Jọ Uyoyou Inievo Ra O Nyaharo!
“Wha se uyoyou inievo rai ba ha.”—AHWO HIBRU 13:1.
1. Eme who re ru re errae nọ e be to evaọ aso odhedhẹ e seba efu no, kọ didi owha-iruo mai kpobi ma wo evaọ abọ nana?
DAE rehọ iẹe nọ whọ be rria okegbe nọ ọ rọ dhedhẹ gaga, yọ ekpahe na i bi dhe ẹgẹga ọvo. Oware nọ o rẹ sae wha ẹroro s’owhẹ evaọ uwou ra kpobi họ errae nọ a koko fihọ enyerae. Uzuazọ ra o roma hwa errae na nọ who re fou. Kọ whọ rẹ keria rabọ muoma nọ whọ tẹ ruẹ errae na nọ i bi fu no? Vievie. Who re fi irre họ iẹe re whọ ruẹ nọ e wae ẹsikpobi. Evaọ oghẹrẹjọ, mai kpobi ma wo oghẹrẹ iruo nana nọ a tẹ t’ẹme kpahe “errae” jọ nọ o mai wuzou—onọ o rẹ jọ idu mai to—errae uyoyou.
2. (a) Fikieme a jẹ sae tae nọ uyoyou u dhẹ no evaọ edẹ urere enana? (b) Ẹvẹ uyoyou u wuzou te kẹ Ileleikristi uzẹme?
2 Wọhọ epanọ Jesu ọ ruaro riẹ kri no, ma be rria etoke nọ uyoyou nọ o rọ udevie ahwo nọ i se omarai Ileleikristi evaọ akpọ na soso u je bi dhẹ no. (Matiu 24:12) Jesu ọ jẹ t’ẹme kpahe uyoyou nọ o mae wuzou kpobi, uyoyou kẹ Jihova Ọghẹnẹ jẹ rọ kẹ Ẹme riẹ, Ebaibol na. Oghẹrẹ uyoyou efa i bi je dhẹ no re. Ebaibol na ọ ruẹaro nọ evaọ “edẹ urere” na, ibuobu a ti “wo eva egaga.” (2 Timoti 3:1-5) Ẹvẹ oyena o rọ uzẹme te nẹnẹ! U fo re uviuwou na o jọ oria adhẹzọ uyoyou, rekọ makọ evaọ etẹe, ozighi gbe olahiẹ—ẹsejọ olahiẹ enwoma dede—u zihe ruọ oware odode no. Ghele na, makinọ edhedhẹ ọ rọ akpọ na, a juzi kẹ Ileleikristi no nọ orọnikọ a re you ohwohwo ọvo ho rekọ a re dhesẹ uyoyou omolahiẹ, a ve fi isiuru amọfa họ aro ọrai. Ma re dhesẹ uyoyou nọ o rẹ jọ vevẹ kẹ ahwo kpobi, u ve zihe ruọ oka ovuhumuo ọrọ ukoko Ileleikristi uzẹme.—Jọn 13:34, 35.
3. Eme họ uyoyou inievo, kọ eme u dhesẹ re a ruabọ họ iẹe?
3 A kẹ Pọl ukọ na ẹzi re o juzi nọ: “Wha se uyoyou inievo rai ba ha.” (Ahwo Hibru 13:1) Wọhọ epanọ obe jọ o fi rie họ, ubiẹme Grik nọ a jọ etenẹ fa “uyoyou inievo” na (phi·la·del·phiʹa) “u dhesẹ uyoyou ọtamuo, edhesẹ ẹwo, ohrọ, gwọlọ fiobọhọ.” Kọ eme họ otofa ẹme Pọl na nọ ọ ta nọ ma jọ uyoyou otiọye o nyaharo na? Obe ovo na u muẹrohọ nọ: “Uyoyou na u re dhẹ hẹ.” Fikiere u te he re ma jọ eva mai you inievo mai; ma re dhesẹ iẹe via. Ofariẹ, ma rẹ jọ uyoyou onana tọ, ma rẹ kẹe uvẹ re u dhẹ vievie he. Kọ onana o rọ use-abọ? Ẹhẹ, rekọ ẹzi Jihova ọ rẹ sai fiobọhọ k’omai wo uyoyou inievo ma vẹ jẹ yọrọ iẹe. Joma kiẹ idhere esa riwi nọ ma re ro koko errae uyoyou onana họ evaọ idu mai.
