Eware nọ A Ruẹaro Rai Kpahe Oke Mai Na
EBAIBOL e ta nọ Uvie Ọghẹnẹ o te wha udhedhẹ gbe evawere ebẹdẹ ziọ otọakpọ. (Daniẹl 2:44) Evaọ olẹ Ọsẹ Mai nọ Ọ Rọ Obọ Odhiwu na, Jesu o wuhrẹ ilele riẹ nọ a hae lẹ inọ: “Uvie ra oze, epanọ a rọ obọ odhiwu ru orọ eva ra, ru re a jọ akpọ na ru ere re.” (Matiu 6:10) Evaọ eruẹaruẹ riẹ nọ e viodẹ nọ ọ jọ Ugbehru Olivi ta kẹ ilele riẹ na, Jesu ọ fodẹ ugogo eware nọ e te via taure Uvie yena o tẹ te ze. Omarai kpobi i ru oka nọ ahwo oruọzewọ kpobi a ti rri mu. Evaọ usu abọ sa-sa oka na nọ e rrọ obotọ na, bro whọ ruẹ nọ i bi rugba nẹnẹ?
Emo Akpọ-Soso. Jesu ọ ta nọ: “Orẹwho o rẹ te kpare bru orẹwho, uvie o rẹ te kpare bru uvie.” (Matiu 24:7) Taure a te ti fi ẹmo akpọ ọsosuọ evaọ 1914, ẹmo ekẹloma a jẹ hae mai fi. O rọnọ Ẹmo Akpọ Ọsosuọ ọ kẹre abọ te enwenọ akpọ na soso ọvo ho, rekọ u ru nọ a ro ku ekwakwa ẹmo buobu nọ e mai yoma kpaobọ. Wọhọ oriruo, a rehọ arupre nọ o jọ oware okpokpọ evaọ oke yena ro gbolo ebọmbo fihọ ahwo gheghe nọ a rrọ isoja ha. Fiki epanọ a ku ekwakwa ẹmo bu te, u ru nọ ahwo nọ a whu evaọ ẹmo na a ro bu thesiwa, keme isoja nọ e nwoma hayo whu i te enwenọ abọvo ọrọ ima udhosa-gbisoi (65,000,000) nọ i fi ẹmo na. Ghele na, evaọ etoke ikpe-udhusoi avọ udhe na, ahwo nọ ẹmo o kpe a bu vi ere. Ogbiku jọ ọ ta nọ ‘a rẹ sai kele unu isoja gbe ahwo gheghe nọ a whu evaọ Ẹmo Akpọ Avivẹ na bẹdẹ hẹ.’ Yọ rite inẹnẹ a gbẹ rọ ẹmo efio.
Ohọo nọ U bi Mu Evaọ Eria Kpobi. Jesu ọ ta nọ: “Ohọo u re ti muẹ.” (Matiu 24:7) Evaọ 2005, obe-usi nọ a re se Science o ta nọ: ‘Ahwo nọ a bu te ima egba-eree udhuvẹ-gbe-ikpegbene (854,000,000), nọ u bu vi omọvo evaọ udevie imakpe, a be ruẹ emu re ẹsejọ hayo tubẹ be ruẹ emu re doma vievie he.’ Evaọ 2007, ogbẹgwae United Nations jọ o niyẹrẹ nọ erẹwho 33 wariẹ akpọ na họ a be ruẹ emu nọ o bi te ae rọ kuoma ha. Kọ ẹvẹ ohọo u bi ro kpe ahwo tenẹ kpakiyọ ekakọ nọ a be kọ enẹna i bu vi epaọ anwẹdẹ? Oware jọ nọ o be suẹe ze họ, etọ gbe ekakọ nọ a hẹ sai ru rọ ko ahwo, a be rehọ ai ru epẹtiro nọ a rẹ rọ dhẹ imoto. Obe-usi ahwo South Africa nọ a re se The Witness o niyẹrẹ nọ: “Ekakọ nọ a re ro ru epẹtiro nọ e rẹ sae vọ etanke omoto ọgaga nọ a sai ro zue eloho hayo la egọdọ, i re te ko omọvo evaọ ẹgbukpe soso.” Evaọ erẹwho nọ i rovie aro no dede, emu nọ o bi dhe ẹghẹghare u bi ru nọ ahwo buobu a jẹ tubẹ siọ emu ba ẹre kiẹzẹ ẹsejọ re a ruẹse ruẹ ugho hwosa eware efa wọhọ ibi-imu hayo ekwakwa nọ a re ro ru uwou rroro.
