Gbẹ Hae Nya Evaọ “Edhere Ọrẹri” Na

1-2. Eme o gwọlọ nọ ahwo Ju nọ a jọ Babilọn a rẹ jiroro riẹ nọ a vuẹ ai nọ a sai kpo? (Ẹzra 1:2-4)

OVIE Pasia o jie uzi inọ ahwo Ju nọ a rrọ igbo evaọ Babilọn a sai zihe kpobọ ẹwho rai. Oke yena yọ a jọ igbo te ikpe udhosa-gbikpe no. (Se Ẹzra 1:2-4.) Ma riẹ nọ Jihova ọye o ru nọ onana o sae rọ via. Ẹvẹ ma rọ ta ere? Keme ahwo Babilọn a re siobọno ahwo nọ a mu kpohọ igbo ho. (Aiz. 14:4, 17) Rekọ ovie Pasia o fi Babilọn kparobọ no, yọ ọye ọ kẹ udu inọ ahwo Ju na a sai kpo. Onana o te gwọlọ nọ ohwo Ju kpobi maero kọ ezae nọ i wo uviuwou a rẹ jẹ sọ a re zihe kpo hayo a rẹ gbẹ jọ Babilọn. Ẹsejọhọ iroro na e te bẹ ẹjẹ. Fikieme?

² Ahwo Ju nọ e kpako no a te gwọlọ nọ a re zihe kpo ho, keme onya na o te lọhọ kẹ ae he. U te no ere no, obọ Babilọn a jọ yẹ ahwo Ju na buobu. Fikiere obei a rehọ wọhọ ẹwho rai, a te rri obọ Izrẹl wọhọ ẹwho esẹ-esẹ rai. Ere ọvo ho, o sae jọ nọ eware i je woma kẹ ahwo Ju jọ nọ e jọ obọ Babilọn na. O sae jọ nọ a wo iwou obọrai, yọ okọ rai o jẹ riẹ nya. Fikiere o te lọhọ kẹ ai hi re a nyasiọ eware nana ba zihe kpohọ ẹwho jọ nọ a ri te ẹdẹvo ho.

3. Erere vẹ o ti te ahwo Ju nọ a zihe kpobọ Izrẹl?

³ Ahwo Ju nọ i gine you Jihova a riẹ nọ a te zihe kpo, eware nọ a ti wo i ti bu vi enọ a kpairoro vrẹ evaọ obọ Babilọn. Onọ o mae rro kpobi evaọ usu rai họ obei a te sae jọ gọ Ọghẹnẹ ziezi. Evaọ obọ Babilọn, etẹmpol nọ ahwo Babilọn a jẹ hae jọ gọ edhọ rai i bu vrẹ udhuvẹ-gbikpe. Rekọ etẹmpol Jihova ọvuọvo ọ jariẹ hẹ. Uzi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ Mosis kẹ ahwo Izrẹl o ta nọ agbada-idhe a rẹ jọ dheidhe. Rekọ ahwo Izrẹl a wo agbada-idhe ọvo evaọ ẹwho na ha. Yọ u wo izerẹ ọvo nọ a fihọ inọ a hai dhe idhe he. U te no ere no, ahwo nọ a riẹ Ọghẹnẹ hẹ, nọ i je koko izi riẹ gbe he ae a mai bu. Fikiere, eva e jẹ were ahwo Ju nọ a you Jihova inọ a bi zihe kpo, keme obọ Izrẹl a te sae jọ gọ Jihova ziezi.

