Ava

Okenọ Hẹzikaya ovie na ọ jẹ mọ gaga, ọ tẹ lẹ nọ jọ Jihova o ru re ẹyao riẹ o kpo. Jihova o te ru nọ ẹyao riẹ o ro gine kpo. (2 Iv. 20:1-6) Rekọ oke jọ o jariẹ nọ Pọl ukọ na ọ ta nọ o wo “unwe evaọ oma” riẹ nọ u bi duwu iei. Yọ ọ lẹ se Jihova re oware na o se iẹe ba ekpokpo. Rekọ Jihova o si oware na no ho. (2 Kọr. 12:7-9) Herọd ovie na ọ jẹ gwọlọ kpe ikọ na, Jemis avọ Pita. Herọd o kpe Jemis. Rekọ Ọghẹnẹ o vi ukọ odhiwu riẹ nyai si Pita no uwou-odi ze. (Iruẹru 12:1-11) Ma sai roro nọ, ‘Fikieme Jihova ọ rọ kuvẹ re a kpe Jemis, rekọ u je te Pita, ọ tẹ rehọ ukọ odhiwu siwi ei?’ Ebaibol ọ ta te obei he. Rekọ ma riẹ nọ Jihova o re “kienyẹ ohwo vievie he.” (Izie. 32:4) Ẹsejọ ma sae lẹ nọ Jihova o ru oware jọ kẹ omai, rekọ o ve ru oware ofa kẹ omai. Nọ o tẹ via ere, ma re gbe fievahọ Jihova ghele, keme ma riẹ nọ ọ riẹ oware nọ o mai woma kẹ omai yọ o you omai. Ma du ta vievie he inọ: ‘O, eme Jihova o gbe ru onọ mẹ ta na kẹ omẹ hẹ.’—Job 33:13. w23.11 21 ¶6

Ọghẹnẹ ọ rehọ Jemis kere nọ ahwo nọ a wo areghẹ a rẹ “rọ unevaze yoẹme.” Eme họ otọ ẹme yena? Ahwo nọ Jihova ọ vuẹ omai nọ ma yoẹme kẹ, a tẹ vuẹ omai nọ ma ru oware jọ, u fo nọ a rẹ gba omai họ re ma te ti yoẹme he. U re no omai eva ze. Rekọ ohwo jọ ọ tẹ be vuẹ omai nọ ma ru oware nọ Jihova ọ ta nọ ma ru hu, ma re yoẹme kẹe he. (Iruẹru 4:18-20) Jihova ọ tẹ vuẹ omai nọ ma ru oware jọ, ma rẹ gwọlọ nwani ru ei ovavo. Keme ma riẹ nọ Jihova ọ te vuẹ omai nọ ma ru oware nọ o rẹ wha uye se omai hi. (Ol. 19:7) Rekọ otẹrọnọ ohwo-akpọ ọ vuẹ omai na, ma rẹ gwọlọ gbe roro iei tao keme izi ahwo-akpọ e gba wọhọ erọ Ọghẹnẹ hẹ. O make rrọ ere na, Jihova Ọsẹ obọ odhiwu mai ọ ta nọ, jọ emọ a yoẹme kẹ esẹgbini rai. Yọ ọ vuẹ omai nọ ma yoẹme kẹ ahwo egọmeti gbe ekpako ukoko na. (Itẹ 6:20; 1 Tẹs. 5:12; 1 Pita 2:13, 14) Ma te bi yoẹme kẹ ahwo nana, yọ Jihova ma bi yoẹme kẹ na. w23.10 6 ¶2-3

Oware jọ nọ o rẹ lẹliẹ omai wo ẹrọwọ ọgaga họ, nọ ma tẹ be hai roro didi kpahe epanọ Ọghẹnẹ o wo ẹgba te. Jihova o wo ogaga nọ ọ sai ro ru eyaa riẹ kpobi gba. Jihova họ Ọghẹnẹ Erumeru na. (Job 42:2; Mak 10:27; Ẹf. 3:20) Jihova ọ vuẹ Abraham avọ Sera nọ a ti yẹ ọmọ, yọ oke yena a kpako vi ahwo nọ a re yẹ ọmọ no. (Emu. 17:15-17) Ọ tẹ jẹ ta kẹ Abraham nọ ọ te rehọ ẹkwotọ Kenan kẹ emọ riẹ. Ahwo Izrẹl nọ e jọ emọ Abraham a jọ igbo ikpe buobu evaọ obọ Ijipti. Oke yena o tẹ wọhọ nọ oware nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa riẹ na o te sae via ha. Rekọ o via nwane wọhọ epanọ ọ ta. Jihova ọ ya eyaa kẹ Meri inọ dede nọ ọ gbẹ rrọ ọmọtẹ nọ ọ riẹ ọzae he, o ti dihọ, o ve ti yẹ Ọmọ Ọghẹnẹ. Yọ Ọmọ nana nọ Meri o bi ti yẹ na, ọye Jihova ọ ya eyaa riẹ fihotọ no anwẹdẹ evaọ ọgbọ Idẹn na. Ẹme nọ Ọghẹnẹ ọ vuẹ Meri na u dhesẹ nọ oke nọ o ti ro ru eyaa yena gba u te no. (Emu. 3:15) Ma tẹ be hai roro kpahe eyaa nọ Ọghẹnẹ ọ ya evaọ oke nọ u kpemu gbe epanọ o ro ru ai gba, ẹrọwọ mai ọ te jọ gaga. Ma ve ti fievahọ Jihova inọ ọ te rọ akpọ ọkpokpọ ze.—Jos. 23:14; Aiz. 55:10, 11. w23.04 28 ¶10-12

