ Shunẹm jọ o whu, Jihova ọ kẹ Elaesha ogaga nọ ọ rọ kpare iẹe ze. (2 Iv. 4:18-20, 34-37) Ahwo nana gbe amọfa nọ a kpare ze na u dhesẹ nọ Jihova o wo ogaga nọ ọ sae rọ kpare ahwo nọ a whu no ze. Ere ọvo ho, oke nọ Jesu ọ jọ otọakpọ, Jihova ọ kẹ riẹ ogaga nọ ọ rọ kpare ahwo nọ a whu no ze re. (Jọn 11:23-25, 43, 44) Jesu ọ rrọ obọ odhiwu enẹna yọ Jihova ọ kẹ riẹ “udu-esuo kpobi . . . no evaọ odhiwu gbe otọakpọ na.” Fikiere o wo ogaga nọ ọ te rọ kpare ahwo nọ a rrọ “iki ekareghẹhọ kpobi” ze, uvẹ u ve ti rovie kẹ ae nọ a rẹ rọ rria bẹdẹ bẹdẹ.—Mat. 28:18; Jọn 5:26-29. w22.12 5 ¶10

Nọ ahwo Izrẹl a rọwo nọ a rẹ gaviezọ kẹ Izikiẹl he na, u dhesẹ nọ a gwọlọ gaviezọ kẹ ẹme nọ Jihova ọ be ta ha. Rekọ nọ a gbẹ make gaviezọ họ, u dhesẹ hẹ inọ ọ riẹ ovuẹ na whowho ho. Jihova ọ vuẹ Izikiẹl nọ oke nọ eware nọ ọ ruẹaro rai na e te via, ahwo na a te “riẹ nọ ọruẹaro jọ ọ jọ udevie rai.” (Izik. 2:5; 33:33) Ma riẹ nọ ẹme yena nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹe na o te lẹliẹe whowho ovuẹ na, te ahwo a bi yo, te a bi yo ho. Ma tẹ be hae kareghẹhọ nọ Jihova họ ọnọ o vi omai inọ ma ta usi uwoma na, o rẹ lẹliẹ udu jọ omai awọ. Jihova o se omai “isẹri” riẹ. (Aiz. 43:10) Nọ ọghọ ologbo o bru họ omai oma na. Wọhọ epanọ Jihova ọ ta kẹ Izikiẹl nọ, “Jọ ozọ rai u mu owhẹ hẹ” na, ọ be vuẹ omai nẹnẹ re inọ: “Jọ idudu e jọ owhai oma ha.” (Izik. 2:6) Fikieme ma gbẹ dhozọ ahwo nọ a be wọso omai hi? Keme ma riẹ nọ Jihova họ ọnọ o vi omai uwou na, yọ ọ rrọ kugbe omai wọhọ epanọ ọ jọ kugbe Izikiẹl na.—Aiz. 44:8. w22.11 3-4 ¶4-5

Eva ekpako gbe idibo iruiruo nọ e rrọ ukoko na e be were omai wumuo ho. Ma yere Ọghẹnẹ inọ ọ be rehọ inievo nana nọ a rẹ sai fievahọ na rẹrote omai ziezi evaọ ukoko na. Kọ eme mai omamai ma rẹ sai ru re ma jọ ahwo nọ a re fievahọ? Ma you inievo mai gaga, yọ ma rẹ gwọlọ riẹ epanọ eware e rrọ kẹ ae. Rekọ u fo nọ ma rẹ yọroma re ma gbe mu dhunu họ ẹme rai hayo mu ta ẹme rai kẹ amọfa ha. Evaọ oke Pọl ukọ na, ahwo jọ a jọ ukoko na nọ a jọ “iguiguẹgu . . . gbe enọ i re dhomahọ eme amọfa, ta kpahe eware nọ i fo nọ a rẹ ta ha.” (1 Tim. 5:13) Ma gwọlọ jọ wọhọ ahwo otiọye na ha. Kọ eme ma re ru nọ oniọvo jọ ọ tẹ lẹlẹ vuẹ omai oware jọ nọ ọ gwọlọ nọ ma vuẹ omọfa ha? Ma rehọ iẹe nọ oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ vuẹ omai oghẹrẹ ẹyao jọ nọ ọ riẹe oma hayo oghẹrẹ ẹbẹbẹ ọfa jọ. Ọ tẹ ta kẹ omai nọ ọ gwọlọ nọ ma vuẹ omọfa ẹme na ha. U fo nọ ma rẹ daoma re ma ru epanọ ọ ta na. w22.09 10 ¶7-8

