‘Jọ Uvie Ra O Ze’ Rekọ Oke Vẹ?

1, 2. (a) Eme ọ rẹ sae wha oghẹrẹ aro-otuo jọ ze? (b) Eme ma wo imuẹro riẹ kpahe Uvie Ọghẹnẹ?

ẸSEJỌHỌ who muẹrohọ no inọ ahwo nọ oware o jọ iraro rai via a rẹ sai gbiku na dẹẹ oghẹrẹ ovona ha. Epọvo na o rẹ sae jọ bẹbẹ kẹ ohwo nọ edọkita ọ kiẹriwi re ọ kareghẹhọ oware kpobi nọ edọkita na ọ ta kẹe kpahe ẹyao na. Ohwo ọ rẹ sae jẹ gwọlọ ẹno riẹ bẹ yọ ẹno na ọ riẹe aro, hayo gwọlọ usiavẹ riẹ bẹ yọ usiavẹ na o riẹe obọ. Ekiotọ-eriariẹ a ta nọ onana yọ oghẹrẹ aro-otuo jọ, onọ ohwo o gbe ro muẹrohọ oware he fiki eware efa nọ i bu rie aro hrọ. Enẹ a ta nọ ẹvori na o re ru ẹsejọ.

² Ere ahwo buobu a rrọ aro tuẹtu re kpahe otofa eware nọ e rrọ akpọ via nẹnẹ. Ẹsejọhọ a riẹ nọ eware i nwene gaga no anwọ ukpe 1914 ze, rekọ a bi muẹrohọ oware nọ onana u gine dikihẹ kẹ hẹ. Mai emọ-uwuhrẹ Ebaibol ma riẹ nọ ukpe 1914 a rehọ Jesu mu Ovie evaọ obọ odhiwu, yọ ukpe yena Uvie Ọghẹnẹ u ro muhọ esuo. Rekọ ma riẹ nọ u wo eware efa buobu nọ i ri ti rugba ha kpahe olẹ na, “Uvie ra oze, epanọ a rọ obọ odhiwu ru orọ eva ra, ru re a jọ akpọ na ru ere re.” (Mat. 6:10) Usu rai họ, ẹraha akpọ omuomu nana. Nọ akpọ nana o te kuhọ no a te sae rọ jọ otọakpọ na ru oreva Ọghẹnẹ wọhọ epanọ o rrọ obọ odhiwu.

3. Erere vẹ ma wo no ewuhrẹ Ebaibol ze no?

³ Ma riẹ nọ eruẹaruẹ i bi rugba nẹnẹ keme ma bi se Ebaibol na ẹsikpobi. Rekọ ahwo-akpọ a bi muẹrohọ onana vievie he. A bi le iruẹru uzuazọ ikẹdẹ kẹdẹ rai te epanọ a bi ro gbolo aro kẹ imuẹro ivevẹ nọ i dhesẹ nọ Kristi o muhọ esuo no anwọ ukpe 1914 ze, gbe inọ Ọghẹnẹ ọ te raha akpọ na kẹlena. Otẹrọnọ whọ gọ Ọghẹnẹ te ikpe buobu no, u fo nọ whọ nọ omara nọ: ‘Kọ me gbe bi muẹrohọ eware nọ e rrọ akpọ via nẹnẹ gbe oware nọ i dikihẹ kẹ wọhọ epanọ me je ru okenọ me kurẹriẹ obọ?’ O tẹ make rọnọ who kurẹriẹ obọ, eme whọ be tẹrovi? Ghele uyo nọ ma te kẹ kpobi kẹhẹ, joma ta kpahe eware esa nọ e kẹ imuẹro nọ Ovie nọ Ọghẹnẹ o ro mu na o bi ti ru eware efa jọ kẹlena, nọ a te rọ jọ otọakpọ na ru oreva Ọghẹnẹ wọhọ epanọ o rrọ obọ odhiwu.

EDHẸ-ENYENYA NA E ROMAVIA NO

4, 5. (a) Eme Jesu o bi ru anwọ ukpe 1914 ze? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.) (b) Eme edhẹ-enyenya esa na i dikihẹ kẹ, kọ ẹvẹ onana u bi ro rugba nẹnẹ?