Etọ nọ I bi Nuhu. Jesu ọ ta nọ: “Etọ i reti nuhẹ gaga.” (Luk 21:11) Whọ ta gba nọ whọ tẹ ta inọ etọ i bi nuhu enẹna je kpomahọ ahwo vi epanọ o jọ anwẹdẹ. Ohwo India jọ nọ ọ rẹ kiẹ kpahe etọnuho nọ a re se R. K. Chadha ọ ta evaọ 2007 nọ: “Oghẹrẹ nọ etọ i bi nuhu kpekpe te wariẹ akpọ-soso họ o ga thesiwa idudhe.” O fibae nọ: “Ohwo ọvo ọ riẹ oware nọ o soriẹ hẹ.” Ofariẹ, ubu ahwo nọ a be rria eria nọ etọ e sai jo nuhu u ru nọ ahwo nọ etọnuho i bi kpe a ro bu thesiwa. Wọhọ epanọ ogbẹgwae U.S. Geological Survey o ta, otọ nọ u nuhu evaọ Abade India evaọ 2004 gbe ọraha ame tsunami nọ o lele i rie u ru nọ ukpe yena o rọ jọ onọ “otọnuho o rọ mai kpe ahwo kpaobọ evaọ ole ikpe egba isoi (500) nọ i kpemu rite oke yena,” o tẹ jẹ rrọ “orọ avivẹ nọ otọnuho u ro kpe ahwo kpaobọ evaọ ikuigbe.”
Eyao nọ E be Bẹ Esiwo. Jesu ọ ta nọ: “Eyao e rẹ te jọ.” (Luk 21:11, NW) Wariẹ akpọ na soso họ, ahwo nọ a be mọ eyao ekpokpọ gbe eyao nọ a riẹ kri no a bi dhe ebuebu, yọ a be sae ruẹ ifue rai hi. Wọhọ oriruo, akpọ-soso ọ be sai le utee rai nọ a rọ gwọlọ si uliaro notọ tobọ họ keme ẹyao na ọ be ga vi ibi-imu abọ. U te no ere no, eyao nọ a riẹ kri no nọ e kẹre te owọre ogaga i kuobọgbe AIDS gbe eyao ekpokpọ efa bi kpe ima ahwo buobu enẹna. Ukoko na, World Health Organization o niyẹrẹ nọ: “Ma be ta ẹme na, abọvo ọrọ abasa ahwo nọ a rrọ akpọ na a wo emera ẹyao nọ e rẹ wha owọre ogaga ze.” Ukoko na o ta re inọ owọre ogaga o be d’owọ muotọ evaọ erẹwho buobu fikinọ emera ẹyao nọ e rẹ wha AIDS ze i ru nọ oma ahwo o gbẹ be sae họre ẹyao owọre ogaga ha. Emaharo kpobi, ẹyao owọre ogaga o bi vo ruọ omọvo, yọ ẹyao na o bi dhe ẹgẹga vi imu nọ a bi ro siwi ei. Obe-usi na New Scientist o niyẹrẹ inọ a jọ oma ohwo jọ evaọ obọ Europe duku ẹyao owọre ogaga nọ “u wo ẹgba vi oghẹrẹ umu kpobi nọ ma wo.”
Ogbekuo Uruemu. Jesu ọ ta nọ: “Epanọ umuomu o rẹ te jọ buobu, uyoyou ahwo buobu u re ti kiekpo.” (Matiu 24:12) U te no ẹme Jesu nana no, Pọl ukọ na ọ ta kpahe okenọ oyerikugbe ahwo gbe utee uruemu u ti ro kiekpo. O dhesẹ “edẹ urere” nọ eware e te rọ jọ bẹbẹ taure Uvie Ọghẹnẹ o tẹ te rehọ eyero akpọ nana te oba. “Ahwo a re ti you oma-obọrai, je you igho, a ve ti heri-oheri avọ oma-ovia gbe ekaela, a re ti yo ẹme e nọ i yẹ rai hi, a rẹ te jọ ababọ uyere-ọghọ gbe ababọ ẹfuọ, a wo eva egaga, a re koko eya ha, a rẹ raha odẹ ahwo, a wo oma-onyẹ hẹ, avọ ofu-ọkpoo, a re mukpahe ahwo ezi, otu ovivie, avọ uzou-uveghe, otu okpiro, enọ i yowọ enu-awere siọ Ọghẹnẹ ba, a rẹ yọrọ oghẹrẹ egagọ a vẹ vro ogaga nọ o rọ eva riẹ.” (2 Timoti 3:1-5) Kọ whọ gbẹ be ruẹ inọ ahwo a wo eghẹrẹ iruemu iyoma itienana vi epaọ oke nọ u kpemu?
Jesu avọ Pọl a fodẹ eware kpobi nọ e te wha oghẹrẹ iyero nana ze he, wọhọ esuo, eware nọ e via vrẹ no hayo oghẹrẹ oyerikugbe nọ ọ te jọ udevie ahwo. Dede na, eruẹaruẹ rai e nwani dhesẹ eware nọ e be via gbe iruemu nọ ma be jọ oma ahwo ruẹ nẹnẹ. Kọ ẹvẹ kpahe obaro? Eruẹaruẹ Aizaya nọ e ta kpahe omarọvia Mesaya gbagba na i dhesẹ eware iwoma nọ Uvie Ọghẹnẹ o te wha ziọ otọakpọ re. Joma ta ẹme kpahe eware nana evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.
[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 6]
“Orẹwho o rẹ te kpare bru orẹwho”
[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 7]
“Eyao e rẹ te jọ”
[Ọnọ o wo uwoho]
© WHO/P. Virot