Asoi

Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, ohọo ogaga nọ u je mu “evaọ otọakpọ na soso” u te inievo na re. Ẹsejọhọ ahwo nọ a wo uviuwou a jẹ ruawa epanọ a te rọ rẹrote uviuwou rai. O sae jẹ jọ nọ izoge jọ nọ a jẹ gwọlọ nọ a rẹ kwa kpohọ eria efa nyae ta usi uwoma a dobọji tao bẹsenọ ohọo na u re kpotọ no. Ghelọ epanọ eware e jọ kẹ ai kẹhẹ, inievo na a daoma nwene lele epanọ eware e rrọ. A jẹ rọ uvẹ kpobi nọ u rovie kẹ ae ta usi uwoma na. Ere ọvo ho, a zọhọ eware buobu ze rọ dhogbo bru inievo rai nọ e be rria Judia, yọ onana o jẹ lẹliẹ eva were ai. (Iruẹru 11:29, 30) Obọ nọ inievo na a fihọ kẹ ai na, o lẹliẹ e rai ruẹ nọ Jihova ọ be rẹrote ai. (Mat. 6:31-33) Ere ọvo ho, inievo nọ a dhogbo nyai fiobọhọ kẹ na, a te jẹ kẹle inievo rai nọ e dhogbo bru ai na ziezi. Te ahwo nọ a zọhọ eware ze gbe enọ e dhogbo nyai fiobọhọ kẹ inievo rai na, eva e te were ai gaga re inọ a sai fiobọhọ.—Iruẹru 20:35. w23.04 16 ¶12-13

Ẹsejọ Jihova ọ rẹ rehọ ahwo nọ a be gọe dede he fiobọhọ kẹ omai nọ ma tẹ lẹ sei. Wọhọ oriruo, nọ Nehemaya ọ lẹ, Jihova o ru nọ Atazazis ovie na o ro ru oware nọ ọ lẹ kẹ na. Ọ kẹ riẹ uvẹ re o zihe nyae bọ igbẹhẹ Jerusalẹm nọ i kporo kuotọ. (Neh. 2:3-6) Epọvo na nẹnẹ re, Jihova ọ rẹ sae rehọ ahwo nọ a be gọe he fiobọhọ kẹ omai nọ ma te wo ẹbẹbẹ jọ. Orọnọ ẹsikpobi Jihova o re yo olẹ mai evaọ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ nwane ruẹ e riẹ vevẹ hẹ. Rekọ ọ rẹ kẹ omai oware nọ u re fiobọhọ kẹ omai gbẹ gọe. Fikiere muẹrohotọ ziezi re whọ ruẹ oghẹrẹ nọ o bi ro yo elẹ ra. Daoma hai roro kpahe eware nọ whọ lẹ kẹ, nọ Jihova o ru no. (Ol. 66:19, 20) Ma te wo ẹrọwọ, orọnikọ ẹlẹ ọvo ma rẹ lẹ hẹ, ma rẹ jẹ rọwo nọ oghẹrẹ nọ Jihova o ro yo olẹ na o rrọ ziezi.—Hib. 11:6. w23.05 11 ¶13; 12 ¶15-16

Taure ma tẹ te họ-ame, ma ya eyaa kẹ Jihova inọ ma te gọe je ru oreva riẹ. Ma rẹ daoma ru oware nọ ma ya eyaa riẹ na. O nwane lọhọ tere he, rekọ ma sai ru ei. Oware jọ nọ o lẹliẹ omai riẹ nọ ma sai ru ei họ, Jihova ọ ma omai re ma ru oreva riẹ. (Evia. 4:11) Uwoho riẹ ọ rọ ma omai. Yọ ọ ma omai evaọ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ gwọlọ nọ ma rẹ riẹe jẹ kẹle iẹe. Fikiere ma sae kẹle iẹe, yọ eva e rẹ were omai nọ ma te bi ru oreva riẹ. Ma te bi ru oreva Ọghẹnẹ, ma jẹ be rọ aro kele Jesu, ma ti “wo omosasọ.” (Mat. 11:28-30) Ma re ru eware nọ e rẹ lẹliẹ omai you Jihova vi epaọ ọsosuọ. Ma rẹ hai roro kpahe eware iwoma nọ Jihova o ru kẹ omai no gbe enọ o ti ru kẹ omai evaọ obaro. Who te bi ru ere, who ti you Jihova gaga, o te gbẹ nwane bẹ owhẹ hẹ re who ru oware nọ ọ ta. (1 Jọn 5:3) Oware jọ nọ o jẹ lẹliẹ Jesu ru oreva Ọghẹnẹ ẹsikpobi họ, ọ jẹ hae lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹe. Yọ ọ jẹ hai roro kpahe eghale nọ i ti tei nọ o te ru oreva Ọghẹnẹ. (Hib. 5:7; 12:2) Mai omamai, joma hae lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ omai ru oreva riẹ, ma vẹ jẹ hai roro kpahe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ nọ Jihova ọ te rọ hwa omai osa. w23.08 27-28 ¶4-5

Ohwo nọ o re wo odiri ọ rẹ were omai gaga. Fikieme? Keme ohwo riẹ ọ tẹ be hẹrẹ oware, o tẹ maki bi lehie, o re mu ofu hu. Yọ ma te ru ohwo thọ, ohwo na o te wo odiri kẹ omai, eva e rẹ were omai. Okenọ a je wuhrẹ omai Ebaibol, ẹsejọhọ ma jẹ kake riẹ eware jọ họ, hayo ma jẹ kake rọwo eware jọ họ, yọ o sae jọ nọ ma jẹ kaki ru eware jọ nọ ma bi wuhrẹ hẹ. Rekọ oniọvo nọ o je wuhrẹ omai na o je wo odiri kẹ omai. Yọ eva e were omai gaga inọ Jihova o bi wo odiri kẹ omai re. Ohwo nọ o wo odiri ọ rẹ were omai, rekọ epanọ mai omamai ma sai ro wo odiri na, etẹe họ ẹme na. Joma kẹ iriruo jọ. Ma tẹ rrọ edhere bi kpohọ erẹ, igosilo e tẹ rrọ edhere, yọ oke nọ ma gwọlọ ro te oria na u bi te no, eva e rẹ were omai hi maero nọ ma gbẹ be sai no oria ọvo ho. Ohwo o te ru oware nọ o dha omai eva, o rẹ lọhọ tere he re ma siọ ofu ba emu kẹe. Yọ ẹsejọ fiki ebẹbẹ akpọ, ma re roro nọ akpọ ọkpokpọ na ọ be kake nyaze he. Evaọ eware nana kpobi, o gwọlọ nọ ma re wo odiri. w23.08 20 ¶1-2

