‘O! Wha Rri Edidi Areghẹ Ọghẹnẹ!’

1, 2. Didi ẹjiroro Jihova o wo kẹ ẹdẹ avọ ihrẹ na, kọ ẹvẹ areghẹ Ọghẹnẹ ọ rọ jọ otọ ẹdawọ rono emuhọ ẹdẹ nana ze?

ỌRAHA! Ohwo-akpọ, etu oruaro ọrọ ẹdẹ emama avọ ezeza na, o kie wariama no. Jihova o whowho vẹre inọ “eware kpobi nọ ọ ma,” kugbe ohwo-akpọ, “i re wowoma.” (Emuhọ 1:31) Rekọ eva emuhọ ẹdẹ avọ ihrẹ na, Adamu avọ Ivi a tẹ salọ nọ a re lele Setan ruọ ọkparesuọ. A te kie ro uzioraha, sebaẹgba, gbe uwhu.

² O sae wọhọ nnọ ẹjiroro Jihova kẹ ẹdẹ avọ ihrẹ na ọ vẹtu no. Ẹdẹ ọyena, wọhọ edẹ ezeza nọ i kpemu na, o ti theri te ikpe idu buobu. Jihova o whowho i rie ọrẹri, yọ uwhremu na ẹdẹ ọyena ọ te ruẹ otọakpọ na soso nọ o zihe ruọ aparadase nọ uviuwou ahwo-akpọ egbagba e vọ. (Emuhọ 1:28; 2:3) Rekọ nọ ọkparesuọ idabolo ọ roma via no na, ẹvẹ oware utioye na o sae rọ via? Eme Ọghẹnẹ o re ru? Etenẹ ma te jọ ruẹ epanọ areghẹ Jihova o diwi te—odawọ nọ o mae rro kpobi.

3, 4. (a) Fikieme owọ nọ Jihova ọ jẹ kpahe ọkparesuọ evaọ Idẹn na o jẹ rọ oriruo urirẹ ọrọ areghẹ riẹ? (b) Nọ ma bi wuhrẹ kpahe areghẹ Jihova na, uzẹme vẹ omarokpotọ o rẹ wọ omai fi họ iroro?

³ Jihova ọ j’owọ vẹrẹ vẹrẹ. O brukpe otu ọwọsuọ evaọ Idẹn na, yọ eva oke ovona, ọ kẹ ẹmẹvo ọrọ oware igbunu jọ: ẹjiroro riẹ re o furie ebẹbẹ nọ e r’otọ no na. (Emuhọ 3:15) Ẹjiroro Jihova nọ o kp’obaro gaga o no Idẹn te ikpe idu ikuigbe ohwo-akpọ kpobi je thabọ gaga kpohọ obaro. Ẹjiroro na ọ lọhọ gaga, ghele na o gbunu te epanọ o sae rọ rehọ osisase Ebaibol oke uzuazọ riẹ kpobi ro wuhrẹ je roro kpahe iẹe avọ erere. Ofariẹ, ẹjiroro Jihova o re rugba hrọ. O ti ru emuemu kpobi, uzioraha, gbe uwhu serihọ. O te rehọ ahwo-akpọ ẹrọwọ ziọ ẹgbagba. Enana kpobi e te via taure ẹdẹ avọ ihrẹ na o te ti kuhọ, re, makọ eware kpobi nọ e via na, yọ Jihova o ru ẹjiroro riẹ kẹ otọakpọ na gbe ohwo-akpọ gba no evaọ ẹruoke!

⁴ Areghẹ otiọye na o gbunu, manikọ ere he? Oma o wọ Pọl ukọ na kere nọ: ‘O! Wha rri edidi areghẹ Ọghẹnẹ!’ (Ahwo Rom 11:33) Fikiere, evaọ abọ nana, ma ti wuhrẹ kpahe abọ sa-sa ọ okwakwa Ọghẹnẹ nana. Nọ ma bi ru ere na, omarokpotọ o rẹ wọ omai fi obọdẹ uzẹme jọ họ iroro—inọ epanọ ma daoma te kẹhẹ, ehru areghẹ ologbo Jihova ọvo ma rẹ sae nya ba. (Job 26:14) Orọ ọsosuọ, joma f’otọ okwakwa urirẹ onana.

Eme Họ Areghẹ Ọghẹnẹ?

5, 6. Ẹvẹ eriariẹ gbe areghẹ i ro thoma, kọ ẹvẹ eriariẹ Jihova e kẹre te?