Jihova o gine siwi Devidi no obọ ewegrẹ riẹ wọhọ epanọ ọ lẹ sei na. (1 Sam. 19:10, 18-20; 2 Sam. 5:17-25) U mu omai ẹro nọ ma te bo sei, o ti yo kẹ omai re. (Ol. 145:18) Oghẹrẹ nọ ma bi roro, Jihova o re ro yo olẹ mai ẹsikpobi hi. Wọhọ oriruo, Pọl ukọ na o wo ẹbẹbẹ jọ nọ o dhesẹ wọhọ “unwe” nọ u bi duwu iei. Isiasa soso ọ lẹ Ọghẹnẹ inọ jọ o ru re ẹbẹbẹ na o je kuhọ. Kọ Jihova o yo olẹ na? Ee, o yo rie. Rekọ orọnọ oware nọ Pọl o roro nọ Jihova o ti ru, o ru kẹe he. Ukpenọ o si ẹbẹbẹ na no, ọ tẹ kẹe ẹgba nọ ọ rẹ rọ gọe ghelọ ẹbẹbẹ na. (2 Kọr. 12:7-10) Epọvo na nẹnẹ re, oghẹrẹ nọ ma roro Jihova o re ro yo olẹ mai ẹsikpobi hi. Rekọ ma riẹ nọ Jihova ọ riẹ oware nọ o mai woma nọ o re ru kẹ omai. Yọ o re tube “ru eware buobu gbidi gbidi kẹ omai vi eware kpobi nọ ma yare hayo nọ ma roro.” (Ẹf. 3:20) Oyejabọ nọ Ọghẹnẹ o re ro yo olẹ mai ẹsejọ evaọ oghẹrẹ nọ ma roro ho na. Yọ oke nọ ma bi rẹro riẹ o re ro yo olẹ na ẹsejọ họ. w23.05 8-9 ¶4-6

U fo nọ ma rẹ hai roro didi kpahe ẹruore ẹkparomatha na no oke te oke. Fikieme? Keme ohwo ọvo ọ riẹ odẹ hẹ. Oghẹrẹ ẹyao ọgaga jọ ọ sai kie omai, hayo ohwo mai jọ ọ sai whu ku omai. (Ọtausi. 9:11; Jem. 4:13, 14) Nọ oghẹrẹ eware itieye na e tẹ via, ẹruore ẹkparomatha na nọ ma re roro kpahe o rẹ lẹliẹ omai thihakọ. (1 Tẹs. 4:13) Ma wo ẹruore keme Ebaibol o dhesẹ nọ Jihova Ọsẹ obọ odhiwu mai na ọ riẹ omai ziezi, yọ o you omai gaga. (Luk 12:7) Jihova ọ ginẹ riẹ omai gaga keme ọ tẹ be kpare ohwo nọ o whu no ze, epanọ ohwo na ọ jọ vẹre, te eware nọ ọ riẹ kpobi, aikpobi na e rẹ gba tọkọ toni. Jihova o you omai gaga re keme ọ gwọlọ nọ ma rẹ rria bẹdẹ bẹdẹ. Yọ ma tẹ maki whu no dede, ọ rẹ kpare omai ze re ma sae rria bẹdẹ bẹdẹ. Fikieme ma rọ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ te ginẹ kpare ahwo nọ a whu no ze wọhọ epanọ ọ ta? Ma rọwo keme o ginẹ rrọ Ọnọ ọ ya eyaa na oja inọ o re ru oware na, yọ o wo ogaga nọ ọ sai ro ru ei. w23.04 8-9 ¶2-4

Josẹf avọ Meri a jẹ hai ru eware jọ kugbe nọ e rẹ lẹliẹ usu rai avọ Jihova kpekpe. A riẹ nọ u wuzou gaga re a gọ Jihova kugbe. (Luk 2:22-24; 4:16) Re a wha emọ na kpobi kpohọ egagọ, o jọ oware olọlọhọ họ, rekọ a je ru ei ghele. Nọ emamọ oriruo a fihotọ kẹ ezae-avọ-eyae na. Otẹrọnọ who yẹ emọ no, ẹsejọhọ o te jọ bẹbẹ re whọ hae wha aikpobi kpohọ ewuhrẹ je ru egagọ uviuwou. Ẹsejọhọ whẹ avọ aye ra wha te gbẹ sai wo uvẹ nọ wha re ro se Ebaibol jẹ lẹ kugbe he. Rekọ riẹ nọ wha tẹ be daoma gọ Jihova kugbe, wha te kẹle iẹe gaga, yọ o te lẹliẹ usu rai whai imava kpekpe. Fikiere wha daoma fihọ iẹe. Otẹrọnọ whẹ avọ ọzae ra hayo aye ra wha bi wou tere he, ẹsejọhọ o te bẹ owhai re wha ru egagọ uviuwou. Rekọ wha sai mu ei họ ẹmẹrera. Wha sae rọ omoke jọ kpẹkpẹe ro ru ei. Wha te bi ru enẹ, wha te kẹle ohwohwo, yọ wha te gwọlọ nọ wha rẹ gọ Jihova kugbe. w23.05 22 ¶7-8

Ẹvẹ ozodhẹ Ọghẹnẹ u ro fiobọhọ kẹ Obedaya? Obedaya ọ jọ ohwo nọ ọ rẹ wha ahwo re he. Ọ jọ ohwo nọ a re fievahọ. Oyejabọ nọ ovie na ọ rọ rehọ iẹe mu ọnọ o wuzou iruo uwou riẹ kpobi. (Je rri Nehemaya 7:2.) Ozodhẹ Ọghẹnẹ o lẹliẹ e riẹ wo udu. O ginẹ gwọlọ nọ Obedaya o re wo udu re ọ sai ru oware nọ Jihova ọ gwọlọ. Keme evaọ oke yena, Ehab nọ ọ jọ ovie ọ jọ ohwo omuomu. (1 Iv. 16:30) U te no ere no, aye Ehab nọ a re se Jezibẹl, ẹdhọ nọ a re se Bale ọ jẹ gọ. Yọ o mukpahe Jihova te epanọ ọ rọ gwọlọ nọ o re kpe idibo Jihova kpobi no evaọ ofẹ erua ikpe Izrẹl nọ ọzae riẹ o je su na. O gine kpe eruẹaro Ọghẹnẹ buobu. (1 Iv. 18:4) Okenọ Jezibẹl ọ jẹ gwọlọ eruẹaro Ọghẹnẹ tuatuatua re o kpe ai no, Obedaya o te si eruẹaro udhusoi (100) no. O te “fi udhuvẹ-gbikpe rai họ eghogho-utho ovuovo, [ọ] tẹ jẹ kẹ ai ebrẹdi gbe ame.” (1 Iv. 18:13, 14) O hae jọ nọ a kru Obedaya evaọ oware na nọ o ru na, a hai ti kpei no. Ma riẹ nọ omozọ o te jọ Obedaya ẹro keme ohwo-akpọ ọ jọ wọhọ omai. Ọ gwọlọ whu hu. Rekọ o you Jihova gbe ahwo nọ e be gọe vi omobọ riẹ. w23.06 16 ¶9-10