Ẹme Griki nọ a fa inọ “iroro rai nọ wha re nwene” na, a rẹ sae jẹ fae inọ “ruẹrẹ iroro ra re e jọ ekpokpọ.” Ẹme nọ Ebaibol ọ be ta na họ, orọnikọ ma rẹ daoma wo emamọ uruemu ọvo ho, rekọ obeva enwene na o re no ze. Ma rẹ kaki muẹrohọ obeva mai ziezi jẹ ruẹrẹ iẹe họ tao, re iroro gbe uruemu mai e sae were Jihova. Nọ oware nọ ma re ru ẹsikpobi, orọnikọ oware ẹsiẹvo ho. Fikinọ ma gba ha, o lọhọ tere he re ma ru oware nọ o rẹ were Jihova. Rekọ nọ ma tẹ gba no, o te gbẹ bẹ omai hi re ma ru oware nọ o rẹ were Jihova. Ẹme nọ Pọl o kere evaọ obe Ahwo Rom 12:2 na o dhesẹ nọ, ma te nwene iroro mai re e sae were Ọghẹnẹ, ẹsiẹe ma te sae rọ riẹ oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ. Ma re rri otọ mu gaga re iruemu akpọ na gbe eware nọ a bi le i gbe si omai urru hu. Ma re muẹrohọ omamai sọ eware nọ ma bi roro gbe enọ ma bi ru e be were Ọghẹnẹ. w23.01 8-9 ¶3-4

Kọ Jihova ọ rẹ nwani ku ebẹbẹ kpobi nọ ma wo họ? Kọ o re ru re oware uyoma kpobi nọ o be via kẹ omai o wha erere ze? Ijo. Ebaibol ọ ta nọ ere Jihova o re ru ẹsikpobi hi. (Ọtausi. 8:9; 9:11) Rekọ ma riẹ nọ ebẹbẹ e tẹ maki te omai, Jihova ọ rẹ ruẹ oware nọ o be via kẹ omai yọ o re yo olẹ mai. (Ol. 34:15; Aiz. 59:1) Ere ọvo ho, Jihova o re fiobọhọ kẹ omai re ma sai thihakọ ẹbẹbẹ nọ o te omai bẹsenọ o re kuhọ. Ẹvẹ ọ be hai ro ru ei? Edhere jọ nọ Jihova o re ro fiobọhọ kẹ omai họ, ọ rẹ rọ oniọvo jọ tuduhọ omai awọ. Yọ ẹsibuobu, o re ru ere evaọ oke nọ ma mae rọ gwọlọ uduotahawọ na. (2 Kọr. 1:3, 4) Kọ whọ sae kareghẹhọ oke nọ Jihova ọ rọ rehọ oniọvo jọ tuduhọ owhẹ awọ hayo rọ edhere ọfa jọ fiobọhọ kẹ owhẹ evaọ oke nọ whọ nwane rọ gwọlọ iẹe? Ẹsibuobu nọ ẹbẹbẹ mai o te kuhọ no, ma rẹ rọ ruẹ oghẹrẹ nọ Jihova o ro fiobọhọ kẹ omai. w23.01 17-18 ¶13-15

Arao ojihẹ nana o tho arao ojihẹ nọ o wo izou ihrẹ na gaga. Omoware nọ o ro wo ohẹriẹ noi họ, ọyomariẹ ọ rrọ wawae. A jọ obe Eviavia sei “ẹmema arao ojihẹ na.” A tẹ jẹ ta nọ arao ojihẹ ọwawae nana yọ “ovie avọ eree.” (Evia 13:14, 15; 17:3, 8) Obe Eviavia o ta nọ “ovie” nana ọ jariẹ vẹre, u te oria jọ no, ọ gbẹ jariẹ hẹ, rekọ uwhremu na, ọ tẹ wariẹ romavia. Nwanọ oware nọ o via kẹ ukoko Okugbe Erẹwho (United Nations) oye. Ukoko nana isu akpọ na a re ro ru oware nọ a gwọlọ ru. Oke ọsosuọ, odẹ nọ a je sei họ Ọvọ Erẹwho (League of Nations). Nọ a je fi Ẹmo Akpọ Avivẹ, ukoko nana ọ gbẹ jariẹ hẹ. Uwhremu na, o tẹ wariẹ romavia, a te bi sei Okugbe Erẹwho. Fikiere, ma sae ta nọ ukoko nana ẹmema arao ojihẹ na o dikihẹ kẹ. Egọmeti akpọ na a bi ru nọ ahwo a be rọ wọso Jihova gbe idibo riẹ. O wọhọ ẹsenọ a bi koko “ivie otọakpọ na soso” họ kẹ ẹmo Amagidọn, nọ ọ rrọ ẹmo “ẹdẹ ologbo Ọghẹnẹ Erumeru na.”—Evia. 16:13, 14, 16. w22.05 10 ¶10-11