Dhesẹ Ororokẹ
4. Eme họ ọdawẹ?
4 Whọ tẹ gwọlọ wo uyoyou bu viere kẹ inievo emezae gbe emetẹ Ileleikristi ra, whọ rẹ kaki wo ọdawẹ kẹ ai, who ve fi oma ra họ oria rai evaọ edawọ gbe use-abọ nọ a rẹriẹ ova ku evaọ uzuazọ. Pita ukọ na ọ fodẹ onana nọ o kere nọ: “Whai kpobi a jọ iroro evo, ohwo o weri kẹ ohwo, wha you rọ inievo, wha wo ohrọ avọ udu udhedhẹ.” (1 Pita 3:8) Ubiẹme Grik nọ a jọ etenẹ fa wọhọ “weri kẹ ohwo” na u dhesẹ nọ re a “ruẹ uye kugbe.” Obe jọ nọ o ta kpahe ibieme Grik nọ a ro kere Ebaibol na o ta kpahe ẹme ọnana nọ: “U dhesẹ oghẹrẹ iroro nọ ohwo o re wo nọ ma tẹ ruọ iroro amọfa epaọ ẹsenọ e rọ emai.” Fikiere, ma gwọlọ ọdawẹ. Odibo Jihova jọ nọ ọ kpako no, avọ ẹrọwọ, ọ ta okejọ nọ: “Ọdawẹ họ edada ra evaọ udu mẹ.”
5. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Jihova o wo ọdawẹ?
5 Kọ Jihova o wo iroro ọdawẹ otiọye na? Avro ọ riẹ hẹ. Wọhọ oriruo, ma se kpahe uye-oruẹ ahwo Izrẹl riẹ nọ: “Uye rai kpobi o [da] riẹ.” (Aizaya 63:9) Orọnikọ Jihova ọ jẹ ruẹ idhọvẹ rai ọvo ho; o jẹ dae kẹ ahwo na. Jihova ọvo ọ rehọ unu obọ riẹ fodẹ oghẹrẹ nọ o da riẹ te kẹ ahwo riẹ, onọ a kere fihọ Zekaraya 2:8: “Ọnọ rehọ obọ te owhẹ ọ rehọ obọ te ọmọ-ẹro mẹ.”a Ọtota jọ ọ ta kpahe owọ Ebaibol ọnana nọ: “Ẹro na yọ oware jọ nọ o jọ ugboma ohwo mae hẹhẹ jẹ ghare; yọ ọmọ-ẹro na—oware nọ o rẹ lẹliẹ omai ruẹ elo odhiwu na—họ oware nọ o mae ghare, jẹ mai wuzou evaọ ẹro na. Oware ofa nọ u re dhesẹ ẹruọsa nọ Jihova o wo kẹ ahwo nọ o you vi onana o riẹ hẹ.”
6. Ẹvẹ Jesu Kristi o ro dhesẹ ọdawẹ no?
6 Jesu o dhesẹ ọdawẹ odidi re. Ẹsikpobi ‘ohrọ o jẹ hẹ riẹe’ fiki oja-oriọ ohwo-akpọ nọ e be mọ hayo enọ i wo ebẹbẹ. (Mak 1:41; 6:34) O dhesẹ nọ otẹrọnọ ohwo jọ o gbe dhesẹ ẹwo kẹ ilele riẹ nọ ọ kẹ ẹzi hi, o wọhọ nọ ọye a bi ru yoma na. (Matiu 25:41-46) Yọ nẹnẹ wọhọ “ozerẹ ologbo” obọ odhiwu mai, ọ rọ ohwo nọ o re ‘weri kẹ oyẹlẹ mai.’—Ahwo Hibru 4:15.
