Akpegbọvo

Whai esẹgbini, wha wuhrẹ emọ rai iyo jọ nọ emaha a rẹ sae kẹ. Ẹsejọ ma rẹ jọ ewuhrẹ ta ẹme kpahe ebẹbẹ nọ e rrọ orọo hayo uruemu nọ u fo nọ ma re wo. O tẹ make rọnọ ahwo nọ a kpako no ẹme na ọ mai kiekpahe, u ti wo edhe-ẹme ọvo hayo ivẹ jọ nọ emaha a sae kpahe ẹme fihọ. U te no ere no, vuẹ emọ ra inọ orọnikọ ẹsikpobi nọ a tẹ kpare obọ a ti se ai hi, re eva e gbẹ dha ae he nọ a te se amọfa se ae ba. (1 Tim. 6:18) Mai kpobi ma rẹ ruẹrẹ oma kpahe re ma kẹ iyo nọ e rẹ wha ujiro se Jihova, ma vẹ jẹ rọ ere tuduhọ inievo mai awọ. (Itẹ 25:11) Ẹsejọ ma sae gwọlọ ta kpahe oware nọ o via kẹ omai nọ ma tẹ be kẹ uyo, rekọ joma yọroma re ma gbẹ ta ẹme kpahe omamai ga hrọ họ. (Itẹ 27:2; 2 Kọr. 10:18) Ukpoye, joma hae kẹ iyo nọ e rẹ lẹliẹ ahwo roro kpahe Jihova, Ebaibol na, gbe inievo mai kpobi.—Evia. 4:11. w23.04 24-25 ¶17-18

Uyoyou u re fiobọhọ kẹ omai jaja aro vi jẹ sẹro iroro mai. (Mat. 22:37-39) Ma te you Ọghẹnẹ, ma rẹ gbẹ ta usi uwoma na o tẹ make rọnọ a ti kpokpo omai. (2 Tim. 1:7, 8) Yọ ma te you ahwo nọ ma be ta usi uwoma kẹ, ma rẹ gbẹ hae ta usi uwoma no uwou ruọ uwou, jẹ tubẹ rọ ifonu hayo ileta ta usi uwoma. Ma te hae jẹ kareghẹhọ nọ ahwo nọ ma be ta usi uwoma kẹ na a sai kurẹriẹ. (Izik. 18:27, 28) Ma re je you inievo ukoko na re. Edhere jọ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma you rai họ, ma rẹ “hae tuduhọ ohwohwo awọ jẹ hae bọ ohwohwo ga.” (1 Tẹs. 5:11) Nọ ma rrọ ukoko na, ma wọhọ isoja nọ i kpohọ ẹmo. Nọ isoja i te kpohọ ẹmo, a rẹ tuduhọ ohwohwo awọ. Ẹsejọ oniọvo ọ sai ru omai thọ, rekọ ma rẹ riẹ nọ orọnikọ o kekaro fihọ ru ei hi. Yọ oniọvo o te ru omai thọ, ma re ru ei kele he. (1 Tẹs. 5:13, 15) Edhere ọfa jọ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma you inievo mai họ, ma rẹ rọ adhẹẹ kẹ inievo nọ Jihova o ro mu re a rẹrote omai evaọ ukoko na.—1 Tẹs. 5:12. w23.06 10 ¶6; 11 ¶10-11

Ma te bi roro didi kpahe idhe ẹtanigbo na, ma re wo ẹrọwọ ọgaga. Jesu nọ Jihova o vi ze ti whu kẹ omai na yọ oware jọ nọ o lẹliẹ omai riẹ nọ eyaa Ọghẹnẹ e te seba erugba ha. Fikiere, joma hai roro didi kpahe oware nọ o wha riẹ ze nọ Ọghẹnẹ o ro vi Jesu ze ti whu kẹ omai, gbe oware nọ a thihakọ riẹ re a sae ta omai no igbo. Ma te bi ru ere, u ti mu omai ẹro inọ akpọ ọkpokpọ na ọ te ginẹ ze, ahwo a vẹ te rria bẹdẹ bẹdẹ. Fikieme ma rọ ta ere? Eme Jihova avọ Jesu a ru re a sae ta omai no igbo? Jihova o vi Ọmọ ọsosuọ riẹ nọ o you gaga na ziọ otọakpọ, yọ ọ jọ gbagba nọ a yẹe. Ọmọ na ọ rria kugbe Ọsẹ na ikpe buobu evaọ obọ odhiwu, yọ ọ kpekpe riẹ oma gaga. Oke nọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ebẹbẹ buobu i te rie nọ o thihakọ rai. Nọ u te oria jọ no, a tẹ lahiẹe je kpei, o te whu uwhu oja. Oware nọ Jihova o thihakọ riẹ o rro kẹhẹ! Kọ Ọghẹnẹ ọ gbẹ hae gwọlọ nọ ma rẹ rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ emamọ akpọ họ, ọ hai vi Ọmọ riẹ ze re o whu kẹ omai? (Jọn 3:16; 1 Pita 1:18, 19) Nọ orọnọ Ọghẹnẹ o siobọno Ọmọ ọvo riẹ ze ti whu kẹ omai na, ọ te ginẹ rọ akpọ ọkpokpọ na ze jẹ kẹ omai uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. w23.04 27 ¶8-9

Kọ o ginẹ rrọ Jihova oja inọ ọ rẹ kpare ahwo nọ a whu no ze? Uyo na họ Ee. Ọ rehọ ẹzi riẹ kpọ ahwo buobu nọ a kere Ebaibol na ro kere kpahe eyaa nọ ọ ya inọ ọ te kpare ahwo nọ a whu no ze. (Aiz. 26:19; Evia. 20:11-13) Yọ Jihova ọ tẹ ya eyaa, ọ rẹ se iẹe ba erugba ha. (Jos. 23:14) Jihova ọ ginẹ gwọlọ nọ ọ rẹ kpare ahwo nọ a whu no ze. Job ọ ta ẹme jọ nọ o dhesẹ nọ, ọ riẹ nọ ọ tẹ maki whu no dede, Jihova ọ te gwọlọ nọ ọ rẹ kpare iẹe ze. (Job 14:14, 15, ẹme-obotọ) Jihova ọ ginẹ gwọlọ nọ ọ rẹ kpare idibo riẹ efa kpobi nọ i whu no ze, eva e vẹ be were ae, a rẹ gbẹ mọ họ, yọ a rẹ gbẹ who ho. Kọ ahwo buobu gbidi gbidi nọ a whu no, yọ uvẹ u rovie kẹ ae nọ a rọ riẹ Jihova ha? Jihova Ọghẹnẹ oyoyou mai na ọ gwọlọ nọ ọ rẹ kpare ahwo otiọye na ze re. (Iruẹru 24:15) Ọ gwọlọ kpare ae ze, re a riẹ ọyomariẹ, a vẹ jọ egbẹnyusu riẹ, a vẹ te rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ na.—Jọn 3:16. w23.04 9 ¶5-6