Okenọ Jesu ọvo o te ti mu Ikereakere Efuafo na họ ese, jọ obọ etẹmpol oke nọ ọ jọ ikpe ikpegbivẹ, o je lele ahwo nọ i re wuhrẹ ahwo Ikereakere na ta ẹme. Ahwo nana a riẹ uzi Mosis na gaga, ghele na u je gbe ai “unu fiki epanọ [Jesu] o wo otoriẹ te gbe iyo nọ ọ jẹ kẹ.” (Luk 2:46, 47, 52) Ma sae daoma re ma riẹ oware nọ Ikereakere na e ta je ru re ẹme Ọghẹnẹ o te omai udu ziezi nọ ma te bi sei kẹdẹ kẹdẹ. Ma te roro te ẹme nọ Jesu ọ ta kẹ ahwo nọ a riẹ uzi na gaga, otu ikere-ebe, ahwo Farisi gbe ahwo Sadusi, u ti fiobọhọ kẹ omai. Isu egagọ yena a jẹ hai se Ikereakere na ẹsikpobi, rekọ a jẹ riẹ otọ oware nọ a je se he yọ a je ru ai gbe he. Jesu ọ fodẹ eware esa jọ nọ ahwo nana a je ru hu nọ o wha riẹ ze nọ a gbe je wo erere no Ikereakere na ze he. Ẹme nọ ọ ta ke ai u ti fiobọhọ kẹ omai riẹ eware esa jọ. Eye họ, epanọ u wuzou te re ma riẹ otọ oware nọ ma bi se, re ma wuhrẹ emamọ eware jọ noi ze, je ru oware nọ ma se evaọ Ikereakere na. w23.02 8-9 ¶2-3

U wo eware jọ nọ ma riẹ vevẹ nọ e rẹ dha Jihova eva. Ejọ rai họ, idi-eda thomawa, emu nọ a rẹ re vrẹta, eme edada, eme ọfariẹ-ogbe, ifimu ozighi avọ erọ ọfariẹ-ogbe, gbe eware itieye na efa. (Ol. 101:3) Ẹdhọ ọ rẹ gwọlọ rọ oghẹrẹ kpobi ruọ omai oma re ọ sae raha usu mai avọ Jihova. (1 Pita 5:8) Setan o wo ẹghẹ gaga. Ma gbe rri otọ mu hu, ọ sai ru nọ ma re ro mu ikpehre iruemu jọ họ ewo ẹmẹrera. Ejọ rai họ, ọrue-ọta, ihri-eriọ, uvou-uthei, omukpahe, omorro, hayo ẹgo nọ a re fi họ eva. (Gal. 5:19-21) Ma te muẹrohọ nọ ma be gwọlọ wo uruemu utioye na jọ, joma daoma siobọnoi ababọ oke oraha. Ma gbe ru ere, o te dowọ muotọ, o vẹ te wha uye se omai. (Jem. 1:14, 15) Oware jọ nọ o rẹ sae raha usu mai avọ Jihova nọ ma rẹ kaki muẹrohọ họ họ ekpehre usu. Ma rẹ jẹ kareghẹhọ nọ ma tẹ be hae jọ kugbe oghẹrẹ ahwo jọ ẹsikpobi, uruemu rai o te rọ ẹmẹrera wholo omai. (1 Kọr. 15:33) Ma tẹ be hai muẹrohọ omamai, ma ti ku usu kugbe ahwo nọ a bi koko izi Jihova ha ha. (Luk 21:34; 2 Kọr. 6:15) Ma ti muẹrohọ uye nọ u ti noi ze nọ ma te ku usu kugbe ae, fikiere ma vẹ te kẹnoma. w23.02 16 ¶7; 17 ¶10-11

Eware nọ whọ riẹ kpahe Jihova no e lẹliẹ owhẹ you rie vi epaọ anwẹdẹ no. Whọ gwọlọ kẹle Jihova ziezi jẹ jọ ogbẹnyusu riẹ bẹdẹ bẹdẹ. Whọ sai ginẹ jọ ogbẹnyusu riẹ bẹdẹ bẹdẹ. Ọ jọ Ebaibol vuẹ owhẹ nọ whọ daoma ru eva were iẹe. (Itẹ 23:15, 16) Kọ ẹvẹ whọ sai ro ru ere? Ẹmeunu ra gbe uruemu ra o rẹ were Jihova. Who te bi yeri oghẹrẹ uzuazọ nọ o rẹ were Jihova, kiyọ who gine you rie gaga. Oghẹrẹ uzuazọ nọ u gine fo nọ ma re yeri oye. Ẹvẹ whọ sai ro dhesẹ nọ who you Jihova? Whọ rẹ lẹ sei jẹ vuẹe nọ whọ roma mudhe no inọ ọye ọvo whọ te gọ. Olẹ nana u wuzou gaga, yọ whẹ ọvo whọ rẹ lẹ olẹ nana kẹ omara. (Ol. 40:8) Kẹsena whọ vẹ te họ-ame ro dhesẹ kẹ ahwo kpobi nọ whọ roma mudhe kẹ Jihova no. Ame-ọhọ o roja gaga, yọ o rẹ lẹliẹ eva were ohwo gaga. No umuo oke yena vrẹ, oghẹrẹ nọ who je yeri uzuazọ ra vẹre, ere o te gbẹ jọ họ. Oware nọ o rẹ were Jihova ọvo who bi ti ru, orọnikọ orọ udu ra ha. (Rom 14:8; 1 Pita 4:1, 2) Ame-ọhọ ginọ okpoware gaga. Rekọ jọ ozọ u mu owhẹ hẹ keme o te lẹliẹ owhẹ yeri oghẹrẹ uzuazọ nọ o mai woma. w23.03 5-6 ¶14-15