Dhesẹ Uyoyou-ẹwo Kẹ Enọ I Wo Ẹgwọlọ
‘Whai ohwo o dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ ohwo.’—ZEKARAYA 7:9.
1, 2. (a) Fikieme ma je dhesẹ uyoyou-ẹwo? (b) Didi enọ ma te t’ẹme kpahe?
ẸME Jihova Ọghẹnẹ ọ hrẹ omai nọ ma “kielele uyoyou.” (Maeka 6:8) O tẹ jẹ k’omai ẹjiroro nọ ma re ro ru ere. Ẹjiroro jọ họ “ohwo oyoyou o re wo erere kẹ oma riẹ.” (Itẹ 11:17) Ẹvẹ o rrọ uzẹme te! Edhesẹ uyoyou-ẹwo o rẹ lẹliẹ ohwo wo usu osasa ukrẹkri kugbe amọfa. Fikiere, ma ve ti wo egbẹnyusu omarokpotọ—osohwa ulogbo!—Itẹ 18:24.
2 Ofariẹ, Ikereakere na e ta k’omai nọ: “Ohwo nọ o bi kielele ẹrẹreokie avọ uwowou o reti wo uzuazọ.” (Itẹ 21:21) Ẹhẹ, uyoyou-ẹwo nọ ma re le o rẹ lẹliẹ omai kẹle Ọghẹnẹ viere u ve je fi omai họ edhere ewo eghale evaọ obaro, kugbe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Rekọ ẹvẹ ma sai ro dhesẹ uyoyou-ẹwo? Amono ma re dhesẹ iẹe kẹ? Kọ uyoyou-ẹwo u wo ohẹriẹ no ọdawẹ nọ ohwo o re wo hayo wo ohẹriẹ no uwowou nọ a re dhesẹ kẹ ahwo gheghe?
Ọdawẹ gbe Uyoyou-Ẹwo
3. Ẹvẹ uyoyou-ẹwo u ro wo ohẹriẹ no ọdawẹ?
3 Ọdawẹ gbe uyoyou-ẹwo i wo ohẹriẹ evaọ idhere sa-sa. Wọhọ oriruo, ahwo nọ a re dhesẹ ọdawẹ a sai ru ei ababọ usu okpekpe nọ a wo kugbe ahwo nọ a bi dhesẹ ọdawẹ kẹ na. Rekọ ma te bi dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ ohwo, ma rẹ rọ uyoyou talamu ohwo na. Evaọ Ebaibol na, re ahwo a te ti dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ ohwohwo, ẹsejọ fiki oma nọ a riẹ no vẹre. (Emuhọ 20:13; 2 Samuẹle 3:8; 16:17) Hayo uyoyou-ẹwo na o rẹ sai no ẹwo nọ ohwo jọ o dhesẹ kẹ ọdekọ no vẹre ze. (Joshua 2:1, 12-14; 1 Samuẹle 15:6; 2 Samuẹle 10:1, 2) Re ma dhesẹ ohẹriẹ nana, joma wawo iriruo Ebaibol ivẹ, ọjọ ọrọ ẹwo ọdekọ kọ ọrọ uyoyou-ẹwo nọ ahwo-akpọ a dhesẹ.
4, 5. Ẹvẹ iriruo Ebaibol ivẹ nọ a jọ etenẹ fodẹ na i ro dhesẹ ohẹriẹ nọ o rrọ udevie ẹwo ohwo-akpọ gbe uyoyou-ẹwo?
4 Oriruo ọdawẹ jọ họ orọ ahwo nọ okọ u zue, enọ Pọl ukọ na ọ jọ usu rai. A vori ruọ okpa ukoliko Malta. (Iruẹru 27:37–28:1) Dede nọ ahwo Malta na a re ruẹ enọ okọ u zue na ẹdọvo ho hayo wo uvumọ usu kugbe ai hi, ahwo ẹwho na a dede erara na rehọ ziezi, ‘riohrọ rai thesiwa.’ (Iruẹru 28:2, 7) Ọghoruo rai ọ jọ oware ẹwo, rekọ uyero idudhe o wha riẹ ze yọ erara a dhesẹ i rie kẹ. Fikiere, ọdawẹ o jọ.