Jihova o gbe bi su ahwo riẹ nẹnẹ wọhọ epanọ o ru evaọ oke nọ u kpemu. Ọ be rọ Ebaibol, gbe Ọmọ riẹ nọ o wuzou ukoko na rọ vuẹ omai oware nọ ma re ru. Yọ Jihova ọ rehọ ahwo jọ mu evaọ ukoko na nọ a bi wuhrẹ omai. Nọ ukpe 1870 o vrẹ no, Charles Taze Russell avọ ahwo nọ a gbe je wuhrẹ Ebaibol a tẹ te kiẹ via inọ a te rọ Uvie Ọghẹnẹ mu evaọ 1914. (Dan. 4:25, 26) Ẹvẹ a rọ riẹ? A jẹ romatotọ wuhrẹ eruẹaruẹ nọ e rrọ Ebaibol na. Kọ ogbẹrọnọ Jihova o fiobọhọ kẹ ae riẹ otọ eware nọ a je se evaọ Ebaibol na? Ọye! A rẹ vro riẹ hẹ. Eware nọ e via evaọ 1914 i dhesẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ u gine muhọ esu no. Ukpe yena a fi Ẹmo Akpọ Ọsosuọ. Nọ a fi ẹmo na no, eyao egaga i te muhọ evo, etọ i te muhọ enuhu evaọ eria buobu, yọ ohọo u bi mu. (Luk 21:10, 11) Jihova ọ ginẹ rehọ Brọda Russell avọ ahwo nọ a jọ kugbei wuhrẹ ahwo riẹ. w24.02 22 ¶11

Mai idibo Jihova ma riẹ nọ Jihova o you omai, yọ ọ gwọlọ nọ ma yeri emamọ akpọ re eva e jẹ were omai. (Rom 8:35-39) Ma tẹ jẹ riẹ nọ ma te bi lele ehrẹ Ebaibol, eware e rẹ riẹ nya kẹ omai. (Aiz. 48:17, 18) Rekọ ẹsejọ, eware idudhe e sae via kẹ omai. Kọ eme ma re ru nọ e tẹ via? Ẹsejọ ohwo uviuwou mai ọ sai ru omai oware nọ o rẹ kẹ omai uye. Ẹyao ọgaga ọ sai kie omai, o vẹ whae ze nọ ma gbe ro ru te epanọ ma gwọlọ họ evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Yọ owhe gbe eware okpẹtu efa e sae raha eware mai. Hayo o sae jọ nọ a be wọso omai fikinọ ma be gọ Jihova. Nọ oghẹrẹ ebẹbẹ nana i te bi te omai, o rẹ lẹliẹ omai roro nọ: ‘Fikieme oware utiona o be rọ via kẹ omẹ? Eme me ruthọ? Kọ eva mẹ e be dha Jihova?’ Kọ whọ nọ omara enọ itieye na no ẹdẹ jọ? O tẹ rrọ ere, jọ o kẹ owhẹ uye ga hrọ họ. Idibo Jihova buobu a nọ omarai enọ itieye na no re, nọ oghẹrẹ ebẹbẹ jọ i te ai.—Ol. 22:1, 2; Hab. 1:2, 3. w23.04 14 ¶1-2

Nọ iroro ọfariẹ-ogbe e tẹ ruọ omai udu, ma rẹ daoma si ai no udu vẹrẹ vẹrẹ. Yọ ohwo jọ ọ tẹ be lẹliẹ omai họ re ma gbe-ọfariẹ, ma rẹ se thahe thahe keme ma gwọlọ raha usu mai avọ Jihova ha. Jihova ọ gwọlọ nọ ma “yoẹme no udu ze.” (Rom 6:17) Ma rẹ kareghẹhọ nọ ma te bi koko izi Jihova, ewoma ọvo o re noi ze. Jihova o re nwene izi riẹ hẹ re e sai kiehọ omai oma. (Aiz. 48:17, 18; 1 Kọr. 6:9, 10) Ẹdhọ ọ rẹ rehọ ahwo kpokpo omai, yọ ẹsejọ a rẹ ta eme nọ e rẹ kẹ omai uye re ma siọ oware nọ o rẹ were Ọghẹnẹ ba eru. Ebaibol ọ ta nọ Ẹdhọ ọ “be gwọlọ ohwo nọ ọ rẹ re no.” Koyehọ ọ gwọlọ raha usu mai avọ Jihova. (1 Pita 5:8) A je seha kẹ Ileleikristi ọsosuọ na, a je kpe ai ukpe igbabọ, a tube kpe ejọ no dede fikinọ a ta nọ Ọghẹnẹ ọvo a rẹ gọ. (Iruẹru 5:27, 28, 40; 7:54-60) Setan o gbe bi kpokpo idibo Ọghẹnẹ rite inẹnẹ na. Ma ruẹ epanọ o bi kpokpo inievo mai nọ e rrọ obọ Russia gbe erẹwho efa te. A bi kpe ai ukpe igbabọ jẹ be wọso ae. U te no ahwo nọ Setan ọ rẹ rọ họre omai no, ọ rẹ rọ edhere “ẹghẹ” dawo omai.—Ẹf. 6:11. w23.07 15-16 ¶6-9