4. Re onya na o sae lọhọ, eme Jihova ọ ta nọ o ti ru kẹ ahwo Ju nọ i bi zihe kpobọ Izrẹl?

⁴ Fiki ikpehre idhere, re ohwo ọ nya no Babilọn kpobọ Izrẹl, o rẹ rehọ enwenọ emerae ene. Rekọ Jihova ọ vuẹ ahwo Izrẹl nọ o ti ru nọ a te rọ nyate ẹwho rai oma vrẹrẹrẹ. Aizaya o kere nọ: “Wha ruẹrẹ edhere Jihova kpahe! Ru edhere ologbo ọliọliọ fihọ udhude na kẹ Ọghẹnẹ mai. . . . Otọ nọ o rrọ kothi kothi na o re zihe ruọ otọ opraprara hrọ, yọ otọ nọ o rrọ igbigburu na o ti zihe ruọ ukiekpotọ opraprara.” (Aiz. 40:3, 4) Edhere otiọnana o tẹ ginẹ riẹ, ahwo nọ a be nyae kpohọ erẹ a rẹ ruawa ha. Edhere ọliọliọ nọ o nya udhude vrẹ, nọ ọ rrọ otọ opraprara u re woma kẹhẹ! U wo nọ a be gadiẹ igbehru hayo ikiekpotọ họ. Onana u re ru nọ a rẹ rọ kaki te obonọ a be nya re.

5. Odẹ vẹ a se edhere nọ a te nya no Babilọn kpobọ Izrẹl, kọ edhere gheghe a be ta na?

⁵ Nẹnẹ, idhere buobu nọ a re ro no ẹwho jọ ruọ ọfa, i re wo odẹ hayo inọmba. Ere ọvona re, edhere nọ Aizaya ọ ta kpahe na o wo odẹ, rekọ orọnọ edhere gheghe he. O kere nọ: “Edhere ologbo jọ ọ te jọ etẹe, ẹhẹ, edhere nọ a se Edhere Ọrẹri. Ohwo nọ ọ fo ho ọ te nyae he.” (Aiz. 35:8) Oghẹrẹ vẹ Jihova o ro ru eyaa nọ ọ ya kẹ ahwo Izrẹl na gba? Kọ ẹvẹ Jihova o bi ro ru oghẹrẹ oware utioye na nẹnẹ?

“EDHERE ỌRẸRI” NA EVAỌ OKE ANWAE GBE OKE MAI NA

6. Fikieme a ro se edhere na “Edhere Ọrẹri”?

⁶ “Edhere Ọrẹri” nọ Aizaya ọ ta kpahe na o woma wo umuo ho. Fikieme a ro sei edhere ọrẹri? Keme nọ ahwo Ju a ti zihe kpobọ Izrẹl na, “ohwo nọ ọ fo ho” nọ o bi gbe-ọfariẹ, ọnọ ọ be gọ edhọ hayo ru eware iyoma efa nọ ọ rọwo siobọno ho, a te kẹe uvẹ re ọ jọ usu ahwo Ọghẹnẹ hẹ. Ahwo Ju nọ a ti zihe na a te jọ “ahwo ọrẹri” kẹ Ọghẹnẹ. (Izie. 7:6) Rekọ orọnọ ahwo Ju nọ a bi no Babilọn kpo na a woma re no ho. U wo eware nọ a re gbe ru re eva rai e sae were Jihova ziezi.

7. Eme u dhesẹ nọ ahwo Ju nọ a bi zihe kpo na a re gbe ru eware jọ re a sae gọ Jihova ziezi?

⁷ Wọhọ epanọ ma ta no ẹsejọ na, obọ Babilọn a jọ yẹ ahwo Ju buobu. Ere ọvo ho, o wọhọ nọ uruemu ahwo Babilọn gbe oghẹrẹ nọ a jẹ hai rri eware o reria ahwo Ju jọ oma no. Ikpe buobu nọ i lele i rie nọ ahwo Ju jọ a zihe no, Ẹzra o te yo nọ ejọ rai a be rehọ eyae ahwo erẹwho efa nọ e be gọ Ọghẹnẹ hẹ. (Ọny. 34:15, 16; Ẹzra 9:1, 2) Uwhremu na, Nehemaya ọba na o te je muẹrohọ nọ emọ jọ nọ a yẹ evaọ ẹkwotọ Izrẹl dede a be sae ta ẹvẹrẹ ahwo Ju hu, koyehọ Hibru. Oware na u gbe rie unu gaga. (Izie. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Whaọ ẹvẹrẹ Hibru a mai ro kere Ẹme Ọghẹnẹ oke yena. Kọ emọ nọ a yẹ a gbẹ riẹ ẹvẹrẹ na ha, ẹvẹ a sai ro wuhrẹ kpahe Jihova, re a you rie jẹ gọe? (Ẹzra 10:3, 44) Onana u dhesẹ nọ re ahwo Ju nọ a zihe kpo na a sae gọ Jihova ziezi, u wo eware nọ i wuzou nọ a re gbe ru. Rekọ obọ Izrẹl o te mae jọ lọhọ kẹ ae, keme obei a sae jọ gọ Jihova ziezi.—Neh. 8:8, 9.