⁴ Evaọ ukpe 1914, Ọghẹnẹ ọ rehọ etu-uvie tu Jesu Kristi nọ a dhesẹ wọhọ ọnọ ọ be dhẹ anyenya ọfuafo na. Ọ tẹ nwani mu iruo nọ ọ te rọ raha akpọ omuomu ọnana họ. (Se Eviavia 6:1, 2.) Eruẹaruẹ nọ a dhesẹ evaọ obe Eviavia uzou avọ 6 i ru omai riẹ nọ a tẹ nwane rehọ Uvie Ọghẹnẹ mu no evaọ obọ odhiwu, eware i ti dhe eyeyoma evaọ otọakpọ, ẹmo o ti fi, emu ọ te kare, ẹyao gbe eware efa nọ e rẹ wha uwhu ze e te da oria kpobi fia. A rehọ edhẹ-enyenya esa nọ e rọ kpahe Jesu Kristi dhesẹ eware iyoma nana.—Evia. 6:3-8.

⁵ Wọhọ epanọ a ruẹaro riẹ, ọdhẹ-anyenya na jọ o “si udhedhẹ no eva akpọ,” fikiere ikoko akpọ nọ e be ya eyaa udhedhẹ a be sae rọ udhedhẹ ze he. Ẹmo Akpọ I ọ jọ emuhọ gheghe ọrọ emo ilogbo sa-sa nọ a bi fi anwẹdẹ ze rite inẹnẹ na. Yọ ghelọ epanọ akpọ na ọ nyaharo te no kẹhẹ evaọ ofẹ ekọ gbe eriariẹ anwọ ukpe 1914 ze, ohọo o gbẹ be lahiẹ akpọ nẹnẹ. U te no ere no, eyao sa-sa, okpẹtu nọ a r’obọ so ho, gbe eware itieye efa i bi kpe ima ahwo buobu kukpe kukpe. Ikpẹtu sa-sa itienana i bi yoma jẹ via kpekpe vi epaọ anwẹdẹ kpobi. Kọ who bi muẹrohọ oware nọ onana u dikihẹ kẹ?

6. Amono a muẹrohọ orugba eruẹaruẹ Ebaibol no, kọ eme onana o wọ rai ru?

⁶ Ẹmo Akpọ I gbe ẹyao nọ a re se Spanish influenza nọ o lele i rie e rehọ iroro ahwo buobu. Rekọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na a je rẹro ukpe 1914 wọhọ okenọ “oke ahwo Egedhọ” u ti ro kuhọ. (Luk 21:24) Dede na, a nwane riẹ ugogo oware nọ o te via ha evaọ ukpe 1914 na. Rekọ a riẹ nọ oware obọdẹ jọ o te via kpahe esuo Ọghẹnẹ ukpe yena. Nọ a muẹrohọ oware nọ o jẹ via ukpe yena je vuhumu nọ eruẹaruẹ Ebaibol i bi rugba na, a te mu ahwo họ ẹvuẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ u muhọ esuo no. Rekọ onana nọ a je ru o wha ukpokpoma ulogbo se ai. Ukpokpoma nana nọ u je te ai evaọ erẹwho buobu na yọ orugba eruẹaruẹ Ebaibol re. Evaọ ikpe buobu nọ i lele i rie, ewegrẹ Uvie na a tẹ jẹ “rehọ izi gba ẹguae ọraha” re a ruẹsi fi awhaha họ iruo Uvie na. U te epanọ a jẹ rọ họre inievo na, mu ai fihọ iwou-odi, thuru ejọ veghe, sa ejọ kpe hayo tube bru ejọ uzou no dede.—Ol. 94:20; Evia. 12:15.

7. Fikieme ahwo buobu a gbẹ be rọ riẹ otọ eware nọ e be via evaọ akpọ nẹnẹ hẹ?

⁷ Ghele epanọ imuẹro i dhesẹ oma via ga te nọ Uvie Ọghẹnẹ u muhọ esuo no evaọ obọ odhiwu, fikieme ahwo buobu a gbẹ be rọ rọwo oware nọ onana u dhesẹ hẹ? Fikieme a gbe bi ro muẹrohọ nọ eruẹaruẹ Ebaibol i bi rugba na ha, onọ idibo Ọghẹnẹ a be rọ ta usiuwoma anwẹdẹ na? Kọ o sae jọnọ oware nọ a rẹ rọ ubiẹro ruẹ ọvo ahwo buobu a be tẹrovi? (2 Kọr. 5:7) Kọ iruẹru ikẹdẹ kẹdẹ rai nọ a bi le u ru nọ a gbẹ be sae rọ ruẹ oware nọ Ọghẹnẹ o bi ru hu? (Mat. 24:37-39) Manikọ eme eviẹhọ Setan i bi reghe ibuobu rai? (2 Kọr. 4:4) O gwọlọ ẹrọwọ gbe otoriẹ Ẹme Ọghẹnẹ re ohwo ọ sae riẹ oware nọ Ọghẹnẹ o bi ru. Eva e be were omai gaga nọ ma wo otoriẹ eware nọ e be via na.

