Uwuhrẹ 38

Eme-emuhọ Nọ E Rẹ Kpare Isiuru

Eme o gwọlọ nọ who re ru?

Evaọ uhie-eme emuhọ ra, ta ẹme jọ nọ o w’uzou nọ u ti kru iroro ogbotu ra o vẹ jẹ zọhọ fihọ ẹnyate ute ra.

FIKIEME U JE WUZOU?

Eme-emuhọ ra e sai dhesẹ sọ ahwo jọ a te gaviezọ gbe epanọ a te kezọ te.

EME-EMUHỌ yọ abọ ologbo ọrọ ẹme kpobi. Whọ tẹ ghinẹ kpare isiuru ogbotu ra, oma o te wọ ae viere re a gaviezọ kẹ eme nọ i lele i rie. Evaọ iruo odibọgba na, eme-emuhọ ra e gbẹ kpare isiuru hu, o te lọhọ họ re whọ ruabọhọ ovuẹ ra. Who te bi ru ẹme eva Ọgwa Uvie na, ogbotu na a te ruọ otafe k’owhẹ hẹ, rekọ omomọvo a sai muhọ eroro kpahe eware efa otẹrọnọ who kru isiuru rai hi.

Whọ tẹ be ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹme-emuhọ ra, wo itee enana fihọ iroro: (1) ekru iroro ogbotu ra, (2) edhesẹ uzoẹme ra vevẹ, gbe (3) edhesẹ oware nọ uzoẹme na u ro w’uzou kẹ ogbotu ra. Evaọ ẹsejọ, whọ rẹ sae nyate itee esa enana ususu. Rekọ eva ẹsejọ, whọ rẹ rẹriẹ ovao ku ọvo oke riẹ sa-sa, yọ whọ sae jọ onọ u j’owhẹ kpobi muhọ.

Epanọ Who re ro Kru Iroro Ogbotu Ra. Uzẹme na inọ ahwo a kokohọ re a yo ovuẹ o nwani dhesẹ nọ a ti fi iroro rai kpobi họ uzoẹme na ha. Eme jabọ? Eware buobu e vọ izuazọ rai nọ e gwọlọ iroro rai. Ẹsejọhọ a be ruawa kpahe ẹbẹbẹ jọ eva obọ uwou hayo awaọruọ ọfa ọrọ uzuazọ. Use-abọ nọ o rẹriẹ ovao ku owhẹ wọhọ oruẹme na họ re who wo iroro ogbotu na je kru iroro rai. Idhere buobu e riẹ nọ whọ rẹ sai ro ru ei.

Usu evuẹ nọ a mae riẹ kpobi nọ a kẹ no họ Ovuẹ obọ Ugbehru na. Ẹvẹ u ro muhọ? Wọhọ epanọ ikere Luk i dhesẹ, Jesu ọ ta nọ: “Whai iwhrori, wha wo oghale, . . . Whai enọ ohọo u bi kpe enẹna, wha wo oghale, . . . whai enọ e be viẹ enẹna wha wo oghale, . . . wha wo oghale nọ ahwo a mukpahe owhai.” (Luk 6:20-22) Fikieme oyena o jẹ kpare isiuru? Avọ umutho eme, Jesu o dhesẹ ebẹbẹ ilogbo nọ enọ e jẹ gaviezọ kẹe na a be rẹriẹ ovao ku. Kẹsena, ukpenọ ọ t’ẹme haro kpahe ebẹbẹ na, o te dhesẹ nọ ahwo nọ i wo ebẹbẹ itieye na a sae wereva ghele, yọ o ru rie evaọ edhere nọ u ro ru enọ e be kezọ kẹe na re a gwọlọ yo viere.

A rẹ sae rọ enọ rọ kpare isiuru, rekọ e rẹ jọ oghẹrẹ enọ nọ i fo. Otẹrọnọ enọ ra i dhesẹ nọ whọ be te t’ẹme kpahe eware nọ ogbotu ra o yo no vẹre, isiuru rai e sai fu vẹrẹ vẹrẹ. Whọ nọ enọ nọ i re kpomovuọ họ ogbotu ra oma ha hayo enọ i re ru ai fihọ ekpere ahwo. Ukpoye, daoma kpọ enọ ra evaọ edhere nọ e rẹ rọ kpare iroro. Dina dhizu nọ whọ tẹ nọ onọ ọvuọvo no re enọ e be gaviezọ k’owhẹ na a wo oke nọ a rẹ rọ k’iyo na evaọ iroro rai. Okenọ o tẹ wọhọ nọ a be jọ iroro lele owhẹ t’ẹme, yọ who kru iroro rai no.