Jihova ọ ta kẹ Gidiọn nọ o si ahwo buobu no usu ahwo nọ ọ be te wha kpohọ ẹmo na. Nọ o ru ere no, enọ i kiọkọ i gbe tulo ho. Ẹsejọhọ iroro riẹ e jẹ vuẹe nọ, ‘Kọ ahwo nana kpobi a te kpo no, amono a ti fi ẹmo na?’ Ghele na Gidiọn o ru oware nọ Ọghẹnẹ ọ vuẹ riẹ na. Nẹnẹ ukoko o sai nwene oghẹrẹ nọ a je ru oware jọ, yọ u fo re ekpako ukoko a ru ọnọ ukoko o ta ze na. (Hib. 13:17) Gidiọn o ru oware nọ Jihova ọ ta kẹe dede nọ ọ riẹ nọ a te wọso ẹe. (Ibr. 9:17) Nọ Jihova ọ tuduhọ Gidiọn awọ no, u te mu ei ẹro nọ Jihova o ti fiobọhọ kẹe fi ẹmo na te uwou. Ekpako ukoko nọ e be rria eria nọ egọmeti ọ jọ ta nọ a gwọlọ egagọ Isẹri Jihova ha a be daoma ru ewuhrẹ je fiobọhọ kẹ inievo na re a ta usi uwoma. A bi ru ere dede nọ a riẹ nọ a rẹ sai mu ai, kru rai re a nọ ae enọ, a rẹ sai si ai no iruo, hayo lahiẹ ae dede. Nọ uye ulogbo na u te muhọ no, o te gwọlọ nọ ekpako a wo udu re a sai ru eware nọ ukoko o te ta kẹ ae keme o te lọhọ tere he. w23.06 5-6 ¶12-13

Jihova o ru nọ a ro kere emamọ eware nọ Ozerẹ Okpehru na Jehoyada o ru fihọ Ebaibol na. (Rom 15:4) Ere ọvo ho, okenọ Jehoyada o whu no, oria nọ a ki rie fihọ u wo ohẹriẹ no eria nọ a re ki ahwo nọ a rrọ orua ovie he fihọ. Ebaibol ọ ta nọ a te “ki ei fihọ Okpẹwho Devidi kugbe ivie na, keme o ru oware uwoma evaọ Izrẹl kpahe Ọghẹnẹ uzẹme na avọ uwou Riẹ.” (2 Irv. 24:15, 16) Iku Jehoyada na e sai fiobọhọ kẹ omai kpobi wo ozodhẹ Ọghẹnẹ. Ekpako ukoko a rẹ rehọ aro kele Jehoyada. U fo nọ a re muẹrohotọ gaga re uye u te bi ti te ahwo Ọghẹnẹ oma, a ve ru oware jọ kpata kpata re uye na u gbe te ai hi. (Iruẹru 20:28) Inievo nọ e kpako no evaọ ukoko na a sae rọ aro kele iei re. A rẹ kareghẹhọ nọ a tẹ be dhozọ Jihova je bi ru oware nọ ọ ta, ọ sae rehọ ai ru oware nọ ọ gwọlọ. Emaha a sai wuhrẹ no iku na ze re. A te roro te oghẹrẹ nọ Jihova ọ rọ rẹrote Jehoyada jẹ ghale iẹe, o te whae ze nọ a te rọ kẹ inievo nọ e kpako no adhẹẹ. Maero kọ enọ e gọ Jihova kri no evaọ ukoko na. (Itẹ 16:31) Joma hae yoẹme kẹ “enọ e be kobaro” evaọ ukoko na je fiobọhọ kẹ ae.—Hib. 13:17. w23.06 17 ¶14-15

Nọ ma te kpohọ ewuhrẹ, ma tẹ kẹ uyo jọ no, u ti woma re ma gbe dhe obọ ẹkpẹkpare he. Ma tẹ be kpare obọ ẹkpẹkpare, o sae lẹliẹ ohwo nọ o bi ru ewuhrẹ na se omai esese kpakiyọ amọfa a riẹ nọ a re kẹ uyo ẹsiẹvo ho. Yọ onana o sai ru nọ amọfa a gbẹ rọ gwọlọ kpare obọ họ. (Ọtausi. 3:7) Nọ inievo buobu a tẹ be kpare obọ evaọ ewuhrẹ, a ti se omai te epanọ ma gwọlọ họ. Ẹsejọhọ a ti se omai vievie he. Ma riẹ nọ a gbe se omai evaọ ewuhrẹ hẹ o rẹ sae kẹ ohwo uye, rekọ joma nwane rehọ oyena mu ofu hu. (Ọtausi. 7:9) Otẹrọnọ whọ be kpare obọ rekọ a bi se owhẹ tere he, eme whọ rẹ sai ru? Daoma gaviezọ ziezi nọ amọfa a tẹ be kẹ uyo, who ve jiri ai nọ ewuhrẹ na o te kuhọ no. Whọ gbẹ sae kẹ uyo ho, who te jiri inievo na, yọ edhere ọfa jọ nọ whọ rẹ rọ tuduhọ ae awọ. w23.04 23-24 ¶14-16

Romatotọ wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ je roro kpahe eware nọ who wuhrẹ. Ure nọ ọ ta awọ kpobọ otọ kokodo, ofou ọ rẹ kaki fou rie nwo ho. Epọvo na re, ẹrọwọ nọ ma fihọ Jihova ọ tẹ rrọ gaga, ma te sai dikihẹ ga. Nọ ure o tẹ be rro, awọ riẹ jọ e rẹ gbẹ tọ kpobọ otọ kokodo, yọ efa e be ta rri tabọ tabọ. Nọ ma tẹ be hai se ẹme Ọghẹnẹ je roro didi kpahe eware nọ ma se, ẹrọwọ mai ọ rẹ ga, yọ u re mu omai ẹro gaga inọ izi Ọghẹnẹ nọ ma re koko oye o mai woma. (Kọl. 2:6, 7) Kareghẹhọ epanọ eme nọ Ọghẹnẹ ọ ta, gbe izi riẹ nọ idibo riẹ a je koko i ro fiobọhọ kẹ ae, nọ a gbe kie ruọ ẹbẹbẹ hẹ. Oke nọ ukọ-odhiwu o je dhesẹ etẹmpol kẹ Izikiẹl evaọ eruẹaruẹ jẹ be ma eria avọ eria etẹmpol na, Izikiẹl o je fi ozọ hotọ, yọ o je rri rie kiọkiọkiọ. O tẹ whae ze nọ ẹrọwọ riẹ ọ rọ ga. Yọ ma jọ eruẹaruẹ na wuhrẹ nọ u fo re ma koko izi Jihova jẹ gọe oghẹrẹ nọ ọ gwọlọ. (Izik. 40:1-4; 43:10-12) Ẹrọwọ mai ọ te jọ gaga re nọ ma tẹ romatotọ wuhrẹ Ebaibol na, je roro didi kpahe eware ididi nọ e rrọ eva riẹ. Ma sai fievahọ Jihova rẹriẹriẹ, nọ udu mai o rẹ rọ jọ kothi.—Ol. 112:7. w23.07 18 ¶15-16