5 Rọ onana wawo ọghoruo nọ Devidi Ovie na o dhesẹ kẹ Mẹfiboshẹt, ọmọ ogbẹnyusu riẹ, Jonatan. Devidi ọ ta kẹ Mẹfiboshẹt nọ: “Whọ [rẹ] te re emu evaọ emẹjẹ mẹ kẹse kẹse.” Be fodẹ oware nọ o bi ro ru eware nana kẹe, Devidi ọ ta kẹe nọ: “Me ti dhesẹ [uyoyou-ẹwo] kẹ owhẹ fiki ọsẹ ra, Jonatan.” (2 Samuẹle 9:6, 7, 13) U ghine fo re a se ọghoruo Devidi na odhesẹvia ọ uyoyou-ẹwo, orọnikọ ọdawẹ gheghe he, keme o jọ ẹnya lele usu nọ o r’otọ no vẹre. (1 Samuẹle 18:3; 20:15, 42) Epọvo na re nẹnẹ, idibo Ọghẹnẹ a re dhesẹ ọdawẹ kẹ ahwo-akpọ. Ghele na, a re dhesẹ uyoyou-ẹwo, hayo uyoyou ọriẹruo okrẹkri kẹ enọ a gbẹ rrọ usu nọ Ọghẹnẹ ọ jẹrehọ.—Matiu 5:45; Ahwo Galesha 6:10.
6. Didi eka uyoyou-ẹwo nọ ahwo-akpọ a dhesẹ e roma via evaọ Ẹme Ọghẹnẹ?
6 Re ma ruẹ eka efa erọ uyoyou-ẹwo, ma te t’ẹme kpẹkpẹe kpahe ikuigbe Ebaibol esa jọ nọ i dhesẹ okwakwa nana via. Ma te jọ enana ruẹ nọ uyoyou-ẹwo nọ ahwo-akpọ a dhesẹ, a dhesẹ i rie (1) ẹkwoma ugogo iruo jọ, (2) nevaze, yọ (3) maero rọ kẹ enọ i wo ẹgwọlọ. Ofariẹ, ikuigbe enana i dhesẹ epanọ ma sai ro dhesẹ uyoyou-ẹwo nẹnẹ.
Ọsẹ O Dhesẹ Uyoyou-Ẹwo
7. Eme odibo Abraham ọ ta kẹ Bethuẹl avọ Leban, kọ didi ẹme nọ o wuzou odibo na ọ kpare ze?
7 Emuhọ 24:28-67 o kẹ abọ nọ o kiọkọ iku ọ odibo Abraham, ọnọ ma jọ uzoẹme nọ u kpo fodẹ na. Nọ o zere Rebeka no, o te zizie i kpohọ uwou ọsẹ riẹ, Bethuẹl. (Owọ avọ 28-32) Obei odibo na ọ jọ r’unu k’otọ gbiku onya riẹ nọ ọ be rọ gwọlọ aye kẹ ọmọ Abraham. (Owọ avọ 33-47) O fiẹgba họ iẹe nnọ ọ rehọ obokparọ nọ o wo no t’oke yena wọhọ oka ro no obọ Jihova ze, “ọnọ o su omẹ fihọ emamọ edhere re mẹ rehọ ọmọtẹ eva unuwou olori mẹ rọ kẹ ọmọzae olori mẹ.” (Owọ avọ 48) Ababọ avro, odibo na o rẹro nọ unu nọ ọ rọ k’otọ gbiku na o te kẹ Bethuẹl avọ ọmọ riẹ Leban imuẹro inọ Jihova ọ be ghale onya riẹ nana. Uwhremu na, odibo na ọ tẹ ta nọ: “Whaọ enẹna otẹrọnọ whọ rẹ rọ oma kpotọ rehọ uzẹme lele olori mẹ, whọ ta kẹ omẹ, ogbẹrọ ere he, whọ ta kẹ omẹ; re mẹ ruẹse kurẹriẹ ri obọze hayo ẹkpẹlobọ.”—Owọ avọ 49.
