Kọ Whọ Sai Fievahọ Iroro-oziẹobro Ra?

NỌ EWARE e tẹ be riẹ nya, a rẹ sai fievahọ okwakwa nọ u re dhesẹ edhere. Ọkpọ riẹ, onọ u re ruiruo lele ẹgba emagnẹte akpọ na, ọ rẹ galova vi ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre ọvo. Fikiere ahwo nọ a bi kpohọ erẹ a rẹ sae rẹro so okwakwa onana re o kpọ ai otẹrọnọ a koka họ edhere na ha. Rekọ eme ọ rẹ via otẹrọnọ a fi oware nọ emagnẹte o rẹ sai si rehọ kẹle okwakwa na? Ọkpọ na ọ vẹ galova rri emagnẹte na ukpenọ o rẹ r’ovao rri ẹkpẹlobọ-ọre. Whọ gbẹ sai fievahiẹe re o kpọ owhẹ hẹ.

Oware utioye o rẹ sae via kẹ iroro-oziẹobro ohwo-akpọ. Ọnọma na o kuọ ẹgba ọnana kugbe rọ ma omai re o jọ oware nọ o rẹ kpomai họ. Nọ a ma omai evaọ uwoho Ọghẹnẹ na, u fo re iroro-oziẹobro na o kpọ omai ẹsikpobi kpohọ edhere nọ o kiehọ evaọ okenọ ma tẹ be jiroro. U fo re o wọ omai dhesẹ ute uruemu Ọghẹnẹ. (Emuhọ 1:27) Kẹse kẹse, ere o re ru. Wọhọ oriruo, Pọl ukọ Oleleikristi na o kere nọ makọ ahwo nọ a wo uzi Ọghẹnẹ hẹ a rẹ rọ “ẹkẹ-ẹmema rai ru eware nọ e rọ eva uzi na gba.” Fikieme? Fikinọ “oma obọ rai dede u sisẹi kẹ ae.”—Ahwo Rom 2:14, 15.

Ghele na, orọnikọ ẹsikpobi iroro-oziẹobro na o rẹ kpunu evaọ ẹruoke riẹ hẹ. Fiki sebaẹgba ohwo-akpọ, oma o rẹ wọ omai re ma ru eware nọ ma riẹ nọ e thọ. Pọl ọ rọwo inọ: “[Me] wo evawere kẹ uzi Ọghẹnẹ no obọ eva mẹ kpobi ze: rekọ mẹ jọ ekuakua oma mẹ ruerẹ uzi ofa, nọ u bi kpokpo uzi eva mẹ, nọ o be rehọ omẹ ze igbo uzi umuomu, onọ o [rọ] eva oma mẹ.” (Ahwo Rom 7:22, 23) Ma te bi kie kẹ eyoma kẹse kẹse, ẹmẹrera na iroro-oziẹobro mai u ve ti kpimẹ no, ukuhọ riẹ o gbẹ ta k’omai nọ uruemu jọ o thọ họ.

Rekọ, ghelọ sebaẹgba, ma rẹ sae kpọ iroro-oziẹobro mai lele ute Ọghẹnẹ. Evaọ uzẹme, o r’oja nọ ma ru ere. Orọnikọ iroro-oziẹobro ọfuafo, onọ a wuhrẹ ziezi u re su omai kpohọ emamọ usu kugbe Ọghẹnẹ ọvo ho rekọ o r’oja kẹ esiwo mai re. (Ahwo Hibru 10:22; 1 Pita 1:15, 16) Ofariẹ, emamọ iroro-oziẹobro u re fiobọhọ k’omai jiroro areghẹ evaọ uzuazọ, onọ u ti su kpohọ udhedhẹ gbe evawere mai. Ọso-ilezi na ọ ta kpahe ohwo nọ o wo oghẹrẹ iroro-oziẹobro otiọye na: “Uzi Ọghẹnẹ riẹ o riẹ e udu, ọ rẹ nyathọ vievie he.”—Olezi 37:31.

Ewuhrẹ Iroro-Oziẹobro Na

Ewuhrẹ iroro-oziẹobro na o gwọlọ vi izi jọ nọ a re se fihọ uzou re a gb’omahọ koko ai. Oyena họ oware nọ ahwo Farisi erọ edẹ Jesu a jẹ gwọlọ ru. Isu egagọ enana a riẹ Uzi na a tẹ ruẹrẹ uruemu họ, onọ a roro nọ u ti fiobọhọ kẹ ahwo na whaha ezuero Uzi na. Fikiere, a gu unoma vẹrẹ vẹrẹ okenọ ilele Jesu a jẹ kọrọ eka evaọ Ẹdijala jẹ re ibi rai. Yọ a se Jesu abọ okenọ o siwi ọzae nọ obọ riẹ o ko evaọ Ẹdijala. (Matiu 12:1, 2, 9, 10) Eware enana kpobi, wọhọ epanọ uruemu ahwo Ju o rọ, o rọ ẹraha ujaje avene na.—Ọnyano 20:8-11.