8. Fikieme ma sae rọ ta nọ ma be nya “Edhere Ọrẹri” na nẹnẹ, kọ erere vẹ ọ te jariẹ te omai? (Rri uwoho nọ o rrọ uke emagazini na.)

⁸ Nọ ma riẹ oghẹrẹ nọ “Edhere Ọrẹri” na ọ jọ evaọ oke anwae no na, kọ edhere otiọye na ọ riẹ nẹnẹ re? Ee. Ma sae ta nọ ẹgọ nọ ma be gọ Jihova na yọ “Edhere Ọrẹri” na ma be nya na. Te ẹruore obọ odhiwu ma wo, hayo usu “igodẹ efa” na ma rrọ, joma no “Edhere Ọrẹri” na ha. Ma gbe noi hi, ma ti wo eghale buobu enẹna gbe oke nọ Uvie Ọghẹnẹ o tẹ ze no.b (Jọn 10:16) Anwọ ukpe 1919 C.E. ze, ima ahwo buobu, te ezae te eyae, te emaha a no Babilọn Ologbo na no. Babilọn Ologbo na họ egagọ erue akpọ na soso. Ahwo nọ a no rie ze a be nya “Edhere Ọrẹri” na. Ẹsejọhọ whọ rrọ usu ahwo na. U te ikpe udhusoi (100) no nọ ahwo a be rọ nya “Edhere Ọrẹri” na. Rekọ a mu edhere na họ ẹruẹrẹhọ ikpe buobu bẹ no taure oke yena o te ti te.

EWARE NỌ A RU RE AHWO A SAE NYA EDHERE NA

9. Wọhọ epanọ obe Aizaya 57:14 o ta, eme Jihova o ru re ahwo a sae nya “Edhere Ọrẹri” na?

⁹ Jihova o ru nọ ahwo Ju nọ a je no obọ Babilọn ze na a sai ro te uwou gbẹsinẹdẹ. (Se Aizaya 57:14.) Kọ eme o ru re ahwo a sae nya “Edhere Ọrẹri” na nẹnẹ? Ikpe buobu taure 1919 o te ti te, Jihova ọ rehọ ahwo jọ nọ a wo emamọ eva ru eware nọ i re fiobọhọ kẹ ahwo no Babilọn Ologbo na, re a nya “Edhere Ọrẹri” na. (Rri Aizaya 40:3.) Ahwo yena a ru eware buobu. Yọ i fiobọhọ kẹ ahwo nọ a ginẹ gwọlọ gọ Jihova uwhremu na nọ a sai ro no Babilọn Ologbo na, a te mu Ọghẹnẹ họ ẹgọ. Eware yena nọ a ru na o wọhọ ẹsenọ a jẹ ruẹrẹ edhere na họ re ahwo a sae nyae. Kọ eware vẹ a ru? Joma ta kpahe ejọ.

10-11. Ẹvẹ Ebaibol nọ a muhọ eprinti jẹ be fa fihọ evẹrẹ efa u bi ro fiobọhọ kẹ ahwo buobu? (Rri uwoho na re.)

¹⁰ A printi Ebaibol. Taure ukpe 1450 u te ti te, obọ ahwo a jẹ hai ro kere eme nọ e rrọ Ebaibol na fihọ ebe efa, yọ o rẹ rehọ oke gaga. Fikiere, ahwo nọ a wo Ebaibol evaọ oke yena a bu hu yọ Ebaibol ọ jọ ghaghae re. Rekọ nọ a ti ku ijini nọ a re ro printi ebe no, a te mu Ebaibol họ eprinti. O tẹ whae ze nọ ahwo buobu a ro wo Ebaibol.

