Ahwo A bi Wo Okugbe Ọvo Evaọ Akpọ-Soso—Oghẹrẹ Vẹ?

ẸVẸ whọ rẹ fotọ “okugbe”? Evaọ eriwo ahwo jọ, ahwo a gbẹ be whọ hayo họre he koyehọ a wo okugbe. Wọhọ oriruo, nọ erẹwho ivẹ hayo bu viere a tẹ whobọhọ ọtamuo-udhedhẹ, a rẹ sae ta nọ a wo okugbe. Kọ ere o ginẹ rrọ? Nwanọ ere he.

Roro kpahe onana: Evaọ ikuigbe ohwo-akpọ, ahwo a whobọhọ etamuo-udhedhẹ unuẹse buobu jẹ la ai vrẹ no. Fikieme? Ẹsibuobu, fikinọ oware nọ o be mae jọ isu akpọ oja họ ẹyọrọ ọkwa-okpehru viukpọ udhedhẹ hayo okugbe. Ofariẹ, ozọ oware nọ o rẹ sae via nọ a gbe wo ekwakwa-ẹmo te erẹwho efa ha u bi mu erẹwho jọ.

Fikiere, nọ erẹwho ivẹ e gbẹ nwani bi fi-ẹmo ho, orọnikọ o nwani dhesẹ nọ a wo okugbe he. Kọ whọ sae ta nọ ezae ivẹ nọ e riẹ ugbeke rri ohwohwo a wo udhedhẹ fikinọ ọvuọvo ọ re nwane sa ọdekọ họ? O kare iroro re a ta ere! Ghele na, ere o rrọ kẹ erẹwho buobu nẹnẹ. Fikinọ a be sai fi eva họ ohwohwo ho o soriẹ ze nọ a be rọ ruawa inọ ẹdẹjọ a ti si obọ no ekwakwa ikpakpe nana. Eme a ru no re a ruẹse whaha okpẹtu ọyena?

Ozọ Ekwakwa-Ẹmo Ọraha-Muotọ O Rrọ Ọzadhe kẹ Okugbe Akpọ

Ahwo buobu a rẹroso ọtamuo jọ nọ erẹwho na a whobọhọ evaọ 1968, onọ a se Ọtamuo Awhaha Ikuẹku Ekwakwa Okpemuotọ. A jọ ọtamuo na fi uzi họ inọ erẹwho nọ i ri wo ekwakwa itienana vẹre he a du mu ai họ ekuo ho, yọ enọ i wo no a dobọ ikuẹku rai ji. Ute ọtamuo nana nọ erẹwho 180 e whobọhọ no na họ, re erẹwho kpobi a rọ ẹmẹrera si ekwakwa-ẹmo no obọ.

Ghelọ epanọ ute nana u woma te evaọ eriwo erẹwho na, ahwo jọ nọ a wo avro kpahe onana a be ta nọ a be fake rehọ ọtamuo nana foma rọ whaha erẹwho jọ ikuẹku ekwakwa okpemuotọ. Fikiere a be ruawa inọ ahwo jọ nọ a whobọhọ ọtamuo nana a ti nwene iroro. Evaọ uzẹme, erẹwho jọ a rehọ e riẹ nọ o rrọ okienyẹ re a whaha ae ekuo ekwakwa-ẹmo nọ a roro nọ a sae rọ thọ oma rai.

Oware ofa jọ nọ u ru ẹme na bẹ—je tube ru nọ o rọ rrọ oware ọza họ—a kẹ erẹwho uvẹ inọ a rẹ sae rehọ eware evona nọ a re ro ku ekwakwa okpemuotọ na ku eware efa, wọhọ eware nọ e rẹ lẹliẹ oghẹrẹ ikpẹ jọ lo. Onana o lẹliẹ ozọ bi mu ahwo jọ inọ ẹsejọhọ erẹwho nọ e be ta nọ a be rehọ eware nana ru emamọ eware na o sae jọnọ a be lẹlẹ rehọ ai ku ekwakwa okpemuotọ.