7. Ẹvẹ ọdawẹ o re ro fiobọhọ k’omai otẹrọnọ oniọvo jọ o ru omai eva dha?
7 ‘Weri kẹ oyẹlẹ mai’—kọ eme yena e gbẹ k’omai omosasọ? Kọ otẹrọnọ ere orọ, ma gwọlọ ru epọvo na kẹ ohwohwo re. Dede na, o rẹ mae lọhọ re ma tẹrovi oyẹlẹ ohwohwo. (Matiu 7:3-5) Rekọ okiọfa nọ oniọvo ọmọzae hayo ọmọtẹ ọ tẹ kpọ owhẹ eva, eme jabọ whọ gbẹ dao onana ha? Dai fi oma ra họ oria ohwo na, avọ eware nọ e be via kẹe, uruemu riẹ, iruthọ ọvo na nọ o bi lele họre na. Kọ o sai muowhẹ ẹro nọ whọ hae ru iruthọ ọvo na ha—hayo tube ru yoma viere dede he? Ukpenọ whọ rẹ j’obọ amọfa gwọlọ bu hrọ, ma re dhesẹ ọdawẹ, onọ u re fiobọhọ k’omai wo iroro wọhọ Jihova, ọnọ “ọ be kareghẹhọ nọ mai [yọ] ẹkpẹ gheghe” na. (Olezi 103:14; Jemis 3:17) Ọ riẹ utho ẹgba mai. Ọ be j’obọ mai rẹro vi onọ ẹgba mai u te he he. (Wawo 1 Ivie 19:5-7.) Jomai kpobi a dhesẹ oghẹrẹ ọdawẹ ọvo na kẹ amọfa re.
8. Didi uruemu ma re dhesẹ otẹrọnọ uye o be bẹ oniọvo mai jọ?
8 Pọl o kere nọ ukoko na o wọhọ ugboma avọ ekwakwa buobu nọ i re ruiruo kugbe hrọ evaọ okugbe. O fibae nọ: “Otẹrọnọ uye u te abọ jọ yọ u te oma na kpobi” no. (1 Ahwo Kọrint 12:12-26) U fo re ma ruẹ uye kugbe hayo fi oma mai họ ẹta ahwo nọ uye o be bẹ. Ekpako na e rẹ kobaro eruo onana. Pọl o te je kere nọ: “O no ọ yẹlẹ nọ mẹ gbẹ yẹlẹ hẹ? O no a ru kie nọ ofu ogbe mu omẹ hẹ?” (2 Ahwo Kọrint 11:29) Ekpako gbe esẹro ọnyawariẹ a rẹ raro kele Pọl evaọ abọ ọnana. Evaọ eme rai, evaọ iruo ẹruọsa rai, makọ evaọ eme ẹdhoguo rai, a rẹ daoma dhesẹ ọdawẹ. Pọl ọ ta nọ: “Lele enọ e rẹ viẹ gbẹ viẹ.” (Ahwo Rom 12:15) Nọ igodẹ na a tẹ riẹ nọ othuru-igodẹ na o bi ghine roro kẹ ai, inọ ọ riẹ utho ẹgba rai, ọ vẹ jẹ be riohrọ ọbẹwẹ nọ a rẹriẹ ova ku na, ẹsiẹe a rẹ jẹ ohrẹ, ọkpọvio, gbe ọwhọkuo rehọ. Ẹsiẹe a re kpohọ iwuhrẹ jajaja, avọ udu nnọ a te ruẹ ‘omosasọ kẹ ewẹ rai.’—Matiu 11:29.
Edhesẹ Ovuhumuo
9. Ẹvẹ Jihova o ro dhesẹ nọ o wo ovuhumuo kẹ ewoma nọ o rọ oma mai?