Nọ who te bi wuhrẹ Ebaibol ziezi, who ti you Jihova ziezi. Yọ fikinọ who you rie, who ti ru lele eware nọ who wuhrẹ. Whọ tẹ gwọlọ ru oware jọ, who re rri ẹme nọ Ebaibol ọ ta, who ve ru oware nọ u fo. Whọ be daoma nwene uruemu ra gbe oghẹrẹ nọ who re rri eware re eva ra e sae were Ọghẹnẹ. Ere ọvo ho, whọ be daoma jẹ rọ aro kele Ọsẹ obọ odhiwu ra wọhọ epanọ ọmọ ọ rẹ rọ aro kele ọsẹ hayo oni riẹ nọ o you rie gaga na. (Ẹf. 5:1, 2) U fo re ma nọ omobọ mai nọ: ‘Kọ epanọ me you Jihova te okenọ me ro kurẹriẹ obọ, ere me gbe you rie kabinọ me you rie ga vi ere no? Kọ anwẹnọ mẹ rọ họ-ame na, mẹ be daoma re uruemu mẹ gbe eware nọ me bi roro e jọ enọ e rẹ were Jihova? Kọ me bi ru oware nọ u dhesẹ nọ me you inievo ukoko na?’ Otẹrọnọ “uyoyou nọ who wo oke ọsosuọ” o gbẹ ga tere he, jọ o kẹ owhẹ uye ga hrọ họ. Oware utioye o via kẹ Ileleikristi jọ evaọ oke anwae. Rekọ Jesu ọ rọ fiki ere mu ofu kẹ ai hi, ukpoye ọ daoma tuduhọ ae awọ. (Evia. 2:4, 7) Jesu ọ riẹ nọ uyoyou nọ ma wo kẹ Jihova gbe amọfa o gbẹ make ga te epaọ ọsosuọ họ, ma sai ru oware jọ kpahe iẹe. O vẹ te wariẹ ga. w23.07 8 ¶2-3

Pita ukọ na o ru eware nọ e kẹ riẹ uye gaga. Orọ ọsosuọ, Pita o je seha nọ ọ rẹ dhẹ siọ Jesu ba ha, o tẹ make rọnọ ahwo ọdekọ na a dhẹ se iẹe ba. (Mak 14:27-29) Pita o te je muhọ ẹwezẹ dede nọ Jesu ọ vuẹ riẹ nọ ọ ruabọhọ erou. Unuẹse buobu owezẹ u su rie vrẹ. (Mak 14:32, 37-41) Nọ okenọ a re ro mu Jesu u je te no, ọ tẹ jẹ dhẹ se iẹe ba. (Mak 14:50) Oye ọvo u te he, okenọ a jẹ rọ Jesu guẹdhọ, ọ tẹ jẹ vro Jesu isiasa soso. O tube duwu iyei inọ ọ riẹ riẹ hẹ. (Mak 14:66-71) Kinọ ibiaro riẹ i totọ no, nọ ọ jẹ riẹ nọ ọ raha uzi ulogbo no, eme o ru? O te muhọ ẹviẹ whrowhrowhro. (Mak 14:72) Jesu ọ whọku Pita fiki eware nọ o ru thọ na ha. Rekọ ọ kẹ riẹ iruo efa nọ e rro vi enọ o je ru vẹre. (Jọn 21:15-17) Pita ọ riẹ nọ uzi nọ ọ raha na o rrọ ruaro, rekọ ọ rọ ere siọ Ọghẹnẹ ba ẹgọ họ. Ọ riẹ nọ Olori riẹ Jesu ọ kpairoro vrẹ riẹ hẹ. Eme ma wuhrẹ no onana ze? Jihova ọ gwọlọ nọ ma riẹ nọ o you omai yọ ọ rẹ rọvrẹ omai nọ ma te ru thọ.—Rom. 8:38, 39. w24.03 18-19 ¶13-15.

Nọ ohwo o te bi gbe-ọfariẹ, o sae wha omovuọ sei, yọ o sae lẹliẹe rri omariẹ nọ o wotọ ohwo ho. O rẹ jẹ lẹliẹ ọmọtẹ dihọ yọ ọ re ruẹrẹ oma kpahe kẹ ọmọ-oyẹ hẹ. Ọfariẹ-ogbe o sae jẹ fa orọo ọzae-avọ-aye hayo hẹriẹ aimava. Fikiere u fo re ma kẹnoma kẹ uwou aye ogheghẹ na lelele. Ọfariẹ-ogbe o rẹ raha usu ohwo avọ Jihova. Ọfariẹ-ogbe o lẹliẹ ahwo buobu wo eyao jọ nọ e rẹ sai kpe ohwo no. (Itẹ 7:23) A jọ obe Itẹ izou 9 owọ avọ 18 fodẹ oware nọ u ti ku ei họ inọ: “Erara nọ e kpahe riẹ a rrọ obọ edidi Uki.” Nọ orọnọ uye u bi te ahwo nọ a kpobọ uwou aye ogheghẹ na, fikieme ahwo a gbe bi ro zurie nya ghele? (Itẹ 9:13-18) Oware jọ nọ o be lẹliẹ ahwo buobu kie ruọ ẹta ọfariẹ-ogbe họ ifoto-ẹbẹba gbe ifimu ọfariẹ-ogbe. Ahwo buobu a re roro nọ oware ovo o jariẹ thọ họ. Rekọ ifoto-ẹbẹba e rẹ raha ohwo. O rẹ lẹliẹ ahwo ru wọhọ erao nọ i wo oma-usuo hayo omovuọ họ. Ere ọvo ho, o rẹ lọhọ kẹ ohwo nọ o rri rai reria no re ọ se ai ba erri hi. Ohwo ọ tẹ ruẹ iwoho itieye na no, e rẹ kaki noi iroro ho. Ebaibol ọ ta nọ joma kpe isiuru ugboma na no. Rekọ ifoto-ẹbẹba e rẹ jẹ lẹliẹ isiuru na ga viere. (Kọl. 3:5; Jem. 1:14, 15) Ahwo buobu a re gbe-ọfariẹ nọ a te rri iwoho ẹbẹba hayo ifimu ọfariẹ-ogbe no. w23.06 23 ¶10-11