O rọ vevẹ, ahwo Farisi na a wuhrẹ Uzi na. Rekọ iroro-oziẹobro rai e rọwo kugbe ute Ọghẹnẹ? Vievie! Whaọ, nọ a kpare ẹwhọ ze kpahe oware nọ a roro fihọ ẹraha ologbo ọrọ uzi Ẹdijala na no, otu Farisi na a te siuzou koko mukpahe Jesu “epanọ a re ro kpe i.” (Matiu 12:14) Dai roro iei—isu egagọ enana nọ a jọ ẹro obọ rai kiẹrẹe na a zaevi nọ a ruẹ ahwo nọ a be re eka ekpokpọ nọ a kọrọ gbe ohwo nọ a siwi evaọ Ẹdijala; rekọ udu u kpoho i rai hi re a gbẹgwae epanọ a re ro kpe Jesu!

Izerẹ ikpehru na a dhesẹ iroro ethọthọ itieye na. Udu u kpoho ezae ogbekuo enana ha nọ a jọ etehe etẹmpol na rehọ ewẹ isiliva 30 rọ kẹ Judas re o vivie Jesu. Rekọ okenọ Judas o zihe ugho na ze idudhe, gbolo ai fihọ etẹmpol na, iroro-oziẹobro izerẹ na e tẹ dina dhidhivi. A ta nọ: “U fo re [igho na] a fi ai họ udevie igho ho, epanọ e rọ igho azẹ.” (Matiu 27:3-6) O wọhọ nọ ilori izerẹ na a be ruawa nọ igho Judas na e gbẹ fo ho. (Wawo Iziewariẹ 23:18.) Ghele na, utu ahwo ovo onana o ruẹ oware nọ o jariẹ thọ họ re a raha ugho ro vivie Ọmọ Ọghẹnẹ!

Enwene Kpohọ Iroro Ọghẹnẹ

Iriruo obehru na i dhesẹ nọ ewuhrẹ iroro-oziẹobro na o gwọlọ vi izi nọ ma rẹ rọ vọ iroro mai ọvo. Uzẹme, ẹriẹ izi Ọghẹnẹ o r’oja, yọ ẹmeoyo kẹ ae u wuzou kẹ esiwo. (Olezi 19:7-11) Ghele na, fiba ewuhrẹ izi Ọghẹnẹ, ma re wo udu nọ u re nwene kpohọ iroro Ọghẹnẹ. Kẹsiẹe ma rẹ ruẹ orugba eruẹaruẹ Jihova ẹkwoma Aizaya, onọ o ta nọ: “Rekọ ibiaro rai e te ruẹ Owuhrẹ rai. Ezọ rai i re ti yo ẹme evaọ obọ emu rai nọ, ‘Ọnana họ edhere na, wha nya e,’ okenọ wha ri obọze hayo ẹkpẹlobọ.”—Aizaya 30:20, 21; 48:17.

Evaọ uzẹme, orọnikọ onana u dhesẹ nnọ okenọ ẹjiroro ologbo jọ o tẹ rẹriẹ ovao ku omai, urru jọ o te ghinẹ ta onọ ma re ru k’omai hi. Ghele na, okenọ iroro mai e tẹ rọwokugbe erọ Ọghẹnẹ, iroro-oziẹobro mai u re ruiruo viere re u fiobọhọ k’omai jiroro nọ e rẹ were iẹe.—Itẹ 27:11.

Roro kpahe Josẹf, ọnọ ọ rria evaọ etoke ikpe-udhusoi avọ 18 B.C.E. Okenọ aye Pọtifa ọ ta kẹ re o lele iei bruẹnwae, Josẹf ọ tẹ se, ta nọ: “Kẹvẹ me je ru umuomu ulogbo utiona, re mẹ thọ uzi Ọghẹnẹ?” (Emuhọ 39:9) Evaọ edẹ Josẹf, uzi Ọghẹnẹ nọ a kere o jariẹ hẹ onọ u brukpe ẹnwae-obro. Ofariẹ, Josẹf ọ jẹ rria Ijipti, thabọ no ọkpọvio uviuwou hayo izi ọsẹ riẹ. Kọ eme o fiobọhọ kẹ Josẹf kparobọ vi ẹdawọ na? Oye họ, iroro-oziẹobro riẹ nọ a wuhrẹ. Josẹf o wo eriwo Ọghẹnẹ inọ ọzae avọ aye a rẹ jọ “uwo ovo.” (Emuhọ 2:24) Fikiere ọ ruẹ nọ o te jọ thọthọ re ọ rehọ aye omọfa. Iroro Josẹf e rọwokugbe iroro Ọghẹnẹ. Ọ riẹ nọ ẹnwae-obro ọ thọ.