⁵ Areghẹ ọ hẹrioma no eriariẹ. Eriariẹ buobu e rẹ sae jọ eva kọmputa, rekọ a rẹ sae ta nọ kọmputa o wo areghẹ hẹ! Ghele na, eriariẹ gbe areghẹ e kẹle oma. (Itẹ 10:14) Wọhọ oriruo, Whọ tẹ gwọlọ ohrẹ areghẹ kpahe esiwo ẹyao ọgaga jọ, kọ whọ rẹ nya bru ohwo nọ o wo eriariẹ kpahe imu tere he? Kakaka! Fikiere eriariẹ egbagba i wuzou re a sai wo uvi areghẹ.

⁶ Eriariẹ nọ Jihova o wo i w’umuo ho. Wọhọ “Ovie ebẹdẹ bẹdẹ” na, ọye ọvo ọ rria no ibẹdẹ ze no. (Eviavia 15:3) Yọ evaọ ikpe eyena kpobi nọ i wo umuo ho na, ọ riẹ eware kpobi. Ebaibol na ọ ta nọ: “E nọ a ma na kpobi ovo u dhere eva aro riẹ hẹ rekọ eware na kpobi e ba rovie fihọ gbaladhẹ eva aro ọ nọ ma re lele.” (Ahwo Hibru 4:13; Itẹ 15:3) Wọhọ Ọnọma na, Jihova o wo otoriẹ ovọvọ kpahe eware kpobi nọ o ru no, yọ o muẹrohọ iruẹru ahwo-akpọ kpobi no emuhọ ze no. Ọ be kiẹ udu ohwo-akpọ kpobi, oware ovo o be nyae aro vrẹ hẹ. (1 Iruẹru-Ivie 28:9) Nọ ọ ma omai wọhọ emama nọ i wo ufuoma ẹsalọ na, o rẹ were iẹe ọ tẹ ruẹ nọ ma be riẹ salọ evaọ uzuazọ. Wọhọ “ọnọ o re yo elẹ” na, ọ rẹ gaviezọ kẹ eme nọ a sai kele he ẹsiẹvo! (Olezi 65:2) Yọ a gbe du ta ha, Jihova o wo ẹgba-ekareghẹhọ ọgbagba.

7, 8. Ẹvẹ Jihova o re ro dhesẹ otoriẹ, orimuo, gbe areghẹ?

⁷ Eriariẹ nọ Jihova o wo a rẹ tae he. Ọ tẹ jẹ riẹ epanọ izẹme sa-sa e rọ jẹhọ ohwohwo gbe epanọ ekuhọ ẹme na ọ rẹ jọ otẹrọnọ i kuomagbe. Ọ rẹ wawo eware je bruoziẹ, hẹriẹ uwoma no uyoma, onọ o r’oja gbe onọ o r’oja ha. Ofariẹ, o re rri vrẹ ehru oware, ọ rẹ nya kodo te udu na. (1 Samuẹle 16:7) Fikiere, Jihova o wo otoriẹ gbe orimuo, ekwakwa nọ i kpehru vi eriariẹ. Rekọ areghẹ o gbe kpehru viere ghele.

⁸ Areghẹ o re koko eriariẹ, orimuo, gbe otoriẹ họ kugbe o ve fi ai h’iruo. Evaọ uzẹme, eme ọ Ebaibol ọsosuọ jọ nọ a fa “areghẹ” na i dhesẹ “onọ u re ruiruo ziezi” hayo “areghẹ nọ o w’iruo.” Fikiere areghẹ Jihova orọnikọ ọrọ uzou ọvo ho. O re ruiruo, yọ o rẹ kparobọ. Fiki eriariẹ gbe otoriẹ udidi riẹ, Jihova ọ rẹ jiroro nọ e mai woma kpobi, ọ rẹ whae haro evaọ edhere nọ ọ mai woma kpobi. Oyena họ uvi areghẹ! A rẹ jọ oma Jihova ruẹ ẹgbagba ẹme Jesu na: ‘Areghẹ o re dhesẹ nọ o kiete ẹkwoma iruo riẹ.’ (Matiu 11:19) Iruo Jihova evaọ ehrugbakpọ na kpobi i bi se emamọ isẹi ọrọ areghẹ riẹ.

Imuẹro Sa-Sa erọ Areghẹ Ọghẹnẹ

9, 10. (a) Didi oghẹrẹ areghẹ Jihova o re dhesẹ, kọ ẹvẹ o ro dhesẹ iẹe via no? (b) Ẹvẹ ogẹgẹ-uzuazọ na o rọ kẹ imuẹro areghẹ Jihova?