Ẹsejọ erẹwho efa a re lele Britain avọ America ru egragra rekọ ma riẹ nọ a te sai mi ai otọ họ. Eme o lẹliẹ omai ta ere? Keme “utho” nọ o fia ze te tehe ẹmema na, awọ riẹ ọ tehe. Yọ ma riẹ nọ awọ ẹmema na o dikihẹ kẹ esuo Britain avọ America. Utho na u te dikihẹ kẹ Uvie Ọghẹnẹ. (Dan. 2:34, 35, 44, 45) Kọ whọ ginẹ rọwo nọ esuo Britain avọ America nọ ma be ruẹ nẹnẹ na họ awọ ẹmema na? O tẹ rrọ ere, eware nọ who ti ru u ti dhesẹ nọ u mu owhẹ ẹro nọ Ọghẹnẹ ọ te raha akpọ na kẹle. Whọ te dhogbo epanọ who re ro fe he. (Luk 12:16-21; 1 Jọn 2:15-17) Eruẹaruẹ nana o te lẹliẹ owhẹ riẹ nọ u wuzou gaga enẹna re ma hae ta usi uwoma je wuhrẹ ahwo kpahe Ọghẹnẹ. (Mat. 6:33; 28:18-20) Nọ ma riẹ otọ eruẹaruẹ nana no na, whọ sae nọ omara nọ, ‘Kọ eware nọ me bi ru i dhesẹ nọ mẹ riẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ o te raha isuẹsu ahwo-akpọ kẹle?’ w23.08 11 ¶13-14

Whọ tẹ kpako no, hayo ẹyao ọ tẹ be kẹ owhẹ uye, hayo eware e tẹ rrọ oghẹrẹ jọ kẹ owhẹ, riẹ nọ whọ te gbẹ sai ru te epanọ who je ru te vẹre he. Rọ aro kele Bazilae. Who du rọwo iruo jọ fihọ uzou ho otẹrọnọ oma ra o te sae kẹ owhẹ uvẹ ru iruo na ha. (2 Sam. 19:35, 36) Mosis ọ rọwo nọ ahwo a fiobọhọ kẹe, yọ ọ vuẹ amọfa re a lele iei ru iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ. Daoma rọ aro kele iei re. (Ọny. 18:21, 22) Who te bi ru eware nọ ma ta na kiyọ whọ riẹ oria nọ ẹgba ra o mu, fikiere whọ te gwọlọ ru oware nọ ẹgba ra o te he he. Ma du roro nọ mai ma wha riẹ ze nọ ohwo jọ o ro ru oware uyoma jọ họ. Ma sae gba ohwo họ ru oware nọ ọ gwọlọ ru hu hu. Yọ ẹsejọ nọ ohwo o te ru oware jọ, nọ uye u je noi ze, ma sai nwani ru re uye na o se iẹe ba ete he. Ma rehọ iẹe nọ ọmọ nọ ọ jẹ gọ Jihova vẹre o te no ukoko na no. Oware na o te kẹ ọsẹgboni riẹ uye. Rekọ u fo re ọsẹgboni na a ta nọ ae a wha riẹ ze nọ ọmọ rai o ro no ukoko na ha. Jihova ọ gwọlọ nọ a hae rọ oyena roro iroro ẹsikpobi hi. w23.08 29 ¶11-12

Ohwo-akpọ nọ ọ gba ha Samsin ọ jọ wọhọ omai. Eware e jẹ hae thọe obọ ẹsejọ. Ọ jiroro jọ nọ i fi rie họ uleghe keme orọnọ epanọ ọ rẹ rọ nya uwou nọ Ọghẹnẹ o vi rie oye o lẹliẹ e riẹ jiroro na ha. Nọ ọ jọ obruoziẹ te oke jọ no, “ọ tẹ ruẹ ọmọtẹ jọ nọ ọ dhẹ ruọ ẹe oma gaga evaọ Ukiekpotọ Sorẹk, odẹ riẹ Dilaela.” Oke jọ o jariẹ nọ Samsin ọ sa ọmọtẹ Filistia jọ họ otọ, rekọ oware ovo o jọ oyena thọ họ, keme Ebaibol ọ ta nọ “obọ Jihova onana u no ze,” yọ “ọ jẹ gwọlọ uvẹ nọ ọ rẹ rọ họre ahwo Filistia.” Oke ofa nọ o kpohọ ẹwho Filistia nọ a re se Gaza, ọ nyae wezẹ uwou ogberẹ jọ. Yọ etẹe Ọghẹnẹ ọ jọ kẹe ogaga nọ o ro wolo ethẹ okpẹwho na no. (Ibr. 14:1-4; 16:1-3) Rekọ usu Dilaela nọ o fi omariẹ họ na, oware utioye ovo u no rie ze he, keme o wọhọ nọ Dilaela yọ ohwo Izrẹl orọnọ ohwo Filistia ha. Ahwo Filistia a kẹ Dilaela igho buobu re o vivie Samsin kẹ ae. w23.09 5 ¶12-13

Oware jọ nọ u re fiobọhọ kẹ omai jọ wolẹ họ nọ ma tẹ riẹ oware nọ o lẹliẹ ohwo ta ẹme jọ. Whọ tẹ riẹ oware nọ o wha riẹ ze nọ ohwo ọ rọ ta ẹme jọ kpahe oghẹrẹ nọ mai Isẹri Jihova ma rrọ hayo eware nọ ma re wuhrẹ, o te whae ze nọ whọ te rọ gba omara re whọ gbẹ rọ ofu kpahe ẹme kẹ ohwo na ha. Eme itieye na nọ ahwo a rẹ ta na e wọhọ ure nọ o kpọ bia evaọ ethẹ. Ofẹ nọ o rrọ obotọ ame na oye o rẹ mae rro. Ere ọvona re, nọ ohwo ọ tẹ ta ẹme jọ kpahe omai Isẹri Jihova, joma riẹ nọ eware nọ e be kẹe uye, hayo oware nọ ọ jọ obọ udu riẹ roro o lẹliẹ e riẹ ta ẹme na. Fikiere re ma tẹ te kpahe ẹme, joma kareghẹhọ nọ ẹsejọ ma rẹ riẹ oware nọ o lẹliẹ ohwo na ta ẹme na ha. (Itẹ 16:23) Joma ta ẹme kpahe oghẹrẹ nọ Gidiọn ọ rọ kpahe ẹme kẹ ahwo Ifremu. A je lele iei whọ inọ o se rai hi okenọ ọ jẹ wọ ẹmo bru ewegrẹ Izrẹl. Kọ ofu nọ a je mu na, o sae jọ nọ oware jọ o rrọ otọ riẹ? Kọ o sae jọ nọ a roro nọ Gidiọn o rri rai vo jabọ? O sae jọ ere. Rekọ a maki je do ruru Gidiọn na, o lele i rai whọ họ. Ọ rọ unu kpotọ kpahe ẹme kẹ ae. “Ofu rai o te hrẹ kpotọ.”—Ibr. 8:1-3. w23.09 16 ¶8-9