Iku emamọ ahwo e vọ Ebaibol na nọ inievo nọ e gbẹ maha a sae rọ aro kele. Ahwo yena nọ Ebaibol ọ ta ẹme te na, a you Ọghẹnẹ gaga, yọ a je fiobọhọ kẹ ahwo Ọghẹnẹ. Yọ evaọ oke mai nana, whọ sae jẹ jọ uviuwou ra gbe ukoko rai ruẹ ahwo jọ nọ a wo emamọ uruemu nọ whọ rẹ sae rọ aro kele. (Hib. 13:7) Jesu Kristi yọ ohwo ọgbagba nọ u fo nọ whọ rẹ rọ aro kele. (1 Pita 2:21) Nọ who te bi se jẹ kiẹ kpahe ahwo nana, muẹrohọ emamọ uruemu nọ a wo. (Hib. 12:1, 2) Whọ vẹ jẹ daoma rọ aro kele ai. Ohwo nọ o wo areghẹ o re roro oware te ziezi re o te ti ru ei. Fikiere daoma gaga re whọ hai roro oware te. Daoma riẹ oware nọ Ebaibol ọ ta, gbe erere nọ who ti wo nọ who te ru oware nọ whọ jọ Ebaibol wuhrẹ na. Whọ tẹ gwọlọ ru oware jọ, kareghẹhọ eware nọ whọ jọ Ebaibol wuhrẹ, re who je ru oware nọ o rẹ were Jihova. (Ol. 119:9) Who te bi ru enẹ, whọ te jọ ọzae nọ o re rri oware mu gaga.—Itẹ 2:11, 12; Hib. 5:14. w23.12 24-25 ¶4-5

Esẹgbini a sai wuhrẹ emọ rai epanọ a rẹ rọ kpahe ẹme wolẹ nọ ohwo jọ ọ tẹ be nọ ae kpahe oware jọ nọ a jọ Ebaibol wuhrẹ no. (Jem. 3:13) Esẹgbini jọ a re ru onana nọ a te bi ru egagọ uviuwou. A rẹ ta ẹme kpahe eware jọ nọ emọ isukulu hayo iticha rai a sae ta ẹme te. Ọsẹ hayo oni na ọ sae rọ oma ru iticha hayo ọmọ isukulu nọ ọ wọ ẹme na ze. Ọmọ na ọ vẹ ta oware nọ ọ riẹ nọ o gba na kẹe. A ve wuhrẹ ọmọ na oghẹrẹ nọ ọ sae rọ ta ẹme na wolẹ, jẹ tae evaọ oghẹrẹ nọ ọ rẹ rọ were ọmọ isukulu hayo iticha rai. Nọ esẹgbini a tẹ be jọ obọ uwou wuhrẹ emọ rai, o rẹ lẹliẹ ae riẹ epanọ a rẹ ta ẹme ruọ ohwo oma. Yọ o rẹ lẹliẹ eware nọ a wuhrẹ no mu ai ẹro ziezi. Who te kpohọ jw.org, rri oria “Izoge,” whọ te ruẹ ebe nọ izoge a re kere eme fihọ. A ru ai re i fiobọhọ kẹ izoge na riẹ oware nọ o soriẹ nọ a bi ro koko izi nọ a bi koko na. A vẹ jẹ riẹ epanọ a sae rọ rehọ ẹme obọrai kẹ iyo enọ nọ a te nọ ae kpahe eware nọ a jọ Ebaibol wuhrẹ no. Ebe nana i re fiobọhọ kẹ esẹgbini gbe emọ ruẹrẹ oma kpahe ziezi re a sae rọ unu kpotọ ta oware nọ a wuhrẹ, jẹ tae ruọ ahwo oma. w23.09 17 ¶10; 18 ¶15-16

Kọ oware jọ o riẹ nọ whọ ma omaa riẹ evaọ egagọ Jihova, rekọ whọ be sai ru ei hi? O tẹ rrọ ere, riẹ nọ whẹ ọvo o rrọ ere kẹ hẹ. Oniọvo jọ nọ a re se Philip ọ ruẹ nọ olẹ riẹ o be hae jọ ehruehru, yọ ọ be hae lẹ tere he. Fikiere ọ tẹ gwọlọ nọ ọ rẹ daoma fihọ iẹe, rekọ o be lọhọ họ. Sista Erika ọ jẹ gwọlọ nọ ọ rẹ hai kaki te oria nọ a re kokohọ re a te ti kpohọ usi uwoma, rekọ enwenọ ẹsikpobi o gbe je leti nya. Otẹrọnọ o be lọhọ tere he re who ru oware jọ nọ whọ ma omaa riẹ evaọ egagọ Jihova, jọ o kẹ owhẹ uye ga hrọ họ. O tẹ make rọnọ omoware osese dede whọ gwọlọ ru, o rẹ rehọ oke, yọ whọ rẹ daoma fihọ iẹe. Nọ orọnọ whọ gwọlọ ru oware nọ whọ ma omaa riẹ dede nọ o lọhọ tere he na, u dhesẹ nọ whọ rọ usu ra avọ Jihova zaro ho. Whọ gwọlọ nọ whọ rẹ rọ ẹgba ra kpobi gọe, yọ eva ra e be were Jihova. Ọ gwọlọ nọ who ru oware nọ ọ riẹ nọ whọ rẹ sai ru hu hu. (Ol. 103:14; Mae. 6:8) Fikiere whọ tẹ gwọlọ ma omaa oware nọ who re ru kẹ Jihova, jọ o jọ ọnọ ẹgba ra o te. w23.05 26 ¶1-2