9 Edhere avivẹ nọ a re ro koko errae uyoyou oniọvo họ họ ẹkwoma ovuhumuo. Re a wo ovuhumuo kẹ amọfa, ma rẹ tẹrovi je rri ekwakwa ezi gbe omodawọ rai ghaghae. Nọ ma te ru erei, yọ ma be raro kele Jihova omariẹ. (Ahwo Ẹfẹsọs 5:1) Kẹdẹ kẹdẹ ọ be rehọ iruthọ esese vrẹ omai. Ọ be tubẹ rehọ irutho ilogbo vrẹ thakpinọ ma kurẹriẹ n’eva ze. Nọ ọ tẹ rehọ izieraha mai vrẹ omai no, o re gbe roro kpahe ai hi. (Izikiẹl 33:14-16) Ọnọ ọ so ilezi na ọ nọ inọ: “O ỌNOWO, otẹrọnọ, who [re] roro imuemu mai, ỌNOWO kọ ono ọ rẹ sai dikihẹ?” (Olezi 130:3) Eware nọ Jihova ọ be tẹrovi họ eware ezi nọ ma bi ru evaọ iruo riẹ.—Ahwo Hibru 6:10.
10. (a) Fikieme o jẹ rọ enwoma re imava-orọo a kare ovuhumuo kẹ ohwohwo? (b) Eme ohwo o re ru otẹrọnọ ọ be kare ovuhumuo kẹ ọrivẹ-orọo riẹ?
10 O mai wuzou re a lele oriruo ọnana evaọ uviuwou. Nọ ọsẹ gbe oni a te dhesẹ nọ a wo ovuhumuo kẹ ohwohwo, yọ a fi oriruo hotọ no kẹ uviuwou na. Evaọ oge ọnana nọ erọo i bi je dhe ẹfẹfa na, o rẹ lọlọhọ re ohwo o rri ọzae hayo aye riẹ vo ọ vẹ r’abọ nẹ iruemu ezi riẹ nyaotọ. Iroro ethọthọ itieye na i re ru orọo kuẹku, u ve zihe ei ruọ owha-ogbẹgbẹdẹ ọkora. Otẹrọnọ ovuhumuo nọ who wo kẹ ọzae hayo aye ra u bi kiekpo, nọ oma ra nọ, ‘Kọ uzẹme nọ ọzae hayo aye mẹ o ghine wo emamọ uruemu ọvo ho?’ Roro kpemu kpohọ oware nọ whọ rọ kaki you rie wha tẹ te rọo. Kọ eware kpobi nọ e soriẹ ze nọ who ro you obọdẹ ohwo ọnana e ghinẹ rayẹ kpobi no? Vievie; fikiere ruiruo gaga re who wo ovuhumuo kẹ ewoma nọ o rọ oma ọrivẹ-orọo ra, whọ vẹ rọ unu ta ovuhumuo ra via.—Itẹ 31:28.
11. Otẹrọnọ uyoyou orọo o rẹ kare eviẹhọ, didi iruemu a rẹ whaha?
11 Ovuhumuo u re je fiobọhọ kẹ erivẹ-orọo re a ru uyoyou rai kare eviẹhọ. (Wawo 2 Ahwo Kọrint 6:6; 1 Pita 1:22.) Uyoyou otiọye na, nọ a rẹ rehọ ovuhumuo nọ u no udu ze koko errae họ, o rẹ kuvẹ kẹ ẹlahiẹ nọ a rẹ lahiẹ ọzae hayo aye ohwo evaọ idhere he, o rẹ kuvẹ kẹ eme unu-nyou nọ e rẹ da ha, o rẹ kuvẹ kẹ ọrivẹ-orọo ra nọ who re gbolo aro kẹ hẹ nọ edẹ jọ e rẹ vrẹ ababọ emamọ ẹme nọ u re n’owhẹ unu ze, yọ o rẹ kuvẹ vievie he re whọ họre ọzae hayo aye ra. (Ahwo Ẹfẹsọs 5:28, 29) Ọzae avọ aye nọ i ghine wo ovuhumuo kẹ ohwohwo a rẹ kẹ ohwohwo ọghọ. Orọnikọ evaọ ẹgbede ọvo a re jo ru onana ha rekọ eria kpobi nọ Jihova ọ be jọ ruẹ e rai—koyehọ, evaọ oke kpobi.—Itẹ 5:21.