Nẹnẹ na, ahwo nọ a wọhọ Josẹf a bu hu. Ọfariẹ-ogbe ọ dafia, yọ ibuobu a be daezọ Ọnọma rai, omobọ rai, hayo ezae hayo eyae rai hi re a jọ fuafo evaọ uruemu. Uyero na o wọhọ onọ a dhesẹ evaọ obe Jerimaya: “Ohwo ọvuọvo ọ se umuomu riẹ ba ha, a nọ, ‘Eme me ru.’ Duọ ohwo duọ edhere riẹ ọ be nya, wọhọ anyenya nọ o bi duola ruọ eva ẹmo.” (Jerimaya 8:6) Fikiere, ẹgwọlọ na ọ ga vi anwẹdẹ no re ma nwene kpohọ iroro Ọghẹnẹ. Ma wo ọruẹrẹfihọ ogbunu nọ o re fiobọhọ k’omai ru ere.

Obufihọ kẹ Ewuhrẹ Iroro-Oziẹobro Na

Ikereakere nọ a kẹ ẹgba na e rọ “erere rọ kẹ ewuhrẹ gbe ozọ-usio, avọ ọkpọvio gbe odhesẹkẹ eva ẹrẹreokie. Re ohwo Ọghẹnẹ na ọ ruẹse gba kiete, ọ vẹ jẹ thomavẹre kẹ iruo iwoma i ruo kpobi.” (2 Timoti 3:16, 17) Ewuhrẹ Ebaibol na o ti fiobọhọ k’omai wuhrẹ oware nọ Ebaibol na o se ‘ogaga areghẹ’ mai, re ma ruẹse hẹriẹ uwoma no uyoma. (Ahwo Hibru 5:14) U re ru omai wo uyoyou kẹ eware nọ Ọghẹnẹ o you je mukpahe eware nọ o mukpahe.—Olezi 97:10; 139:21.

Fikiere ute uwuhrẹ Ebaibol họ re ohwo ọ nya kokodo je wo otoriẹ uzẹme na viukpọ eriariẹ na ọvo nọ a re wo. Uvitha Uwou-Eroro Na ọrọ September 1, 1976 (ọrọ Oyibo), o ta nọ: “Evaọ uwuhrẹ Ikereakere mai na, ma rẹ gwọlọ wo otoriẹ uvi-ẹdhoguo Ọghẹnẹ, uyoyou, gbe ẹrẹreokie riẹ jẹ kọ enana didi fihọ idu mai re e ruẹse reria omai oma wọhọ emuore gbe ẹwẹ-ọwẹ. U re fo re ma se emamọ uruemu gboja ẹkwoma ẹriẹ oware nọ u woma gbe onọ u yoma. Rro vi ere, ma rẹ gba iroro-oziẹobro mai họ re ọ riẹ nọ o wo owha-iruo kẹ Ọkẹ-Uzi gbe Oguẹdhọ ọgbagba na. (Aiz. 33:22) Fikiere nọ ma bi wuhrẹ eware kpahe Ọghẹnẹ na, ma rẹ daoma raro kele iei evaọ kabọ kabọ uzuazọ.”

Ewo “Iroro Kristi”

Ewuhrẹ Ebaibol na o re je fiobọhọ k’omai wo “iroro Kristi,” ẹmeoyo gbe omarokpotọ nọ Jesu o dhesẹ. (1 Ahwo Kọrint 2:16) Eruo oreva Ọsẹ riẹ o jọ oghọghọ, orọnikọ oware nọ a rẹ rọ ababọ iroro ru ọvo ho. Devidi ọso-ilezi na ọ rehọ eruẹaruẹ dhesẹ uruemu riẹ, ọnọ o kere nọ: “Mẹ gwọlọ ru orọeva ra, O Ọghẹnẹ mẹ; uzi ra o rọ udu mẹ.”a—Olezi 40:8.