EMUEMU O BI VIHỌ

8-10. (a) Ẹvẹ eruẹaruẹ nọ e rrọ obe 2 Timoti 3:1-5 i bi ro rugba nẹnẹ? (b) Fikieme ma sae rọ ta nọ eyoma o bi vihọ?

⁸ Ẹjiroro avivẹ nọ ma rọ riẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ u ti mu otọakpọ na họ esuo kẹle họ, emuemu ahwo-akpọ nọ o bi dhe eyeyoma. Anwọ oware wọhọ ikpe udhusoi ze na, ma be ruẹ orugba eware nọ a fodẹ evaọ obe 2 Timoti 3:1-5 na. Eware iyoma nana e be via kpekpe je yoma vi epanọ o jọ. Kọ who gbe bi muẹrohọ nọ ere o ginẹ rrọ? Joma ta kpahe iriruo jọ nọ i dhesẹ onana.—Se 2 Timoti 3:1, 13.

⁹ Roro kpahe eware nọ a je rri tọtọtọ evaọ etoke ikpe 1940 hayo 1950 gbe eware nọ a be jẹrehọ nẹnẹ evaọ oria iruo, ofẹ arozaha ẹkeriotọ omawere, arozaha oma-uru-jaja, gbe ofẹ osẹ. Ozighi gbe ọfariẹ-ogbe ọ da oria kpobi fia nẹnẹ. Ahwo a bi hrowo oma epanọ a rọ riẹ ae odẹ wọhọ ahwo nọ a mai muozọ, mae geva, jẹ mae sẹ osẹ ọfariẹ kpaobọ. Ighe etẹlivisiọne nọ a jẹ ta nọ i fo ho evaọ etoke ikpe 1950, eye iviuwou buobu a be barosa avọ evawere nẹnẹ na. Yọ ahwo buobu a bi muẹrohọ nọ ezae nọ i re lele ezae wezẹ họ otu nọ a mae riẹ odẹ nẹnẹ evaọ ofẹ arozaha ẹkeriotọ omawere, ofẹ osẹ, a tẹ be rọ enẹ wha uzuazọ uyero rai haro. Eva e be were omai gaga nọ ma riẹ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o rri eware nana.—Se Jud 14, 15.

¹⁰ Oleleikristi ọ sai je roro kpahe uruemu nọ a rri nọ u fo kẹ uzoge he evaọ etoke ikpe 1950 gbe oware nọ izoge a bi ru nẹnẹ. Evaọ oke nọ u kpemu, o jẹ hae kẹ esẹgbini uye nọ emọ rai a te bi vovo isigareti, da idi egaga, je gbe ile ọfariẹ. Rekọ enẹna, kẹse kẹse ma bi yo iyẹrẹ emọ nọ i bi ru eware nọ i yoma thesiwa. Wọhọ oriruo, ọmọ isukulu jọ nọ ọ rrọ ikpe 15 ọ rọ ugbeke sa emọ eklase 2 riẹ kpe jẹ nwa 13 oma. Izoge jọ nọ idi i mu no a kpe ọmọtẹ ikpe 9 jọ whu, je kpe ọsẹ ọmọ na avọ omoni riẹ ukpe ẹsọ. Evaọ orẹwho Asia jọ, a ta nọ abọvo ethube nọ ọ romavia no evaọ orẹwho na anwọ ikpe 10 nọ i kpemu na, izoge e wha riẹ ze. Kọ ohwo jọ ọ rẹ vro nọ eware i bi gine dhe eyeyoma ha?

11. Fikieme ahwo buobu a gbe bi ro muẹrohọ nọ eware i bi dhe eyeyoma ha?

¹¹ Pita ukọ na ọ ta gbagba nọ: “Eva edẹ uwremu iseẹkoko e rẹ te tha avọ ẹkoko-ose, bi lele urusio iwo obọ rai. A nọ, ‘Bovẹ eya ẹtha riẹ na e rọ? Keme anhwọ okenọ esẹ na i kieruọ owezẹ na, eware kpobi e gbẹ rọ wọhọ epanọ e rọ nọ emuhọ ẹma akpọ na ze.’” (2 Pita 3:3, 4) Eme o rẹ sai ru ahwo wo iroro nana? O wọhọ nọ oghẹrẹ oware jọ u te bi dhe ẹviẹvia, ahwo a re gbe sei gbe oware ovo ho. Ogbẹnyusu ra o te dhesẹ ekpehre uruemu jọ idudhe, u re gbe owhẹ unu vi ẹsenọ uruemu ahwo nọ wha gbẹ rrọ okegbe o tẹ be rọ ẹmẹrera dhe eyeyoma. O make rrọ ere na, uruemu utiona nọ a rẹ kaki muẹrohọ ha na o rẹ wha uye ze.