Jihova avọ Jesu họ ahwo nọ a mae kẹle ohwohwo evaọ idhiwu gbe akpọ na. Ọsẹ gbe ọmọ ọvo nọ a kẹle te aimava na a riẹ hẹ. Ahwo a ru Jesu epanọ u je rai, yọ uye o bẹ riẹ gaga. Ma riẹ nọ o te da Jihova te ẹzi nọ a bi ru Ọmọ riẹ eware nana kpobi na. Ohwo kpobi nọ ọmọ o whu ku no ẹdẹjọ ọ riẹ nọ o rẹ da gaga nọ ọmọ ohwo o te whu. Ma riẹ nọ a te kpare ahwo mai nọ a whu no ze. O make rrọ ere na, ohwo na ọ rẹ da omai ghele. Fikiere ma riẹ nọ o te da Jihova gaga nọ ọ jẹ ruẹ Ọmọ riẹ nọ o you gaga na nọ ọ be reoja whu. Oware na o via evaọ obọ emuhọ ukpe 33 C.E. (Mat. 3:17) No enẹna rite oke Emu Owọwọ na, kọ u gbe ti woma re whẹ ọvo hayo whẹ avọ uviuwou ra wha gbe wuhrẹ kpahe idhe ẹtanigbo na ziezi? Yọ nọ ẹdẹ Emu Owọwọ na o te te, kareghẹhọ rri ividio isase okpẹdẹ nọ a ru fihọ kẹ Ekareghẹhọ na. Ma te ru eware nana kpobi, uwhu Jesu o te jọ omai iroro gaga. Yọ ẹsiẹe ma te mae rọ ọwhọ zizie ahwo ze.—Ẹzra 7:10. w24.01 11 ¶10-12

Jihova ọ rẹ kẹ omai ẹgba nọ ma tẹ lẹ sei. Ọ rẹ kẹ omai “ogaga nọ u vi ogaga.” (2 Kọr. 4:7) Oware ofa nọ ma re ru re ma sai wo ẹgba họ ma re se ẹme Ọghẹnẹ je roro didi kpahe eware nọ ma bi se. (Ol. 86:11) Ẹme Ọghẹnẹ o “wo ẹgba.” (Hib. 4:12) Whọ tẹ be hae lẹ se Jihova je se Ebaibol na, who ti wo ẹgba nọ who re ro thihakọ ẹbẹbẹ, yọ eva e be were owhẹ. Whọ te sae rọ udu dhe iruo nọ Jihova ọ kẹ owhẹ nọ who roro nọ whọ sai ru hu. Ma te ruẹ epanọ Jihova ọ rọ rehọ oghẹrẹ utiona kẹ Jona ẹgba. Nọ Jihova o vi Jona uwou, ozọ nọ o re ro kpohọ obonọ o vi rie nya na u te je mu ei. Ọ tẹ ruọ okọ re ọ dhẹ kpohọ obojọ. Rekọ ẹkporo ọgaga o te muhọ efi. Ozọ nọ Jona ọ jẹ dhẹ na u je ti si uwhu kpei avọ ahwo nọ a gbẹ jọ okọ na. Nọ a gbolo Jona fihọ abade no, eri ologbo jọ ọ tẹ lọe. Ma riẹ nọ ebi ọ te jọ obeva eri na, yọ Jona ọ re rria oria utioye na ẹdẹvo ho. Kinọ Jona ọvo ọ jọ eva eri na, eme o ru nọ ọ sai ro wo ẹgba? Ọ lẹ se Jihova.—Jona 2:1, 2, 7. w23.10 13 ¶4-6

Dede nọ Ileleikristi oke riẹ Pita ukọ na o kere ileta se, Jihova o ru nọ a ro fi ai họ Ebaibol na. Oyena u dhesẹ nọ i ti fiobọhọ kẹ omai nẹnẹ. (Rom 15:4) Ahwo buobu nẹnẹ a rọwo nọ eruẹaruẹ Ebaibol i ti rugba ha. Ejọ i re se omai ẹkoko inọ, ‘Nẹnẹ akpọ wha be ta nọ akpọ o ti re? Wha wha eme rai họ obei, akpọ o bi re kpohọ obọ ọvo ho.’ (2 Pita 3:3, 4) Nọ ohwo nọ ma be ta usi uwoma kẹ, hayo ohwo nọ ma gbe bi ru iruo, hayo ohwo uwou mai jọ ọ tẹ ta ere, o sai nuhu ẹrọwọ mai. Rekọ Pita ọ ta ẹme jọ nọ ọ sai fiobọhọ kẹ omai. Ahwo jọ a rẹ ta nọ, ‘U lehie hrọ, eme Jihova ọ gbẹ be hẹrẹ re ọ tẹ te raha akpọ na?’ Rekọ Pita ọ ta ẹme jọ nọ u dhesẹ nọ oghẹrẹ nọ mai ahwo-akpọ ma re rri oke, ere Jihova o re rri rie he. (2 Pita 3:8, 9) Ikpe odu ọvo ọ wọhọ ẹdẹ ọvo gheghe evaọ aro Jihova. Jihova o bi thihakọ kẹ omai keme ọ gwọlọ nọ a raha ohwo ọvo no ho. Rekọ nọ ẹdẹ nọ o fihọ na o te te, ọ te siọ akpọ na ba ẹraha ha. w23.09 26-27 ¶2-5