12. Fikieme esẹ gbe ini a je dhesẹ ovuhumuo kẹ ewoma nọ o rọ oma emọ rai?
12 U fo re emọ a riẹ nọ a wo ovuhumuo kẹ ai re. Orọnikọ ọsẹ gbe oni a re mu jiri ai hi, rekọ a re jiri emamọ iruemu rai gbe emamọ ewoma nọ a ru. Kareghẹhọ oriruo Jihova nọ o ro dhesẹ ọjẹrehọ kẹ Jesu. (Mak 1:11) Jẹ kareghẹhọ oriruo Jesu wọhọ “olori” evaọ ọtadhesẹ. O jiri ‘irigbo iwoma avọ ẹrọwọ’ ivẹ ẹrẹrẹe, dede nọ iruo nọ a kẹ omomọvo gbe eware nọ a rọ ze i wo ẹhẹriẹ. (Matiu 25:20-23; wawo Matiu 13:23.) Epọvo na re esẹ gbe ini areghẹ a rẹ gwọlọ idhere nọ a re ro dhesẹ ovuhumuo kẹ obọdẹ iruemu ọmọ ọvuọvo, ẹgba rai, gbe eware nọ a sai ru. Evaọ okiọvo na, a rẹ daoma re a siọ emọ na ba ejiri hrọ te epanọ emọ na a rẹ rọ gwọlọ hro oma. A rẹ gwọlọ nọ emọ rai a rro avọ ofu hayo uweri hi.—Ahwo Ẹfẹsọs 6:4; Ahwo Kọlọsi 3:21.
13. Ono ọ rẹ kobaro evaọ edhesẹ ovuhumuo kẹ ohwohwo evaọ ukoko na?
13 Evaọ ukoko Ileleikristi na, ekpako gbe esẹro ọnyawariẹ a rẹ kobaro evaọ edhesẹ ovuhumuo kẹ ohwohwo evaọ uthuru Ọghẹnẹ. A rọ ọkwa ọbẹbẹ, keme a wo owha-iruo ogbẹgbẹdẹ nọ a rẹ rọ whọku evaọ ẹrẹreokie, nọ a rẹ rọ kpọ enọ i ruthọ vi evaọ ẹzi omurokpotọ, a vẹ jẹ rehọ ohrẹ ọgaga rọ kẹ enọ e gwọlọ e riẹ. Ẹvẹ a re ro dhesẹ owowa evaọ ewha-iruo enana?—Ahwo Galesha 6:1; 2 Timoti 3:16.
14, 15. (a) Ẹvẹ Pọl o ro dhesẹ owowa evaọ ẹme ohrẹ ọgaga nọ a rẹ kẹ? (b) Ẹvẹ esẹro Ileleikristi a re ro dhesẹ owowa evaọ ẹgwọlọ ẹkpọvio iruthọ avọ ẹgwọlọ nọ a re ro jiri? Kẹ oriruo.
14 Oriruo Pọl u re fiobọhọ gaga. Ọ jọ obọdẹ owuhrẹ, ọkpako, gbe ọsẹro. O je ruiruo kugbe ikoko nọ i wo ebẹbẹ ilogbo, yọ o siuke kpemu no ohrẹ gaga nọ ọ rẹ kẹ hẹ nọ ẹgwọlọ na o tẹ riẹ. (2 Ahwo Kọrint 7:8-11) Oma odibọgba Pọl kpobi u dhesẹ nọ orọnikọ ọwhọkuo ọvo ọ jẹ hae mae ru hu—ajokpanọ u te fo nọ o ru ere. Evaọ onana o dhesẹ areghẹ Ọghẹnẹ.