12, 13. (a) Fikieme u gbe ro fo re udu u whrehe omai hi fiki eware nọ e rrọ akpọ via? (b) Eme ma rẹ kareghẹhọ nọ o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai thihakọ “oke ẹbẹbẹ” nana?

¹² Pọl ukọ na ọ vẹvẹ omai unu nọ “eva edẹ urere oke ẹbẹbẹ te tha.” (2 Tim. 3:1) Rekọ orọnọ oke obẹbẹ na o te whaha omai uzuazọ uyero ho, fikiere ma rẹ dhozọ họ. Jihova ọ te rọ ẹkwoma ẹzi riẹ gbe ukoko riẹ fi obọ họ kẹ omai fi ebẹbẹ gbe ozodhẹ mai kpobi kparobọ. Ma sai kru ẹrọwọ mai te urere. Obọ Ọghẹnẹ “ogaga ulogbo nọ othesiwa” u re notha, orọnọ obọ mai hi.—2 Kọr. 4:7-10.

¹³ Nọ Pọl ọ jẹ ta kpahe edẹ urere na, ọ rehọ ẹme na “riẹ onana” ro mu ẹme riẹ họ. Ẹme nana o dhesẹ nọ oware nọ ọ be te ta kpahe na o te seba erugba ha. Avro ọ riẹ hẹ, uruemu ahwo-akpọ nọ a riẹ Ọghẹnẹ hẹ na u ti dhe eyeyoma bẹsenọ Jihova ọ te raha uyereakpọ nana. Ikuigbe i dhesẹ nọ iruemu ahwo erẹwho i te bi dhe eyeyoma, o rẹ ga te epanọ eria itieye na e gbẹ rọ jọ ahwo rria ha. Akpọ o ri ti yoma te enẹ ẹdẹvo ho. Ahwo buobu a sai rri oware nọ onana u dikihẹ kẹ vo, rekọ u fo nọ eware nana nọ e be via anwọ ukpe 1914 ze na e rẹ kẹ omai imuẹro nọ Uvie Ọghẹnẹ u ti ru oware jọ kpahe akpọ nana kẹlena.

OGE ỌNANA Ọ RẸ TE VRẸ HẸ

14-16. Ovẹ họ ẹjiroro avesa nọ u ro mu omai ẹro nọ Uvie Ọghẹnẹ o te ze kẹle?

¹⁴ Eware nọ e via no evaọ udevie idibo Ọghẹnẹ yọ ẹjiroro avesa nọ o kẹ imuẹro nọ Uvie Ọghẹnẹ o kẹle no. Wọhọ oriruo, taure a tẹ te rọ Uvie Ọghẹnẹ mu evaọ obọ odhiwu, idibo Ọghẹnẹ nọ a rọ ẹzi wholo oke yena a jẹ rọ ajọwha ru iruo Uvie na. Nọ oware nọ idibo Ọghẹnẹ nana a je rẹro riẹ nọ o te via evaọ ukpe 1914 o via ha, eme a ru? Ibuobu rai a kru ẹrọwọ rai jẹ ruabọhọ egagọ Ọghẹnẹ ghelọ ukpokpoma gbe ọwọsuọ nọ o je te ae. Ma be ta ẹme na, ibuobu utu Ileleikristi nana nọ a rọ ẹzi wholo na a ku iruẹru uzuazọ otọakpọ rai họ no, yọ ẹsejọhọ omarai kpobi dede.

¹⁵ Nọ Jesu ọ jẹ fodẹ eware sa-sa nọ e te via evaọ ekuhọ edẹ urere nana, ọ ta nọ: “Oge ọnana ọ rẹ te vrẹ hẹ bẹsenọ eware enana kpobi e te gba no.” (Se Matiu 24:33-35.) Ma wo otoriẹ nọ okenọ Jesu ọ fodẹ “oge ọnana,” ọ jẹ ta kpahe itu ivẹ erọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na. Utu ọsosuọ na o jariẹ evaọ ukpe 1914, yọ a muẹrohọ oka ọzino Kristi evaọ ukpe yena. Orọnikọ ahwo utu nana a jariẹ evaọ ukpe 1914 ọvo ho, rekọ a rọ ẹzi wholo ae ukpe yena hayo taure ukpe yena u te ti te.—Rom 8:14- 17.