Eme o ti fiobọhọ kẹ owhẹ hai rẹro eware nọ Ọghẹnẹ o ti ru kẹ omai? Otẹrọnọ ẹruore ra họ whọ te rria otọakpọ na bẹdẹ bẹdẹ, se eria Ebaibol nọ e ta kpahe aparadase, re who je roro kpahe ae. (Aiz. 25:8; 32:16-18) Roro kpahe epanọ akpọ ọ te were te nọ ma tẹ ruọ akpọ ọkpokpọ na no. Dae rehọ iẹe nọ who te obei no. Ma te bi roro kpahe akpọ ọkpokpọ na enẹ, ma ti rri ebẹbẹ mai inọ e “rrọ ubroke jẹ rrọ vovori.” (2 Kọr. 4:17) Ẹruore nọ Jihova ọ kẹ owhẹ na yọ obọdẹ edhere jọ nọ ọ be rọ kẹ owhẹ ẹgba. Ọ vuẹ owhẹ eware nọ who re ru re whọ sai wo ẹgba. Hae lẹ sei, je wuhrẹ Ebaibol ẹsikpobi. Who ti wo ẹgba nọ who re ro ru iruo nọ a kẹ owhẹ evaọ ukoko na. Whọ vẹ te jẹ sai thihakọ ebẹbẹ ra jẹ gọ Jihova avọ evawere. Hae vuẹ inievo ukoko na re a fiobọhọ kẹ owhẹ. Gaviezọ nọ a tẹ be tuduhọ owhẹ awọ, re whọ jẹ hai roro kpahe eware nọ Jihova o ti ru kẹ omai evaọ obaro. Hai ru eware nana re ‘ẹgba ologbo Ọghẹnẹ u ru owhẹ wo ogaga kpobi re whọ sai thihakọ eware kpobi avọ odiri gbe oghọghọ.’—Kọl. 1:11. w23.10 17 ¶19-20

Eware buobu e riẹ nọ ma rẹ rọ fiki rai yere Jihova nọ ma tẹ be lẹ sei. Ma re yere Jihova rọkẹ eware iwoma kpobi nọ ma wo keme obọ riẹ aikpobi na i no ze. (Jem. 1:17) Ma re yere Jihova rọkẹ otọakpọ owowoma nana nọ ọ ma kẹ omai na. Ma ve je yere iei rọkẹ eware efa nọ ọ ma keme emama riẹ i gbunu gaga. Ma re je yere Jihova fiki epanọ ọ be rọ sẹro uzuazọ mai, ahwo uviuwou mai, egbẹnyusu mai gbe fiki ẹruore nọ ma wo. Yọ ma re yere iei rọkẹ epanọ o ro ru re ma jọ egbẹnyusu riẹ. Ẹsejọ u fo re ma romatotọ roro kpahe emamọ eware nọ Jihova o ru kẹ omai no. Ma rẹ daoma ru ere keme ahwo buobu a riẹ ọghọ họ evaọ akpọ nọ ma rrọ nẹnẹ na. Ohwo o te ru oware kẹ ae, re a yere ohwo na họ oware nọ o rẹ mae jarae oja ha, rekọ epanọ a re gbe ro ru eware efa kẹ ae ọvo. Ma te wo uruemu yena, elẹ mai kpobi i ve ti zihe ruọ erọ ‘kẹ omẹ, kẹ omẹ’ ọvo. Ma gwọlọ nọ elẹ mai e jọ ere he. Fikiere joma hai roro kpahe eware nọ Jihova o ru kẹ omai no, ma ve je yere iei.—Luk 6:45. w23.05 4 ¶8-9

Jihova yọ Ọsẹ nọ o you omai gaga. O rẹ dae gaga nọ uye o tẹ be bẹ omai. (Aiz. 63:9) Rekọ ẹsejọ ọ rẹ kuvẹ re ebẹbẹ i te omai. A jọ Ebaibol se ebẹbẹ na ethẹ gbe erae. (Aiz. 43:2) Rekọ Jihova ọ ta nọ o ti fiobọhọ kẹ omai, o vẹ wọhọ ẹsenọ ma be ‘nya ame na gbe erae na vrẹ.’ Ọ te kuvẹ re ebẹbẹ nọ i te omai i ru nọ ma rẹ rọ se iẹe ba ẹgọ họ. Jihova ọ rẹ kẹ omai ẹzi ọfuafo riẹ nọ o wo ẹgba gaga na re ma sai thihakọ. (Luk 11:13; Fil. 4:13) Fikiere ma riẹ nọ oghẹrẹ ẹbẹbẹ kpobi nọ o te omai kẹhẹ, Jihova o ti fiobọhọ kẹ omai nọ ma te sai ro thihakọ, ma vẹ be gbẹ gọe vrẹ ghele. Jihova ọ gwọlọ nọ ma fievahọ iẹe. (Hib. 11:6) Ẹsejọ ma re rri nọ ebẹbẹ nọ i te omai e rro vi omai oma. Ma sai tube roro nọ, ‘Kọ Ọghẹnẹ ọ gbẹ nyase omẹ ba no ere na?’ Ebaibol ọ vuẹ omai nọ Ọghẹnẹ ọ sae kẹ omai ogaga nọ ma rẹ rọ “gadiẹ ugbẹhẹ vrẹ.” (Ol. 18:29) Fikiere ma du roro nọ Jihova ọ te nyase omai ba ha. Joma lẹ sei re ma je fi eva mai kpobi họ iẹe inọ o ti gine yo olẹ mai.—Jem. 1:6, 7. w23.11 22 ¶8-9