Kọ fikieme Pọl ukọ na o ro kere ileta nana se Ileleikristi nọ e jọ ahwo Hibru nọ e jẹ rria Judia? O wọhọ nọ fiki eware ivẹ jọ. Orọ ọsosuọ, re ọ rehọ iẹe tuduhọ ae awọ. Egagọ ahwo Ju oye Ileleikristi yena buobu a jọ notọ ze. O sae jọ nọ isu egagọ ahwo Ju a je se ae ẹkoko inọ a kurẹriẹ ruọ egagọ Ileleikristi. Kọ eme o sae jọ nọ o jẹ wha ẹkoko na ze? Ahwo Ju a wo etẹmpol nọ a rẹ jọ gọ Ọghẹnẹ, agbada-idhe nọ a re jo dhe idhe gbe izerẹ nọ i re dhe idhe kẹ ae. Rekọ Ileleikristi a wo eware yena ha. Fikiere a sai roro nọ egagọ rai i woma te ọrọ ahwo Ju hu, o vẹ whae ze nọ ẹrọwọ rai ọ gbẹ rọ ga tere he. (Hib. 3:12, 14) Ẹsejọhọ Ileleikristi jọ nọ e jọ ahwo Ju a je roro nọ a re dhugbe zihe kpohọ egagọ ahwo Ju. Orọ avọ ivẹ, Pọl ọ vuẹ Ileleikristi nọ e jọ ahwo Hibru na nọ, a be daoma re a riẹ eware ekpokpọ hayo eware ididi nọ e rrọ Ẹme Ọghẹnẹ hẹ. O se eware nana “emu ọgaga.” (Hib. 5:11-14) O sae jọ nọ ejọ evaọ usu rai a jẹ rọwo kpairoro vrẹ Uzi Mosis na ha. w23.10 24-25 ¶3-4

Inievo-emetẹ jọ a ta nọ a re wo ọzae he. (Mat. 19:10-12) Riẹ nọ Jihova avọ Jesu a rọ inievo itieye na zaro vievie he. Inievo-emetẹ buobu nọ i ri wo ọzae he a bi fiobọhọ gaga evaọ ukoko na. A you inievo ukoko na. Fikiere a be tuduhọ inievo buobu awọ, yọ a wọhọ ini kẹ inievo buobu. (Mak 10:29, 30) Ejọ rai a rrọ iruo odibọgba oke-kpobi. Inievo-emetẹ na a be ta usi uwoma gaga evaọ akpọ na soso. (Ol. 68:11) Kọ whọ gbẹ jọ enẹna roro epanọ whọ te rọ jọ iruo odibọgba oke-kpobi na ẹdẹfa? Whọ sae jọ ọkobaro, hayo ru iruo ebabọ, hayo jọ obọ Ebẹtẹle ru iruo. Lẹ kpahe ẹme na. Nyabru inievo nọ a bi ru oware utioye na re whọ nọ ae oware nọ a ru nọ uvẹ na o sai ro te ae obọ. Who ve roro oware nọ whọ sae hai ru. Who te ru oware jọ evaọ usu enọ ma fodẹ na, uvẹ u ti te owhẹ obọ nọ who ti ro ru eware buobu evaọ ukoko na. Yọ eva e te were owhẹ. w23.12 22 ¶16-17

U fo nọ ma re se iruo usi uwoma ota na gboja gaga enẹna nọ uye ulogbo na o kẹle gaga no na. Rekọ ẹsejọ o rẹ jọ bẹbẹ re ma kpohọ usi uwoma ziezi fiki ẹbẹbẹ ugho hayo nọ egọmeti ọ tẹ be gwọlọ nọ ma siọ usi uwoma ba ẹta. Kọ eme o sai fiobọhọ kẹ omai gbe se iruo Ọghẹnẹ gboja ghele? Jọ ozọ u mu owhẹ hẹ. Riẹ nọ “Jihova olori egbaẹmo” na ọ rrọ omai emu. O ti fiobọhọ kẹ omai nọ ma tẹ rọ iruo riẹ karo kẹ oware ofa kpobi nọ ma bi ru. Jọ udu u bru omai hi. (Hag. 2:4) Jihova ọ gwọlọ nọ ma se iruo na gboja. Hagai ọruẹaro na ọ tuduhọ ahwo Ju na awọ re a wariẹ mu etẹmpol na họ ẹbọ dede nọ a kpairoro vrẹ iruo na no vẹre. Ọ ta kẹ ae nọ a te ru ere, Jihova o “ti vi oghale ze.” (Hag. 2:18, 19) Mai omamai ma tẹ be rọ iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai karo, ọ te ghale omai. w23.11 16 ¶8; 17 ¶11

Nọ Pọl ukọ na o je kere ileta se inievo obọ Rom, ọ ta nọ mai ahwo-akpọ erahaizi. Kọ eme ohwo-akpọ o re ru re Ọghẹnẹ ọ sai rri rie nọ o kiẹrẹe? Pọl ukọ na ọ ta ẹme te Abraham re mai Ileleikristi kpobi ma riẹ oware nọ ma re ru. Okenọ Abraham ọ jẹ rria ẹkwotọ Kenan, ẹsiẹe Jihova o ro sei ohwo okiẹrẹe. Kọ eme Jihova o rri nọ ọ rọ ta ere? Kọ fikinọ Abraham o je koko Uzi Mosis na gaga jabọ? Ijo. (Rom 4:13) Nọ Jihova o se Abraham ohwo okiẹrẹe no, o vrẹ ikpe egba ene soso taure Ọghẹnẹ ọ tẹ te rehọ izi riẹ kẹ Mosis ro se ahwo Izrẹl. Fikinọ Ọghẹnẹ o wou gaga, nọ ọ ruẹ nọ Abraham o wo ẹrọwọ gaga, o te sei ohwo okiẹrẹe.—Rom 4:2-4. w23.12 3 ¶4-5