⁹ Kọ ona ọwena nọ o re ru eware iwowoma nọ i re ruiruo ziezi u gb’owhẹ unu no ẹdẹjọ? Oyena yọ areghẹ nọ a dhesẹ via. (Ọnyano 31:1-3) Jihova omariẹ họ Ehri gbe Awore ọrọ oghẹrẹ areghẹ ọyena. Devidi Ovie na ọ ta kpahe Jihova nọ: “Me re jiri owhẹ, keme who muozọ jẹ gbenu. Iruo ra i mu urirẹ! Whọ tẹ jẹ riẹ omẹ ziezi.” (Olezi 139:14) Evaọ uzẹme, epanọ ma wuhrẹ kpahe ugboma ohwo-akpọ te, ere areghẹ Jihova o re mu omai urirẹ te.

¹⁰ Re ma dhesẹ iẹe: Who muhọ wọhọ ogẹgẹ-uzuazọ gheghe—eke ogẹgẹ-uzuazọ oni ra, onọ u muhọ ẹruọ fiki ame-oma ọsẹ ra nọ ọ guakugbe ei. Ogẹgẹ-uzuazọ oyena u te muhọ ẹghale. Eware nọ i ru owhẹ fihọ epanọ whọ rrọ na họ egẹgẹ-uzuazọ imaima 100. E rẹ kakao gaga. A te koko egẹgẹ-uzuazọ 10,000 nọ e rro ziezi no họ oria ovo, a rẹ sai fi ai họ ehru ubieziẹ. Ghele na, ọvuọvo rai yọ omama ọ ona igbunu. Ogẹgẹ-uzuazọ na u bu ona vi emashini hayo uwou-eware-ikuo nọ ohwo jọ o ru no kpobi. Ekiotọ-eriariẹ a ta nnọ ogẹgẹ-uzuazọ o wọhọ okpẹwho nọ a diogba wariẹ—onọ u wo inuẹthẹ, edhere gbe imoto, ifi ẹmeọta, ikpẹ ẹlẹtriki, iwou-eware-ikuo, emamọ oria ame-okuo, enọ i re roiro, gbe oria nọ u w’uzou egọmeti dede evaọ evie ogẹgẹ-uzuazọ na. Ofariẹ, ogẹgẹ-uzuazọ na o rẹ sae wariẹ yẹ oma riẹ evaọ umutho euwa jọ ọvo!

11, 12. (a) Eme o re ru egẹgẹ-uzuazọ nọ e rrọ ọmọ nọ o bi muhọ ze na hẹriẹ, kọ ẹvẹ onana o rọ rọwokugbe Olezi 139:16? (b) Edhere vẹ ẹvori ohwo-akpọ o ro dhesẹ nọ ‘edhere igbunu a rọ ma’ omai?

¹¹ Rekọ egẹgẹ-uzuazọ na kpobi e rrọ oghẹrẹ ovona ha. Nọ egẹgẹ-uzuazọ ọmọ nọ o bi muhọ ze evaọ edhede na e be hẹriẹ na, i wo oghẹrẹ iruo sa-sa. Ejọ e te jọ egẹgẹ-uzuazọ iriẹ-oma; efa erọ igbegbe, uwo-oma, azẹ, hayo egẹgẹ-uzuazọ ibiaro. A ruẹrẹ ona eyena kpobi fihọ uzou ọ “evu-ebe” ogẹgẹ-uzuazọ na, onọ a re se DNA. Avọ isiuru, evaọ otọ ẹgba ẹzi Devidi ọ ta kẹ Jihova nọ: “Ibiaro ra e ruẹ ekuakua mẹ nọ a te ma omẹ hẹ; eva obe ra a kere i rai kpobi ọvuọvo họ.”—Olezi 139:16.

¹² Abọ oma na jọ i bu ona gaga. Wọhọ oriruo, roro kpahe ẹvori ohwo. A dhesẹ i rie no wọhọ oware nọ o mai bu ona kpaobọ evaọ ehrugbakpọ na. U wo egẹgẹ-uzuazọ iriẹ ima-odu 100—unwenọ unu isi nọ e rrọ ẹko-isi mai na. Ogẹgẹ-uzuazọ ovuovo eyena e jọ eria udhusoi buobu jẹhọ egẹgẹ-uzuazọ efa. Ekiotọ-eriariẹ e ta nnọ evuẹ nọ e rrọ evu-ebe akpọ na kpobi e rẹ sae ro ẹvori ohwo-akpọ gbe nnọ eware nọ e rẹ sae ruọ ẹvori na a re kele ai mu hu. Dede nọ a wuhrẹ kpahe okwakwa ‘igbunu’ nana te ikpe buobu no, ekiotọ-eriariẹ a rọwo inọ o re bẹbẹ re a wotoriẹ epanọ u bi ruiruo.