¹⁶ Otu nọ ọ rrọ utu avivẹ ọrọ “oge ọnana” nọ Jesu ọ fodẹ na a jọ uzuazọ evaọ okenọ umutho jọ ọrọ utu ọsosuọ na a gbẹ jariẹ, rekọ orọnikọ ahwo utu avivẹ na a jọ uzuazọ ọvo ho rekọ a rehọ ẹzi wholo ae uzedhe oke yena. Fikiere, orọnikọ ahwo kpobi nọ a rọ ẹzi wholo nẹnẹ a rrọ usu “oge ọnana” nọ Jesu ọ fodẹ na ha. Ma be ta ẹme na, ahwo nọ a rrọ utu avivẹ na a kpako gaga no. O make rrọ ere na, ẹme Jesu nọ ọ rrọ Matiu 24:34 o kẹ omai imuẹro nọ “oge ọnana ọ rẹ te vrẹ hẹ” taure uye ulogbo na u te ti muhọ. Onana o kẹ omai imuẹro egaga efa inọ omoke jọ u kiọkọ re Uvie Ọghẹnẹ o te raha akpọ omuomu nana jẹ rehọ akpọ ọkpokpọ nọ ẹrẹreokie ọ te jọ ze.—2 Pita 3:13.

KRISTI O BI TI FI KPAROBỌ KẸLE

17. Eme eware imuẹro esa nọ ma ta kpahe no na i ru omai riẹ?

¹⁷ Eme ma wuhrẹ no eware esa nana nọ e kẹ imuẹro nọ Uvie Ọghẹnẹ o kẹle no na ze? Jesu ọ ta nọ ma te riẹ ẹdẹ na ha, yọ ma ginẹ riẹ uzedhe ẹdẹ hayo auwa na ha. (Mat. 24:36; 25:13) Rekọ ma rẹ sae riẹ ezi na wọhọ epanọ ẹme Pọl ukọ na o dhesẹ. (Se Ahwo Rom 13:11.) Etoke edẹ urere nana nọ ma rrọ na họ ezi yena. Ma tẹ tẹrovi eruẹaruẹ Ebaibol gbe oware nọ Jihova Ọghẹnẹ avọ Jesu Kristi a bi ru nẹnẹ, ma rẹ ruẹ imuẹro nọ i dhesẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ u totọ no.

18. Eme ọ rrọ obaro hẹrẹ otu nọ ọ romakpotọ kẹ esuo Uvie Ọghẹnẹ hẹ?

¹⁸ Ahwo nọ a bi gbolo aro kẹ udu-esuo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ Jesu Kristi nọ ọ be dhẹ anyenya ọfuafo na a te vioja kẹle na inọ dodokọ a romakpotọ. A te va okpẹtu nọ ọ be tha na abọ họ. Evaọ oke yena, ozọ o te lẹliẹ ahwo buobu bo nọ: “Ono ọ sai mudhe rọ kẹ e?” (Evia. 6:15-17) Rekọ uzou avọ ihrẹ orọ obe Eviavia o kẹ uyo jọ kpahe onana. Uzou yena u dhesẹ nọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na avọ otu obuobu nọ e te rọ otọakpọ na reuku a ti wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ, onọ u ti ru ai “mudhe” ẹdẹ yena. Ukuhọ riẹ “otu obuobu” ọrọ igodẹ efa na a vẹ te jọ uzuazọ nọ uye ulogbo na o tẹ vrẹ no.—Evia. 7:9, 13-15.

19. Nọ who wo otoriẹ eware nọ e be via na, rọwo nọ edẹ urere na i bi ti kuhọ kẹle na, yọ who bi je ru oreva Ọghẹnẹ na, eme who bi rẹro riẹ?

¹⁹ Ma tẹ be tẹrovi eruẹaruẹ Ebaibol nọ i bi rugba evaọ oke mai nana, ẹvohẹ akpọ Setan o ti reghe omai iroro ho. Yọ ma te jọ aro tuẹtu hu kpahe otofa eware nọ e be via na. Kẹle na, Jesu Kristi o ti fiẹmo urere kugbe akpọ nana nọ ọ riẹ Ọghẹnẹ hẹ na avọ obokparọ. (Evia. 19:11, 19-21) A rẹ sae ruẹ unu gbiku eghale nọ ma ti wo ho nọ onana o tẹ vrẹ no.—Evia. 20:1-3, 6; 21:3, 4.