¹¹ A fa Ebaibol fihọ evẹrẹ efa. Ẹvẹrẹ Latin a mae fa Ebaibol na fihọ evaọ ikpe buobu. Yọ ahwo nọ a kpohọ isukulu gaga ọvo ae a riẹ ẹvẹrẹ na. Rekọ nọ a ku ẹjini nọ a re ro printi ebe ze no, ahwo jọ nọ a ginẹ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ a te mu Ebaibol họ ẹfa fihọ evẹrẹ efa nọ ahwo a riẹ. Enẹna, ahwo buobu a wo Ebaibol ẹvẹrẹ rai. Fikiere isu ichọche a te bi wuhrẹ oware jọ nọ Ebaibol ọ ta ha, a rẹ sae riẹ.

12-13. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ ahwo jọ evaọ oke anwae nọ a jẹ kiẹ Ebaibol na a je ru re ahwo a riẹ nọ egagọ buobu a bi wuhrẹ ahwo thọ?

¹² Ebe nọ i re fiobọhọ kẹ ahwo wuhrẹ Ebaibol. Ebaibol na nọ utu ahwo jọ a romatotọ kiẹ u ru nọ a ro wuhrẹ eware buobu. Yọ a jẹ vuẹ ahwo eware nọ a wuhrẹ. O tẹ whae ze nọ eva rai e jẹ rọ dha isu ichọche buobu. No umuo oware wọhọ ukpe 1835 vrẹ, ahwo jọ nọ a gwọlọ nọ ahwo a riẹ Ọghẹnẹ a te mu emebe jọ họ ekere. Ebe nana e lẹliẹ ahwo buobu ruẹ nọ eware nọ isu egagọ rai a je wuhrẹ ae uzẹme he.

¹³ Evaọ oware wọhọ 1835, ọzae jọ nọ a re se Henry Grew nọ ọ gwọlọ nọ ahwo a riẹ Ọghẹnẹ o kere omobe-ovẹvẹ jọ nọ o ta kpahe oghẹrẹ nọ ohwo ọ rẹ jọ nọ o te whu no. Ọ fodẹ eria Ebaibol nọ i dhesẹ nọ oware ọvo o rrọ oma ohwo-akpọ nọ u re whu hu hu, rekọ Ọghẹnẹ ọye o re ru nọ ohwo ọ sai ro wo oma nọ u re whu hu. A jẹ jọ ichọche buobu wuhrẹ ahwo thọ kpahe oware yena. Evaọ ukpe 1837, George Storrs nọ ọ jọ olorida ichọche ọ tẹ ruẹ obe na ẹdẹ jọ nọ ọ ruọ itreni. Nọ o sei, ọ tẹ ruẹ nọ uzẹme na dẹẹ ọye a jọ obe na ta na. Fikiere, ọ tẹ jẹ vuẹ ahwo oware nọ o wuhrẹ. Evaọ 1842, o te mu ahwo họ ewuhrẹ. Uzoẹme ovuẹ jọ nọ ọ kẹ họ, “An Inquiry—Are the Wicked Immortal?” (Kọ Irumuomu A Wo Oma nọ U re Whu Hu?). Eware nọ George Storrs o kere i fiobọhọ kẹ Charles Taze Russell okenọ ọ jọ uzoge.

14. Oghẹrẹ vẹ eware nọ a kere fihotọ no i ro fiobọhọ kẹ Brọda Russell avọ ahwo nọ a gbe je wuhrẹ Ebaibol? (Rri uwoho na re.)

¹⁴ Eware nọ ahwo yena a kere fihotọ no i fiobọhọ kẹ Brọda Russell avọ ahwo nọ a gbe je wuhrẹ Ebaibol. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Brọda Russell gbe amọfa a jẹ kiẹ ebe nọ e rẹ fa otọ eme, ebe nọ i re fiobọhọ kẹ ohwo ruẹ oware nọ ọ be gwọlọ evaọ Ebaibol, gbe oghoghẹrẹ Ebaibol. Eware nana kpobi e jariẹ no taure oke yena o te ti te. Eware nọ amọ Henry Grew, George Storrs, gbe amọfa a kiẹ via nọ a kere fihotọ i fiobọhọ kẹ ae gaga re. Brọda Russell avọ ahwo nọ a gbe je wuhrẹ Ebaibol na a kere ebe nọ a jọ ta kpahe eware nọ a wuhrẹ evaọ Ebaibol. Eyena kpobi i fiobọhọ kẹ ahwo ruọ “Edhere Ọrẹri” na.