U te no ere no, erẹwho nọ i wo ekwakwa okpemuotọ no vẹre a rẹ sae la ọtamuo na vrẹ. Ahwo nọ a wo avro kpahe ọtamuo na a tanọ o kare iroro re a rẹro nọ erẹwho nọ i wo ekwakwa okpemuotọ v’obọ a ti si ai nobọ hayo tube ru ai kawo. Wọhọ epanọ obe jọ o ta, “re onana o sae lọhọ . . . o te gwọlọ nọ erẹwho nọ e rọ so ohwohwo enẹna a rẹ ruẹrẹhọ, je fi eva họ ohwohwo [yọ onana o bẹ vi epanọ a sai ro rẹro nọ] o rẹ sae via.”

Epanọ ahwo-akpọ a daoma te no kẹhẹ, a re sae wha udhedhẹ ze he. Onana u bi gbe idibo Ọghẹnẹ unu hu keme Ebaibol e ta nọ: “Ohwo o wo ogaga nọ o ro su oma obọ riẹ hẹ.” (Jerimaya 10:23) Ebaibol na e tẹ jẹ ta vevẹ nọ: “Edhere jọ ọ rọ nọ u [re] kiehọ kẹ ohwo rekọ urere riẹ kọ uwhu.” (Itẹ 16:25) Omodawọ esuo ohwo-akpọ re ọ wha udhedhẹ ze u wo umuo. Ghele na, ẹruore ọ riẹ kẹ omai.

Oria nọ Uvi Okugbe U ti No Ze

Ebaibol na e vuẹ omai kpahe eyaa Ọghẹnẹ nọ o ti ro ru akpọ na soso wo okugbe, rekọ orọnọ obọ ohwo-akpọ onana u ti no ze he. Ọnọ ọ ma omai nọ ọ ya eyaa inọ ahwo-akpọ a te rria evaọ udhedhẹ na, o ti ru oware nọ ahwo-akpọ a rẹ sai ru hu. Ahwo jọ a rẹ sai roro nọ oyena o te lọhọ họ. Rekọ ẹjiroro nọ Ọghẹnẹ o wo kẹ ahwo-akpọ no emuhọ ze họ, re a rria evaọ udhedhẹ gbe okugbe ọvo.a Eria buobu evaọ Ebaibol na e kẹ imuẹro inọ o gbẹ rrọ ẹjiroro Ọghẹnẹ re o ru ahwo-akpọ rria evaọ okugbe ọvo. Muẹrohọ ejọ rai:

• ‘Nyaze who rri iruo ỌNOWO na, rri epanọ o ru otọ zihe ruọ ofofe. Ọye o ru akpọ na kpobi nọ ẹmo o je ti serihọ ri te oka akpọ; o ti wiri uzei na, o ti bru ehi na ibribro, ọ te rehọ erae mahe ekẹkẹ na!’—OLEZI 46:8, 9.

• “Eva ugbehru ẹri mẹ na a te [jariẹ] nwaoma hayo ekpe he, keme akpọ na ọ te vọ avọ eriariẹ ỌNOWO na wọhọ epanọ ame ọ vọ abade.”—AIZAYA 11:9.

• “Ọ [te] lọ uwhu no ri bẹdẹ, Ọnowo na ỌGHẸNẸ o veti ririe irui oviẹ no aro rai, gbe ekela no oma ahwo riẹ nọ e rọ evaọ akpọ na kpobi; keme na ỌNOWO na ọ ta no.”—AIZAYA 25:8.

• “Wọhọ epaọ eya riẹ, ma rẹ hẹrẹ ihru ekpokpọ avọ akpọ ọkpokpọ enọ ẹrẹreokie ọ be ria.”—2 PITA 3:13.

• “Ọghẹnẹ o ve ti ririe irui kpobi no aro rai; uwhu o gbẹte jọ ofa ha, hayo kọ uweri hi, hayo oviẹ hẹ, hayo edada ọvuọvo ho, keme eware anwae evrẹ no.”—EVIAVIA 21:4.