13, 14. (a) Ẹvẹ emerae gbe emama efa i ro dhesẹ nnọ “a wo areghẹ thesiwa,” kọ eme oyena u wuhrẹ omai kpahe Ọnọma rai? (b) Fikieme ma jẹ sae ta nnọ a rehọ “areghẹ” ma emama wọhọ aruẹ?

¹³ Rekọ ahwo-akpọ yọ oriruo ọvo jọ gheghe ọrọ areghẹ iruo emama Jihova. Olezi 104:24 o ta nọ: “O ỌNOWO, ẹvẹ iruo ra i gbunu te! Areghẹ who ro ru ai kpobi, akpọ na ọ vọ avọ emama ra.” A rẹ jọ emama nọ e wariẹ omai họ kpobi na ruẹ areghẹ Jihova. Wọhọ oriruo, emerae “[i] wo areghẹ thesiwa.” (Itẹ 30:24) Evaọ uzẹme, okegbe ẹkuẹko emerae i wo ukokohọ gaga. Okegbe ẹkuẹko emerae jọ e rẹ rẹrote je fi emerae ibekpe jọ họ uwou, a vẹ rehọ ae kuoma. Emerae efa jọ i re ruiruo ọwhẹrẹ, e rẹ kọ jẹ rẹro te “ekakọ” emuore rai. Emama efa buobu e riẹ nọ a ma areghẹ họ oma nọ a re ro ru eware igbunu. Onyẹ gheghe ọ rẹ sai ru ona orra nọ arupre ohwo nọ ọ mae ga kpobi ọ sai ru hu. Evra i re no oka akpọ jọ kpohọ ọfa avọ obufihọ isi na, inwene otọakpọ na jọ, hayo ẹkwoma udhesẹ-oria nọ a ma fihọ ae oma. Ekiotọ eware uzuazọ a rẹ raha ikpe buobu bi ro wuhrẹ iruemu ona nọ a ma fihọ emama enana oma. Who rri ereghẹ nọ Ọghẹnẹ Ọwena na o wo!

¹⁴ Ekiotọ-eriariẹ i wuhrẹ eware buobu no areghẹ emama Jihova ze no. Ogha ewuhrẹ-okpehru jọ o riẹ nọ a be gwọlọ jọ ya ona nọ o rrọ emama. Wọhọ oriruo, ẹsejọhọ akpọ o re gb’owhẹ unu evaọ okenọ whọ tẹ ruẹ erru ifi nọ aruẹ o zuo. Rekọ ọwena ọ rẹ rue riẹ wọhọ ona igbunu. A tẹ biẹ utehru hayo ewu-ibulẹte rerere te ufi aruẹ na whọ rẹ ruẹ nọ ufi aruẹ nọ o wọhọ nọ o rrọ hẹhẹ na họ onọ o mae ga vi eware eyena. Ẹvẹ o ga te? Dae rehọ iẹe nọ a ta ifi aruẹ kugbe bẹsenọ o rọ rro te iboro nọ a re ro kp’iyẹi evaọ okọ okuori. Arupre ologbo ọ tẹ rra du uzou họ aruẹ nọ ọ rro tere, arupre na ọ rẹ yagha! Ẹhẹ, Jihova ọ ma eware kpobi evaọ “areghẹ.”

Areghẹ nọ O Thabọ Vi Okegbe Otọakpọ Na

15, 16. (a) Didi imuẹro idhiwu nọ e vọ avọ isi na e kẹ kpahe areghẹ Jihova? (b) Ẹvẹ ọkwa Jihova wọhọ Osu Erumeru ọrọ enjẹle buobu na o rọ kẹ imuẹro ọ areghẹ Osu-Iruo nana?