A nwane riẹ uyoyou dhesẹ kẹhẹ! Ẹme yena o dhesẹ nọ ọzae-avọ-aye a sai you ohwohwo vrẹ ere ọvo. Whọ sai you ọzae hayo aye ra ere re. Whai ezae-avọ-eyae, whai ọvo wha rẹ sai ru nọ uyoyou rai o rẹ rọ tọ. Ma rẹ sae rehọ erae nọ a kokohọ ro dhesẹ iẹe. Erae na e sae to rifihọ otẹrọnọ a be hai fi ire họ iẹe. A gbẹ be rọ ire mu erae na ha, i re fu no. Epọvo na uyoyou nọ ọzae-avọ-aye a wo kẹ ohwohwo o rrọ re. Uyoyou rai o rẹ hiẹ hẹ otẹrọnọ a be hai ru eware nọ e rẹ lẹliẹ ae kẹle ohwohwo. Ẹsejọ ẹbẹbẹ ugho, ẹyao, hayo uye nọ a rẹ rọ yọrọ emọ o rẹ sae so ẹe ze nọ ọzae-avọ-aye a gbe ro you ohwohwo tere he. Fikiere nọ ọzae ọ tẹ be daoma re ọ jọ ogbẹnyusu ọkpekpe Jihova, yọ aye ọ be daoma ru ere re, o rẹ whae ze nọ “ebruerae Jah” na o gbe fu no ho evaọ orọo rai. w23.05 20-21 ¶1-3

Eme o re fiobọhọ kẹ omai gudu? Ọsẹgboni a tẹ gudu gaga, o nwani dhesẹ nọ emọ rai a te gudu ere re he. A sae vuẹ emọ na ọvo nọ, ‘Emọ mẹ wha gudu ọ.’ Rekọ udu nọ ohwo ọ rẹ ga na ọ wọhọ iruo nọ ohwo o re wuhrẹ. Re ọ sae riẹ iruo na ziezi, o re rri ohwo nọ o bi wuhrẹ iẹe na, o ve ru oware na oghẹrẹ nọ ohwo na o bi ru ei. Ere ọvona re, re ma sae gudu, ma re rri ahwo nọ a gudu, gbe eware nọ a bi ru nọ u dhesẹ nọ a wo udu, ma vẹ rọ aro kele ae. Ma wuhrẹ nọ u fo re ma se Ebaibol re ma riẹ eware nọ e rrọ eva riẹ ziezi. Ma re je go kẹle Jihova gaga. Yọ re ma sae kẹle iẹe, ma rẹ hae lẹ sei ẹsikpobi jẹ ta eva mai kẹe. Ma vẹ jẹ rẹroso Jihova inọ ọ te siọ omai ba ha. Ma te ru ere, ma ti wo udu nọ odawọ u te te omai. Ma tẹ gudu, o rẹ lẹliẹ ahwo buobu kẹ omai adhẹẹ. Yọ o sai ru nọ ahwo nọ a ginẹ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ a re ro mu ei họ ewuhrẹ kpahe. Fikiere u fo re ma gbaudu ru oware nọ u kiehọ. w23.08 2 ¶2; 4 ¶8-9

Ẹme Griki nọ a fa “vuhu mu” na, a jẹ hae rehọ iẹe ta ẹme kpahe epanọ a rẹ dawo eware wọhọ igoru gbe isiliva re a riẹ sọ ginọ emamọ. Fikiere nọ ma te yo ẹme jọ hayo nọ ma te se oware jọ, ma re rri ẹme na mu ziezi re ma ruẹ sọ ginọ uzẹme hayo a be gwọlọ rehọ iẹe viẹ omai họ. Enẹna ma rẹ mai ru ere dede, keme uye ulogbo na o kẹle gaga no. Orọnikọ ẹme kpobi nọ ma yo ma rẹ nwane rọwo ho. Ma te yo ẹme jọ hayo ma te se oware jọ, ma re roro iei te, ma rẹ nọ omamai nọ, ‘Kọ ẹme nana ọ rọwokugbe oware nọ Ebaibol gbe ukoko Jihova u wuhrẹ omai?’ Ma te ru ere, idhivẹri a te gbẹ rọ erue rai lẹliẹ omai họ họ. (Itẹ 14:15; 1 Tim. 4:1) Ma riẹ nọ Ebaibol ọ ta nọ ogbotu ahwo buobu a te zọ evaọ oke uye ulogbo na. Rekọ ma riẹ ohwo nọ ọ te rọ ẹro ruẹ uye ulogbo na ha. (Jem. 4:14) Ma tẹ gbẹ be gọ Jihova no eva mai ze, Jihova o ti ru nọ ma ti ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, te ma rọ ẹro ruẹ uye ulogbo na te ma whu no re oke yena u te ti te. Ajọ mai kpobi ma hai roro kpahe emamọ ẹruore nana nọ ma wo na jẹ hae ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹdẹ Jihova. w23.06 13 ¶15-16

Ma riẹ oghẹrẹ nọ eruẹaruẹ Ebaibol na kpobi i ti ro rugba ha. (Dan. 12:8, 9) Rekọ ma gbẹ riẹ oghẹrẹ nọ eruẹaruẹ jọ i ti ro rugba ha, u dhesẹ nọ i ti rugba ha ha. Ma riẹ nọ Jihova o ti ru nọ ma te rọ riẹ eware nọ u fo nọ ma rẹ riẹ, nọ oke nọ u fo nọ ma rẹ rọ riẹ ae u te te. Ere o ru evaọ oke anwae re. A ti bo ubo “udhedhẹ gbe omofọwẹ!” (1 Tẹs. 5:3) Nọ a te bo ubo yena no, isu akpọ na a ve ti hwere egagọ erue kpobi kufiẹ. (Evia. 17:16, 17) Nọ a tẹ raha egagọ erue no, a vẹ te wọ ohọre bru idibo Ọghẹnẹ ze. (Izik. 38:18, 19) O te gbẹ raha oke he, ẹmo Amagidọn ọ vẹ te ze. (Evia. 16:14, 16) U mu omai ẹro nọ eware nana kpobi e te via uviemenẹ. Rekọ bọo oke yena, joma hai muẹrohọ epanọ eruẹaruẹ Ebaibol i bi ro rugba. Ma ve je fiobọhọ kẹ ahwo re a hai muẹrohọ ae re. Ma te bi ru ere, yọ ma be vuẹ Jihova nọ, ‘Who ru kẹhẹ nọ who ro kere eruẹaruẹ nana kpobi fihọ Ebaibol kẹ omai!’ w23.08 13 ¶19-20