8. Eme họ owojẹ Bethuẹl kpahe ẹme nọ o kpomahọ Rebeka na?
8 Jihova o dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ Abraham no. (Emuhọ 24:12, 14, 27) Kọ Bethuẹl ọ te gwọlọ ru epọvo na ẹkwoma Rebeka nọ o re siobọno re o lele odibo Abraham? Kọ uyoyou-ẹwo ohwo-akpọ u ti lele uyoyou-ẹwo Ọghẹnẹ re ẹjiroro riẹ o rugba? Hayo kọ erẹ ugbothabọ odibo na ọ te jọ uvrẹvru? O jọ omosasọ gaga kẹ odibo Abraham okenọ Leban gbe Bethuẹl a ta nọ: “Onana obọ ỌNOWO na u nọze.” (Owọ avọ 50) A ruẹ nọ obọ Jihova ọ rrọ ẹme na, a tẹ nwane jẹ ẹjiroro riẹ rehọ. Ofariẹ, Bethuẹl o dhesẹ uyoyou-ẹwo riẹ nọ o fibae nọ: “Ri, Rebeka ọ ye, rehọ iẹe re wha kpo, re ọ jọ aye ọmọzae olori ra, wọhọ epanọ ỌNOWO ọ ta na.” (Owọ avọ 51) Rebeka ọ tẹ rọ ababọ ọgbahọ lele odibo Abraham, o te ti zihe ruọ aye oyoyou Aiziki.—Owọ avọ 49, 52-58, 67.
Uyoyou-Ẹwo nọ Ọmọ O Dhesẹ
9, 10. (a) Eme Jekọp ọ yare ọmọ riẹ Josẹf nnọ o ru kẹe? (b) Ẹvẹ Josẹf o ro dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ ọsẹ riẹ?
9 A dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ Jekọp, ọmọ-oruọmọ Abraham re. Wọhọ epanọ Emuhọ uzou avọ 47 u dhesẹ, oke oyena Jekọp ọ jẹ rria Ijipti, yọ ‘oke uwhu riẹ u te no.’ (Owọ avọ 27-29) O jọ uduama kẹe keme o bi ti whu evaọ otafe ẹkwotọ nọ Ọghẹnẹ ọ yeyaa riẹ kẹ Abraham. (Emuhọ 15:18; 35:10, 12; 49:29-32) Rekọ Jekọp ọ gwọlọ re a ki ei fihọ Ijipti hi, fikiere ọ tẹ gbẹ edhere nọ a rẹ rọ wọ ori riẹ kpohọ ẹkwotọ Kenan. Ono ọfa ọ rẹ te sae ruẹ nọ a ru ẹgwọlọ riẹ gba u te no ọmọ unutẹmeta riẹ, Josẹf, no?
10 Ikuigbe na e ta nọ: “[Jekọp] o te se Josẹf ọmọ riẹ, ọ tẹ ta kẹ ẹe nọ, ‘Otẹrọnọ eva mẹ e were owhẹ, . . . ya nọ who re tete omẹ ziezi. Who kie omẹ fihọ eva Ijipti hi. Rekọ jọ a kie omẹ kugbe esẹ mẹ, wọ omẹ no Ijipti re who kie omẹ họ oria nọ a kie rai họ.’ ” (Emuhọ 47:29, 30) Josẹf ọ y’eyaa nọ o ti ru wọhọ epanọ ọ yare na, u gbe kri hi Jekọp o te whu. Josẹf gbe emọ Jekọp edekọ a tẹ wọ ori riẹ “kpo obọ otọ Kenan, a te ki ei họ eva eghogho nọ ọ jọ otọ Makpela, nọ ọ rọ obọze Mamre, nọ Abraham ọ dẹ.” (Emuhọ 50:5-8, 12-14) Fikiere Josẹf o dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ ọsẹ riẹ.
Uyoyou-Ẹwo nọ Aye Ọmọ O Dhesẹ
11, 12. (a) Ẹvẹ Rut o ro dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ Naomi? (b) Evaọ edhere vẹ uyoyou-ẹwo nọ Rut o dhesẹ ‘uwhremu na’ u ro vi “orọ ọsosuọ”?
11 Obe Rut u dhesẹ epanọ aye-uku na Naomi o ro wo uyoyou-ẹwo mi Rut, aye ọmọ riẹ nọ ọ rrọ ohwo Moab, ọnọ ọ jọ aye-uku re. Okenọ Naomi ọ jiroro nọ o re zihe kpohọ Bẹtlẹhẹm evaọ Juda, Rut o dhesẹ uyoyou-ẹwo gbe ọtamuo, ọ ta nọ: “Obonọ whọ nya mẹ rẹ nya, gbe oria nọ whọ kpahe mẹ rẹ kpahe. Ahwo ra a rẹ te jọ ahwo mẹ, gbe Ọghẹnẹ ra họ Ọghẹnẹ mẹ.” (Rut 1:16) Rut ọ wariẹ dhesẹ uyoyou-ẹwo riẹ uwhremu na evaọ okenọ ọ rọ udu obọ riẹ rọwo nnọ ọ rẹ rọo Boaz, omoni Naomi ọnọ ọ kpako no na.a (Iziewariẹ 25:5, 6; Rut 3:6-9) Boaz ọ ta kẹ Rut nọ: “Who dhesẹ uyoyou [uwhremu na] vi orọ ọsosuọ, epanọ whọ rọ dhẹ lele uzoge na ha, te enọ i fe hayo enọ i yogbe.”—Rut 3:10.