“Evaọ asoaso” ẹdẹ nọ Netan ọ rọ vuẹ Devidi ẹme nọ ọ rrọ oria isase okpẹdẹ na, Jihova ọ vuẹ Netan nọ Devidi ọye ọ te bọ etẹmpol na kẹe he. (1 Irv. 17:3, 4, 11, 12) Kọ eme Devidi o ru? O te tube mu igho gbe eware efa nọ Solomọn ọmọ riẹ ọ te rọ bọ etẹmpol na họ ekokohọ. (1 Irv. 29:1-5) Nọ Jihova ọ nwane vuẹ Devidi nọ ọye ọ te bọ etẹmpol na ha no, ọ tẹ re ọvọ jọ kugbei. Jihova ọ ya eyaa kẹe nọ ohwo jọ o ti no uyẹ riẹ ze nọ o ti su bẹdẹ bẹdẹ. (2 Sam. 7:16) Ma riẹ nọ eva e te were Devidi gaga nọ a tẹ kpare iẹe ze evaọ akpọ ọkpokpọ na, nọ ọ jẹ ruẹ nọ Jesu nọ o no uyẹ riẹ ze ọye o bi su akpọ na. Yọ o ti su evaọ odu-ikpe. Eme iku na i wuhrẹ omai? U wuhrẹ omai nọ ẹsejọ, ma re ru te epanọ ma gwọlọ họ evaọ egagọ Jihova fiki epanọ eware e rrọ kẹ omai. Rekọ Jihova ọ te ghale omai ghele evaọ utho nọ ma be sai ru. Ọ te tubẹ ghale omai vi epanọ ma bi rẹro riẹ dede. w23.04 16 ¶8-10

Whọ te jọ Ebaibol ruẹ eme jọ nọ e te lẹliẹ oma sasa owhẹ. Whọ sae ruẹ eme itieye na evaọ obe Job, Olezi, gbe obe Itẹ. Whọ te jẹ jọ usu eme nọ Jesu ọ ta evaọ obe Matiu izou 6 ruẹ eme itieye na re. Whọ tẹ be lẹ se Jihova je se Ẹme riẹ, oma o te sasa owhẹ. Ma riẹ nọ Jihova o re fiobọhọ kẹ omai nọ eware i te kie gale uzou vi. Ma riẹ nọ ọ rrọ kugbe omai. (Ol. 23:4) Jihova ọ ta nọ ọ te sẹro mai, o ti ru nọ iroro mai e te rọ dọmu, o ti fiobọhọ kẹ omai, yọ ọ te sasa omai oma. Evaọ obe Aizaya 26:3, Ebaibol ọ ta kpahe Jihova nọ: “Whọ te sẹro enọ e rẹroso owhẹ riẹriẹriẹ; whọ te kẹ ae udhedhẹ nọ u wo oba ha, keme whẹ a fievahọ.” Fikiere rẹroso Jihova. Hai ru eware nọ who re ru nọ whọ tẹ gwọlọ nọ o fiobọhọ kẹ owhẹ. Who te ru ere, ọ te kẹ owhẹ ẹgba nọ whọ te sai ro thihakọ nọ eware e tẹ maki kie gale uzou vi. w24.01 25 ¶16-17

Oware nọ oria ikere inẹnẹ na o ta na o be via nẹnẹ na. Oware ofa nọ Ebaibol ọ ta nọ o te via nọ o rẹ sae lẹliẹ eva were omai họ, “Jihova o ti wuhrẹ emezae ra kpobi, yọ udhedhẹ nọ emezae ra i ti wo o te dafia. A ti ru owhẹ dikihẹ gaga evaọ ẹrẹreokie. . . . Whọ te dhozọ oware ovo ho, oware ovo o te wha iguegue họ owhẹ oma ha, keme o te nya kẹle owhẹ hẹ.” (Aiz. 54:13, 14) Makọ Setan nọ ọ rrọ “ọghẹnẹ uyero-akpọ nana” o wo ogaga nọ ọ sai ro ru re idibo Jihova a siọ ahwo ba ewuhrẹ hẹ. (2 Kọr. 4:4) Egagọ efuafo i zihe ze no, yọ i ti gbe no akpọ na ha. Ẹdhọ avọ ahwo riẹ a maki ru kẹhẹ, omarai gheghe a be lahiẹ. w24.02 4 ¶10

Mai Ileleikristi ma rehọ eyaa nọ ma ya kẹ Jihova inọ oreva riẹ ma re ru na zaro ho. Ma rẹ daoma ru oreva Jihova makọ nọ ma te bi lele ahwo uwou mai hayo ahwo orua mai ru oware jọ. Ma re fiobọhọ kẹ ahwo uwou mai wọhọ epanọ Ebaibol ọ ta nọ ma ru. Rekọ orọnọ epanọ ma re ro ru eva were ahwo uwou mai o rẹ mae jọ omai oja vi oware nọ Jihova ọ ta nọ ma ru hu. (Mat. 10:35, 36; 1 Tim. 5:8) Ẹsejọ ma gbe ru oware nọ o rẹ were imoni mai hi fikinọ ma gwọlọ ru oware nọ o rẹ were Jihova, o sae lẹliẹ eva mai dha ae. Ọye họ ọnọ ọ ma ọzae-avọ-aye, yọ ọ gwọlọ nọ a wo evawere. (Ẹf. 3:14, 15) Ma tẹ gwọlọ nọ ma re wo evawere evaọ uwou mai, ma rẹ daoma ru oware nọ Jihova ọ ta. Riẹ nọ eva ra e be were Jihova gaga inọ whọ be kpairoro vrẹ eware jọ re whọ sae gọe ziezi. Ere ọvo ho, whọ be rẹrote ahwo uwou ra, yọ whọ be rọ unu kpotọ kpahe ẹme kẹ ae jẹ gaviezọ kẹ ae.—Rom 12:10. w24.02 18 ¶11, 13