15 Otẹrọnọ a rehọ odibọgba ọkpako kẹ ukoko na rọ wawọ ole, a rẹ sae rehọ ọwhọkuo gbe ọkpọvio ro dhesẹ ẹdhuru ọvo evaọ ole na. Edhuru ọvo na u re fo oria riẹ. (Luk 17:3; 2 Timoti 4:2) Dae rehọ iẹe nọ ole jọ ọ rọ nọ a rehọ edhuru ọvo so, nọ a bi dhe ẹwẹwariẹ. O rẹ gbẹ jọ ezọ were he. Epọvo na re, ekpako Ileleikristi a rẹ daoma re a fi awere họ ewuhrẹ rai. Ewuhrẹ rai orọnikọ o rọ kẹ ekuhọ ebẹbẹ ọvo ho. Ukpoye, a rẹ jọ ọbọga oke kpobi. Wọhọ Jesu Kristi, ekpako iyoyou a rẹ kake gwọlọ oria ewoma nọ a re jiri, orọnikọ iruthọ nọ a rẹ rọ whọku hu. A re wo ovuhumuo kẹ iruo egaga nọ ibe Ileleikristi rai a bi ru. A re wo evaifihọ nọ, omomọvo ọ be dawo umutho ẹgba riẹ evaọ egagọ Jihova. Yọ ekpako na a rẹ rọ unu ta eware enana kpobi via.—Wawo 2 Ahwo Tẹsalonika 3:4.
16. Didi okpomahọ uruemu ovuhumuo avọ ọdawẹ Pọl o wo evaọ oma ibe Ileleikristi?
16 Ababọ avro, Ileleikristi buobu enọ Pọl ọ jẹ gbodibo kẹ a riẹ nọ o wo ovuhumuo kẹ ai o te je wo ọdawẹ kẹ ai re. Ẹvẹ ma rọ riẹ onana? Rri oghẹrẹ nọ a roro kpahe Pọl. A jẹ dhozọ riẹ hẹ, dede nọ o wo udu-esuo ologbo. Ijo, ọ jọ ohwo oyoyou gbe ọnọ ọ rẹ whẹtiẹ ahwo h’oma. Whaọ, nọ o je no oria jọ, ekpako na a tẹ ‘gbalọ iẹe ohọe, a jẹ viọlọ iẹe unu’! (Iruẹru 20:17, 37) Ẹvẹ ekpako a rẹ kuyere te—gbe omai kpobi—inọ ma wo oriruo Pọl nọ ma rẹ raro kele! Ẹhẹ, joma dhesẹ ovuhumuo kẹ ohwohwo.
Iruẹru Uyoyou-Ẹwo
17. Eme họ ewoma jọ nọ u re no iruẹru ẹwo ze evaọ ukoko na?
17 Oware jọ nọ ma rẹ mae ro koko errae họ uyoyou inievo họ iruẹru ẹwo. Wọhọ epanọ Jesu ọ ta, “ẹkẹ oghale o mae rọ vi emio.” (Iruẹru 20:35) Tọ ma be rọ kẹ evaọ ẹzi, iwo, hayo oke gbe ẹgba mai, orọnikọ ma re ru eva were amọfa ọvo ho rekọ ma re je ru omobọ mai were eva re. Evaọ ukoko na, ẹwo ọ rẹ vaha. Ohwo o te dhesẹ ẹwo, o rẹ suẹe ze nọ omọfa o re ro dhesẹ ẹwo re. U ti kri hi, uyoyou inievo o vẹ te vaha ruọ oria kpobi!—Luk 6:38.