Ohwo ọ tẹ gudu, orọnikọ ozọ o rẹ nwani mu ei hi hi. Rekọ nọ ozọ o tẹ be maki mu ei, o re ru oware nọ u fo. Daniẹl ọ gudu gaga makọ okenọ ọ gbẹ jọ uzoge. Ọ jẹ hae romatotọ se eme nọ amọ Jerimaya gbe eruẹaro Ọghẹnẹ efa a kere. Eware nọ ọ jọ eruẹaruẹ na wuhrẹ e lẹliẹ e riẹ ruẹ nọ oke nọ ahwo Ju a ti ro no igbo Babilọn kpo o kẹle no. (Dan. 9:2) Ma riẹ nọ eruẹaruẹ nọ e rrọ Ikereakere na nọ Daniẹl ọ ruẹ nọ i rugba na o soriẹ ze nọ o ro fievahọ Jihova gaga. Yọ ohwo kpobi nọ o fievahọ Jihova, udu o rẹ jariẹ awọ. (Rom 8:32, 37-39) Oware nọ o mae lẹliẹ Daniẹl gudu họ, olẹ nọ ọ jẹ hae lẹ se Ọsẹ obọ odhiwu riẹ ẹsikpobi. (Dan. 6:10) Okenọ ọ jẹ lẹ, ọ vuẹ Jihova nọ tei te ahwo riẹ a raha izi Jihova, ọ ta eva riẹ kpobi kẹ Jihova jẹ lẹe nọ jọ ọ rọvrẹ rai je fiobọhọ kẹ ae. (Dan. 9:4, 5, 19) Daniẹl yọ ohwo-akpọ wọhọ omai, orọnikọ ọ gudu no eva ze he. Ẹme Ọghẹnẹ nọ o je wuhrẹ, olẹ gbe ẹro nọ ọ rọ so Jihova eye e lẹliẹ e riẹ gudu. w23.08 3 ¶4; 4 ¶7

Ma te bi yoẹme kẹ isu egọmeti, erere o re te omai gbe amọfa. Ẹvẹ ma rọ ta ere? Uye nọ u re te ohwo nọ o yoẹme he o re te omai hi. (Rom 13:1, 4) Ma tẹ be hai yoẹme kẹ isu egọmeti, o rẹ so ẹe ze nọ a rẹ rọ rehọ emamọ ubiẹro rri omai Isẹri Jihova. Ikpe buobu nọ e vrẹ, utu ahwo jọ evaọ Nigeria a je le uje bi ru ozighi fikinọ egọmeti ọ ta nọ a hwa osa-uzou. Ẹdẹ jọ nọ inievo na a je ru ewuhrẹ evaọ obọ Ọgwa Uvie, isoja a tẹ ruọ evaọ ọgwa na be gwọlọ ahwo nọ a bi ru ozighi na. Ọnọ o wuzou rai ọ tẹ ta kẹ ai nọ: “Wha kpokpo Isẹri Jihova ha, ahwo yena a rẹ hwa osa-uzou.” Whọ ruẹ na! Ma tẹ be hai koko izi egọmeti, o te whae ze nọ a te hae rọ rehọ emamọ ubiẹro rri omai. Yọ ẹdẹ ese na, oware yena o sai siwi uzuazọ inievo mai. w23.10 9 ¶13

U kri no nọ idibo Jihova jọ a be rọ hẹrẹ ẹdẹ nọ Jihova ọ te rọ raha akpọ omuomu nana. Jihova ọ ya eyaa nọ o ti ru ere, rekọ u re lehie ohwo-akpọ ẹro ẹsejọ. Ere o jọ kẹ ọruẹaro Ọghẹnẹ nọ a re se Habakọk. O tẹ whae ze nọ Jihova ọ rọ ta kẹe nọ: “Eruẹaruẹ na e be hẹrẹ oke nọ a fihọ kẹe, yọ oke nọ u ti ro rugba u te otọ no, o te ta ọrue he. O tẹ make be raha oke dede, gbe rẹro riẹ! Keme o te seba erugba ha. U ti rugba evaọ ẹruoke!” (Hab. 2:3) Kọ Habakọk ọvo who roro nọ Ọghẹnẹ ọ rọ fiki riẹ ta ẹme yena? Kọ ẹme yena ọ gbẹ sai fiobọhọ kẹ omai nẹnẹ re? Ẹzi Ọghẹnẹ ọ kpọ Pọl ukọ na kere ọkpọ ẹme otiọye na se Ileleikristi nọ i bi rẹro oke nọ eyaa Ọghẹnẹ i ti ro rugba. (Hib. 10:37) Fikiere, o tẹ make rọnọ ma hẹrẹ akpọ ọkpokpọ na bẹ no, joma kareghẹhọ nọ eyaa Ọghẹnẹ i “ti rugba evaọ ẹruoke!” w23.04 30 ¶16

Ahwo Izrẹl a rọwo nọ Jihova ọ be vuẹ Mosis oware nọ o re ru hu. (Ik. 14:10, 11) Ẹwẹwọso a jẹ wọso Mosis. O tẹ so ẹe ze nọ Jihova ọ rọ ta nọ oge yena soso ọ te ruọ Ẹkwotọ Eyaa na ha. (Ik. 14:30) Rekọ ahwo Izrẹl jọ a je ru oware nọ Jihova ọ ta. Jihova ọ ta nọ: “Kelẹb . . . ọ ruabọhọ be rọ udu riẹ kpobi lele omẹ.” (Ik. 14:24) Jihova ọ ghale Kelẹb. Ọ ta nọ a kẹe oria nọ o were riẹ evaọ otọ Kenan. (Jos. 14:12-14) Nọ a rọ Joshua mu no, ahwo Izrẹl a je yoẹme. A jẹ “kẹe adhẹẹ gaga evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi.” (Jos. 4:14) O tẹ whae ze nọ Jihova o ro su ai te ẹkwotọ nọ ọ ya eyaa nọ ọ te kẹ ae na.—Jos. 21:43, 44. w24.02 21 ¶6-7

Wọhọ epanọ edọktọ o re fi oware họ obọ ohwo re ọ riẹ epanọ ubiudu ohwo na o rrọ na, ma te rri oghẹrẹ nọ ma bi lele inievo mai yeri, o sae lẹliẹ omai riẹ sọ ma you Jihova gaga. Nọ ma tẹ ruẹ nọ ma gbe you inievo na tere he, kiyọ o wọhọ nọ ma gbe you Jihova tere he. Rekọ nọ ma te you inievo ukoko na gaga, u re dhesẹ nọ ma gine you Jihova gaga. Ma tẹ ruẹ nọ ma gbe you inievo ukoko na tere he, ma re ru oware jọ kpahe iẹe vẹrẹ vẹrẹ keme oware jọ u muhọ ẹthọ no. Eme ma rọ ta ere? Keme ẹfa no usu mai avọ Jihova o rrọ na! Jọn ukọ na ọ vẹvẹ omai unu kpahe oware yena. Ọ ta nọ: “Ohwo nọ o you oniọvo riẹ hẹ, ọnọ ọ be ruẹ, ọ rẹ sai you Ọghẹnẹ hẹ, ọnọ ọ re ruẹ hẹ.” (1 Jọn 4:20) Eme ọ be ta kẹ omai na? Ma te “you ohwohwo,” ẹsiẹe ọvo eva mai e sae rọ were Jihova.—1 Jọn 4:7-9, 11. w23.11 8 ¶3; 9 ¶5-6