12 Uyoyou-ẹwo ọ Rut “orọ ọsosuọ” na họ okenọ ọ rọ nya siọ ahwo riẹ ba dhẹ gbalọ Naomi. (Rut 1:14; 2:11) Uyoyou-ẹwo ‘uwhremu na’—unevaze ọ Rut re ọ rọo Boaz—u vi oware oyena dede kpekufiẹ. Rut o ti yẹ ọreuku kẹ Naomi, ọnọ o bru eyẹ no na. A ghinẹ rọo, yọ okenọ Rut o yẹ, eyae Bẹtlẹhẹm a so ile nọ: “A yẹ ọmọzae kẹ Naomi no.” (Rut 4:14, 17) Rut ọ ghinẹ jọ “emamọ aye,” ọnọ Jihova ọ kẹ uvẹ-ọghọ igbunu nọ ọ rọ jọ oni-ode Jesu Kristi.—Rut 2:12; 3:11; 4:18-22; Matiu 1:1, 5, 6.
A rẹ Rọ Iruo Dhesẹ Iẹe
13. Ẹvẹ Bethuẹl, Josẹf, gbe Rut a ro dhesẹ uyoyou-ẹwo rai?
13 Kọ who muẹrohọ epanọ Bethuẹl, Josẹf, gbe Rut a ro dhesẹ uyoyou-ẹwo rai? A ru ere orọnikọ avọ eme ẹwo ọvo ho rekọ ẹkwoma iruo. Orọnikọ Bethuẹl ọ ta ọvo nọ, “Rebeka ọ ye” he rekọ o ghine “vi Rebeka” vrẹ. (Emuhọ 24:51, 59) Orọnikọ Josẹf ọ ta ọvo nnọ, “Me re ti ru epanọ whọ ta na” ha rekọ tei te inievo riẹ a ru kẹ Jekọp “epanọ ọ vẹvẹ rae unu.” (Emuhọ 47:30; 50:12, 13) Orọnikọ Rut ọ ta ọvo nnọ, “Obonọ whọ nya mẹ rẹ nya” ha rekọ ọ nya siọ ahwo riẹ ba lele Naomi, “ae imava a te muhọ ẹnya bẹsenọ a ti ro te Bẹtelẹhẹm.” (Rut 1:16, 19) Evaọ obọ Juda, Rut o te je ru lele “epanọ oniọrọ riẹ ọ ta kẹ e.” (Rut 3:6) Ẹhẹ, uyoyou-ẹwo Rut, wọhọ orọ ahwo edekọ na, ọ rehọ iruo dhesẹ iẹe via.
14. (a) Ẹvẹ idibo Ọghẹnẹ ọgbọna a be rọ rehọ iruo dhesẹ uyoyou-ẹwo via? (b) Didi iruo uyoyou-ẹwo whọ riẹ kpahe evaọ udevie Ileleikristi evaọ okegbe ra?
14 O rrọ omosasọ re ma ruẹ epanọ idibo Ọghẹnẹ nẹnẹ a be rọ rehọ iruo dhesẹ uyoyou-ẹwo via. Wọhọ oriruo, roro kpahe enọ i bi fiobọhọ kẹ ibe enọ e rọwo nọ e be mọ, enọ e rrọ ọkora, hayo uweri. (Itẹ 12:25) Hayo roro kpahe Isẹri Jihova buobu nọ e be wọ enọ e kpako no kpohọ Ọgwa Uvie ẹsikpobi rọkẹ iwuhrẹ ukoko ẹkpoka na. Anna, ọnọ ọ kpako te ikpe 82 no nọ ọnyokpa-enwa o bi kpokpo, ọ ta iroro amọfa buobu via evaọ okenọ ọ ta nọ: “Iwuhrẹ na kpobi nọ a be wọ omẹ kpohọ na yọ oghale nọ u no obọ Jihova ze. Mẹ rehọ udu mẹ kpobi yere iei nọ ọ rọ k’omẹ inievo iyoyou itiena.” Kọ whọ be kẹ obufihọ otiọye na evaọ ukoko ra? (1 Jọn 3:17, 18) Who te bi ru ere, jọ u mu owhẹ ẹro nọ ma rri uyoyou-ẹwo ra ghare gaga.