18. Eme họ otofa ‘ẹwo’ nọ a fodẹ eva obe Maeka 6:8 na?
18 Jihova ọ tudu họ ahwo riẹ Izrẹl awọ nọ a dhesẹ ẹwo. Eva Maeka 6:8, ma se nọ: “Whai ahwo, o dhesẹ eware iwoma kẹ owhai no; eme ỌNOWO na ọ jọ obọ rai gwọlọ rekọ re wha ru onọ u kiẹrẹe, wha ve kielele [ẹwo], re wha jẹ rehọ oma kpotọ nya lele Ọghẹnẹ rai?” Eme u dhesẹ re a ‘kielele ẹwo’? Ubiẹme Hibru nọ a jọ etenẹ fa wọhọ ‘ẹwo’ na (cheʹsedh) o wo otofa evaọ Isoko wọhọ “ohrọ.” Wọhọ epanọ The Soncino Books of the Bible o ta riẹ, ubiẹme nana “u dhesẹ oware nọ o mai wo ẹgba vi ubiẹme Oyibo na mercy [ohrọ]. U dhesẹ ‘ohrọ nọ u re ruiruo,’ edhesẹ iruẹru uyoyou-ẹwo, orọnikọ rọ kẹ iyogbere gbe enọ i wo ẹgwọlọ ọvo ho, rekọ rọ kẹ ahwo kpobi.” Fikiere ọmọ-uwuhrẹ ọfa jọ ọ tẹ ta nọ cheʹsedh u dhesẹ “uyoyou nọ u re ruiruo.”
19. (a) Idhere vẹ ma rẹ rọ jowọ dhesẹ ẹwo kẹ amọfa evaọ ukoko na? (b) Dhesẹ oriruo jọ nọ a ro dhesẹ uyoyou-inievo k’owhẹ no.
19 Uyoyou inievo mai o rẹ jọ orọ ugbunu hu. O rẹ jọ onọ ma re dhesẹ via. Fikiere, gwọlọ idhere jọ nọ who re ro ru eware ẹwo kẹ inievo emezae gbe emetẹ ra. Jọ wọhọ Jesu, orọnikọ ọ jẹ hẹrẹ re ahwo a yare iẹe obufihọ tao ho rekọ ọ jẹ hẹ rehọ udu obọ riẹ jowọ. (Luk 7:12-16) Mai roro kpahe ahwo nọ i wo ẹgwọlọ. Kọ ohwo jọ nọ ọ kpako no ọ gwọlọ iweze hayo ọ gwọlọ uwou jọ nọ whọ rẹ nya kẹe? Kọ ‘ọmọ jọ nọ o wo ọsẹ hẹ’ ọ gwọlọ oke hayo obufihọ jọ? Kọ ohwo jọ nọ ọ rọ ọkora ọ gwọlọ ezọgaviẹ hayo eme ọ ọbọga jọ? Epanọ ẹgba mai u te kpobi, joma gwọlọ oke nọ ma re ro dhesẹ iruẹru ẹwo itieye na. (Job 29:12; 1 Ahwo Tẹsalonika 5:14; Jemis 1:27) Jọ o thọrọ owhẹ ẹro ho inọ evaọ ukoko nọ ahwo nọ e gba ha e vọ, iruẹru ẹwo jọ nọ o mae rro họ erọvrẹ—ẹwhaha ofu, o tẹ make rọnọ ohwo jọ o ghine ru omai evadha dede. (Ahwo Kọlọsi 3:13) Unevaze nọ a rẹ rọ vrẹ u re si ẹhẹriẹ, ẹgo, gbe ẹwhọ no ukoko na, enọ e wọhọ eware evuavo nọ i re furie errae uyoyou inievo.
20. Eme ma rẹ rọ kiẹ oma mai riwi?
20 Jọ o jọ ọtamuo mai kpobi re ma ru errae uyoyou mai to evaọ idu mai. Joma gbẹ hae kiẹ omobọ mai riwi. Kọ ma bi dhesẹ ọdawẹ kẹ amọfa? Kọ ma bi dhesẹ ovuhumuo kẹ amọfa? Kọ ma bi ru iruẹru ẹwo kẹ amọfa? Nọ ma bi ru ere na, errae uyoyou o rẹ lẹliẹ okugbe-inievo mai jọ sasasa makọ oghẹrẹ nọ akpọ ọnana o dhẹ te kpobi. Evaọ edhere kpobi, “wha se uyoyou inievo rai ba ha”—evaọ enẹna gbe ebẹdẹ bẹdẹ!—Ahwo Hibru 13:1.