Eyaa nana i muẹro. Fikieme? Fikinọ Jihova Ọghẹnẹ nọ ọ ma eware kpobi na, o wo ogaga nọ o re ro ru ahwo-akpọ rria eva okugbe. (Luk 18:27) O tẹ jẹ rrọ isiuru riẹ re o ru ere. Evaọ uzẹme, Ebaibol na e ta kpahe onana inọ o rrọ “epaọ iroro riẹ . . . re eware kpobi nọ e rọ ehru gbe enọ e rọ akpọ, a wo okugbe ọvo.”—Ahwo Ẹfẹsọs 1:8-10.

Eyaa Ọghẹnẹ ọrọ ‘akpọ ọkpokpọ nọ ẹrẹreokie ọ te rria’ na o rrọ oware ewezẹ gheghe he. (2 Pita 3:13) Jihova Ọghẹnẹ ọ ta kpahe eyaa hayo ẹme riẹ nọ: “O re zihe bru omẹ tha ababọ họ, rekọ o re ru epanọ mẹ ta gba je ru oware nọ mẹ rehọ fiki riẹ vi ei na gba.”—Aizaya 55:11.

Ẹme Ọghẹnẹ O Ku Rai Gbe

Wọhọ epanọ ma muẹrohọ evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, ẹsibuobu egagọ i fi ohẹriẹ họ ahwo-akpọ no ukpenọ u re ku ai kugbe. Onana o rrọ oware nọ ma re roro kpahe, keme ma tẹ rọwo nọ Ọmemama ọ rrọ, kọ o gbẹ rrọ oware iroro re ma rẹro nọ ahwo nọ a be gọe a re wo udhedhẹ gbe okugbe ọvo? Ẹhẹ, ma re rẹro ere!

Ohẹriẹ nọ egagọ e be whaze na, orọnọ obọ Ọghẹnẹ hayo Ẹme riẹ a jo wuhrẹ onana ha. Ukpoye, u bi dhesẹ eyoma ọrọ egagọ nọ i bi kie lele omaa nọ ahwo-akpọ a bi ro le udhedhẹ ukpenọ a rẹ wha ẹjiroro Ọghẹnẹ haro. Jesu o se isu egagọ erọ oke riẹ “eviẹwẹ” jẹ ta kẹ ai nọ: “Aizaya ọ ta uzẹme kpahọ owhai nọ, ‘Ahwo ọnana igbenu rai a be rọ dhẹ omẹ, a be gọ omẹ gheghe, uwuhrẹ rai epa orọ ijaje ahwo.’ ”—Matiu 15:7-9.

Wo ohẹriẹ, egagọ uzẹme i bi ku ahwo gbe. Aizaya ọ ruẹaro nọ: “Edẹ e te tha nọ a rẹ te rehọ ugbehru-itho uwou ỌNOWO na viẹ kerọ igbehru-itho nọ i kpehru thesiwa, nọ u re ti kpehru vi igbehru kpobi. Erẹwho na kpobi e vẹ te dhẹ kpohọ iẹe, o re ti bruoziẹ erẹwho na, a vẹ jẹ ta họ ahwo buobu obọ; a ve ti duwu egbọdọ rai zihe ruọ etọẹkpẹ gbe izuẹ rai zihe ruọ ubru-ebe; orẹwho o gbẹ te wọ ẹmo bru orẹwho ho, hayo wuhrẹ kpahọ ẹmo-ofio ofa ha.”—Aizaya 2:2, 4.

Evaọ erẹwho nọ i bu vi 230 nẹnẹ, Isẹri Jihova a bi ru lele ekpọvio nọ Jihova Ọghẹnẹ ọ kẹ kpahe epanọ a re ro wo okugbe. Eme ọ be lẹlẹ ai wo okugbe? Pọl ukọ na o kere nọ: “Wha whẹ uyoyou họ oma, onọ orọ ọwhẹgbe eware kpobi.” (Ahwo Kọlọsi 3:14) Ubiẹme Griki nọ Pọl ọ rọ ta ẹme nọ a jọ etenẹ fa “ọwhẹgbe” na a sae jẹ rehọ iẹe dhesẹ iriẹ erọ oma ohwo-akpọ. Iriẹ itieye na e rẹ jọ gaga wọhọ ufi, yọ i wo iruo kẹ oma eva idhere ivẹ. I re kru ekwakwa oma na, je kru igbenwa kugbe.