Okenọ Pọl ukọ na ọ jẹ ta ẹme kpahe ẹrọwọ, ẹruore, gbe uyoyou, enẹ o ro ku ẹme na họ di, anọ “onọ o mae rro evaọ usu rai họ uyoyou.” (1 Kọr. 13:13) Fikieme Pọl ọ rọ ta nọ uyoyou o mae rro? Nọ ma tẹ ruọ akpọ ọkpokpọ na no, ma ti gbe du fi ẹrọwọ họ eyaa nọ Jihova ọ ya kpahe akpọ ọkpokpọ na ha, yọ ma ti gbe du rẹro eware nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa rai na ha keme aikpobi i rugba no. Kọ uyoyou? Ma ti gbe you Jihova gbe ahwo-akpọ ibe mai oke yena. Yọ ma ti tube you rai viere nọ oke o be nya na. U te no ere no, uyoyou ahwo a rẹ rọ riẹ nọ mai họ Ileleikristi uzẹme. Jesu ọ vuẹ ikọ riẹ nọ: “Ẹkwoma onana ahwo kpobi a te rọ riẹ nọ whai yọ ilele mẹ, otẹrọnọ wha te wo uyoyou evaọ udevie rai.” (Jọn 13:35) U te no ere no, ma te you ohwohwo, mai kpobi na ma rẹ jọ ọvo. Pọl ọ ta nọ uyoyou “o rẹ wha okugbe ọkpekpe ze.” (Kọl. 3:14) Jọn ukọ na o kere se Ileleikristi nọ: “Ohwo kpobi nọ o you Ọghẹnẹ o re je you oniọvo riẹ hrọ.” (1 Jọn 4:21) Nọ ma te you inievo mai, yọ ma bi dhesẹ nọ ma you Jihova. w23.11 8 ¶1, 3

Ebaibol ọ ta nọ mai Ileleikristi ma be dhẹ ohrẹ jọ. Yọ ohwo kpobi nọ ọ dhẹ ohrẹ na te urere, Ọghẹnẹ ọ te rọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ hwae osa. (2 Tim. 4:7, 8) Joma gbẹ hae dhẹ ohrẹ na, jọ oma o rrọ omai no ho keme ma dhẹ ohrẹ na kẹle ekuhọ kpobi no. Pọl ukọ na ọ ta ẹme jọ nọ o ti fiobọhọ kẹ omai dhẹ ohrẹ na te urere. Ọ ta nọ ma “gbolo owha ogbẹgbẹdẹ kpobi kufiẹ . . . re ma rọ ithihakọ dhẹ ohrẹ nọ a fihọ kẹ omai na.” Kọ Pọl ọ be ta nọ joma nwani ku eware na kpobi kufiẹ no nọ ma be dhẹ ohrẹ na? Ijo, ere ọ be ta na ha. Ẹme nọ ọ be ta na họ, joma ku eware nọ i wiruo ho kufiẹ. Ogbẹrọ ere he, ma te gbẹ sae dhẹ emamọ ẹdhẹ hẹ, ohrẹ na o vẹ te bẹ omai no. Fikiere u fo re ma rri omamai ziezi re otẹrọnọ ma bi si eware jọ lele oma nọ u fo nọ ma re gbolo kufiẹ, ma vẹ kake ruẹ e rai, ma ve gbolo ai kufiẹ vẹrẹ vẹrẹ. Rekọ ma re ku eware nọ u fo nọ ma rẹ wha lele oma kufiẹ hẹ. Ogbẹrọ ere he, kiyọ ma te gbẹ sae dhẹ ohrẹ na ha.—2 Tim. 2:5. w23.08 26 ¶1-2

Nọ ahwo a gbe rri oware jọ oghẹrẹ nọ who rri rie he, jọ o kẹ owhẹ uye he. Nọ inievo-emetẹ jọ a tẹ be sẹ osẹ, a rẹ nabi si isiaro, penti igbenu, te iziabọ gbe iziawọ rai. Rekọ ejọ i re du penti hi. Inievo jọ a rẹ da umudi ogaga ẹsejọ, rekọ ejọ e rẹ rehọ iẹe te unu hu. Nọ ma tẹ be mọ, ma re ru epanọ ẹyao na o re ro kpo. Rekọ oghẹrẹ imu evona mai kpobi ma rẹ gwọlọ rehọ họ. Ma tẹ ta nọ oware nọ ma ru oye ohwo kpobi o re ru, ma ti ru eva dha ahwo jọ, o vẹ te wha ozighi fihọ ukoko na. (1 Kọr. 8:9; 10:23, 24) Wọhọ oriruo, Jihova ọ jọ Ebaibol na vuẹ omai oghẹrẹ osẹ kpobi nọ ma rẹ sẹ hẹ. Rekọ ọ ta nọ joma sẹ osẹ nọ u fo nọ idibo Ọghẹnẹ a rẹ sẹ, “nọ ọ rrọ owowa je dhesẹ nọ a wo iroro nọ e gba.” (1 Tim. 2:9, 10) Ma te bi ru epanọ Ebaibol ọ ta na, ma te gọ ẹgọ nọ ọ rẹ lẹliẹ ahwo rri omai ga hrọ họ. Ehrẹ Ebaibol ekpako ukoko a re ro wuhrẹ inievo na, orọnikọ a rẹ vuẹ ae nọ oghẹrẹ osẹ utiona wha rẹ sẹ hayo enẹ wha re ru eto rai hi. w23.07 23-24 ¶13-14

Jihova o wuhrẹ omai emamọ eware jọ nọ i re fiobọhọ kẹ omai yeri emamọ uzuazọ. Ahwo nọ a bi kpobọ uwou “aye ogheghẹ” nọ o bi do agba na, oware nọ a bi roro kpobi họ, epanọ a rẹ rọ reakpọ kuoma jẹ lẹlẹ ru eware nọ e rẹ dha Ọghẹnẹ eva. A ti kie ruọ “obọ edidi Uki.” (Itẹ 9:13, 17, 18) Uzuazọ ahwo nọ a nyabru aye nọ a se “uvi areghẹ” na u wo ohẹriẹ no orọ ahwo nọ a nyabru aye ogheghẹ na. (Itẹ 9:1) Eware nọ Jihova o bi wuhrẹ omai e be lẹliẹ omai daoma mukpahe oware nọ Jihova o mukpahe je ru oware nọ o rẹ were iẹe. (Ol. 97:10) Yọ ma be vuẹ ahwo inọ jọ a nyaze ti kuomagbe omai gaviezọ kẹ “uvi areghẹ.” O wọhọ ẹsenọ ma be “jọ eria ikpehru okpẹwho na se ahwo, inọ: ‘Jọ ohwo kpobi nọ ọ rrọ ogbori ọ nyaze etenẹ.’” Yọ te omai te ahwo nọ a ginẹ nyaze ti kuomagbe omai, ma bi wo eghale buobu enẹna. Yọ evaọ obaro, ma te rria bẹdẹ bẹdẹ jẹ “nyaharo evaọ edhere otoriẹ.”—Itẹ 9:3, 4, 6. w23.06 24 ¶17-18