Ewo “iroro Kristi” o r’oja evaọ ewuhrẹ iroro-oziẹobro mai. Okenọ ọ jọ otọakpọ wọhọ ohwo ọgbagba, Jesu o dhesẹ ekwakwa gbe uruemu Ọsẹ riẹ vọvọ te epanọ ẹgba ohwo o rẹ sai ru ba. Fikiere, ọ tẹ sae ta nọ: “Ọ nọ ọ ruẹ omẹ ọ ruẹ Ọsẹ na.” (Jọn 14:9) Evaọ uyero nọ ma rẹriẹ ovao ku evaọ otọakpọ kpobi, Jesu ọ nwani ru oware nọ Ọsẹ riẹ ọ hai ru. Fikiere, nọ ma te wuhrẹ uzuazọ Jesu, yọ ma be riẹ oghẹrẹ nọ Jihova Ọghẹnẹ ọ rọ.

Ma se nnọ Jihova “ọ vọ avọ ohrọ gbe aruoriwo, ọ rẹ kaki muofu hu, o wo uyoyou nọ o rẹ rẹriẹ hẹ.” (Ọnyano 34:6) Jesu o dhesẹ ekwakwa enana unuẹse buobu evaọ eyeri kugbe ikọ riẹ. Nọ a jẹ vravro ẹsikpobi kpahe ohwo nọ ọ mae rro, Jesu ọ rehọ odiri rehọ ẹmeunu gbe oriruo wuhrẹ nọ “ohwo nọ ọ rẹ te jọ udevie rai rua, ọ rẹ te jọ odibo rai. Ohwo nọ ọ rẹ te jọ aro udevie rai, ọ rẹ te jọ ọrigbo rai.” (Matiu 20:26, 27) Onana yọ oriruo ọvo nọ a re ro dhesẹ nọ ma rẹ sai nwene kpohọ iroro Ọghẹnẹ ẹkwoma eroro kpahe uzuazọ Jesu.

Epanọ ma wuhrẹ kpahe Jesu te, ere ma rẹ thoma kpahe te re ma raro kele Ọsẹ obọ odhiwu mai, Jihova. (Ahwo Ẹfẹsọs 5:1, 2) Iroro-oziẹobro nọ a nwene kpohọ iroro Ọghẹnẹ o rẹ kpọ omai họ edhere ọgbagba. Jihova ọ yeyaa kẹ enọ i bi fievahiẹe nọ: “Me re ti wuhrẹ owhẹ dhesẹ kẹ owhẹ edhere nọ whọ rẹ te nya; ẹro mẹ me re ti ro su owhẹ.”—Olezi 32:8.

Ewo Erere no Iroro-Oziẹobro nọ A Wuhrẹ Ze

Fikinọ ọ riẹ ọnyathọ ohwo-akpọ sebaẹgba, Mosis ọ tẹ vẹvẹ emọ Izrẹl unu nọ: “Wha fi eme nana nọ mẹ ghrẹ owhai nẹnẹ na họ udu rai, re wha dhesẹ ai kẹ emọ rai, re a rehọ oma kpotọ koko eme izi nana kpobi.” (Iziewariẹ 32:46) Ma re kere uzi Ọghẹnẹ fihọ idu mai re. Ma te ru ere, iroro-oziẹobro mai o rẹ te kpọ ithihi mai viere je fiobọhọ k’omai j’iroro egbagba.

Eva uzẹme, ma rẹ yọrọ oma. Itẹ Ebaibol na ọ ta nọ: “Edhere jọ ọ rọ nọ ọ wọhọ nọ o kiehọ kẹ ohwo, rekọ urere riẹ kọ edhere uwhu.” (Itẹ 14:12) Fikieme o jẹ via enẹ ẹsikpobi na? Fikinọ, wọhọ epanọ Ebaibol na o fi rie họ: “Udu na u wo ẹghẹ vi eware na kpobi, je wo uruemu ugbogbo; kọ ono ọ rẹ sai vuhu ei?” (Jerimaya 17:9) Fikiere, ẹgwọlọ ọ riẹ kẹ omai kpobi re ma lele uthubro nọ o rọ Itẹ 3:5, 6: “Rehọ ẹroọrọsuọ ra kpobi kpahe ỌNOWO na whọ rehọ eva kpahe ẹriẹ omobọ ra ha. Eva idhere ra kpobi ọ thọrọ owhẹ ẹro ho, o ve ti ruọ idhere ra kpọvi.”

[Footnotes]

[Picture on page 7]

Wọhọ okwakwa nọ u re dhesẹ edhere, iroro-oziẹobro nọ Ebaibol o wuhrẹ no o rẹ sae kpọ omai kpohọ ofẹ nọ u kiehọ

[Credit Line]

Okwakwa nọ u re dhesẹ edhere: Udu-ekere, Peabody Essex Museum, Salem, Mass.