Epọvo na uyoyou o rrọ. Orọnikọ a siọ ohwohwo ba ekpe ọvo họ a wo uyoyou ho. Otiọ uyoyou Kristi o rẹ wọ oghẹrẹ ahwo uyẹ kpobi yerikugbe ohwohwo dhedhẹ. Wọhọ oriruo, u re fi obọ họ kẹ ahwo fi ujaje nọ a se Obọdẹ Uzi Uruemu na hiruo. Wọhọ epanọ o rrọ Matiu 7:12, Jesu Kristi ọ ta nọ: “Koware koware nọ wha guọlọ nọ ahwo a ru kẹ owhai, wha ru i tieye kẹ ai re.” Ujaje nana nọ a bi ru lele u fi obọ họ kẹ ahwo buobu fi ẹbẹbẹ ọrọ omagbẹre kparobọ no.

‘Whai Ohwo O You Ohwo’

O rrọ ọtamuo Isẹri Jihova re a dhesẹ via nọ ilele Jesu a rrọ ẹkwoma erulele ẹme nọ ọ ta inọ: “Ahwo kpobi a [te] riẹ nọ whai ilele mẹ re whai ohwo o te you ohwo.” (Jọn 13:35) Uyoyou utioye na o jọ udevie rai dhesẹ oma via no evaọ obọdẹ edhere eva etoke ozighi uyẹ gbe orọ esuo-ohrowo. Wọhọ oriruo, eva 1994 nọ ikpakpe-otu e jọ Rwanda, Isẹri Jihova a dhesẹ uyoyou nọ a wo kẹ ohwohwo via. Isẹri nọ e rrọ ahwo uyẹ Hutu a fi uzuazọ rai họ ọza re a ruẹse thọ inievo rai nọ e rrọ ahwo Tutsi!

Uzẹme o rrọ, o lọhọ họ re a gine rẹro nọ erẹwho akpọ na a re wo oghẹrẹ uyoyou ọrivẹ ogaga utioye na nọ o rẹ wha okugbe akpọ soso ze. Wọhọ epanọ Ebaibol na e ta, Ọghẹnẹ o ti ru oyena evaọ ẹruoke riẹ. Rekọ enẹna dede, ahwo a rẹ sae rehọ uyoyou gẹgọ je wo okugbe ọvo.

Eva ukpe nukpo, Isẹri Jihova a raha ehwa nọ i bu vi ima-odu ro weze bru ahwo, ro wuhrẹ ai Ebaibol na gbe epanọ u re ro fi obọ họ evaọ uzuazọ uyero inẹnẹ. Eriariẹ egbagba erọ Ẹme Ọghẹnẹ i ku ima ahwo buobu gbe no, enọ otujọ rai a mukpahe ohwohwo vẹre. Usu enana jọ họ ahwo Arab gbe erọ Ju, ahwo Armenia gbe erọ Turkey, ahwo Germany gbe erọ Russia.

Kọ whọ gbẹ gwọlọ wuhrẹ kpahe ẹgba Ẹme Ọghẹnẹ nọ o re ro ku ahwo gbe? O tẹ rrọ ere, iviena nọ mi Isẹri Jihova nọ e rrọ okegbe ra, hayo kere kpohọ adrẹse nọ o fo eva usu enọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 2 na.

[Oruvẹ-obotọ]

[Ẹme nọ a fi ẹgba họ nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 4]

Ahwo a whobọhọ etamuo-udhedhẹ unuẹse buobu jẹ la ai vrẹ no

[Ẹme nọ a fi ẹgba họ nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 7]

Efihiruo ehri-izi Ebaibol u fi obọ họ ru oware nọ esuo ohwo-akpọ ọ rẹ sai ru hu no

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 5]

Ẹme Ọghẹnẹ o dhesẹ oware nọ o rẹ wha uvi okugbe ze

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 7]

Isẹri Jihova nọ e rrọ ahwo Hutu gbe Tutsi a bọ oria egagọ ọvo kugbe