Nọ ohwo nọ wha gbe bi ru iruo hayo ọmọ isukulu ra jọ ọ tẹ be nọ owhẹ onọ kpahe oghẹrẹ nọ mai Isẹri Jihova ma rrọ gbe eware nọ ma bi wuhrẹ, udu u re bru owhẹ? Udu u re bru omai ahwo buobu. Rekọ ma te roro kpahe onọ na ziezi, o rẹ lẹliẹ omai riẹ oware nọ ohwo na o bi roro gbe eware nọ ọ riẹ. Yọ o sae lẹliẹ omai ta usi uwoma kẹe. Rekọ ẹsejọ, ofu ahwo a rẹ rọ nọ onọ utioye na. A tẹ maki bi mu ofu, u re gbe omai unu hu, keme ma riẹ nọ a lẹliẹ ahwo buobu họ kpahe omai no. (Iruẹru 28:22) Oye ovo gbe he, Ebaibol ọ ta nọ evaọ “edẹ urere na” ahwo “a ti mu ofu-ọkpoo.” (2 Tim. 3:1, 3) Ẹsejọhọ who bi roro nọ, ‘Kọ ẹvẹ mẹ te sae rọ rehọ udu kpotọ kpahe ẹme kẹ ohwo nọ ọ be nọ omẹ enọ kpahe eware nọ mẹ jọ Ebaibol wuhrẹ?’ Oware jọ nọ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ họ, whọ rẹ daoma jọ wolẹ. Ohwo owowolẹ yọ ohwo nọ eva e rẹ kake dha ha nọ a te ru ei thọ hayo ta ẹme oyoma kẹe. w23.09 14 ¶1-2

Ẹsejọ ukoko Ọghẹnẹ o rẹ vuẹ omai nọ ma le efe akpọ na ha, ma kẹnoma kẹ eware nọ e rẹ lẹliẹ omai kieruọ uzioraha. Ma te bi ru eware nọ Jihova ọ be rọ ukoko na wuhrẹ omai na, ma re wo irere buobu. (Aiz. 48:17, 18; 1 Tim. 6:9, 10) O wọhọ nọ Jihova ọ te rọ ahwo nọ o ro mu vuẹ omai oware nọ ma re ru nọ uye ulogbo na o tẹ ze no. Yọ ẹsejọhọ ae ọ te gbẹ rọ vuẹ omai oware nọ ma re ru nọ Esuo Odu-Ikpe Jesu na o te muhọ no. Kọ nọ ahwo nọ Jihova o ro mu na a tẹ vuẹ omai oware jọ, ma ti ru ei? Otẹrọnọ ma bi ru oware nọ a vuẹ omai enẹna kiyọ ma ti ru onọ a te vuẹ omai evaọ oke yena re. Fikiere joma daoma ru oware nọ ahwo nọ Jihova o ro mu a be vuẹ omai keme ae Jihova ọ be rọ sẹro mai. (Aiz. 32:1, 2; Hib. 13:17) Yọ ma riẹ nọ Jihova ọ sai su omai thọ họ. O ti su omai dẹdẹ no akpọ oyoma nana ruọ akpọ ọkpokpọ nọ ma ti jo wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. w24.02 25 ¶17-18

Iruo Jihova nọ Pọl ukọ na o je ru e jẹ lẹliẹ eva were iẹe gaga, yọ Jihova ọ ginẹ ghale iẹe re. Rekọ ebẹbẹ buobu i te rie. Ẹsibuobu ọ jẹ hai kpohọ eria nọ i thabọ gaga nyae ta usi uwoma. Uye o rẹ bẹ ohwo gaga nọ o te bi kpohọ erẹ evaọ oke yena. Ẹsejọ nọ Pọl o te bi kpohọ erẹ, uzuazọ riẹ ọ rẹ jọ “ọza evaọ ithẹ” yọ “igbulegbu” e jẹ hai kpokpo gaga. Ere ọvo ho, evaọ ẹsejọ, ahwo nọ a jẹ wọso ẹe a jẹ hai kpei ukpe ẹsọ. (2 Kọr. 11:23-27) Inievo ukoko na nọ Pọl ọ jẹ rọ fiki rai ruẹ uye na, oware nọ ejọ a re ru gbe eme nọ a rẹ ta kpahe Pọl ẹsejọ i re kiehọ tere he. (2 Kọr. 10:10; Fil. 4:15) Kọ ẹvẹ Pọl ọ sae rọ gọ Jihova dede nọ ebẹbẹ i je tei? Eware nọ Pọl ọ jọ Ikereakere na wuhrẹ kpahe Jihova gbe eware nọ Jihova o fiobọhọ kẹe thihakọ rai e lẹliẹ e riẹ riẹ nọ Jihova o you rie gaga. (Rom 8:38, 39; Ẹf. 2:4, 5) Ọyomariẹ o te ti je you Jihova gaga re. Kọ eme onana o lẹliẹ Pọl ru? Ọ tẹ jẹ gbodibo kẹ Ọghẹnẹ yọ ‘ọ ruabọhọ jẹ gbodibo kẹ erẹri na.’—Hib. 6:10. w23.07 9 ¶5-6