¹⁵ Areghẹ Jihova o dhesẹ oma via evaọ iruo riẹ nya ehrugbakpọ na wariẹ. Idhiwu nọ e vọ avọ isi na, onọ ma t’ẹme kpahe gaga evaọ Uzou avọ 5 na, e rrọ vahavaha evaọ idedeghe na ha. Fiki areghẹ “ijaje obọ ihru” Jihova, idhiwu na i koko oma họ ziezi fihọ eko-isi nọ a ruẹrẹ fihọ ekrekru enọ i kuomagbe ru ekru ilogbo via. (Job 38:33) Agbẹta nọ Jihova o ro se ekwakwa obọ odhiwu na “ogbaẹmo”! (Aizaya 40:26, NW ) Rekọ ogbaẹmo ofa nọ u dhesẹ areghẹ Jihova vevẹ viere o riẹ.

¹⁶ Wọhọ epanọ ma jọ Uzou avọ 4 muẹrohọ na, Ọghẹnẹ o wo odẹ-ova na “Jihova ọgbaẹmo” fiki ọkwa riẹ wọhọ Osu Erumeru ọrọ ogbaẹmo egba ima buobu erọ emama ẹzi. Onana yọ imuẹro ogaga Jihova. Rekọ didi abọ areghẹ riẹ ọ jọ onana wo? Roro: Jihova avọ Jesu a re siọ iruo ba ha. (Jọn 5:17) Fikiere, o rrọ vevẹ inọ egbodibo enjẹle erọ Erumeru na a bi ruiruo re. Yọ kareghẹhọ, a kpehru vi ahwo-akpọ, a wo eriariẹ je wo ogaga thesiwa. (Ahwo Hibru 1:7; 2:7) Ghele na, Jihova ọ kẹ enjẹle eyena kpobi iruo nọ a bi ru, be rọ evawere ru iruo rai gba—“bi ru ẹme riẹ” je ru “eware nọ e rẹ were iẹe”—anwọ ikpe ima-idu buobu. (Olezi 103:20, 21) Dai roro epanọ areghẹ Osu-Iruo nana ọ rro te!

Jihova ‘Ọvo O Wo Areghẹ’

17, 18. Fikieme Ebaibol na ọ rọ ta nnọ Jihova ‘ọvo o wo areghẹ,’ kọ fikieme areghẹ riẹ o je gb’omai unu?

¹⁷ Fiki imuẹro itieye na, kọ u re gbunu inọ Ebaibol na ọ ta areghẹ Jihova kpehru gaga? Wọhọ oriruo, o ta nnọ Jihova ‘ọvo o wo areghẹ.’ (Ahwo Rom 16:27) Jihova ọvo o wo areghẹ nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ. Ọye họ Ehri uvi areghẹ kpobi. (Itẹ 2:6) Oye jabọ nọ Jesu, dede nọ ọye họ ọnọ ọ mai wo areghẹ evaọ emama Jihova, ọ gbẹ rẹro so areghẹ obọ riẹ hẹ rekọ ọ jẹ t’ẹme wọhọ epanọ Ọsẹ riẹ ọ kpọ riẹ.—Jọn 12:48-50.

¹⁸ Muẹrohọ epanọ Pọl ukọ na o dhesẹ ewoma ọ areghẹ Jihova: “O! Wha ri edidi efe, gbe areghẹ, gbe ẹriẹ Ọghẹnẹ! Epanọ iziẹibro riẹ idhere te, gbe epanọ a sae riẹ idhere riẹ hẹ!” (Ahwo Rom 11:33) Ẹkwoma “O!” nọ o ro mu owọ Ebaibol nana họ, Pọl o dhesẹ ọwhọ-eva ọgaga—koyehọ ozodhẹ udidi ọ egagọ. Ubiẹme Griki nọ o ro ruiruo nọ a fa “edidi” na u tho ẹme nọ a rẹ rọ fa “ọgọdọ-odidi.” Fikiere, a rẹ sae jọ iroro ruẹ oware nọ o bi dhesẹ na. Ma te roro kpahe areghẹ Jihova, o wọhọ ẹsenọ ma tẹrovi ọgọdọ nọ o di w’umuo ho, ọgọdọ nọ o di te epanọ aro o re ro bi owhẹ, a gbe du lahiẹ oma wawo edidi riẹ hẹ. (Olezi 92:5) Kọ oyena u gbe ru omai roma kpotọ?

19, 20. (a) Fikieme ugo o jẹ rọ oware oka nọ u fo kẹ areghẹ Ọghẹnẹ? (b) Ẹvẹ Jihova o ro dhesẹ ẹgba riẹ nọ o re ro rri kpo obaro via no?