[Footnotes]
a Efefafa jọ a jọ etenẹ ta nọ ohwo nọ ọ be kaobọ te ahwo Ọghẹnẹ ọ be kaobọ te, orọnikọ ẹro Ọghẹnẹ hẹ, rekọ ẹro Izrẹl hayo ẹro omobọriẹ dede. Ẹthọthọ ọnana ọ roma via nọ ikere-ebe jọ, evaọ omodawọ rai re a nwene eria jọ nọ a roro nọ i fo ho, a ro nwene owọ Ebaibol ọnana. Fikiere a tẹ rẹriẹ ọdawẹ odidi nọ Jihova o wo.
Ẹvẹ Who Roro?
◻ Eme họ uyoyou inievo, kọ fikieme ma jẹ kẹe uvẹ re o nyaharo?
◻ Ẹvẹ ewo ọdawẹ u re ro fiobọhọ k’omai yọrọ uyoyou inievo mai?
◻ Didi abọ ovuhumuo o wo evaọ uyoyou inievo mai?
◻ Ẹvẹ iruẹru ẹwo o rẹ rọ wha uyoyou inievo haro evaọ ukoko Ileleikristi na?
[Box on page 28]
Uyoyou nọ U bi Ruiruo
Ikpe jọ nọ i kpemu, ọzae jọ nọ o wuhrẹ Ebaibol kugbe Isẹri Jihova evaọ ubroke jọ no ọ jẹ dina wo avro kpahe uyoyou inievo. Ọ riẹ kpahe eme Jesu nọ ọ ta nọ: “Fiki onana ahwo kpobi a jẹ riẹ nọ whai ilele mẹ re whai ohwo o te you ohwo.” (Jọn 13:35) Rekọ ọ rue riẹ bẹbẹ re ọ rọwo eme enana. Ẹdẹjọ ọ tẹ ruẹ uyoyou Ileleikristi nọ a bi dhesẹ.
Dede nọ ọmo ọ rọ, ọzae ọnana ọ jẹ rehọ ugbothabọ kperẹ. Evaọ Bẹtlẹhẹm, Izrẹl, o te kpohọ ewuhrẹ ukoko. Evaọ obei, Osẹri ohwo Arab jọ o te je si ikẹ inọ Osẹri ọfa nọ ọ ziọ erẹ na ọ wezẹ uwou riẹ evaọ aso ọyena, a te ku ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol ọnana kugbe uzizie na. Taure o te ti kiẹzẹ, ọrara na o te mi ohwo nọ ọ kpahe na uvẹ re o kpohọ otafe evaọ ohiohiẹ re o rri ọre nọ ọ be vaze. Ohwo nọ ọ kpahe na ọ tẹ ta kẹe vevẹ nọ o ru ere vievie he. Okiokiọ riẹ oniọvo Arab na ọ tẹ fodẹ oware nọ o soriẹ ze kẹe. Ẹkwoma ọfefafa, ọ tẹ ta nọ otẹrọnọ erivẹ riẹ a riẹ nọ o fi ohwo Ju jọ họ uwou—wọhọ epanọ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol ọnana ọ rọ na—a rẹ mahe uwou riẹ gbe ọye omariẹ gbe uviuwou riẹ no. Avọ igbunu, ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol ọnana ọ tẹ nọe inọ, “Kọ fikieme who je yiwi oware otiọye na?” Ababọ ọfefafa, oniọvo Arab na ọ tẹ tẹrovi ei ọ tẹ ta ọvo nọ, “Jọn 13:35.”
Edhesẹ uyoyou onana u duobọ te ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol ọnana gaga. U kri hi ọ tẹ họ-ame.
[Picture on page 30]
Uruemu odederehọ gbe ovuhumuo Pọl ukọ na o lẹliẹ e riẹ whẹtiẹ ahwo h’oma