A jọ Ebaibol se isu egọmeti na enọ i wo “udu-esuo okpehru.” Ahwo buobu a rẹ ta nọ u fo re ma koko izi nọ egọmeti o fihọ keme a be ginẹ daoma kẹ omai. Rekọ ẹsejọ nọ egọmeti o te fi izi jọ họ nọ u kiehọ ae oma ha, a rẹ gwọlọ koko ai hi. Ebaibol ọ ta nọ isu ahwo-akpọ a ti ru nọ ahwo a te rọ ruẹ uye. Setan họ ọnọ o wuzou rai, yọ Ọghẹnẹ ọ te raha ae no kẹle. (Ol. 110:5, 6; Ọtausi. 8:9; Luk 4:5, 6) Rekọ Ebaibol ọvona ọ ta re nọ: “Ohwo kpobi nọ ọ be wọso enọ i bi su na yọ ọ be wọso ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ.” Jihova ọ kuvẹ re isu na a fi izi họ re eware i gbe zighi ga hrọ họ bẹsenọ ọ rẹ rọ Uvie riẹ ze, yọ ọ gwọlọ nọ ma yoẹme kẹ ai. Ebaibol ọ ta nọ: “Wha kẹ ahwo kpobi onọ u te rai.” Onana u dhesẹ nọ ma rẹ hwa osa-uzou kẹ isu na, ma rẹ kẹ ae adhẹẹ je yoẹme kẹ ai. (Rom 13:1-7) Ẹsejọ, o sae jọ nọ uzi jọ nọ egọmeti o fihọ u kiehọ omai oma tere he, hayo oware jọ nọ a gwọlọ nọ ma ru, ọmọziọ oware u ti no omai obọ họ re ma sai ru ei. O tẹ make rrọ ere, joma ru oware nọ a gwọlọ kẹ ai keme ere Jihova ọ gwọlọ nọ ma ru. Rekọ a tẹ vuẹ omai nọ ma ru oware jọ nọ Ọghẹnẹ o mukpahe, ma re ru ei vievie he.—Iruẹru 5:29. w23.10 8 ¶9-10

Okenọ a yẹ Samsin, ahwo Filistia a je su ahwo Izrẹl, yọ a je gboja kẹ ae. (Ibr. 13:1) Fikiere Jihova ọ tẹ rehọ Samsin mu inọ “ọye ọ te kobaro siwi Izrẹl no obọ ahwo Filistia.” (Ibr. 13:5) Re ọ sai ru ere, ọ rẹ rẹroso Jihova. Ẹdẹ jọ egbaẹmo Filistia a tẹ nyaze ti mu Samsin. Oke yena Samsin ọ jọ obọ Lihae. O wọhọ nọ Lihae na yọ ẹwho jọ evaọ obọ Juda. Fiki ozọ ahwo Filistia, ahwo Juda a tẹ ta nọ a re mu Samsin kẹ ae. Ere ahwo ẹwho obọriẹ a rọ rehọ ifi ekpokpọ ivẹ gbae, zere iei ziezi, a tẹ rehọ iẹe se ikpehre ahwo na. (Ibr. 15:9-13) Rekọ “ẹzi Jihova ọ tẹ kẹe ogaga,” ọ tẹ sawo ifi na no. “Ọ tẹ jọ etẹe ruẹ onwa-agba okpokpọ orọ eketekete ọzae; o te gbobọ họ iẹe, ọ tẹ rehọ iẹe kpe ezae odu ọvo (1,000) fihọ otọ.”—Ibr. 15:14-16. w23.09 2 ¶3-4

Jihova ọ be rọ ẹmẹrera dhesẹ “ẹjiroro ebẹdẹ bẹdẹ” riẹ kẹ omai evaọ Ebaibol. Ghelọ epanọ eware e rrọ kẹhẹ, “Jihova o ru re oware kpobi o ruẹsi ru ẹjiroro riẹ gba.” (Itẹ 16:4) Yọ eware kpobi nọ Jihova o bi ru e rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ. Eme Jihova ọ jiroro riẹ? Kinọ ọ ruẹ nọ eware e nya epanọ ọ gwọlọ họ, eme o ru re ọ sai ru ẹjiroro riẹ gba? Jihova ọ vuẹ Adamu avọ Ivi oware nọ ọ jiroro riẹ. Ọ ta kẹ ai nọ: “Wha vihọ re wha jọ buobu, wha vọ otọakpọ na je woi, je su . . . omama nọ o rrọ uzuazọ kpobi” evaọ otọakpọ na. (Emu. 1:28) Rekọ Adamu avọ Ivi a yoẹme kẹ Ọghẹnẹ hẹ. O tẹ so ẹe ze nọ ahwo-akpọ a ro mu uzi họ ẹraha. Rekọ oyena o whaha Jihova oware nọ ọ gwọlọ ru hu. Ọ jiroro nọ ọ rẹ rọ oghẹrẹ ofa ru oware nọ ọ gwọlọ na. Nọ Adamu avọ Ivi a nwane raha uzi no, Jihova ọ tẹ jiroro nọ ọ te rehọ Uvie jọ mu evaọ obọ odhiwu. Yọ Uvie yena o ti ro ru otọakpọ na fihọ aparadase, je ru eware kpobi nọ ọ gwọlọ ru kẹ ahwo-akpọ.—Mat. 25:34. w23.10 20 ¶6-7

Jihova ọ sai fiobọhọ kẹ omai ru oware nọ o rẹ were iẹe. Ẹsejọ, fikinọ o be bẹ omai re ma siobọno uruemu jọ, hayo ekpehre oware jọ nọ ma seba no u gbe bi si omai urru, ma sai roro nọ ma te sae gọ Jihova ha. Ma sai tube roro nọ omai u yoma vi orọ Pita dede. Rekọ, Jihova ọ sai fiobọhọ kẹ omai re ma hai ru oware nọ o rẹ were iẹe ghele. (Ol. 94:18, 19) Evaọ ikpe buobu, ọmọzae jọ ọ jẹ hai lele emezae ibe riẹ wezẹ. Rekọ nọ o kurẹriẹ ziọ ukoko Jihova no, o te siobọno uruemu yena. Rekọ ẹsejọ, eware itieye na i re je si ei urru. Kọ ẹvẹ ọ be sai ro ru oware nọ o rẹ were Jihova ghele? Ọ ta nọ: “Jihova ọ be rọ ẹzi ọfuafo riẹ fiobọhọ kẹ omẹ . . . , yọ o lẹliẹ omẹ ruẹ nọ mẹ sai gbe ru oware nọ o rẹ were iẹe. . . Dede nọ mẹ gba ha, Jihova ọ be kẹ omẹ ẹgba yọ ọ be rehọ omẹ ru eware buobu evaọ ukoko na.” w23.09 23 ¶12