¹⁹ Jihova ‘ọvo o wo areghẹ’ evaọ edhere ọfa jọ: Ọye ọvo ọ rẹ sae riẹ kpahe obaro na. Kareghẹhọ, Jihova ọ rehọ ugo nọ ọ rẹ ruẹ thethabọ na ro dhesẹ areghẹ Ọghẹnẹ. Ugo onwranwra o rẹ sae gbẹdẹ te ikilogram 5 ọvo, rekọ ibiaro riẹ e rẹ rro vi erọ ohwo ọsoso. Ubiẹro ugo o fiọfiọ gaga, ọ rẹ jọ ugbobọ ehru nọ o kpehru te imita egba buobu ruẹ emuore riẹ evaọ obotọ obonẹ! Jihova omariẹ ọ ta kpahe ugo okejọ nọ: “Ibiaro riẹ e rẹ ruẹ thethabọ.” (Job 39:29) Evaọ edhere ọvo na, Jihova ọ rẹ sae “ruẹ thethabọ” kpohọ obaro!

²⁰ Ebaibol na ọ vọ avọ imuẹro inọ onana uzẹme. Ọ vọ avọ eruẹaruẹ egba buobu, hayo ikuigbe nọ a kere kpahotọ. Oware nọ u ti no emo ze, emuvia gbe ekie egaga-esuo akpọ, jegbe ẹghẹ ẹmo ọ iletu ẹmo dede a ruẹaro rai kpobi fihọ Ebaibol na—evaọ ẹsejọ, ikpe egba buobu kpahotọ.—Aizaya 44:25–45:4; Daniẹl 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Fikieme u gbe wo iroro ho re a ku ei họ nọ Jihova ọ riẹ eware nọ ma te jọ uzuazọ salọ kpobi? Dhesẹ iẹe. (b) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ areghẹ Jihova ọ rrọ kpimẹ hayo kare ọdawẹ hẹ?

²¹ Dedena, kọ onana u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ruẹ ẹsalọ nọ whọ te jọ uzuazọ ru no? Ahwo nọ a re wuhrẹ otatha a re si ikẹ nnọ uyo riẹ họ E. Ghele na, iroro itieye na i rri areghẹ Jihova fihọ kuẹku, keme oyena u dhesẹ nọ ọ rẹ sae kpọ ogaga riẹ hẹ yọ ọ rẹ sae kpọ epanọ ọ rẹ rehọ iẹe ruiruo ho. Re a dhesẹ iẹe: Otẹrọnọ who wo emamọ uvo nọ a rẹ rọ so ile, kọ o rẹ nwani dhesẹ nọ oke kpobi whọ rẹ hae so ile? Yọ iroro nọ e kare areghẹ! Epọvo na re, Jihova o wo ẹgba nọ ọ rẹ rọ riẹ kpahe obaro na, rekọ ọ rẹ rehọ ẹgba ọyena ruiruo ẹsikpobi hi. O te ru ere yọ ọ be laruọ ufuoma iroro-ejẹ mai, okẹ oghaghae nọ Jihova o re mi omai zihe he.—Iziewariẹ 30:19, 20.

²² Tube yoma viere dede, iroro otatha omariẹ u dhesẹ nnọ areghẹ Jihova ọ rrọ kpikpimẹ, o kare ororokẹ, hayo ohrọ. Rekọ o rrọ ere vievie he! Ebaibol na o wuhrẹ nnọ Jihova ‘o wo areghẹ eva udu riẹ.’ (Job 9:4) Orọnikọ udu gheghe o ghine wo ho, rekọ Ebaibol ọ rẹ rehọ ubiẹme na dhesẹ edidi obeva ohwo kpobi, onọ u kugbe ọwhọ gbe ọdawẹ, wọhọ uyoyou. Fikiere, wọhọ epaọ ekwakwa efa riẹ, uyoyou o be kpọ areghẹ Jihova.—1 Jọn 4:8.

23. Eme ekpehru areghẹ Jihova ọ rẹ wọ omai ru?

²³ Wọhọ epanọ o rrọ, a re fieva kpobi họ areghẹ Jihova. O thabọ no areghẹ mai gaga te epanọ Jihova ọ rọ rehọ uyoyou tuduhọ omai awọ nọ: “Rehọ ẹroọrọsuọ ra kpobi kpahe ỌNOWO na whọ rehọ eva kpahe ẹriẹ omobọ ra ha. Eva idhere ra kpobi ọ thọrọ owhẹ ẹro ho, o ve ti ruọ idhere ra kpọvi.” (Itẹ 3:5, 6) Fikiere joma tọ kpohọ areghẹ Jihova re ma sai si kẹle Ọghẹnẹ mai nọ o wo areghẹ kpobi na viere.