A re Ru ei n’Udu Ze
15. Abọ uyoyou-ẹwo vẹ a wariẹ fielo họ evaọ iriruo Ebaibol esa nọ ma t’ẹme te no na?
15 Iriruo Ebaibol nọ ma t’ẹme te no na i dhesẹ nnọ unevaze a re ro dhesẹ uyoyou-ẹwo, orọnikọ ọgbahọ họ. Bethuẹl ọ rehọ unevaze ru lele ayare odibo Abraham, yọ ere Rebeka o ru re. (Emuhọ 24:51, 58) A gba Josẹf họ dhesẹ uyoyou-ẹwo ho. (Emuhọ 50:4, 5) O ghinẹ jọ Rut “udu nọ o re lele [Naomi].” (Rut 1:18) Okenọ Naomi ọ jiroro nọ Rut ọ nyabru Boaz, uyoyou-ẹwo o wọ ọmọtẹ Moab na whowho nọ: “Me re ru onọ whọ ta kpobi.”—Rut 3:1-5.
16, 17. Eme o ru uyoyou-ẹwo Bethuẹl, Josẹf, gbe Rut ghine wo otofa, kọ eme o wọ rai dhesẹ okwakwa nana?
16 Uyoyou-ẹwo nọ Bethuẹl, Josẹf, gbe Rut a dhesẹ o ghine gbunu gaga keme u wo oghẹrẹ ovo nọ Abraham, Jekọp, gbe Naomi a sae rọ gba ae họ họ. Whaọ, uvumọ ohwo ọ sae gba Bethuẹl họ re o siobọno ọmọtẹ riẹ hẹ. O hae jọ lọlọhọ re ọ ta kẹ odibo Abraham nọ: ‘Ijo, mẹ gwọlọ siobọno ọmọtẹ mẹ nọ o re ruiruo gaga na kpohọ ugbothabọ họ.’ (Emuhọ 24:18-20) Epọvo na re, u te je Josẹf o re ru epanọ ọsẹ riẹ ọ ta, keme oke oyena yọ Jekọp o whu no, fikiere ọ sae gbae họ re o ru epanọ ọ ta ha. Naomi omariẹ ọ ta nọ Rut ọ sae daji obọ Moab u te jei. (Rut 1:8) Yọ u te je Rut ọ sae rọo ‘izoge’ na jọ viukpọ Boaz nọ ọ kpako no na.
17 Bethuẹl, Josẹf, gbe Rut a rọ unevaze dhesẹ uyoyou-ẹwo; udu o wọ rai ru ere. Oma o wọ rai re a dhesẹ okwakwa nana kẹ enọ a wo usu kugbe, wọhọ epanọ oma o wọ Devidi Ovie na uwhremu na dhesẹ iẹe kẹ Mẹfiboshẹt na.
18. (a) Didi uruemu ekpako Oleleikristi a re wo rọ “sẹro uthuru” na? (b) Ẹvẹ ọkpako jọ o dhesẹ iroro eva riẹ kpahe obufihọ kẹ ibe enọ e rọwo?
18 Uyoyou ẹwo o gbẹ rrọ oka ahwo Ọghẹnẹ, kugbe enọ e be sẹro uthuru Ọghẹnẹ. (Olezi 110:3; 1 Ahwo Tẹsalonika 5:12) Ekpako hayo esẹro itieye na a rehọ e riẹ wọhọ owha-iruo re a rria te iruo nọ a mu họ ae obọ evaọ okenọ a rehọ ae mu na. (Iruẹru 20:28) O make rrọ ere na, iruo ẹruọsa gbe iruẹru uyoyou-ẹwo efa rai kẹ ukoko na, “orọnọ ọgbahọ họ rekọ onọ uno eva ze.” (1 Pita 5:2) Ekpako na a rẹ sẹro uthuru na keme a wo owha-iruo gbe isiuru nọ a re ro ru ere. A re dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ igodẹ Kristi keme ere u fo eruo yọ a gwọlọ ru ere. (Jọn 21:15-17) Ọkpako Oleleikristi jọ ọ ta nọ: “O rẹ were omẹ re me weze kpohọ iwou inievo na re me dhesẹ kẹ ae ọvo nọ me je roro kpahe ae. Obufihọ kẹ inievo na yọ ehri oghọghọ gbe evevọwẹ ilogbo k’omẹ!” Ekpako ẹruọsa evaọ oria kpobi a rẹ rọwo kugbe eme nana.