Okenọ Jehoash ọ jọ ọmaha, ọsẹ riẹ o whu se iẹe ba. Jehoyada nọ ọ jọ ozerẹ okpehru nọ ọ jẹ gọ Jihova ziezi ọye ọ rẹrotei. Ọ romatotọ wuhrẹ iẹe wọhọ ọmọ obọriẹ. Jehoash omariẹ o ru oware areghẹ keme o je ru eware nọ a wuhrẹ i rie na. O fiobọhọ kẹ ahwo nọ o je su nọ a ro mu Jihova họ ẹgọ ziezi. O tube ru nọ a ro mu etẹmpol na họ ẹruẹrẹ. (2 Irv. 24:1, 2, 4, 13, 14) Who te wo ohwo nọ ọ be rọ ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ owhẹ re who you Jihova je koko izi riẹ, riẹ nọ emamọ oware gaga a bi ru kẹ owhẹ na. (Itẹ 2:1, 10-12) U wo idhere buobu nọ ọsẹgboni ra a sae rọ rehọ ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ owhẹ. Who te bi ru eware nọ a be rọ Ebaibol wuhrẹ owhẹ, eva ra e te were ọsẹgboni ra. Yọ eva ra e te were Ọghẹnẹ re, usu ra avọ iẹe o vẹ te jẹ kpekpe, yọ oware nọ o mai wuzou oye. (Itẹ 22:6; 23:15, 24) Kọ whọ gbẹ ruẹ eghale nọ i re noi ze nọ who te bi ru eware nọ a bi wuhrẹ owhẹ wọhọ epanọ Jehoash o ru okenọ ọ gbẹ jọ ọmaha na? w23.09 8-9 ¶3-5

Jihova ọ ta nọ o ti yo olẹ mai. Jihova o you ahwo nọ a be gọe no eva ze. Nọ a tẹ lẹ sei, o re yo olẹ rai. (Ol. 10:17; 37:28) Rekọ orọnọ oware kpobi nọ ma lẹ nọ Jihova o ru kẹ omai, ọ rẹ nwani ru kẹ omai hi. Eware jọ nọ ma be lẹ kẹ na dede, ẹsejọhọ ma te ruọ Uvie na no re o te ti ru ai kẹ omai. Jihova o re rri sọ oware nọ ma be lẹ kẹ na o wobọ kugbe oware nọ ọ gwọlọ ru. (Aiz. 55:8, 9) Oware jọ nọ Jihova ọ gwọlọ ru họ, ọ gwọlọ nọ Uvie riẹ u re su otọakpọ na soso, re eva e hae were ahwo kpobi nọ a te jọ akpọ na. Rekọ Setan ọ ta nọ ohwo-akpọ o te bi su omobọ riẹ, ẹsiẹe eva e rẹ rọ were iẹe. (Emu. 3:1-5) Jihova ọ tẹ tubẹ kẹ ahwo-akpọ uvẹ re a su omobọ rai, re a ruẹ nọ ẹme nọ Ẹdhọ ọ ta na ọrue koikoi. Kọ a bi su na, eware i gine woma no? Ijo. Isuẹsu ohwo-akpọ o be mae wha uye nọ o rrọ akpọ na ze. (Ọtausi. 8:9) Ma riẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ ọ re nyaze he na, Jihova ọ te nwani si ebẹbẹ nọ e rrọ akpọ na kpobi no ho. w23.11 21 ¶4-5

Jihova ọ ya eyaa kẹ Abraham nọ erẹwho buobu a ti wo oghale fiki riẹ. Rekọ nọ Abraham ọ maki te ikpe udhusoi (100) no yọ aye riẹ Sera o te ikpe udhone-gbikpe no, oware nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa riẹ kẹ ae na u ri rugba no ghele he. Ohwo ọ sai roro nọ a te gbẹ sai yẹ ọmọ họ keme a who fia no. Kọ Abraham ọ rọwo nọ oware na o te via ghele? Ebaibol ọ ta nọ: “Ọ rọ fiki ẹruore wo ẹrọwọ inọ ọ te sae jọ ọsẹ erẹwho buobu.” (Rom 4:18, 19) Kọ oware nọ a je rẹro riẹ anwẹdẹ na, u gine te ae obọ? Ee. Nọ oke u te, a te yẹ Aiziki. (Rom 4:20-22) Epanọ Ọghẹnẹ o rri Abraham nọ o kiẹrẹe nọ ọ rọ jọ ogbẹnyusu riẹ na, Ọghẹnẹ ọ sai rri omai ere re. Pọl ọ ta ẹme te oware yena. Ọ ta nọ: “Orọnọ fiki [Abraham] ọvo a ro kere eme nana ha inọ ‘a te kele oyena kẹe,’ rekọ fiki mai re enọ a ti kele iei kẹ, keme ma fi ẹrọwọ họ Ọnọ ọ kpare Jesu Olori mai no uwhu ze na.” (Rom 4:23, 24) Abraham o wo ẹrọwọ, yọ o ru oware jọ ro dhesẹ iẹe via. O te je wo ẹruore. Joma rọ aro kele iei. w23.12 7 ¶16-17

Nọ ẹbẹbẹ jọ o te te owhẹ oma, kareghẹhọ nọ Jihova ọ be ruẹ oware nọ o be via na. Ọ tẹ jẹ riẹ epanọ o be kẹ owhẹ uye te. Okenọ ahwo Izrẹl a jọ obọ Ijipti, nọ a jẹ lahiẹ ae, Jihova ọ ta nọ, ọ “riẹ edada nọ a be ruẹ uye rai.” (Ọny. 3:7) Ẹsejọ nọ ẹbẹbẹ o te te owhẹ, who re roro nọ Jihova o bi fiobọhọ kẹ owhẹ hẹ. O tẹ rrọ ere, lẹ se Jihova inọ jọ o ru re who muẹrohọ oghẹrẹ nọ o bi ro fiobọhọ kẹ owhẹ. (2 Iv. 6:15-17) Whọ tẹ lẹ no, roro kpahe eware nana: Kọ uyo nọ oniọvo jọ ọ kẹ hayo ẹme jọ nọ a ru evaọ obọ ewuhrẹ ọ lẹliẹ ẹrọwọ ra ga? Kọ obe ukoko na jọ nọ who se, ividio mai jọ nọ who rri, hayo ole mai jọ o lẹliẹ owhẹ kru udu ga? Kọ oniọvo jọ ọ ta ẹme jọ hayo se oria Ebaibol jọ kẹ owhẹ rọ tuduhọ owhẹ awọ? Ma rẹ kaki rri eware itienana inọ yọ eware nọ Jihova o bi ro fiobọhọ kẹ omai hi. Rekọ yọ obọdẹ edhere jọ nọ Jihova o bi ro fiobọhọ kẹ omai. (Aiz. 65:13; Mak 10:29, 30) Eware yena i dhesẹ nọ Jihova o you owhẹ. (Aiz. 49:14-16) Yọ e rẹ lẹliẹ owhẹ rẹroso ẹe. w24.01 4-5 ¶9-10