15. Obọdẹ eware vẹ e via evaọ ukpe 1919?

¹⁵ Evaọ ukpe 1919, idibo Ọghẹnẹ a te no Babilọn Ologbo na. Ukpe yena re Ọghẹnẹ ọ rọ rehọ “ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na” mu. Yọ a fiobọhọ kẹ ahwo nọ a gwọlọ gọ Ọghẹnẹ mu “Edhere Ọrẹri” na họ ẹnya. (Mat. 24:45-47) Eware nọ ahwo nọ a wo emamọ eva a kere fihotọ no anwẹdẹ na i fiobọhọ kẹ ae riẹ eware buobu kpahe Jihova gbe oware nọ ọ gwọlọ. (Itẹ 4:18) Ere ọvo ho, eware nana i fiobọhọ kẹ ae siobọno eware nọ e rẹ dha Ọghẹnẹ eva. Ghele na, Jihova ọ riẹ nọ orọnọ asohẹrioke a ti ro siobọno eware na kpobi hi. Ẹmẹrera Jihova o ro fiobọhọ kẹ idibo riẹ nwene. (Rri ẹkpẹti na, “Jihova O bi Ru Ahwo Riẹ Fo Ẹmẹrera.”) Ma riẹ nọ eva e te were omai gaga nọ ma tẹ gba no, nọ ma ti ru oware nọ o rẹ were Jihova ọvo!—Kọl. 1:10.

AHWO A GBẸ BE NYAZE “EDHERE ỌRẸRI” NA

16. Ẹvẹ a bi ru “Edhere Ọrẹri” na anwọ 1919 ze? (Aizaya 48:17; 60:17)

¹⁶ Re edhere nọ ahwo a be nya a sae gbẹ nyae, a rẹ hae ruẹrẹ iẹe ẹsikpobi. Anwọ 1919 ze, a be ruẹrẹ “Edhere Ọrẹri” na re ahwo nọ a bi no Babilọn Ologbo na ze a sae nyae. Nọ a rọ ọrigbo nọ a re fievahọ na mu no, u kri hi a te ru oware jọ. Evaọ 1921, a kere obe jọ nọ u re fiobọhọ kẹ ahwo mu Ebaibol họ ewuhrẹ. Uzoẹme obe na họ The Harp of God. A fa obe na fihọ evẹrẹ ọgbagbezeza yọ enọ a printi i bu te enwenọ ima ezeza (6,000,000). Obe na u fiobọhọ kẹ ahwo riẹ oware nọ Ebaibol ọ ginẹ ta. Yọ u ri kri hi nọ a ro siobọno obe jọ nọ ma bi ro wuhrẹ ahwo. Obe na họ Reawere Uzuazọ Bẹdẹ Bẹdẹ! Evaọ edẹ urere nọ ma rrọ na, Jihova ọ be rọ ukoko riẹ wuhrẹ omai eware buobu re ma gbe no “Edhere Ọrẹri” na ha.—Se Aizaya 48:17; 60:17.

17-18. Diẹse họ oka “Edhere Ọrẹri” na?

¹⁷ Nọ ohwo ọ tẹ rọwo nọ a wuhrẹ iẹe Ebaibol, kiyọ uvẹ nọ ọ sai ro mu “Edhere Ọrẹri” na họ ẹnya u rovie kẹe no na. Ahwo jọ nọ a mu edhere na họ ẹnya, a te oria jọ, a te noi no. Rekọ amọfa a gwọlọ no edhere na ha. A gwọlọ nyae te oka. Kọ ẹvẹ obọ oka riẹ o te jọ?

¹⁸ Rọkẹ Ileleikristi nọ i wo ẹruore obọ odhiwu, oka edhere na họ “aparadase Ọghẹnẹ,” evaọ obọ odhiwu. (Evia. 2:7) Rọkẹ ahwo nọ a wo ẹruore inọ a te rọ otọakpọ na reuku, oka edhere na họ oke nọ a te rọ jọ gbagba nọ Esuo Odu-Ikpe na o te kuhọ no. Otẹrọnọ whọ rrọ “Edhere Ọrẹri” na, who rri emu hu, who no edhere na gbe he bẹsenọ who re te oka riẹ no. Ajọ who te obei gbẹsinẹdẹ.