Efihiruo eware nọ e jọ uzuazọ via dẹẹ yọ emamọ edhere ọfa nọ who re ro kru iroro ahwo. Rekọ iku nọ a re gbe ọvo e sai ru ẹjiroro ra vru otẹrọnọ iku na i kpomovuọ họ ohwo jọ oma evaọ ogbotu ra. A tẹ make kareghẹhọ iku ra rekọ uthubro nọ u lele i rie o thẹro, koyehọ whọ nyate ute ra ha. Whọ tẹ rehọ oware jọ nọ o via ro muhọ evaọ ẹme-emuhọ ra, o rẹ jọ otọhotọ kẹ abọ ologbo jọ ọrọ ẹme ra na. Dede nọ o rẹ gwọlọ re a kẹ ovuẹ na totọ re iku na e jọ vevẹ na, yọroma re whọ siọ iku nọ i theri gaga ba egbe.

Iruẹme jọ e rẹ rehọ ẹme usi jọ nọ ọ r’otọ, ẹme jọ nọ a se no obe-usi ze, hayo ẹme jọ nọ okpohwo jọ ọ ta ro mu ẹmeọta họ. Enana i re w’ẹgba re otẹrọnọ i kiehọ uzoẹme na je fo ogbotu na.

Otẹrọnọ ẹme ra yọ abọjọ ọzọhọkugbe-eriariẹ hayo abọjọ ọrọ Ewuhrẹ Odibọgba, koyehọ who re ru ẹme-emuhọ ra kpẹkpẹe jẹ jọ liọliọ. Whọ tẹ be kẹ ovuẹ ogbotu, nya lele oke nọ a kẹ evaọ abọ emuhọ na ziezi. Oma ẹme na nọ o te rehọ ovuẹ na lahwe na họ onọ o mae rrọ erere kẹ ogbotu ra.

Ẹsejọ whọ rẹ sae ruẹ oma ra nọ whọ be t’ẹme kẹ ogbotu nọ o wo avro hayo bi tube ru ozighi. Ẹvẹ who re ro ru ai re a kezọ k’owhẹ? A gba Stivin, Oleleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ nọ a dhesẹ wọhọ ọnọ “Ẹzi avọ areghẹ e vọ oma,” kpohọ Sanhẹdrin ọ ahwo Ju. Evaọ etẹe ọ tẹ t’ẹme gbiae rọ tha Egagọ-Ileleikristi. Ẹvẹ o ro muhọ? Evaọ edhere adhẹẹ gbe oware nọ aikpobi a jọ rọwo kugbe. “Imoni, gbe esẹ, wha gaviezọ. Ọghẹnẹ oruaro ọ romavia kẹ Abraham ọsẹ mai.” (Iruẹru 6:3; 7:2) Evaọ Arẹopagọs evaọ Athẹns, Pọl ukọ na ọ kpọ eme-emuhọ riẹ lele oghẹrẹ ogbotu ọfa jọ, ta nọ: ‘Whai ahwo Athẹns, evaọ eware kpobi me je vuhu mu nọ wha wo ozodhẹ kẹ eghẹnẹ buobu vi amọfa kpobi.’ (Iruẹru 17:22) Fiki emamọ eme-emuhọ, ogbotu ivẹ nọ ma fodẹ na a tẹ gwọlọ yo viere.

Whọ tẹ rọ usiuwoma, u fo re who si iroro ahwo rehọ re. Iweze ra e gbẹ rọ onọ wha ruẹrẹ kpahe no vẹre he, obọ ọnọ o wo uwou na o sae jọ iruo efa. Evaọ abọjọ akpọ na, a re rẹro nọ ọrara ọ rẹ fodẹ oware nọ ọ rọ nyaze vẹrẹ vẹrẹ. Evaọ eria efa, uruemu-ẹwho o rẹ gwọlọ nọ a ru eware jọ taure whọ tẹ te fodẹ ẹjiroro nọ whọ rọ nyaze.—Luk 10:5.

Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ, emamọ oma owhẹwhẹtiẹ o rẹ sae lẹliẹ uyero na kiehọ kẹ ẹmeọta-kugbe. O rẹ kẹ erere ẹsikpobi re a rọ oware nọ u kpomahọ iroro ohwo na muhọ. Ẹvẹ whọ rẹ rọ riẹ ẹme nọ who re ro muhọ? Okenọ whọ nya kẹle ohwo na, kọ obọ riẹ o jọ iruo jọ? Ẹsejọhọ o bi ruiruo evaọ udhu, ọ be gbẹbe ighẹ riẹ, ọ be ruẹrẹ omoto, there-ẹbẹ, fọrọ ehọ, hayo ọ be rẹrote emọ. Kọ o je rri oware jọ—obe-usi hayo oware jọ evaọ iyẹrẹ na? Kọ okegbe riẹ o dhesẹ isiuru obọdẹ kpahe iyei-ikpe, arozaha, ikporakporo, erẹ ọnya, kọmputa, hayo oware ofa jọ? Ẹsikpobi ahwo a rẹ ruawa kpahe oware nọ a yo kẹle evaọ irediyo hayo ruẹ evaọ etẹlivisiọne. Onọ hayo ẹme ọkpẹkpẹe jọ kpahe eme itieye na jọ o sai su kpohọ ẹmeọta-kugbe ọwhẹwhẹtiẹ.

Ikuigbe ẹme nọ Jesu o lele aye ohwo Sameria ta eva ozae kẹle Saeka na yọ oriruo obọdẹ ọrọ epanọ a re ro mu ẹmeọta-kugbe họ avọ irẹro isẹri-ise.—Jọn 4:5-26.

U fo re whọ ruẹrẹ eme-emuhọ ra họ ziezi, maero otẹrọnọ ukoko ra u re ru ẹkwotọ rai re ẹsikpobi. Ogbẹrọ ere he, whọ te sae ta usiuwoma ha.

Dhesẹ Uzoẹme Ra. Evaọ ukoko Ileleikristi na, ohwo-agbara hayo ohwo nọ ọ karo k’owhẹ evaọ ọruẹrẹfihotọ na ọ te fodẹ uzoẹme ẹme ra o ve zizie owhẹ. Rekọ, o rẹ sae kẹ erere re whọ kareghẹhọ ogbotu ra uzoẹme ra evaọ etoke eme-emuhọ ra. Onana o rọnọ whọ rẹ nwani se eme uzoẹme na ha. Epanọ o rọ kpobi, uzoẹme na u re dhesẹ oma via ẹmẹrera nọ ẹme na ọ be nyaharo na. Whọ rẹ dina jọ ẹme-emuhọ na kpọ iroro kpohọ uzoẹme ra.

Okenọ o je vi ilele riẹ vrẹ re a ta usiuwoma, Jesu o dhesẹ ovuẹ nọ a rẹ kẹ vevẹ. “Nọ wha te nya, wha hẹ vuẹ nọ, ‘Uvie odhiwu o kẹle ino.’ ” (Mat. 10:7) Rọ kpahe edẹ mai na, Jesu ọ ta nọ: “A rẹ te vuẹ ovuẹ usiuwoma uvie na.” (Mat. 24:14) A tuduhọ omai awọ re ma “vuẹ ovuẹ ẹme na,” koyehọ, ma tẹrovi Ebaibol na evaọ okenọ ma te bi se isẹri. (2 Tim. 4:2) Rekọ taure who te ti rovie Ebaibol na hayo kpọ iroro kpohọ Uvie na, o rẹ mai woma re a kake fodẹ ẹme jọ nọ ọ rọ ọdawẹ kẹ ahwo. Whọ sae ta kpahe ethube, ababọ iruo, ẹdhoguo-okienyẹ, ẹmo, epanọ a re ro fiobọhọ kẹ emoha, ẹyao, hayo uwhu. Rekọ whọ t’ẹme kpahe eware ọkora kri hrọ họ; ovuẹ ra yọ orọ ẹruore. Daoma kpọ ẹmeọta na kpohọ Ẹme Ọghẹnẹ gbe ẹruore Uvie na.

Dhesẹ Oware nọ Uzoẹme na U ro Wuzou kẹ Ogbotu Ra. Otẹrọnọ whọ be te t’ẹme kẹ ukoko, u re mu owhẹ ẹro ziezi inọ ogbotu ra o ti wo isiuru kpahe ẹme nọ whọ be te ta na. Rekọ a te gaviezọ wọhọ ohwo nọ o bi wuhrẹ oware nọ u kpomahọ iẹe? Kọ a te gaviezọ fikinọ a vuhumu nnọ ẹme nọ a bi yo na o kiehọ uyero uzuazọ rai gbe nọ who bi duobọte ai re a ru oware jọ kpahe iẹe? Oyena o sae jọ uzẹme otẹrọnọ who roro kpahe ogbotu ra ziezi—iyero rai, ọdawẹ rai, uruemu rai—evaọ okenọ whọ tẹ be ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹme ra. Otẹrọnọ who ru ere, fi oware jọ nọ u re dhesẹ onana via ba ẹme-emuhọ ra.