Taure Jesu o te ti zihe kpobọ odhiwu, ọ vuẹ ilele riẹ nọ a ti se isẹri kpahe iẹe “evaọ Jerusalẹm, evaọ Judia soso gbe Sameria, je rite oria nọ o mai thabọ evaọ otọakpọ na.” (Iruẹru 1:8; Luk 24:46-48) Nọ Jesu o zihe kpobọ odhiwu no, u kri hi, isu ahwo Ju a te mu Pita avọ Jọn, a tẹ rehọ ae bru ogbẹgwae Sanhẹdrin. A tẹ vuẹ amọ Pita nọ jọ a gbẹ ta usi uwoma ha, inọ a tẹ gbẹ dawo iẹe, a ti ru ai gaga. (Iruẹru 4:18, 21) Pita avọ Jọn a ta nọ: “Sọ u kiehọ evaọ aro Ọghẹnẹ re ma gaviezọ kẹ owhai viukpọ Ọghẹnẹ, wha bruoziẹ na kẹ omarai. Rekọ rọkẹ omai, ma rẹ sae siọ ẹme ba ẹta kpahe eware nọ ma ruẹ je yo ho.” (Iruẹru 4:19, 20) Nọ a siobọno Pita avọ Jọn no, ilele na a te kuomagbe, a tẹ lẹ re Jihova o fiobọhọ kẹ ae sai ru iruo nọ ọ kẹ rai. Olẹ na o no rai udu ze, yọ Jihova o yo olẹ rai.—Iruẹru 4:31. w23.05 5 ¶11-12

Jesu ọ jọ obọ odhiwu kugbe Jihova Ọsẹ riẹ evaọ ikpe buobu gbidi gbidi. Aimava a you ohwohwo gaga, a tẹ jẹ kẹle ohwohwo gaga. Ohwo ọvo o ri lele omọfa rria kri te ere he. Ma te se oria ikere inẹnẹ na, Jihova ọ jọ etẹe ta nọ o you Jesu. Jihova ọ hae sae jọ etẹe ta ọvo inọ, ‘Ọnana họ ọnọ mẹ jẹrehọ.’ Rekọ o ru ere he. Ọ gwọlọ nọ ma riẹ nọ o you Ọmọ riẹ na gaga. Oyejabọ ọ rọ ta ẹme ọfa kugbe ẹme yena inọ: “Ọnana họ Ọmọzae mẹ, oyoyou mẹ na.” Eva e were Jihova gaga inọ Ọmọ riẹ na ọ be daoma gaga. Yọ ọ gwọlọ ru oware nọ o vi rie ze ti ru. (Ẹf. 1:7) Jesu ọ riẹ nọ Ọsẹ riẹ o you rie gaga. Ọ ta unuẹse buobu inọ Ọsẹ na o you rie.—Jọn 3:35; 10:17; 17:24. w24.01 28 ¶8

Dae rehọ iẹe nọ ohwo jọ nọ ọ kẹle owhẹ oma ọ ta ekpehre ẹme jọ kpahe owhẹ. Whọ riẹ nọ ẹme na ọrue, rekọ ahwo jọ nọ ọ ta riẹ kẹ a rọwo nọ uzẹme. Ahwo yena omarai a tẹ be jẹ vuẹ amọfa ẹme na re, yọ ahwo buobu a be ginẹ rọwo. Ẹvẹ who ti rri oware utioye na? O te kẹ owhẹ uye. Oriruo yena o lẹliẹ omai riẹ nọ o da Jihova gaga okenọ ukọ-odhiwu riẹ jọ ọ raha odẹ riẹ. Ukọ-odhiwu yena o gu ọrue fihọ Jihova uzou kẹ aye ọsosuọ na Ivi. Ọ tẹ ginẹ rọwo. Ọrue yena o tẹ lẹliẹ Adamu avọ Ivi nọ a yẹ omai kpobi na keke aro fihọ raha uzi Jihova. Ere uzioraha gbe uwhu e rọ ruọ akpọ na. (Emu. 3:1-6; Rom 5:12) Uye nọ o rrọ akpọ na nẹnẹ kẹhẹ na, fiki ọrue yena nọ Setan o gu. Ẹmo ọ rrọ ofẹ jọ, yọ uwhu omariẹ o be kẹ ahwo uvẹ hẹ. Kinọ Jihova ọ be ruẹ epanọ Ẹdhọ ọ be raha odẹ riẹ na gbe uye nọ o bi noi ze na, o be were iẹe? Ijo, o be dae. Rekọ oyena o wha riẹ ze nọ eva e gbẹ be rọ were Jihova vievie he he. Ebaibol ọ ta nọ Jihova yọ “Ọghẹnẹ evawere.”—1 Tim. 1:11. w24.02 8 ¶1-2

Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ aro kele Josẹf? Kake jọ enẹna vuẹ omara oware nọ who ti ru no nọ odawọ u te te owhẹ. Nọ ohwo jọ ọ tẹ be gwọlọ nọ who ru oware nọ Jihova o mukpahe, daoma se kẹe ababọ oke oraha. Who du roro kpahe oware utioye na dede he. (Ol. 97:10; 119:165) Whọ tẹ jọ udu ra gbaemu no, whọ te riẹ oware nọ who re ru nọ odawọ u te te owhẹ. Ẹsejọhọ whẹ ọvo whọ jọ udu ra riẹ nọ ukoko na họ egagọ uzẹme na, yọ whọ ginẹ gwọlọ rọ eva ra kpobi gọ Jihova. Rekọ who gbe bi roro nọ u ri te epanọ whọ rẹ rọ rehọ uzuazọ ra kẹ Jihova jẹ họ-ame he. O tẹ rrọ ere, kareghẹhọ Devidi ovie na. Ọ lẹ olẹ jọ se Jihova, yọ whọ sae lẹ ere re. Ọ lẹ nọ: “Kiẹ omẹ riwi, O Ọghẹnẹ, re whọ riẹ oware nọ o rrọ udu mẹ. Kiẹ omẹ riwi ziezi re whọ riẹ iroro nọ e be kẹ omẹ uye. Rri omẹ sọ oware jọ nọ o rẹ wha enwoma ze o rrọ omẹ udu, re who su omẹ evaọ edhere ebẹdẹ bẹdẹ.” (Ol. 139:23, 24) Whọ tẹ be lẹ ere, je bi ru epanọ whọ rẹ rọ rehọ uzuazọ ra kẹ Jihova re whọ họ-ame, yọ whọ be “rọ ọwhọ gwọlọ” Jihova. Jihova ọ rẹ ghale ahwo otiọye na gaga.—Hib. 11:6. w24.03 6 ¶13-15

Ozerẹ okpehru na ọye ọ jẹ hai dhe idhe kẹ ahwo Izrẹl evaọ oke anwae. Erọn họ ohwo ọsosuọ nọ a ro mu ozerẹ okpehru. Jihova ọ rehọ e riẹ mu okenọ a jẹ rehọ uwou-udhu egagọ na mudhe. Rekọ Pọl ukọ na ọ ta nọ “ahwo buobu a zihe ruọ izerẹ unọjọ utọjọ keme enọ a ro mu a jẹ sai ru iruo na ribri hi fiki uwhu.” (Hib. 7:23-26) Ere ọvo ho, ahwo nọ a jọ ọkwa ozerẹ okpehru na yọ ahwo-akpọ nọ a rẹ raha uzi, fikiere a jẹ hai dhe idhe rọkẹ izieraha rai re. Oyejabọ Jesu Kristi nọ ọ rrọ Ozerẹ Okpehru ologbo mai na o ro woma vi izerẹ ikpehru ahwo Izrẹl na. Jesu Kristi họ Ozerẹ Okpehru mai, yọ “ọ rrọ ọgbodibo . . . uvi uwou-udhu na, onọ Jihova o ro vi, orọnikọ ohwo-akpọ họ.” (Hib. 8:1, 2) Pọl ọ ta nọ “fikinọ [Jesu] ọ rrọ uzuazọ bẹdẹ bẹdẹ, amọfa a rẹ rehọ ọkwa-ozerẹ riẹ hẹ.” Pọl ọ tẹ jẹ ta nọ Jesu ọ “kare epe,” o te je “wo ohẹriẹ no erahaizi.” Yọ “o du gwọlọ nọ o re dhe idhe kẹdẹ kẹdẹ hẹ” fiki izieraha riẹ wọhọ epanọ izerẹ ikpehru ahwo Izrẹl a jẹ hai ru. w23.10 26 ¶8-9

“Odhiwu anwae na” họ egọmeti ahwo-akpọ nọ Setan avọ idhivẹri riẹ a be kpọ na. (Mat. 4:8, 9; 1 Jọn 5:19) Ẹsibuobu a tẹ jọ Ebaibol fodẹ “otọakpọ,” yọ ahwo-akpọ a be ta ẹme kpahe na. (Emu. 11:1; Ol. 96:1) Fikiere “otọakpọ anwae” nọ a ta ẹme te na họ, ahwo omuomu nọ a rrọ akpọ na. Orọnikọ ẹruẹrẹ Jihova ọ te ruẹrẹ “odhiwu” gbe “otọakpọ” nana nọ a ta ẹme te na ha. Rekọ ọ te raha ae kufiẹ, ọ vẹ te rehọ “odhiwu ọkpokpọ avọ otọakpọ ọkpokpọ” nwene ai. Odhiwu ọkpokpọ gbe otọakpọ ọkpokpọ na họ egọmeti ọkpokpọ gbe emamọ ahwo nọ e te rria akpọ na. Jihova ọ te ruẹrẹ otọakpọ na zihe ruọ ọkpokpọ. Yọ, nọ o te fiobọhọ kẹ ahwo-akpọ zihe ruọ ahwo ọgbagba no, yọ a zihe ruọ ahwo ọkpokpọ no. Binikọ ere he? Aizaya ọ ruẹaro nọ otọakpọ na kpobi o ti zihe ruọ ọgbọ owowoma wọhọ ọgbọ Idẹn. Oye ovo gbe he, o ti siwi eyao nọ e rrọ omai oma kpobi, jẹ ruẹrẹ eware nọ e jọ oma mai thọ kpobi họ. Emo i ve ti muhọ ẹnya. Ahwo nọ i tuaro a ve ti mu ude họ ẹruẹ. Enọ i diezọ i ve ti yo ẹme. Enọ i whu no a vẹ te kparoma ze.—Aiz. 25:8; 35:1-7. w23.11 4 ¶9-10

Idudhe kpregede “uye ulogbo” na u ti ro du lahwe. (Mat. 24:21) Rekọ orọnọ ahwo kpobi o te ruọ ọza wọhọ epanọ eware okpẹtu buobu e rẹ ruọ ahwo ọza na ha. Oware wọhọ ikpe idu ivẹ (2,000) nọ i kpemu, Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ inọ a ruẹrẹ oma kpahe kẹ uye ulogbo na. Ma tẹ ruẹrẹ oma kpahe, ẹsiẹe ma te sai ro thihakọ eware nọ e te via oke yena jẹ sai fiobọhọ kẹ amọfa. (Luk 21:36) Oye u ro fo nọ ma re wo ithihakọ keme u re fiobọhọ kẹ omai yoẹme kẹ Jihova jẹ rẹroso ẹe inọ ọ te thọ omai. A tẹ raha eware inievo mai jọ, eme ma ti ru? (Hab. 3:17, 18) U ti woma re ma re ohrọ rai, o vẹ te so ẹe ze nọ ma ti ro fiobọhọ kẹ ai. Okenọ erẹwho na a te wọ ohọre bru omai ze na, ẹsejọhọ te omai te inievo efa jọ ma ti si uzou koko oria ọvo. Kọ ẹvẹ ma ti ro lele inievo mai rria oke yena? (Izik. 38:10-12) U ti fo re ma rọ uyoyou lele ai yeri. Ere ma te sai ro thihakọ ebẹbẹ nọ ma wo. w23.07 2 ¶2-3