Whai inievo-emezae nọ e gbẹ maha, ẹdẹvo ohwo o re ro te ọzae he. Re whọ sae jọ emamọ ọzae nọ a rẹ rọ suẹro, whọ rẹ rọ aro kele ahwo nọ a wo emamọ uruemu, whọ rẹ hai roro oware te re who te ti ru ei, whọ rẹ jọ ohwo nọ a re fievahọ, who re wuhrẹ eware jọ jẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ odẹnotha. Ẹsejọhọ whọ te ta nọ, ‘Kọ ẹvẹ mẹ te sai ro ru eware yena kpobi?’ Rekọ whọ sai ru ei. Riẹ nọ Jihova ọ gwọlọ nọ o re fiobọhọ kẹ owhẹ. (Aiz. 41:10, 13) Inievo na a ti fiobọhọ kẹ owhẹ re. Ẹdẹfa nọ who te te ọzae nọ a rẹ rọ suẹro no evaọ ukoko na, eva e te were owhẹ gaga. Ma you owhai gaga whai inievo-emezae nọ e gbẹ maha. Ma lẹ nọ jọ Jihova ọ ghale owhai gaga nọ wha be daoma re wha te ezae nọ a rẹ rọ suẹro evaọ ukoko na. w23.12 29 ¶19-20

Dae rehọ iẹe nọ whẹ avọ inievo jọ wha kpohọ oria jọ nyae reakpọ kuoma. Eva e be were ohwo kpobi. Wha te je kuomagbe ruọ uwoho. Iwoho nọ wha rehọ i te esa. Rekọ whọ tẹ ruẹ nọ ọvo jọ evaọ usu rai, oniọvo jọ ọ jariẹ si ovao họ. Who te si ei no ifonu ra, jẹ nyasiọ ivẹ nọ i kiọkọ nọ oniọvo na gbe ahwo nọ i kiọkọ a be jọ hwẹ na ba. Ẹsejọ ma rẹ kareghẹhọ emamọ eware nọ mai avọ inievo mai ma ru kugbe. Kọ otẹrọnọ oniọvo jọ ọ ta ẹme hayo o ru oware jọ nọ o kẹ omai uye, eme ma ti ru? Kọ oye ma te hai roro kpahe? Ijo. Ma rẹ daoma si oware yena no udu no wọhọ epanọ ma re si uwoho nọ o woma ha no ifonu mai na. (Ẹf. 4:32) Ma riẹ nọ u wo eware iwoma efa buobu nọ oniọvo na o ru no. Yọ eye u fo nọ ma rẹ kareghẹhọ. w23.11 12-13 ¶16-17

Ẹme Griki nọ a fa eme yena no ze u dhesẹ nọ eyae nọ e rrọ Ileleikristi a rẹ gọ ẹgọ nọ ọ rrọ kpatiẹ, onọ o rẹ lẹliẹ amọfa ta nọ kiyọ eme he. Inievo-emetẹ nọ i you Jihova a be gọ ẹgọ nọ ọ rrọ kpatiẹ. Eva rai e be were omai gaga. Orimuo yọ emamọ uruemu ọfa nọ inievo-emetẹ nọ e gbẹ maha a rẹ daoma wo. Keme o rẹ lẹliẹ ae jọ emamọ aye odẹnotha. Kọ eme họ orimuo? Oye họ, epanọ ohwo o re rri oware mu, ọ vẹ sae riẹ oware nọ u woma gbe onọ u yoma. O ve ru onọ u woma na. Abigẹle yọ aye jọ nọ o wo orimuo. Oke jọ o jariẹ nọ ọzae riẹ o ro ru oware nọ a hae te rọ fiki riẹ kpe ezae nọ e rrọ uwou riẹ kpobi no. Abigẹle o te ru oware nọ u siwi uzuazọ rai. Ọ raha oke he. (1 Sam. 25:14-23, 32-35) Ma te wo orimuo, o rẹ lẹliẹ omai riẹ oke nọ ma re ro fibo gbe oke nọ ma rẹ rọ ta ẹme. Ma be hae nọ inievo mai epanọ eware e rrọ kẹ ae. Rekọ orimuo o rẹ whae ze nọ ma gbe ru ei wọhọ ẹsenọ ma be kiotọ rai hi.—1 Tẹs. 4:11. w23.12 20 ¶8-9

Pọl ukọ na o kere ẹme yena se inievo nọ e jọ ukoko nọ o jọ obọ Rom. Inievo yena yọ ahwo nọ a wuhrẹ kpahe Jihova avọ Jesu no, a te je fi ẹrọwọ họ Ọghẹnẹ no. Yọ a kurẹriẹ ziọ ukoko Ileleikristi na no. Ọghẹnẹ ọ tẹ ‘rọ fiki ẹrọwọ kuenu kẹ ae nọ a kiẹrẹe.’ Ọ tẹ jẹ rọ ẹzi riẹ wholo ae. (Rom 5:1) Fikiere Ileleikristi yena a wo obọdẹ ẹruore, yọ a riẹ nọ oware nọ a bi rẹro riẹ na u ti te ae obọ. Okenọ Pọl o je kere ileta se Ileleikristi nọ e jọ obọ Ẹfisọs, ọ ta ẹme kpahe ẹruore nọ a wo. Ọ ta nọ a ti wo “efe obọdẹ nọ [Ọghẹnẹ] ọ te kẹ erẹri na wọhọ ukuoriọ.” (Ẹf. 1:18) Yọ okenọ Pọl o je kere ileta se Ileleikristi nọ e jọ obọ Kọlọsi, ọ vuẹ rai oria nọ osa na u ti jo te ae obọ. Ọ ta nọ a wo “ẹruore eware nọ a ruẹrẹhọ kẹ [ae] evaọ obọ idhiwu na.” (Kọl. 1:4, 5) Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo a wo ẹruore nọ a te whu no, Ọghẹnẹ ọ te kpare ae kpobọ odhiwu, a vẹ te rria bẹdẹ bẹdẹ je lele Jesu su.—1 Tẹs. 4:13-17; Evia. 20:6. w23.12 9 ¶4-5