Makọ whọ be t’ẹme no eplatfọmo ze hayo who bi se isẹri kẹ ohwo jọ, emamọ idhere jọ nọ whọ rẹ rọ kpare isiuru fihọ uzoẹme ra họ who re ku ogbotu ra gboma. Dhesẹ epanọ ebẹbẹ rai, ẹgwọlọ rai, hayo enọ nọ e rọ iroro rai i ro w’obọ kpahe uzoẹme nọ whọ be ta kpahe na. Who te ru ei vẹ nọ orọnikọ whọ be te t’ẹme na ehruehru hu rekọ inọ who ti duobọte ẹme na, a te tubẹ gaviezọ viere. Re whọ sai ru ere, whọ rẹ ruẹrẹ oma kpahe ziezi.

Edhere nọ Who re ro Ru Ẹme Na. Ẹme nọ whọ ta evaọ ẹme-emuhọ ra o wuzou gaga, rekọ oghẹrẹ nọ whọ rọ ta ae o sae jẹ kpare isiuru re. Fiki onana orọnikọ ẹme nọ whọ be te ta ọvo whọ rẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ hẹ rekọ te oghẹrẹ nọ whọ be te rọ tae.

Oghẹrẹ ẹme nọ whọ salọ i wuzou gaga evaọ ẹnyate ute ra, fikiere whọ te rue riẹ nọ o rọ erere re whọ roma totọ ruẹrẹ ihie-ẹme ivẹ hayo esa ọsosuọ na ziezi. Ihie-ẹme nọ e rọ kpẹkpẹe, lọlọhọ e rẹ mai woma. Rọkẹ ẹme evaọ ukoko, u te j’owhẹ whọ sai kere ai fihọ otọ, hayo whọ sai se ai fihọ uzou re eme emuhọ ra e ruẹsi wo ẹgba nọ o gwọlọ kpobi. Ẹta eme-emuhọ ra ababọ okpakpa o sai fiobọhọ k’owhẹ wo edikihẹ ga nọ whọ gwọlọ rọkẹ eru ẹme ra na kpobi.

Okenọ Whọ rẹ rọ Ruẹrẹ Iẹe Họ. Ẹjiroro sa-sa e riẹ kpahe ẹme nana. Iruẹme ona jọ a rọwo inọ ẹruẹrẹhọ ẹme o re muhọ no eme-emuhọ na ze. Amọfa enọ i wuhrẹ kpahe ẹmeọta ogbotu no a wo iroro na nnọ ohwo ọ rẹ ruẹrẹ eme-emuhọ na họ nọ o te ku oma ẹme na kpobi họ no.

U ghine fo re whọ riẹ uzoẹme ra gbe igogo eme nọ whọ gwọlọ fiẹgba họ re whọ sae riẹ eme-emuhọ nọ i ti fo. Kọ ẹvẹ otẹrọnọ whọ be ruẹrẹ ẹme ra họ no omaa-ẹmeọta nọ a kporo no ze? Who te se omaa-ẹmeọta na no, ẹme-emuhọ jọ ọ tẹ ro owhẹ uzou, oware ovo o thọ họ who te kere iei fihọ otọ. Jẹ kareghẹhọ inọ re ẹme-emuhọ ra o wo ẹgba, who re roro kpahe ogbotu ra gbe eme nọ e rọ omaa-ẹmeọta na.

EPANỌ A RE RO RU EI

Roro kpahe enọ e rọ ogbotu ra—iyero rai, ọdawẹ rai, uruemu rai, oware nọ a riẹ no vẹre kpahe uzoẹme na.

Jọ ẹme ra na gwọlọ oware nọ who roro nọ o te mae jọ isiuru jẹ kẹ ai erere.

ORIA IRUO: (1) Taure who te ti mu odibọgba n’uwou ruọ uwou họ, ruẹrẹ eme-emuhọ jọ họ enọ i fo ovuẹ na gbe eware jọ nọ e via kẹle evaọ ẹkwotọ ra. (2) Kiẹ edhe-ẹme emuhọ izoeme isoi hayo ezeza erọ Uwou-Eroro Na gbe Awake! na riwi. Nọ oma ra oware nọ u ru eme-emuhọ itieye na w’ẹgba.