Akwila avọ Prisila yọ emamọ ọzae-avọ-aye jọ nọ ezae-avọ-eyae nẹnẹ a rẹ sae rọ aro kele. Inievo ukoko na a jẹ ta ẹme ezi rai gaga oke yena. (Rom 16:3, 4) A je ru iruo kugbe, a jẹ ta usi uwoma kugbe, yọ a je kuobọgbe fiobọhọ kẹ ahwo. (Iruẹru 18:2, 3, 24-26) Ẹsikpobi nọ a be jọ Ebaibol fodẹ ọjọ, a rẹ fodẹ ọnọ o kiọkọ. Ẹvẹ ezae-avọ-eyae inẹnẹ a sae rọ rehọ aro kele ae? Who te roro ziezi, whọ te ruẹ nọ eware buobu e riẹ nọ whẹ avọ ọzae hayo aye ra wha sai ru kugbe, ukpenọ whai ọvuọ ọriẹ o re ru. Akwila avọ Prisila a jẹ hae ta usi uwoma kugbe. Kọ wha be hae daoma kpohọ usi uwoma kugbe? Akwila avọ Prisila a jẹ hai ru iruo kugbe. Ẹsejọhọ okọ ọvona wha be kọ họ. Rekọ wha sae daoma ru eware jọ kugbe evaọ uwou na. (Ọtausi. 4:9) Wha te bi lele ohwohwo ru oware, wha sae rọ uvẹ yena gbiku, yọ u re si owhai kẹle ohwohwo. w23.05 22-23 ¶10-12

Ozọ u re mu omai kpobi na ẹsejọ. Okenọ Sọl ovie na ọ jẹ rọ gwọlọ Devidi inọ o re kpei no, Devidi ọ tẹ dhẹ kpohọ ẹwho ahwo Filistia jọ nọ a re se Gat. Nọ o te obei no, u kri hi, ovie Gat nọ a re se Ekish ọ tẹ riẹ nọ Devidi họ ọgba nọ a so fihọ ole inọ o kpe ahwo Filistia “idu ikpe eko buobu” na. ‘Ozọ u te je mu Devidi gaga.’ (1 Sam. 21:10-12) Ozọ u mu rie keme ọ riẹ oware nọ Ekish ọ sai ru ei. Kọ eme u fiobọhọ kẹe nọ udu o sai ro tei otọ? Devidi ọ jọ Olezi avọ 56 ta ẹme te ozọ nọ u mu rie okenọ ọ jọ obọ Gat na. Rekọ ọ jọ olezi yena ọvona ta oware nọ o lẹliẹ udu tei otọ. Ọ ta nọ okenọ ozọ u je mu ei, o fievahọ Jihova. (Ol. 56:1-3, 11) Jihova o gine fiobọhọ kẹe, keme o roro ku oware nọ o re ru re a se iẹe ba ekpe. O ru wọhọ ẹsenọ uzou riẹ o gbẹ gba ha. Ekish ọ tẹ ta nọ jọ a lei no etẹe. Kọ ere Devidi ọ rọ vabọ.—1 Sam. 21:13–22:1. w24.01 2 ¶1-3

Amono a be ta kpahe evaọ oria ikere inẹnẹ na? Ae họ enọ a rọ ẹzi wholo nọ a kpare kpobọ odhiwu no. Oyena u dhesẹ nọ, nọ enọ i kiọkọ evaọ usu enọ a rọ ẹzi wholo na a te kpobọ odhiwu no, oware jọ nọ a te kaki ru họ, a ti kuomagbe Jesu fi ẹmo. Nọ a te kpare ae kpobọ odhiwu no na, a ve ti kuomagbe Kristi avọ ikọ-odhiwu na nyai fi ẹmo urere na. A ve ti kpe ewegrẹ Ọghẹnẹ no. Dai roro epanọ uzuazọ enọ a rọ ẹzi wholo na u ti ro nwene. Nọ a gbẹ rrọ otọakpọ na, ejọ rai a who no, ẹgba ọ gbẹ rrọ ae oma ha. Rekọ nọ a tẹ kpare ae kpobọ odhiwu no, a ve ti zihe ruọ emama ẹzi nọ i re whu hu, nọ i wo ogaga thesiwa no! Jesu Kristi ọ vẹ te karo kẹ ae nọ a ti thihi kpohọ ẹmo urere na. Nọ a te fi ẹmo Amagidọn no, a ve ti lele Jesu ru epanọ ahwo-akpọ a ti ro zihe ruọ ahwo ọgbagba. Oke yena a te mai ro fiobọhọ kẹ inievo rai nọ e rrọ obọ otọakpọ obonẹ, orọnikọ enẹna nọ ae omarai a gbẹ rrọ ahwo-akpọ nọ e gba ha na ha. Ma riẹ nọ oware nana o te lẹliẹ eva were ae gaga. w24.02 6-7 ¶15-16

Ahwo jọ a te epanọ a rẹ rọ rehọ uzuazọ rai kẹ Jihova jẹ họ-ame no, rekọ a be rọwo họ-ame he. A rẹ ta nọ, ‘Mẹ tẹ họ-ame no, mẹ jẹ raha uzi ulogbo jọ, a ti gbe si omẹ no ukoko no?’ Iroro itieye na e tẹ rrọ owhẹ udu, riẹ nọ Jihova o ti fiobọhọ kẹ owhẹ re whọ ruẹsi “yeri uzuazọ nọ u fo evaọ aro Jihova jẹ ruẹsi ru ei eva were ziezi.” (Kọl. 1:10) Jihova o ti fiobọhọ kẹ owhẹ nọ whọ te sai ro koko izi riẹ. O fiobọhọ kẹ ahwo buobu no nọ a be sai ro ru oware nọ o rẹ were iẹe. (1 Kọr. 10:13) Fikinọ Jihova o bi fiobọhọ kẹ idibo riẹ nọ a be sai ro kru ẹrọwọ rai, oye o wha riẹ ze nọ ahwo nọ a bi si no ukoko a gbẹ nwani bu tere he na. Fikinọ mai erahaizi, eware iyoma i re si omai urru ẹsejọ. (Jem. 1:14) O make rrọ ere na, iroro iyoma nọ e ruọ owhẹ udu e sai kru owhẹ obọ nyai ru oware uyoma ha. Whẹ họ ohwo nọ ọ rẹ ta nọ who bi ru oware na hayo who bi ru ei hi. Ahwo jọ a rẹ ta nọ iroro iyoma e tẹ ruọ omai udu, ma sai si ai no udu hu, yọ ma sae gba omamai re ma siọ oware uyoma ba eru hu. Rekọ ere o rrọ họ. Whọ sae gba omara re who gbe ru oware uyoma nọ u bi si owhẹ urru hu. w24.03 5 ¶11-12