Ẹme nọ a fa “sẹro” na, a jẹ hae rehọ iẹe ta kpahe isoja nọ i bi rou ẹwho re a sae thọ ahwo ẹwho na nọ ahwo a tẹ wọ ẹmo ze. Ahwo ẹwho na a rẹ wezẹ bru ezọ họ ame keme a riẹ nọ a fi isoja họ unuẹthẹ ẹwho na nọ i bi rou rai. Ere ọvona re, ma te wo udhedhẹ Ọghẹnẹ, udu u re te omai otọ keme ma riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ kugbe omai. (Ol. 4:8) O tẹ make rọnọ ẹbẹbẹ na o ri kuhọ họ, ma rẹ gbẹ nwani bru udu hu wọhọ epanọ Hana o gbe je bru udu hu oke ẹdẹ nọ ọ lẹ no. (1 Sam. 1:16-18) Udu u te te omai otọ, ẹsiẹe ma mai ro rorote, ma vẹ sai ru oware nọ u fo dede nọ ẹbẹbẹ na ọ gbẹ rrọ otọ. Eme ma rẹ sai ru? Nọ ẹbẹbẹ o te te owhẹ, bo se Jihova re o vi isoja na ze te sẹro ra. Isoja vẹ ọye? Oye họ udhedhẹ Ọghẹnẹ na. Lẹ ọvo bẹsenọ udu u re te owhẹ otọ. (Luk 11:9; 1 Tẹs. 5:17) Nọ ẹbẹbẹ o te te owhẹ, jọ olẹ o bẹ owhẹ hẹ. Jihova o ti ru nọ who ti ro wo udhedhẹ riẹ na, udu u ve ti te owhẹ otọ.—Rom 12:12. w24.01 21 ¶5-6

Okenọ a gu erue fihọ Jesu uzou, nọ a jẹ lae eka, je gboja kẹe, o thihakọ. Ọ tẹ rọ ere ru odẹ Ọsẹ riẹ fo. Ọ riẹ nọ o ru oware ovo nọ o rẹ lẹliẹ oma vuọ ẹe he, rekọ oware nọ Ọsẹ riẹ ọ gwọlọ oye o ru. (Hib. 12:2) Jesu ọ tẹ jẹ riẹ nọ Ẹdhọ họ ohwo nọ ọ jẹ dawo iẹe evaọ oke yena. (Luk 22:2-4; 23:33, 34) Setan ọ jẹ rọ oghẹrẹ kpobi dawo Jesu sọ o re kie. Rekọ ọ dawo bẹ, Jesu o kie kẹe he. Jesu ọ rọ ere dhesẹ nọ Ẹdhọ yọ ọtọrue jọ gheghe, Jihova o wo ahwo nọ i you rie nọ e be rọ eva rai kpobi gọe. Eware e tẹ make ga kẹhẹ, a rẹ gbẹ gọ Ọghẹnẹ ghele. Kọ whọ gwọlọ ru oware nọ o rẹ lẹliẹ eva were Jesu nọ ọ rrọ Ovie ra na? O tẹ rrọ ere, hai wuhrẹ ahwo re a riẹ epanọ Jihova Ọghẹnẹ mai na ọ ginẹ rrọ. Who te bi ru ere, kiyọ who bi jiri odẹ Jihova, yọ whọ be rọ aro kele Jesu. (1 Pita 2:21) Who bi ru oware nọ o rẹ lẹliẹ eva were Jihova. Whọ tẹ be rọ ere dhesẹ nọ Setan nọ ọ rrọ ọwegrẹ Jihova na, ọrue ọvo o bi gu. w24.02 11-12 ¶11-13

Ahwo nọ a họ-ame no evaọ ukoko na anwọ ikpe isoi nọ e vrẹ na a bu vrẹ ima ọvo. Whọ tẹ rọ uzuazọ ra kẹ Jihova no koyehọ whọ roma mudhe kẹe no. Yọ u dhesẹ nọ whọ gwọlọ jọ olele Jesu. U te je dhesẹ nọ oware nọ Jihova ọ gwọlọ o te mae jọ owhẹ oja evaọ uzuazọ ra, yọ oye who ti ru. Kọ ẹvẹ whọ te hai yeri uzuazọ ra nọ whọ tẹ rọ uzuazọ ra kẹ Jihova no? Jesu ọ ta nọ: “Otẹrọnọ ohwo jọ ọ gwọlọ lele omẹ, jọ ọ vro omobọ riẹ.” (Mat. 16:24) Ẹme Griki nọ a fa “jọ ọ vro omobọ riẹ” na, a sae jẹ fae inọ “jọ ọ se omobọ riẹ.” Koyehọ whọ tẹ rọ uzuazọ ra kẹ Jihova no, oware kpobi nọ o rẹ were Jihova ha, whọ te hai gbe ru ei hi, o tẹ make rọnọ o rẹ were owhẹ. (2 Kọr. 5:14, 15) Whọ te kẹnoma kẹ ọfariẹ-ogbe gbe eware efa nọ Ebaibol o se “iruo uwo” na. (Gal. 5:19-21; 1 Kọr. 6:18) Kọ oyena u dhesẹ nọ ifi whọ te rọ gba omara na? Ijo. Who te gine you Jihova, u te je mu owhẹ ẹro nọ izi riẹ e rrọ rọkẹ ewoma ra, who ti rri rie inọ ifi whọ be rọ gba omara ha.—Ol. 119:97; Aiz. 48:17, 18. w24.03 2 ¶1; 3 ¶4

Jihova ọ rẹ kẹ ahwo nọ eva rai e be were iẹe ẹzi ọfuafo riẹ. (Mat. 12:18) Whọ sae nọ omara nọ, ‘Kọ me bi dhesẹ nọ me wo uruemu jọ nọ ẹzi Ọghẹnẹ o re fiobọhọ kẹ ohwo wo?’ Kọ who muẹrohọ nọ who bi wo odiri kẹ ahwo gaga enẹna vi oke ẹdẹ nọ whọ re riẹ Jihova ha? Who te wo uruemu nọ ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ o re fiobọhọ kẹ ohwo wo na, u re mu owhẹ ẹro gaga inọ eva ra e be were Jihova. Jihova ọ rẹ rọ fiki idhe ẹtanigbo na rọvrẹ ahwo nọ eva rai e be were iẹe. (1 Tim. 2:5, 6) Kọ otẹrọnọ ma họ-ame no yọ ma fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo na, rekọ udu mai o gbẹ be vuẹ omai nọ eva mai e be were Jihova ha, eme ma re ru? Ma rẹ kareghẹhọ nọ udu mai o sae lẹliẹ omai họ ẹsejọ. Rekọ Jihova ọ rẹ lẹliẹ omai họ vievie he. Nọ ọ ta nọ eva mai e be were iẹe na, joma rehọ iẹe ere. Jihova o rri ahwo nọ a fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo na inọ a kiẹrẹe, yọ ọ te ghale ae.—Ol. 5:12; Rom 3:26. w24.03 30 ¶15; 31 ¶17