Dhesẹ Uyoyou-Ẹwo kẹ Enọ I Wo Ẹgwọlọ
19. Didi uzẹme kpahe uyoyou-ẹwo iriruo Ebaibol nọ ma jọ uzoẹme nana t’ẹme te na e rehọ lahwe?
19 Iriruo Ebaibol nọ ma t’ẹme kpahe no na i ti je dhesẹ nnọ ma re dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ enọ i wo ẹgwọlọ nọ ae ọvo a sai rugba ha. Re ọ sai ru uhie uviuwou riẹ tọ haro, Abraham ọ gwọlọ obufihọ Bethuẹl. Re a wọ ori riẹ kpohọ Kenan, Jekọp ọ gwọlọ obufihọ Josẹf. Re o wo ọreuku, Naomi ọ gwọlọ obufihọ Rut. Te Abraham, Jekọp, gbe Naomi a sai ru ẹgwọlọ nana gba ha ababọ obufihọ. Epọvo na re nẹnẹ, enọ i wo ẹgwọlọ a rẹ mai dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ. (Itẹ 19:17) Ma rẹ r’aro kele Job ọsẹ-ode na, ọnọ o fiobọhọ kẹ “iyogbere nọ e [be] viẹ, gbe enọ i wo esẹ hẹ nọ i wo ọnọ o re fiobọhọ kẹ ae he” jegbe “ọnọ o je ti whu no.” Job o te je “ru ayeuku suọ ole oghọghọ” je zihe ruọ “udeoruẹ rọ kẹ ituaro, gbe awọ rọ kẹ enọ e ko.”—Job 29:12-15.
20, 21. Amono a wo ẹgwọlọ uyoyou-ẹwo mai, kọ eme omomọvo mai ọ rẹ gbamu nọ o re ru?
20 Evaọ uzẹme, “iyogbere nọ e [be] viẹ” e rrọ ukoko Ileleikristi kpobi. Oware nọ o rẹ sae wha onana ze họ ọkora, elọhoma, iroro inọ ohwo o te he, fikinọ amọfa a ru te irẹro jọ họ, ẹyao ọgaga, hayo uwhu ọnọ a you. Makọ oware nọ o be wha oviẹ na ze kpobi, ahwo eghaghae eyena kpobi a wo ẹgwọlọ nọ ma rẹ sae rehọ uyoyou-ẹwo unevaze mai rugba.—1 Ahwo Tẹsalonika 5:14.
21 Fikiere, joma gbẹ r’aro kele Jihova Ọghẹnẹ, ọnọ “o wo uyoyou nọ o rẹ rẹriẹ hẹ” na. (Ọnyano 34:6; Ahwo Ẹfẹsọs 5:1) Ma sai ru ere ẹkwoma ugogo iruo nọ ma re ru, maero rọ kẹ enọ i wo ẹgwọlọ. Yọ ababọ avro, ma te rọ orro kẹ Jihova jẹ ruẹ oghọghọ ulogbo nọ ma bi ‘dhesẹ uyoyou-ẹwo kẹ ohwohwo na.’—Zekaraya 7:9.
[Oruvẹ-obotọ]
a Rọkẹ oruvẹ oghẹrẹ orọo nọ a jọ etenẹ t’ẹme kpahe na, rri Insight on the Scriptures, Uko 1, ẹwẹ-obe avọ 370, onọ Isẹri Jihova a kporo.
Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?
• Ẹvẹ uyoyou-ẹwo o rọ hẹrioma no ọdawẹ?
• Ẹvẹ Bethuẹl, Josẹf, gbe Rut a ro dhesẹ uyoyou-ẹwo?
• Didi uruemu ma re ro dhesẹ uyoyou-ẹwo?
• Amono a gwọlọ odhesẹvia uyoyou-ẹwo mai?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 15]
Ẹvẹ Bethuẹl o ro dhesẹ uyoyou-ẹwo?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 18]
Uyoyou-ẹwo Rut o jọ oghale kẹ Naomi
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 20]
A re dhesẹ uyoyou-ẹwo ohwo-akpọ n’udu ze, a rẹ rọ ugogo iruo jọ dhesẹ iẹe, yọ a re dhesẹ iẹe kẹ enọ i wo ẹgwọlọ